Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 4 marca 2020 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy, uwzględniając w części powództwo (...) w G. skierowane przeciwko (...) (dawniej: (...)) w W., zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 17 219,87 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że (...) w W. zawarł z A. F. (1) umowę leasingu operacyjnego nr (...), na podstawie której ww., jako leasingobiorcy został przekazany do korzystania pojazd marki B. (...) o numerze rej. (...), będący przedmiotem tejże umowy. W dniu 31 marca 2018 r. pojazd ten, będący w posiadaniu A. F. (1), został uszkodzony w wypadku komunikacyjnym, przez kierowcę ubezpieczonego w zakresie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody spowodowane ruchem pojazdów u pozwanej.

Przedmiotowa szkoda została głoszona pozwanemu w dniu 4 kwietnia 2018 r., a w związku z tym, że w dniu powstania szkody ww. pojazdu objęty był gwarancją producenta, A. F. (1) w dniu w dniu 9 kwietnia 2018 r. zleciła jego naprawę (...) w B. ( (...) (...) w B.). W tym samym dniu poszkodowana zawarła ze wskazanym warsztatem naprawczym umowę przelewu wierzytelności polisy OC poszkodowanej, w celu pokrycia całkowitego kosztu naprawy przedmiotowego pojazdu. (...) w dniu 15 maja 2018 r. wykonał kalkulację naprawy uszkodzonego pojazdu ustalając, iż koszt przywrócenia go do stanu sprzed szkody opiewa na kwotę 65.656,98 zł netto (tj. 80.646,16 zł brutto). Ponadto podmiot ten wystawił w dniu 5 czerwca 2018 r. na rzecz A. F. (1) szereg faktury VAT z tytułu naprawy przedmiotowego pojazdu. Natomiast w dniu 19 lipca 2018 r. powyżej wskazany zakład naprawczy zawarł z powódką umowę o powierniczy przelew wierzytelności w celu jej ściągnięcia z polisy OC poszkodowanej. Ważność powyższego przelewu warunkowana była podpisaniem umowy o powrotny przelew wierzytelności pomiędzy A. F. (1) a pozwanym.

W dniu 7 sierpnia 2018 r. (...), będący właścicielem przedmiotowego pojazdu, przelała na poszkodowaną A. F. (2) korzystającą z niego, wszelkie prawa powstałe w związku ze zdarzeniem z dnia 31 marca 2018 r. Pozwany zweryfikował kalkulację naprawy przedłożoną przez (...), dokonując m.in. obniżenia stawki za roboczogodzinę prac naprawczych do kwoty 150 zł. Decyzją z dnia 20 czerwca 2018 r. pozwany przyznał i wypłacił upoważnionemu do odbioru odszkodowania podmiotowi (...) łączną kwotę 61.895,71 zł netto.

Sąd pierwszej instancji ustalił również, że koszt naprawy ww. pojazdu, uszkodzonego w wyniku zdarzenia z dnia 31 marca 2018 r., pozwalający na przywrócenie go do stanu sprzed szkody przy uwzględnieniu stawek warsztatów (...) w B. wynosił kwotę 59.834,33 zł netto, tj. 73.596,23 zł brutto. Natomiast w przypadku zastosowania stawki za roboczogodzinę w wysokości 215 zł netto, koszt naprawy przedmiotowego pojazdu opiewa na kwotę 64.321,61 zł netto.

W dniu zdarzenia właściciel pojazdu, tj. (...) był czynnym płatnikiem podatku VAT. Przedmiotowy pojazd znajduje się w wykazie środków trwałych działalności gospodarczej prowadzonej przez poszkodowaną A. F. (1), która nie posiada uprawnienia do odliczenia podatku VAT. Nie była ona czynnym płatnikiem podatku VAT.

Stawki w (...) (...) w województwie (...) wynosiły 215 zł netto za prace blacharskie i 215 zł netto za prace lakiernicze w dacie naprawiania pojazdu.

Sąd Rejonowy zważył, że sporna w sprawie była kwestia wypłaty odszkodowania ponad kwotę przyznaną przez pozwanego. Powód domagał się bowiem dopłaty odszkodowania stanowiącej równowartość podatku VAT wynikającego z faktury wystawionej w związku z naprawą pojazdu oraz różnicy pomiędzy stawką za roboczogodzinę prac naprawczych w wysokości 215 zł netto, którą pozwany zweryfikował do kwoty 150 zł.

Zgodnie z art. 509 k.c. powód nabył od poszkodowanej jej roszczenie wobec pozwanej na podstawie umowy przelewu tej wierzytelności, co skutkowało wstąpieniem powoda w prawa i obowiązki pierwotnego wierzyciela.

Pozwany w toku postępowania nie kwestionował rodzaju części zastosowanych przy naprawie pojazdu, podnosząc przy tym zastrzeżenia co do przyjętej przez poprzednika prawnego powoda stawki za roboczogodzinę prac naprawczych. Nadto ubezpieczyciel wskazywał, iż poszkodowanej, a na mocy cesji wierzytelności powodowej spółce należna jest wypłata odszkodowania w wysokości netto, gdyż w dacie szkody właścicielem pojazdy był nie leasingobiorca, lecz leasingodawca, który jest czynnym płatnikiem VAT.

Sąd pierwszej instancji powołał się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 17 maja 2007 r., III CZP 150/06, zgodnie z którym odszkodowanie przysługujące na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego za szkodę powstałą w związku z ruchem tego pojazdu, ustalone według cen części zamiennych i usług, obejmuje kwotę podatku od towarów i usług (VAT) w zakresie, w jakim poszkodowany nie może obniżyć podatku od niego należnego o kwotę podatku naliczonego.

Zgodnie z art. 709 ⁷ § 1 k.c. to korzystający zobowiązany jest utrzymać rzecz w należytym stanie, w szczególności dokonywać jej konserwacji i napraw niezbędnych do jej zachowania w stanie niepogorszonym oraz ponosić ciężary związane z własnością lub posiadaniem rzeczy. W ocenie Sądu Rejonowego osobą poszkodowaną w przedmiotowej sprawie była więc A. F. (3), przy uwzględnieniu treści umowy leasingu, zlecenia naprawy i faktury za naprawę, a także zeznań poszkodowanej. Zdaniem tego Sądu to leasingobiorca (korzystający) jest zobowiązany do naprawy w celu przywrócenia pojazdu do stanu poprzedniego przed szkodą, a zatem to on zobowiązany był do jej zlecenia, a w konsekwencji podatek VAT naliczony przez serwis w fakturze obciążał użytkownika pojazdu. W tej sytuacji to od oceny czy poszkodowana A. F. (4) mogła odliczyć VAT w ramach prowadzanej działalności gospodarczej zależy ocena zasadności roszczenia powoda w zakresie objętym apelacją. Tymczasem w toku postępowania likwidacyjnego złożyła ona oświadczenie, że nie jest płatnikiem podatku VAT i nie jest uprawniona do dokonania odliczenia podatku VAT naliczonego na podstawie faktury VAT za naprawę pojazdu, co potwierdziła następnie w swoich zeznaniach.

W ocenie Sądu Rejonowego brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, że A. F. (1), a co za tym idzie powód, nie jest osobą poszkodowaną i nie może domagać się od pozwanego odszkodowania. Oczywistym jest, że poszkodowana poniosła koszty naprawy związane ze zdarzeniem szkodowym, za które odpowiada pozwany. Niewątpliwym jest nie tylko fakt poniesienia przez A. F. (1) uszczerbku w jej majątku (powstały po jej stronie pasywa), jak również związek przyczynowy między tą szkodą a zdarzeniem z dnia 31 marca 2018 r. Oznacza to, że w związku z ww. zdarzeniem, to nie leasingodawca, a sama korzystająca była zobowiązana do naprawy pojazdu, ona też zleciła jej wykonanie warsztatowi, a następnie została obciążona fakturami VAT. Skoro zaś poszkodowana nie jest płatnikiem podatku VAT, pozwany jest obowiązany do wypłaty odszkodowania w kwocie brutto.

Koszt naprawy ww. pojazdu, pozwalający na przywrócenie go do stanu sprzed szkody, Sąd Rejonowy ustalił na podstawie opinii biegłego, a skoro pojazd ten był objęty gwarancją i zgodnie z umową leasingu musiał być naprawiony w (...) jego producenta – czego pozwany nie kwestionował – uzasadnione było przyjęcie obowiązującej tam stawki, której nie można uznać za zawyżoną. Ustalenia biegłego w zakresie wysokości odszkodowania należnego z tytułu naprawy pojazdu po wskazanej wyżej stawce za roboczogodzinę prac naprawczych nie obejmowały podatku VAT. Niezależnie od tego ustalenie kwoty odszkodowania obejmującej taki podatek, wobec określenia przez biegłego tej należności w wysokości netto, nie wymagało, zdaniem Sądu pierwszej instancji wiadomości specjalnych. Sąd ten przyjął w związku z tym, że odszkodowanie należne z tytułu przedmiotowej szkody – w związku z rzeczywistym poniesieniem kosztów naprawy pojazdu – wynosiło kwotę 79.115,58 zł.

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy na podstawie art. 822 § 1 w zw. z art. 509 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 17 219,87 zł, stanowiącą różnicę pomiędzy odszkodowaniem należnym (79 115,58 zł brutto), a wypłaconym (61 895,71 zł netto). O odsetkach Sąd ten orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, a o kosztach procesu stosownie do wyniku sporu (art. 100 k.p.c.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, który zaskarżył go w części zasądzającej kwotę 14.793,97 zł wraz z odsetkami oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

-

art. 233 § 1 k.p.c. polegające na braku wszechstronnego rozpatrzenia materiału dowodowego i wyciągnięcie wniosków sprzecznych z logiką i zasadami doświadczenia życiowego, w szczególności przez błędne uznanie, że powodowi należne jest odszkodowanie z uwzględnieniem podatku VAT, podczas gdy właścicielem przedmiotowego pojazdu w dacie zdarzenia był (...), uprawniony do odliczenia podatku VAT w całości,

-

art. 6 w zw. z art. 361 i w zw. z art. 363 k.c. poprzez bezzasadne uznanie, że powód wykazał roszczenie co do wysokości, w szczególności w kontekście dochodzonego podatku VAT poprzez przedstawienie faktury wystawionej na rzecz korzystającego z przedmiotu leasingu, pomimo braku jakiejkolwiek inicjatywy dowodowej powoda w tym zakresie i skutecznego zakwestionowania przez pozwanego roszczenia,

-

art. 509 k.c. poprzez błędne uznanie, że powód skutecznie nabył od korzystającej z przedmiotu leasingu wierzytelność w postaci prawa do żądania wartości podatku VAT, a w konsekwencji wadliwe przyjęcie, że powód posiada w tym zakresie czynną legitymację procesową skoro to nie ten podmiot był właścicielem pojazdu, a (...), który posiadał prawo do odliczenia podatku VAT od kosztów naprawy w całości.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez obniżenie zasądzonej kwoty do 2.425,90 zł wraz z odsetkami i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie, a także poprzez ponowne rozstrzygnięcie o kosztach procesu, stosownie do wyniku sporu, jak i zasądzenie od powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji pozwany podniósł, że z uwagi na możliwość odliczenia całości kwoty podatku VAT przez właściciela pojazdu (...) brak jest podstaw do zasądzenia spornej kwoty. Pozwany zaprzeczył, aby korzystającego z pojazdu można było uznać za poszkodowanego w tej sprawie. Faktura VAT obrazuje jedynie wysokość szkody, ale nie przesądza o tym, kto jest poszkodowanym. Pozwany wskazał, że właśnie z tego powodu odszkodowanie zostało wypłacone warsztatowi naprawczemu w wysokości wynikającej z faktury, ale dopiero po uzyskaniu upoważnienia do odbioru odszkodowania, wystawionego przez właściciela pojazdu, tj. (...) Powołał się przy tym na poglądy orzecznictwa i doktryny zgodnie z którymi poszkodowanym jest zawsze właściciel pojazdu, bo to w jego majątku powstaje szkoda.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zaskarżone rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, które to ustalenia Sąd odwoławczy podziela i przyjmuje za własne. Nie budzi także wątpliwości prawidłowość oceny prawnej przyjętej przez Sąd pierwszej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Zarzuty przedstawione w apelacji sprowadzają się w istocie jedynie do kwestionowania przyjętego przez Sąd pierwszej instancji założenia, że leasingobiorcy może przysługiwać status poszkodowanego, mogącego domagać się odszkodowania w związku z uszkodzeniem pojazdu z którego korzysta. Skarżący twierdzi, że w świetle regulacji art. 361 k.c. obowiązek odszkodowawczy może spoczywać na sprawcy szkody – a z mocy art. 822 k.c. również na ubezpieczycielu – wyłącznie względem właściciela uszkodzonej rzeczy.

Podmiot zobowiązany do naprawienia szkody ponosi odpowiedzialność względem każdego podmiotu, w majątku którego powstanie uszczerbek majątkowy pozostający w normalnym (adekwatnym) związku przyczynowym ze zdarzeniem powodującym odpowiedzialność odszkodowawczą (art. 361 § 1 k.c.). Odpowiedzialności z tego tytułu nie można ograniczać wyłącznie do właściciela rzeczy, w sytuacji, w której uszkodzenie rzeczy wyrządzi (pociągnie za sobą) szkodę również w majątku innych osób. Co więcej, sprawca nie będzie w ogóle odpowiedzialny odszkodowawczo względem właściciela w sytuacji, w której szkoda zostanie naprawiona przez inny podmiot (na przykład w następstwie istniejącego po stronie tego podmiotu obowiązku umownego).

W niniejszej sprawie należało uwzględnić specyfikę (istotę prawną) leasingu, co też uczynił Sąd Rejonowy. W nauce prawa tradycyjnie wyróżnia się wśród jurydycznych desygnatów leasingu m.in. przerzucenie na leasingobiorcę ryzyka przypadkowego pogorszenia, uszkodzenia lub zniszczenia przedmiotu leasingu. Oznacza to, że w sytuacjach opisanej wyżej leasingobiorca (korzystający) będzie w szczególności zobowiązany względem leasingodawcy do naprawienia szkody powodowanej przez utratę lub zniszczenie przedmiotu tej umowy (por. np. L. Stecki, „Leasing”, Toruń 1999, str. 387- 399). Zatem z istoty leasingu wynika, że w przypadku uszkodzenia przedmiotu umowy ekonomiczne skutki tego faktu obciążają wyłącznie leasingobiorcę, który nie posiada roszczenia w stosunku do leasingodawcy o usunięcie uszkodzeń zmniejszających przydatność przedmiotu leasingu do jego wykorzystania zgodnie z gospodarczym przeznaczeniem. Wyrazem tej zasady jest regulacja art. 709 ⁷ § 1 k.c., określająca obowiązki korzystającego z przedmiotu leasingu dokonywania napraw niezbędnych do zachowania rzeczy w stanie niepogorszonym, na którą prawidłowo powołał się Sąd Rejonowy.

W konsekwencji należy uznać, że uszkodzenie pojazdu w przedmiotowej sprawie, a następnie poniesienie kosztów jego naprawy stanowiło szkodę w majątku leasingobiorcy, a nie leasingodawcy.

Dodatkowo wskazać także trzeba, że już po wydaniu przedmiotowego wyroku przez Sąd odwoławczy, w uchwale z dnia 11 września 2020 r., III CZP 90/19 (LEX nr 3050727) Sąd Najwyższy wyraził tożsamy pogląd zgodnie z którym odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego, przysługujące leasingobiorcy w związku z poniesieniem wydatków na naprawę uszkodzonego pojazdu będącego przedmiotem leasingu, obejmuje kwotę podatku od towarów i usług w zakresie, w jakim nie może on obniżyć podatku od niego należnego o kwotę podatku zapłaconego.

Tym samym również i w niniejszej sprawie – skoro poszkodowana złożyła oświadczenie, że nie jest płatnikiem podatku VAT, a okoliczność ta dodatkowo została potwierdzona w jej zeznaniach (zob. k. 119 v., 119a akt) – należało uznać, że odszkodowanie na rzecz jej następcy prawnego powinno zostać zasądzone w kwocie brutto.

Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na mocy art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 i art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. § 10 ust. 1 pkt 1 w związku z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r., poz. 265).

Wojciech Wołoszyk Artur Fornal Jacek Wojtycki