Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 230/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Trzciance z 11 grudnia 2019 roku, sygnatura akt II K 673/18

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

Zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

XXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXX

XXXXXX

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

XXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXX

XXXXXX

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

XXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

XXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1

Błąd w ustaleniach faktycznych, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść orzeczenia

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

A. S. oskarżono o to, że w dniu 22 marca 2016 roku, T., doprowadziła J. T. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 38.700 złotych, poprzez wykorzystanie niezdolności pokrzywdzonego do należytego pojmowania przedsiębranego działania, przy czynności darowania jej aktem nortarialnym Rep. (...) nieruchomości położonej w T. przy ul. (...), której był właścicielem, czym działała na szkodę J. T., to jest o popełnienie przestępstwa z art. 286 § 1 k.k.

(akt oskarżenia – karta 175 akt)

Wyrokiem z dnia 11 grudnia 2019 roku Sąd Rejonowy w Trzciance uniewinnił A. S. od zarzucanego jej czynu.

(wyrok – karta 260 akt, pisemne uzasadnienie – karty 262 – 268 akt)

Z wyrokiem tym nie zgodził się Prokurator Rejonowy w Trzciance, zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych, i wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Trzciance do ponownego rozpoznania.

(apelacja prokuratora – karty 270 – 273)

Na wstępie Sąd Okręgowy zauważa, że dla pełniejszego wykazania wad zaskarżonego orzeczenia w pierwszej kolejności należałoby podnieść zarzut dowolności w ocenie materiału dowodowego, czego konsekwencją był, podniesiony w apelacji, zarzut błędu w ustaleniach faktycznych.

Pomimo powyższego zastrzeżenia, Sąd Odwoławczy, odnosząc się do zasadniczego zarzutu apelacji, dotyczącego niesłusznego uniewinnienia oskarżonej A. S. od zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 k.k., całkowicie zgadza się ze skarżącym, że Sąd Rejonowy dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych przyjmując, iż pokrzywdzony nie był niezdolny do należytego pojmowania przedsiębranego działania zawierając umowę darowizny, a oskarżona nie wprowadziła go w błąd, ani nie wyzyskała jego błędu, doprowadzając do zawarcia umowy darowizny. Równie wadliwe jest stanowisko Sadu Rejonowego, iż gdyby nawet przyjąć, że pokrzywdzony był niezdolny do pojmowania przedsiębranego działania, to przeprowadzone postępowanie dowodowe nie pozwala na przyjęcie, że oskarżona miała świadomość, że pokrzywdzony był niezdolny do pojmowania przedsiębranego działania.

Przechodząc do analizy niniejszej sprawy wskazać należy, że Sąd Rejonowy przeprowadził w niniejszej sprawie wyczerpujące postępowanie dowodowe, a Sąd Okręgowy, przeprowadzając kontrolę instancyjną zaskarżonego orzeczenia, nie dostrzegł, aby istniała możliwość przeprowadzenia jeszcze jakiegoś innego dowodu, który pomógłby w ustaleniu przebiegu przedmiotowego zdarzenia.

Następnie Sąd Rejonowy dokonał oceny zebranego w sprawie i w całości ujawnionego materiału dowodowego, niestety czyniąc to wbrew obowiązującym w tym względzie zasadom (art. 7 k.p.k.). Wprawdzie każdy z ujawnionych w toku przewodu sądowego dowodów poddany został ocenie, ale dokonana przez Sąd I instancji ocena tego materiału dowodowego nie uwzględnia wskazań doświadczenia życiowego i reguł logicznego rozumowania, wykracza poza ramy swobodnej oceny dowodów, nie jest dokładna i wykazuje błędy logiczne.

Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych jest immanentnie związany z zarzutami naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów postępowania i jest pochodną odmiennej oceny dowodów, dokonanej przez skarżącego w wywiedzionym środku odwoławczym, którą to ocenę, w tym konkretnym przypadku, Sąd Odwoławczy w pełni podziela. W przekonaniu Sądu II instancji dowody obdarzone przez Sąd Rejonowy wiarą nie dawały podstawy do poczynienia przez tenże Sąd zaprezentowanych w pisemnych motywach wyroku ustaleń faktycznych w zakresie braku zawinienia A. S..

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że o błędzie w ustaleniach faktycznych można mówić tylko wówczas, gdy zasadność ocen i wniosków wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego nie odpowiada zasadom logicznego rozumowania. Zarzut taki mógłby być skuteczny jedynie w razie wykazania, jakich uchybień w świetle wskazań wiedzy, jak również doświadczenia życiowego i logiki dopuścił się sąd orzekający w dokonanej przez siebie ocenie dowodów. Apelacja Prokuratora Rejonowego w Trzciance spełnia te wymogi, a zawarta w niej argumentacja jest w istocie prawidłową oceną faktów i okoliczności niniejszej sprawy, a zatem zasługiwała na uwzględnienie. Skarżący wykazał bowiem, że zasadność ocen i wniosków wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego nie odpowiada zasadom logicznego rozumowania.

Sąd I instancji wprawdzie prawidłowo ustalił, że pokrzywdzony J. T. cierpiał na szereg dolegliwości, w tym związanych z istotnym upośledzeniem procesów myślowych, pomimo tego uznał, iż w trakcie zawierania umowy darowizny był on świadomy przedsiębranej czynności. Dokonując takiego ustalenia Sąd I instancji dał wiarę wyjaśnieniom oskarżonej i członkom jej rodziny, a więc osobom żywotnie zainteresowanym uniewinnieniem oskarżonej. A także zeznaniom dwóch lekarzy, mających sporadyczny i krótkotrwały kontakt z J. T. w okresie jego pobytów w szpitalach.

Sąd Okręgowy, mając na względzie m.in. własne doświadczenie życiowe, nie podziela powyższego stanowiska Sądu I instancji.

Oczywiście Sąd Okręgowy zdaje sobie sprawę, że nie każdy człowiek, w tym także Sąd I instancji, ma doświadczenie życiowe związane z osobami chorymi i to w stanie paliatywnym, po udarach i z postępującą demencją. W takich jednak sytuacjach sąd ma możliwość skorzystania z opinii biegłych. Stosowna opinia została w niniejszej sprawie wydana, jednak – nie wiadomo dlaczego i to bez przesłuchania biegłych – opinii tej Sąd I instancji nie uwzględnił. Fakt, że biegli nie mieli kontaktu z J. T., gdyż w momencie sporządzania opinii już nie żył, nie pozbawia tej opinii wartości dowodowej. Biegli bowiem opierali się na obfitej dokumentacji lekarskiej, wymienionej na kartach 2 – 8 opinii, oraz zeznaniach R. I., które później zostały potwierdzone zeznaniami jego brata, M. T.. We wnioskach opinii biegli w sposób logiczny i przekonywujący wykazali, że J. T. w dniu 22 marca 2016 roku nie był zdolny i świadomy, ze względu na swój stan zdrowia, do samodzielnego rozporządzenia swoim mieniem.

Zauważyć przy tym należy, że Sąd I instancji zbyt dużą wagę przyłożył do zeznań dwóch lekarzy, którzy mieli sporadyczny i krótkotrwały kontakt z J. T. w okresie jego pobytów w szpitalach, nie dostrzegając, iż ich zeznania nie są zbieżne z adnotacjami pielęgniarek, co do istotnych trudności w nawiązaniu kontaktu z tym pacjentem i to już w roku 2014. Tymczasem to właśnie pielęgniarki mają stały całodzienny kontakt z pacjentem, w przeciwieństwie do lekarzy, którzy - poza obchodami i wykonywanymi zabiegami - z pacjentem tego kontaktu nie mają. W konsekwencji, to właśnie adnotacje pielęgniarek są istotne dla oceny świadomości pacjenta. Również wiara Sądu I instancji, iż w karcie choroby odnotowywane byłyby trudności lekarzy w nawiązaniu kontaktu w pacjentem, jest nadmierna. Sąd Okręgowy z doświadczenia zawodowego, i nie tylko, wie, że czasem historie choroby mają braki, zwłaszcza jeżeli pewne informacje nie mają znaczenia dla procesu leczenia konkretnego schorzenia. Oczywiście Sąd Okręgowy jest przekonany, iż obaj lekarze zeznawali, to co pamiętali, ale czynili to kilka lat po kontakcie z J. T., a charakter ich pracy, powtarzalność wykonywanych czynności oraz wielość pacjentów o podobnych dolegliwościach, mogły zatrzeć szczegóły minionych zdarzeń. Jeden z nich nie był nawet w stanie przypomnieć sobie J. T., pamiętając jedynie, że był taki pacjent, ale tylko dlatego, że był ojcem jednego z ratowników. Zatem nikła jest wartość zeznań tych świadków dla oceny świadomości J. T. i to w momencie zawierania umowy darowizny.

Również teoria Sądu I instancji, iż oskarżona, pomimo kilkuletniego codziennego kontaktu z ojcem, paliatywnie chorym, po udarze i z postępującą demencją, nie miała świadomości, iż J. T. nie jest zdolny i świadomy do samodzielnego rozporządzenia swoim mieniem, jest chybiona. I utwierdza Sąd Okręgowy o braku doświadczenia życiowego Sądu I instancji w tym temacie. Gdyby Sąd I instancji przesłuchał biegłych, to dowiedziałby się, że jest to wykluczone. A krótkotrwałe epizody świadomego kontaktu J. T. z otoczeniem nie oznaczały możliwości podejmowania przez niego świadomych decyzji co do rozporządzania swoim majątkiem. Nawet jeżeli taki epizodyczny świadomy kontakt z otoczeniem miał miejsce w momencie podpisywania umowy darowizny. O ile mogło to wprowadzić w błąd notariuszkę, co do tego że J. T. świadomie bierze udział w tej czynności prawnej, o tyle oskarżona doskonale wiedziała w jakim stanie, i to nie tylko fizycznym, ale przede wszystkim mentalnym, jest jej ojciec.

W szczerość i uczciwość intencji oskarżonej każe też wątpić to, iż o umowie darowizny nie poinformowała żadnego ze swoich braci. Dowiedzieli się o tym przypadkowo w kontakcie z urzędem. A przecież, w związku z nieuleczalną chorobą J. T. i jego pewną, zbliżającą się śmiercią, umowa darowizny w istotny sposób umniejszyła masę spadkową.

Podsumowując, podniesiony w apelacji zarzut błędu w ustaleniach faktycznych okazał się słuszny, gdyż skarżący wykazał konkretne uchybienia w zakresie zasad logicznego rozumowania, których dopuścił się sąd w wyciąganiu wniosków z prawidłowo zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, co więcej, skarżący wykazał merytoryczną niesłuszność wniosku Sądu I instancji co do tego, że pokrzywdzony nie był niezdolny do należytego pojmowania przedsiębranego działania zawierając umowę darowizny, sprzecznego z faktami, doświadczeniem życiowym i wskazaniami wiedzy.

Mankamenty rozumowania Sądu Rejonowego musiały skutkować uchyleniem zaskarżonego orzeczenia i przekazaniem sprawy w zakresie czynu zarzucanego oskarżonemu, do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji.

Wniosek

uchylenie zaskarżonego wyroku

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zważywszy na ewidentny błąd w ustaleniach faktycznych Sądu Rejonowego, konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd I instancji.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

0.1XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

0.1XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Zwięźle o powodach zmiany

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

Bezwzględna przyczyna odwoławcza

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

4.1.

Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony przez Sąd I instancji

☒ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Na skutek oczywistego błędu w ustaleniach faktycznych Sąd I instancji uniewinnił A. S., pomimo, iż postawiony jej w akcie oskarżenia zarzut jest w pełni zasadny.

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Rozpoznając ponownie sprawę, Sąd I instancji winien przeprowadzić ponownie postępowanie sądowe, ograniczając jednak postępowanie dowodowe do dowodów dotyczących zdolności pokrzywdzonego do należytego pojmowania przedsiębranej czynności, czyli umowy darowizny, i oczywiście przesłuchać biegłych, sporządzających opinię z dnia 12 czerwca 2018 roku, a następnie ocenić, i to zgodnie z obowiązującymi w tym przedmiocie regułami, zgromadzony materiał dowodowy i rozważyć, czy rzeczywiście materiał ten nie potwierdza zarzutu aktu oskarżenia w opisanym przez oskarżyciela publicznego kształcie, czy jednak zarzut ten jest zasadny.

Sporządzając zaś pisemne uzasadnienie wydanego wyroku, Sąd Rejonowy winien, pamiętając o treści art. 424 k.p.k., dokładnie i szczegółowo przedstawić dokonaną przez siebie ocenę materiału dowodowego i wnioski z niego wynikające, zastosowaną kwalifikację oraz ewentualnie wymierzoną oskarżonej karę, tak, aby rozpoznając ewentualne przyszłe apelacje, Sąd Odwoławczy mógł dokonać oceny prawidłowości rozumowania Sądu I instancji.

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

XXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

XXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

7.  PODPIS

/Małgorzata Ziołecka/