Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 listopada 2019 roku

Sąd Rejonowy w Grudziądzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2019 r. w Grudziądzu

sprawy z powództwa T. P.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej w G.

o unieważnienie ugody

1.  Oddala powództwo;

2.  Nie obciąża powódki obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanej;

3.  Przyznaje adw. P. C. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Grudziądzu kwotę 2. 400,00 zł ( dwa tysiące czterysta złotych 00/100 ) netto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

Sygn. akt I C 607/19

UZASADNIENIE

Powódka T. P. w dniu 18 lutego 2019 r. wniosła pozew przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej w G. (k. 4-5) o ustalenie nieważności ugody sądowej z dnia 9 września 2015 r. zawartej przed Sądem Rejonowym w Grudziądzu w sprawie I C 1958/12 powołując się na wadę oświadczenia woli przy zawieraniu przedmiotowej ugody, w postaci działania pod presją psychiczną. W uzasadnieniu wskazała również na brak legitymacji czynnej Spółdzielni Mieszkaniowej do wytoczenia powództwa w sprawie I C 1958/12.

Postanowieniem z dnia 25 marca 2019 roku sąd zwolnił powódkę od kosztów sądowych w całości oraz ustanowił dla niej pełnomocnika z urzędu (k. 17).

W odpowiedzi na pozew (k. 21-25) pełnomocnik Spółdzielni Mieszkaniowej w G. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pisma strona pozwana podniosła, że zarzuty powódki przytoczone w pozwie były już przedmiotem rozważań Sądu pierwszej jak i drugiej instancji. Dodatkowo wskazała, że powódka podczas zawierania ugody z dnia 9 września 2015 r. była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika.

W odpowiedzi na zobowiązanie Sądu pismem procesowym z dnia 3 lipca 2019 r. (k. 46), pełnomocnik powódki sprecyzował żądania pozwu wnosząc o stwierdzenie nieważności ugody z dnia 9 września 2015 r. zawartej w sprawie I C 1958/12 oraz o zasądzenie od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej w G. na rzecz powódki kwoty 11.500,00 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego. W uzasadnieniu pełnomocnik wskazał, iż podczas zawierania ugody z dnia 9 września 2015 r. zachodziły okoliczności wyłączające ważność przedmiotowej ugody, gdyż powódka znajdowała się w stanie wyłączającym świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli co wynikało z narzuconej nań presji, która spowodowała nasilenie się objawów choroby neurologicznej, na którą cierpi powódka.

W odpowiedzi na pismo procesowe strony powodowej, strona pozwana pismem z dnia 22 lipca 2019 r. (k. 60) wniosła o oddalenie powództwa, oddalenie wniosku dowodowego powódki odnośnie przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z dziedziny neurologii oraz zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów procesu.

W piśmie procesowym z dnia 30 października 2019 roku (k. 69) wskazał również na nieprawidłowości w obciążaniu opłatami przez pozwanego powódki jako właścicielki lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość.

Sąd rozpoznał sprawę w postępowaniu zwykłym.

Sąd ustalił, co następuje:

Przed Sądem Rejonowym w Grudziądzu toczyła się pod sygnaturą akt I C 1958/12 sprawa z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej w G. przeciwko T. P. o zapłatę.

W dniu 9 września 2015 r. w toku rozprawy w sprawie I C 1958/12 prowadzono rokowania co do ugody pomiędzy występującą po stronie powodowej Spółdzielnią Mieszkaniową w G. a pozwaną T. P. reprezentowaną przez radcę prawnego P. K.. W trakcie posiedzenia zarządzono kilka przerw, podczas których powódka wraz z pełnomocnikiem, zastępcą prezesa zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej w G. i pełnomocnikiem procesowym tej spółdzielni rozmawiali na korytarzu sądowym. W trakcie przerw pełnomocnik pozwanej T. P. uspokajał ją i tłumaczył jej kwestie związane z ugodą. Po jednej z przerw na sali rozpraw została sporządzona ugoda sądowa, którą podpisali pełnomocnicy stron, zastępca prezesa zarządu spółdzielni i T. P. jako pozwana. T. P. miała odczucie, że jej pełnomocnik wywierał na nią presję w celu zawarcia ugody, pozostawała przy tym w stresie. Pełnomocnik pozwanej nie groził jej ani nie dostrzegł przymusu wobec pozwanej ze strony innych osób. Pełnomocnik pozwanej nie zauważył także w zachowaniu pozwanej nic nietypowego.

W ugodzie sądowej z dnia 9 września 2015 r. pozwana T. P. zobowiązała się m.in. na całkowite zaspokojenie roszczeń powodowej spółdzielni w sprawie I C 1958/12 zapłacić na rzecz strony powodowej kwotę 4.664,52 zł oraz w sprawie I C 1238/15 zapłacić na rzecz strony powodowej kwotę 6.835,48 zł, czyli łącznie 11.500,00 zł, płatną
w 64 ratach miesięcznych ratach, przy czym pierwsze 63 raty w kwocie po 180,00 zł
i ostatnia 64 rata w kwocie 160,00 zł. Raty miały być płatne począwszy od 1 grudnia 2015 r. do ostatniego dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia
w płatności poszczególnych rat.

Dowody:

Ugoda sądowa w sprawie I C 1958/12 – k. 955 akt sprawy I C 1958/12

Protokół rozprawy w sprawie I C 1958/12 – k. 954-956 akt sprawy I C 1958/12

Zeznanie powódki przesłuchanej w charakterze strony – k. 92-93 akt sprawy I C 777/16

Postanowieniem wydanym na rozprawie dnia 9 września 2015 r. po zawarciu ugody Sąd umorzył postępowanie. Zażalenie pozwanej T. P. na to postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 30 listopada 2015 r.,

Postanowienie Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 30 listopada 2015 r. w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zażaleniowego zostało zaopatrzone w klauzulę wykonalności dnia 2 lutego 2016 r. Ugoda z dnia w zakresie rat płatnych za grudzień 2015 r.
i styczeń 2016 r. została zaopatrzona w klauzulę wykonalności dnia 11 lutego 2016 r.

Dowody:

Postanowienie z dnia 9 września 2015 r. w sprawie I C 1958/12 – k. 957 akt sprawy
I C 1958/12

Postanowienie Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 30 listopada 2015 r. – k. 990-992 akt sprawy I C 1958/12

Zarządzenie z dnia 2 lutego 2016 r. – k. 1003 akt sprawy I C 1958/12

Zarządzenie z dnia 8 lutego 2016 r. – k. 1006 akt sprawy I C 1958/12

Przed Sądem Rejonowym w Grudziądzu toczyła się również sprawa z powództwa T. P. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej w G. o sygn. akt I C 777/16, w której powódka domagała się pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w postaci postanowienia Sądu Okręgowego VIII Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 30 listopada 2015 r. sygn. akt VIII Ca 822/15 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 2 lutego 2016 r. Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2016 r. Sąd oddalił wniosek powódki o udzielenie zabezpieczenia. Zażalenie powódki na to postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 24 sierpnia 2016 r., sygn. akt VIII Cz 655/16. Pismem z dnia 21 czerwca 2016 r. powódka rozszerzyła powództwo, domagając się pozbawienia wykonalności również ugody sądowej z dnia 9 września 2015 r. zawartej w sprawie I C 1958/12. W toku sprawy w charakterze świadka przesłuchany został również radca prawny P. K. prezentujący interesy T. P. podczas zawierania ugody z dnia 9 września 2015 r. Świadek wskazał, że podczas rozprawy, na której została zawarta przedmiotowa ugoda zarządzona została więcej niż jedna przerwa oraz że nie przypomina sobie aby T. P. zachowywała się podczas rozprawy nietypowo. Sąd postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 3 listopada 2016 r. postanowił o dopuszczeniu dowodu ze wspólnej opinii biegłych psychiatry A. G. i psycholog B. Ł. w celu ustalenia czy powódka T. P. podczas zawierania ugody sądowej z dnia 9 września 2015 r. w sprawie I C 1958/12 znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli albo też złożyła oświadczenie pod wpływem groźby. Biegli psychiatra i psycholog nie stwierdzili u powódki choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego ani innych zaburzeń psychicznych, które mogłyby spowodować, że podczas zawierania ugody sądowej dnia 9 września 2015 r. w sprawie I C 1958/12 znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji
i wyrażenie woli albo złożyła oświadczenie pod wpływem groźby.

Dowód:

Postanowienie z dnia 21 kwietnia 2016 r. – k. 37 akt I C 777/16

Postanowienie Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 24 sierpnia 2016 r. – k. 80-81 akt I C 777/16

Protokół rozprawy z dnia 4 października 2016 r. – k. 92-94 akt I C 777/16

Protokół rozprawy z dnia 3 listopada 2016 r. – k. 100-102 akt I C 777/16

Pisemna opinia wspólna biegłych lek. med. A. G. i B. Ł. – k. 110-116 akta sprawy I C 777/16

Wyrokiem z dnia 25 maja 2017 r. Sąd Rejonowy w Grudziądzu oddalił powództwo T. P., która w zakreślonym terminie wniosła apelację od tego wyroku. Wyrokiem z dnia 17 listopada 2017 r. Sąd Okręgowy w Toruniu VIII Wydział Cywilny Odwoławczy oddalił apelację powódki.

Dowód:

Wyrok z dnia 25 maja 2017 roku – 155akt I C 777/16

Apelacja powódki z dnia 17 lipca 2017 – k. 185-186 akt I C 777/16

Wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu – k. 305 akt I C 777/16

Sąd zważył, co następuje:

Przedstawiony powyżej stan faktyczny został ustalony w oparciu zeznania powódki T. P. oraz przedłożone przez strony postępowania dokumenty. Sąd postanowił dopuścić dowód dokumentów przedkładanych przez strony, opinii biegłych z zakresu psychiatrii i psychologii oraz protokołów posiedzeń sądowych znajdujących się w aktach spraw I C 1958/12 oraz I C 777/16.

Zeznania powódki T. P. w charakterze strony generalnie zasługiwały na walor wiarygodności jako spójne, logiczne, zgodne z zasadami doświadczenia życiowego. Powódka wskazała, że z ówczesnym mecenasem uzgodniła wcześniej linię obrony, która wyłączała zawarcie ugody. Wskazała, że z uwagi na działania jej pełnomocnika a co za tym idzie presji nań narzuconej podczas podpisywania przedmiotowej ugody była w stanie silnego wzburzenia co spowodowało, że nie pamięta momentu spisania ugody. Wskazała również, że leczy się na wiele chorób m. in. na niedotlenienie mózgu, padaczkę oraz schorzenia neurologiczne a proces leczenia trwa już od około 30-40 lat.

Odnosząc się od oceny stanu świadomości powódki podczas zawierania ugody z dnia 9 września 2015 r. Sąd oparł swoje ustalenia na opinii biegłych lekarzy B. Ł. i A. G. sporządzonej na potrzeby sprawy I C 777/16. Opinia ta w ocenie Sądu jest spójna, logiczna i nie budząca sprzeczności. W sporządzonej opinii biegli nie stwierdzili u powódki T. P. choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego ani innych zaburzeń psychicznych, które mógłby spowodować, że podczas zawierania ugody sądowej z dnia 9 września 2015 r. w sprawie I C 1958/12 znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Sąd oddalił wniosek powódki o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego neurologa, gdyż powódka nie uprawdopodobniła w żaden sposób, że od wielu lat cierpi na zaburzenia neurologiczne, które mogły wpłynąć na jej zdolność do zawarcia ugody dnia 9 września 2015 r. Powódka nie przedstawiła dokumentacji medycznej świadczącej o podejmowanym przez nią procesie leczenia. Przedstawiła jedynie zaświadczenia lekarskie z dnia 10 lipca 2017 r. i 22 sierpnia 2018 r., zaświadczenia te jednak w ocenie Sądu nie przesądzają w żaden sposób o istnieniu zaburzeń neurologicznych, na które według swoich twierdzeń cierpi powódka. Ponadto podkreślić należy, że zaburzenia neurologiczne mogłyby wykazywać znaczenie dla rozstrzygnięcia, gdyby wpłynęły na sferę psychiczną powódki przy zawieraniu ugody sądowej. Zaburzeń w tej sferze nie stwierdzili natomiast biegli psychiatra i psycholog w sporządzonej w sprawie I C 777/16 opinii.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Wskazać należy, że powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może być uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda. Wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa (por. wyrok SN z dnia 27.06.01r. II CKN 898/00 Lex 52613).

Dodatkowo podkreślić należy, że jak z orzecznictwa Sąd Najwyższego, interes prawny, o którym mowa w przepisie art. 189 k.p.c., nie może być rozumiany subiektywnie, tj. według odczucia powoda, ale obiektywnie, tj. na podstawie rozumnej oceny sytuacji, w której powód występuje z tego rodzaju powództwem. Interes prawny powoda musi być ponadto zgodny z prawem i zasadami współżycia społecznego, jak również z celem, któremu służy art. 189 k.p.c. (por. wyrok SN z dnia 28 listopada 2002r., II CKN 1047/00 LEX nr 75344).

W ocenie Sądu powódka nie posiada interesu prawnego, który przesądzałby o stwierdzeniu nieważności ugody z dnia 9 września 2015 r. Stosownie do art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Sankcja przewidziana w powołanym przepisie ma charakter nieważności bezwzględnej a jej stwierdzenie skutkuje tym, iż czynność nią dotknięta nie wywołuje konsekwencji już od momentu jej dokonania, co oznacza, iż czynność prawna nie wywołała i nie może wywołać żadnych skutków prawnych objętych wolą stron. Ze sporządzonej przez biegłych lekarzy opinii wynika, że przy zawieraniu ugody powódka nie znajdowała się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie potwierdziło również twierdzeń powódki o pozbawieniu jej swobody decyzyjnej przy zawieraniu ugody. Nie budzą wątpliwości twierdzenia powódki, że znajdowała się ona w stanie stresu i odczuwała presję na zakończenie sporu ugodą. Takie przeżycia są jednak udziałem wielu osób uczestniczących
w procesach sądowych, co nie powoduje wszak, że składane przez nich oświadczenia są nieważne. Skutek taki wywołałoby dopiero całkowite wyłączenie wolnego wyboru, a taka sytuacja nie wystąpiła podczas rozprawy dnia 9 września 2015 r. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 r., III CK 523/02, LEX nr 585812).

Podkreślenia wymaga również fakt, że w sprawie, w której doszło do podpisania ugody z dnia 9 września 2015 roku T. P. reprezentowana była przez profesjonalnego pełnomocnika, w tym ugoda została również podpisana przez jej pełnomocnika procesowego. Zawarcie ugody mieści się z mocy prawa w zakresie umocowania pełnomocnika z urzędu (art. 91 pkt 4 w zw. z art. 118 § 1 k.p.c.). Nawet zatem ewentualna wadliwość oświadczenia woli T. P. złożonego przy zawieraniu ugody sądowej nie godziłaby w jej ważność, skoro samodzielnym uprawnieniem do zawarcia tej ugody dysponował jej pełnomocnik procesowy.

Odnosząc się do najdalej idącego zarzutu strony powodowej odnośnie braku legitymacji Spółdzielni Mieszkaniowej w G. do wytoczenia powództwa w sprawie I C 1958/12 Sąd nie przyznał racji twierdzeniom strony powodowej. Zaznaczyć należy, że badanie legitymacji procesowej stron jest obowiązkiem Sądu, który do tej kwestii odnosi się przed oceną merytoryczną sprawy. Istnienie legitymacji procesowej bada zawsze z urzędu Sąd orzekający co do istoty sprawy. Zarząd nieruchomościami wspólnymi stanowiącymi współwłasność spółdzielni i właścicieli lokali jest wykonywany przez spółdzielnię jako zarząd powierzony, o którym mowa w art. 18 ust. 1 ustawie z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz.U.2019.737). Wskazać należy, że pozwana jest współwłaścicielem nieruchomości, w której znajduje się lokal powódki i jako współwłaściciel wykonuje zarząd nieruchomością wspólną na mocy art. 18 ustęp 1 ustawy z dnia 24. 06. 1994 roku o własności lokali (Dz.U.2019.737) powstający i wykonywany przez pozwaną z mocy samego prawa.

Pozbawione znaczenia dla sprawy okazały się przytoczenia strony powodowej dotyczące sposobu naliczania opłat przez pozwaną. Okoliczności te bowiem zostały objęte ugodą, której ważność nie została podważona.

Powyższe rozważania dają asumpt do przyjęcia, iż nie ma podstaw do stwierdzenia nieważności ugody sądowej z dnia 9 września 2015 r.

Z tego względu orzeczono jak w puncie I sentencji wyroku.

Na podstawie art. 102 k.p.c Sąd nie obciążył powódki kosztami procesu, uznając że znajduje się ona w trudnej sytuacji majątkowej i życiowej. Z tego samego względu nieuiszczonymi kosztami sądowymi Sąd obciążył Skarb Państwa na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 102 kpc. W ocenie Sądu obciążenia powódki tymi kosztami nie dałoby się pogodzić z zasadami słuszności.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu orzeczono na podstawie § 8 pkt. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2019 r. poz. 18).