Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)

Sędziowie: SA Bożena Szponar - Jarocka

SO del. Marzanna Rogowska

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 lutego 2014 r. w B.

sprawy z odwołania E. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy E. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łomży III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 20 czerwca 2013 r. sygn. akt III U 475/13

oddala apelację.

Sygn. akt III A Ua 1178/13

UZASADNIENIE

Decyzją z 23 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przeliczenia podstawy wymiaru emerytury E. K. z 24 miesięcy z lat 1970-1971. W uzasadnieniu wskazał, że według art. 109 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na wniosek emeryta lub rencisty wysokość emerytury ulega ponownemu ustaleniu na zasadach określonych w art. 110-113. Jednakże w stosunku do wnioskodawcy nie zachodzą przesłanki zastosowania tych regulacji .

E. K. złożył odwołanie od tej decyzji, którym wnosił dokonanie przeliczenia jego świadczenia zgodnie z wnioskiem (przeliczenie emerytury z kolejnych 24 miesięcy) oraz przeliczenia tego świadczenia dokonać od od 6.04.2000 r., tj. od daty pierwszego pisemnego wniosku o ponowne przeliczenie. W uzasadnieniu tego żądania odwołania wskazał, iż przy naliczaniu emerytury po raz pierwszy popełniono kardynalny błąd , tj. nie poinformowano go i nie uzgodniono z nim możliwości wyboru korzystniejszych warunków emerytalnych. Jednostronnie naliczono mu emeryturę z ostatnich 12 miesięcy zatrudnienia. Nie wzięto natomiast pod uwagę zarobków z 24 miesięcy pracy wybranych z 12 lat pracy, tj. z lat 1970 - 1971. Wskaźnik z tych lat wynosi 189.33%. Natomiast obecnie ustalony wynosi 184,29%. Wnioskodawca stwierdził, że z wnioskiem o ponowne przeliczenie wystąpił z myśl art. 114 (nowe dowody i okoliczności mające wpływ na wysokość świadczenia), powołał się też na art. 111 ust. 1 pkt 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach.

Sąd Okręgowy w Łomży odwołanie to oddalił wyrokiem z dnia 20 czerwca 2013 r. Sąd ten ustalił, iż ustalił, iż 13 stycznia 1982 r. E. K. złożył wniosek o emeryturę. W punkcie A.4 wniosku podał: ,, za podstawę wymiaru emerytury - renty proszę przyjąć przeciętny miesięczny zarobek: a) z ostatnich 12 miesięcy zatrudnienia, tj. za okres od 1.01.1981 r. do 31.12.1981 r." . Nie wniósł natomiast o obliczenie podstawy wymiaru z kolejnych 24 miesięcy z okresu ostatnich 12 lat - nie wypełnił odpowiedniego wariantu wniosku zawartego w punkcie A.4 ppktb) w wypełnionego formularza wniosku. Do wniosku o emeryturę zostało dołączone zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach, na druku Rp-7, zawierające wynagrodzenie za 1981 r. (k. 7 akt emerytalnych).

Dnia 7.04.2000 r. E. K. złożył wniosek o ponowne przeliczenie emerytury przy uwzględnieniu podstawy wymiaru obliczonej z 3 lat (1970-1972) z ostatnich 12 lat licząc wstecz od roku w którym był zgłoszony wniosek. Podał, że nie znał przepisów przewidujących taką możliwość (k. 137 akt emerytalnych). Decyzją z 28.04.2000 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił E. K. ponownego przeliczenia wysokości świadczenia od nowej podstawy wymiaru (k. 142 a.r.). Odwołanie od tej decyzji zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku z 29.11.2000 r., w sprawie VI U 2522/00 (k. 144 akt emerytalnych).

Dnia 6.12.2000 r. E. K. złożył wniosek o ponowne przeliczenie emerytury z 10 lat kalendarzowych (1967-1976) wybranych 20 lat (k. 152a.r.). Decyzją z 26.01.2001 r. organ rentowy odmówił przeliczenia wysokości świadczenia z kolejnych 10 lat kalendarzowych. W decyzji zamiennej z 28.03.2001 r. - także odmownej, organ rentowy wskazał, że wniosek o ponowne przeliczenie świadczenia wnioskodawca zgłosił w 2000 r. Okres ostatnich lat przypada więc na lata 1980-1999. Z tego okresu zatem należy wybrać wynagrodzenie do przeliczenia podstawy wymiaru emerytury (k. 154 i 158 akt emerytalnych). Odwołanie od tych decyzji zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku z 12.07.2001 r. w sprawie VI U 609/01 (k. 174 a.r.).

Dnia 7.12.2006 r. E. K. złożył ponowny wniosek o przeliczenie emerytury z 10 lat kalendarzowych wybranych z dwudziestu lat kalendarzowych sprzed przejścia na emeryturę to jest z lat 1967-1976 (k. 216 a.r.). Decyzją z 21.12.2006 r. organ rentowy przeliczył emeryturę wnioskodawcy. Do obliczenia podstawy wymiaru emerytury przyjął podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 lat kalendarzowych od 1967 do 1976 r., a wskaźnik podstawy wymiaru wyniósł 184.29%. (k. 226 a.r.). Odwołanie od tej decyzji zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łomży z 26 lutego 2007 r. w sprawie III U 136/07 (k. 240 a.r.).

Dnia 12.08.2011 r. E. K. złożył wniosek o ponowne ustalenie emerytury „ z kolejnych trzech lat kalendarzowych (1970-1972) wybranych z kolejnych 12 lat kalendarzowych licząc wstecz od roku, którym był zgłoszony wniosek"; wniósł leż o doliczenie okresów składkowych i okresu niewykonywania pracy (k. 262a.r.). Decyzją z 22.08.2011 r. organ rentowy odmówił doliczenia okresów, odnośnie których został złożony wniosek (k. 264a.r.). W odwołaniu o tej decyzji E. K. wniósł między innymi o „przeliczenie emerytury z wybranych 3 lat" (k. 265 a.r.). Wyrokiem Sądu Okręgowego w Łomży z 24.02.2012 r. w sprawie III U 1087/11 odwołanie w zakresie doliczenia do wysokości emerytury okresów nieskładkowych zostało zasadniczo uwzględnione, natomiast w zakresie przeliczenia podstawy wymiaru zostało oddalone (k.284-289 a.r.).

W dniach 13.02.2013 r., 19.03.2013 r. i 16.04.2013 r. E. K. złożył ponownie wnioski o przeliczenie emerytury z wybranych lat (k. 311. 314 i 316a.r.) Zaskarżoną obecnie decyzją z 23.04.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przeliczenia podstawy wymiaru emerytury E. K. z 24 miesięcy z lat 1970-1971 (k. 318).

Rozważając poczynione ustalenia faktyczne Sad Okręgowy zauważył, iż kwestia wysokości podstawy wymiaru emerytury była już kilkakrotnie rozstrzygana, a szczegółowe rozważania, w tym zakresie zawarł Sąd Okręgowy w Łomży w uzasadnieniu wyroku wydanego w sprawie III U 1087/11, i wywód ten jest nadal podzielany( uzasadnienie tego wyroku k. 285-289). W ujęcie syntetycznym jedynie Sąd Okręgowy przypomniał, że kwestię przeliczania emerytury reguluje obecnie ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społeczny (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227). Z art. 180 ust. 1 tej ustawy wynika, że osoby, którym w dniu wejścia w życie ustawy przysługują emerytury zachowują prawo do tych świadczeń w wysokości ustalonej przed dniem wejścia w życie ustawy, z zastrzeżeniem ust. 2-5 i z uwzględnieniem ust. 6-9. Ust 7 art. 180 ustawy emerytalnej stanowi z kolei, że: w razie złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia:

1) przez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas w wymiarze świadczenia okresów składkowych lub nieskładkowych stosuje się art. 112 i 113;

2) przez zmianę okresu, z którego podstawę wymiaru składki przyjmuje się jako podstawę wymiaru świadczenia, stosuje się odpowiednio art. 110 lub art. 111.

Z powyższego wynika, że - w odniesieniu do okoliczności sprawy - możliwe byłoby ustalenie nowej podstawy wymiaru, jeżeli zaszłyby przesłanki określone w art. 111 ustawy emerytalnej. Art. 111 ust. 1 ustawy przewiduje możliwość ponownego obliczenia wysokości emerytury od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty.

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

W niniejszej sprawie wnioskodawca nie wskazuje żadnego z tych wariantów. Już taka konstatacja stanowi wystarczające uzasadnienie oddalenia odwołania. Zdaniem wnioskodawcy zastosowanie ma pkt 1 ust. 1 art. 111 ustawy emerytalnej, jednakże zdaniem Sadu w niniejszej sprawie nie zachodzi sytuacja opisana powyżej w tym przepisie. Nigdy nie ustalono bowiem - podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy z 2 lat (24 miesięcy) wybranych z 12 lat sprzed zgłoszenia wniosku o emeryturę . Nigdy - przy rozpatrywaniu kolejnych wniosków skarżącego poczynając od pierwszego wniosku o przeliczenie z 2000 r. - nie było także możliwości ustalenia postawy wymiaru z takiego okresu. Możliwość taką przewidywał art. 17 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracownikom i ich rodzin i Dz. U. Nr 3. poz. 6. ze zm.), który stanowił :

1. Podstawę emerytury lub renty stanowi przeciętny miesięczny zarobek z okresu

1) ostatnich 12 miesięcy zatrudnienia albo

2) kolejnych 24 miesięcy zatrudnienia dowolnie wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 12 lat zatrudnienia.

2. Rencista może wstąpić w ciągu 3 lat od wydania decyzji przyznającej emeryturę lub rentę o zmianę okresu, z którego zarobki zostały przyjęte do obliczania podstawy wymiaru emerytury lub renty. W uzasadnionych przypadkach Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może wyrazić zgodę na rozpatrzenie wniosku zgłoszonego po tym terminie.

Wniosek o przeliczenie emerytury - na podstawie wynagrodzeń wybranych z okresu 12 lat sprzed zgłoszenia wniosku emeryturę E. K. złożył dopiero w 2000 r. Taki wniosek nie mógł być skuteczny. Minęło bowiem już ponad 3 lata od wydania decyzji przyznającej emeryturę (do 2000 r. minęło już ponad 18 lat). Ponadto wniosek nie mógł być zgłoszony po 31.12.1982 r. bowiem stracił moc przepis, który przewidywał taką możliwość. Wynika to z art. 130 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. 1982.40.267). W ustawie tej nie zachowano możliwości określonej uprzednio w art. 17 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy z 23 stycznia 1968 r. Art 121 ustawy o z.e.p. przewidywał natomiast, że osobom pobierającym w dniu wejścia w życie ustawy emerytury, renty inwalidzkie i renty rodzinne na podstawie przepisów dotychczasowych przyznaje się - zamiast tych świadczeń - odpowiednio emerytury i renty określone w ustawie, przy zastosowaniu zasad określonych w art. 122-125. Z kolei art. 122 ust. 1 ustawy o z.e.p. stanowił, ze emerytur, i renty, o których mowa w art. 121, ustala się od dotychczasowej podstawy wymiaru, z uwzględnieniem ust. 2-4. W ust. 2-4 nie przewidziano natomiast możliwości ustalenia podstawy wymiaru przy zastosowaniu art. 17 ust 2 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r..

Powyższe rozumowanie w ocenie Sądu Okręgowego prowadzi do wniosku, że brak jest możliwości przeliczenia postawy wymiaru emerytury E. K. zgodnie z jego wnioskiem, bowiem nie przewidują tego obecnie obwiązujące przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społeczny (Dz. U. z 2009 r. Nr 153. poz. 1227), w szczególności art. 111 tejże ustawy. Jako podstawę procesową swojego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy powołał art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono jak w wyroku.

Apelację od tego wyroku wywiódł E. K., który nie precyzują zarzutów domagał się uchylenia lub takiej zmiany zaskarżonego wyroku aby dokonać przeliczenia jego świadczenia zgodnie z art. 111 ust. 1 pkt ustawy. W uzasadnieniu apelacji skarżący odwołał się również do art. 114 ust.1. ustawy podnosząc, przy tym, iż po raz pierwszy ubiegając się o emeryturę nie wskazał okresu z którego miałby być naliczana emerytura, ponieważ miał zakaz opuszczania miejsca zamieszkana .

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja podlegała oddaleniu.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego , które przyjmuje za podstawę również swego wyroku w rozumieniu art. 382 k.p.c. Sąd Apelacyjny podziela również wywód prawny poczyniony przez Sąd Okręgowy prowadzący do wniosku, iż nie jest prawnie dopuszczalne przeliczenie świadczenia skarżącego zgodnie z jego żądaniem kilkakrotnie zgłaszanym aby do wyliczenia podstawy wymiaru emerytury przyjąć zarobki z 24 miesięcy ( lata 1970-1971 r.). Sąd Okręgowy prawidłowo wskazał, iż tak możliwość istniała pod rządami ustawy z dnia ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracownikom i ich rodzin i Dz. U. Nr 3. poz. 6. ze zm.), której art. 17 ust. 1 pkt 2. Przewidywał możliwość ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty w oparciu o przeciętny miesięczny zarobek z okresu kolejnych 24 miesięcy zatrudnienia dowolnie wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 12 lat zatrudnienia. Wnioskodawca z takiej możliwości nie skorzystał wyraźnie zaznaczając we wniosku emerytalnym z dnia 13 stycznia1982 r. okres od 01.01.1981r. do 31.12.1981 r. ( rubryka 4.a.), w sytuacji gdy rubryka poniżej ( 4.b) umożliwiała wskazanie okresu 24 miesięcy. Z akt rentowych wnioskodawcy nie wynika przy tym, aby wniosek o ustalenie podstawy wymiaru emerytury w oparciu o średni miesięczny zarobek z okresu przedmiotowych 24 miesięcy wnioskodawca zgłosił w terminie 3 lat od wydania decyzji przyznającej emeryturę ( k.20-22a.r. decyzja z dnia 19 marca 1982r. ) tak jak stanowił to art. 17 ust.2. Jak wiadomo ustawa z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracownikom i ich rodzin została zastąpiona przez ustawę z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Dz.U.1982.40.267 z dnia 18 grudnia 1982 r.), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1983r. Ustawa ta nie przewidywała już możliwości ustalenia podstawy wymiaru emerytury w oparciu o zarobki z okresu kolejnych 24 miesięcy zatrudnienia z dowolnie wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 12 lat zatrudnienia, a osobom pobierającym emeryturę (rentę ) w chwili wejścia w życie ustawy w życie nowa ustawa przyznawała odpowiednio emerytury i renty określone w nowej ustawie ( art. 121 tejże ustawy) , których wysokość ustalana była co do zasady od dotychczasowej podstawy wymiaru ( art.122 ). Nawet gdyby przyjąć, iż wnioskodawca zachował po wejściu w życie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin prawo do przeliczenia świadczenia w terminie 3 lat od wydania decyzji przyznającej emeryturę czyli od dnia 19 marca 1982r. (tak jak stanowił art.17 ust.2 poprzedniej ustawy), to w tym terminie taki wniosek bezspornie nie został zgłoszony.

Słusznie też Sąd Okręgowy nie dopatrzył się możliwości przeliczenia świadczenia w oparciu o regulacja art. 111 obecnie obowiązującej ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społeczny ( Dz. U. z 2009 r. Nr 153. poz. 1227), w szczególności wedle zasad określonych w art. 111ust. 1 pkt 1 ustawy, bowiem przepis ten przewiduje możliwość ponownego obliczenia wysokości emerytury od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia. Wnioskodawca nie domaga się jednak wyliczenia podstawy z liczby kolejnych lat kalendarzowych w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia – lecz z okresu 24 miesięcy ( lata 1970-71), które nigdy nie stanowiły w jego przypadku okresu z którego przeciętne wynagrodzenia ( zarobki ) uwzględniano do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia wnioskodawcy. Podniesiony w apelacji zarzut obrazy art. 111 ust.1 ustawy jest zatem w sposób oczywisty chybiony. Podobnie nie jest zasadny zarzut obrazy art. 114 ust.1 ustawy bowiem kwestia wysokości podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy była już kilkakrotnie rozstrzygana przez Sąd Okręgowy i (ostatnio w sprawach SO w Łomży III U 1087/11 i III U 136/07) , a w niniejszym postępowaniu nie zostały przedłożone ani nowe dowody,ani nie ujawniono okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość .

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny oddalił aplecie na zasadzie art. 385 k.p.c.