Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Jolanta Hryciuk

Protokolant staż. Agnieszka Kuśmirek

po rozpoznaniu w dniu 13 czerwca 2016 r. w Siedlcach

na rozprawie

sprawy z powództwa J. G.

przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w S., Aresztowi Śledczemu W.-G., Aresztowi Śledczemu W.-B., Aresztowi Śledczemu w O.

o zadośćuczynienie

I.  powództwo oddala;

II.  zasądza od J. G. na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa kwotę 120,00 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  nakazuje pobrać od J. G. na rzecz Skarbu Państwa – kasa Sądu Okręgowego w Siedlcach kwotę 134,00 zł (sto trzydzieści cztery złote) tytułem kosztów sądowych.

Sygn. akt 1302/14

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 27 października 2014 roku, powód J. G. domagał się zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa – reprezentowanego przez Dyrektora Aresztu Śledczego W.-G., Dyrektora Aresztu Śledczego W.-B., Dyrektora Zakładu Karnego w S. i Dyrektora Aresztu Śledczego w O. kwoty 100 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu. Jako podstawę prawną roszczenia wskazał przepis art. 23 kc i art. 24 kc w zw. z art. 448 kc oraz art. 3 i 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Powód wskazał, że jego roszczenie o ochronę dóbr osobistych dotyczy okresu 23.02.2012r.- 28.02.2013r., 17.06.2007r.- 04.07.2007r., 29.08.2007r.-17.09.2007r., 09.04.2008r.-30.07.2008r., 03.03.2011r.-26.05.2011r., 23.09.2009r.-30.06.2010r., 30.07.2008r.-30.09.2008r., 16.12.2005r.-06.06.2006r., 21.01.2009r.- 23.09.2009r., 30.06.2010r.- 02.08.2010r.

W uzasadnieniu podniósł, iż w pozwanych jednostkach, w których przebywał nie był przestrzegany metraż na jednego osadzonego. Była naruszana jego godność i prawo do intymności, ponieważ przebywał w celach nieprzystosowanych do pobytu osadzonych, w celach mieszkalnych brak było oświetlenia, łaźnia była dostępna jeden raz w tygodniu i czas kąpieli nie mógł przekroczyć 7 minut, w jednym czasie kąpało się 10 osadzonych, co było krępujące, w okresie zimowym było zimno, gdyż okna były nieszczelne, panowała duża wilgotność, zagrzybienie, nie było dostatecznej opieki zdrowotnej, kąciki sanitarne nie były wystarczająco zabudowane albo brakowało całkowicie zasłony, brakowało oświetlenia w kąciku sanitarnym, szafki na żywność były spróchniałe i zarobaczone, łóżka zdewastowane, górne łóżka nie miały zabezpieczeń, był stary sprzęt kwaterunkowy, brak dostatecznej wentylacji, podłogi dziurawe, brakowało klepek i płytek, środki czystości wydawane były raz na kwartał w małych ilościach i słabych gatunkowo, pościel, ręczniki i materace były porwane i poplamione, w jednej celi przebywały osoby palące z niepalącymi, wydający posiłki nie mieli badań sanitarno-epidemiologicznych.

W odpowiedzi na pozew, pozwany Skarb Państwa zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powoda na podstawie art.442 ¹ kc za okres osadzenie powoda przypadający przed dniem 10 października 2011r. W konsekwencji zdaniem pozwanego roszczenia powoda w zakresie, w jakim są związane z warunkami pobytu w Areszcie Śledczym w O., S. i w W. - B. są w całości przedawnione. W pozostałym zakresie pozwany wskazał, iż do obowiązków państwa należy zapewnienie godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności. Ciężar dowodu, iż nastąpiło naruszenie dobra osobistego spoczywa na powodzie, zaś na pozwanym ciężar wykazania działania zgodnego z prawem. Pozwany odniósł się do zarzutów powoda zawartych w pozwie w odniesieniu do każdej z jednostek, w której powód przebywał. Podniósł, iż działania Skarbu państwa wobec powoda miały umocowanie w przepisach prawa, a jego roszczenia są bezzasadne.

Na rozprawie powód popierał powództwo.

Sąd ustalił, co następuje:

J. G. odbywał karę pozbawienia wolności w Areszcie Śledczym W.-G. w okresie 23 lutego 2012r. do 28 lutego 2013r., 17 czerwca 2007r. do 04 lipca 2007r., od 29 sierpnia 2007r. do 17 września 2007r. i od 09 kwietnia 2008r. do 30 lipca 2008r. W okresie od 03 marca 2011r. do 26 maja 2011r., od 23 września 2009r. do 30 czerwca 2010r. i od 30 lipca 2008r. do 30 września 2008r. w Areszcie Śledczym W.- B.. W okresie od 16 grudnia 2005r. do 06 czerwca 2006r. przebywał w Areszcie Śledczym w O., zaś od 21 stycznia 2009r. do 23 września 2009r. i od 30 czerwca 2010r. do 02 sierpnia 2010r. w Zakładzie Karnym w S..

W Areszcie Śledczym W.-G. koce i materace wydawane osadzonym, przed wydaniem są czyszczone. Osadzeni otrzymują prześcieradła, poszewki na poduszkę, ręczniki, które są systematycznie wymieniane. Osadzony może dokonać wymiany zabrudzonych rzeczy w magazynie za zgodą dyrektora. Temperatura w celach mieszkalnych i pomieszczeniach sanitarnych jest zgodna z obowiązującymi normami. Wszystkie cele były wyposażone w sprzęt kwaterunkowy zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 17 października 2003r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Stolarka okienna była zniszczona, zauważone nieszczelności i usterki były usuwane na bieżąco. Osadzeni otrzymywali środki higieny zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 17 października 2003r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. W każdej celi był kącik sanitarny wyposażony w dostęp do WC oraz bieżącej wody, przy czym w części cel pawilonu V zabudowa kącika wykonana była w formie konstrukcji metalowej, zapewniającej intymność. Cele posiadały wentylację kominową sprawną technicznie, podlegającą okresowym przeglądom kominiarskim. W każdej celi istnieje możliwość otworzenia okna i przewietrzenia celi. Powód przebywał wyłącznie w celach w których powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego przekraczała 3 m.kw. (informacja działu kwatermistrzowskiego k. 62).

J. G. złożył pozew przeciwko Skarbowi Państwa w dniu 24 października 2014r. (koperta k. 9).

Sąd zważył, co następuje:

Sąd uznał za zasadny podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia za okres przed dniem 10 października 2011r., a więc w zakresie dotyczącym pobytów J. G. w Zakładzie Karnym w S., Areszcie Śledczym w O., Areszcie Śledczym W.- B. i w Areszcie Śledczym W. – G. od 17 czerwca 2007r. do 4 lipca 2007r., od 29 sierpnia 2007r. do 17 września 2007r., od 9 kwietnia 2008r. do 30 lipca 2008r.

Jak wynika z uzasadnienia pozwu J. G. dochodzi roszczenia o zadośćuczynienie w związku z naruszeniem jego dóbr osobistych tj. jego godności w związku z pobytem w Zakładzie Karnym w S., Areszcie Śledczym W.- B., Areszcie Śledczym w O. i Areszcie Śledczym W.- G. w wymienionym okresie.

Zgodnie z utrwalonymi poglądami judykatury i doktryny naruszenie dobra osobistego zawinionym działaniem lub zaniechaniem klasyfikowane jest jako czyn niedozwolony.

Przedawnienie roszczeń z art. 448 kc reguluje art. 442 ¹ §1 kc. Przepis ten wszedł w życie w dniu 10 listopada 2007r. na podstawie ustawy z dnia 16 lutego 2007r.o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. nr 80, poz. 538). Zgodnie z art. 2 tej ustawy do roszczeń o których mowa w art. 1 tej ustawy, powstałych przed dniem jej wejścia w życie, a według przepisów dotychczasowych jeszcze nie przedawnionych, stosuje się przepisy art. 442 ¹ § 1 kc. Zgodnie z art. 442 ¹ § 1 kc, roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Nie ulega wątpliwości, iż powód podczas odbywania kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w S., Areszcie Śledczym w O., Areszcie Śledczym W.-B. i Areszcie Śledczym W.- G. wiedział o ewentualnej szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Powód musiał mieć świadomość negatywnych odczuć związanych z warunkami bytowymi w tych jednostkach w chwili, gdy ich doznawał. Wiedział też, kogo obciąża odpowiedzialnością za negatywne odczucia. J. G. złożył pozew w placówce pocztowej w dniu 24 października 2014r. ( pieczęć na kopercie k. 9).

Zgodnie z art. 165§2 kpc oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe lub w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu. Zgodnie z art. 165§ 3 kpc to samo dotyczy złożenia pisma przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej albo przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego oraz przez członka załogi polskiego statku morskiego u kapitana statku. W chwili wniesienia pozwu tj. 24 października 2014r. roszczenie powoda o zadośćuczynienie w zakresie zdarzeń sprzed 10 października 2011r., jak podniósł pozwany, uległo już w przedawnieniu.

W ocenie Sądu, J. G. w trakcie osadzenia w celach, w których warunki odbiegały od wymaganych przepisami, miał świadomość, że okoliczności te mogą stanowić naruszenie dóbr osobistych. Powód mógł bez zbędnej zwłoki dochodzić swych roszczeń w odpowiednim czasie. Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania art. 5 kc i przyjęcia, iż zarzut przedawnienia stanowi nadużycie prawa przez pozwanego. J. G. nie wykazał przyczyn opóźnienia w dochodzeniu roszczenia. Podał jedynie (k.116), iż dopiero w 2014r. dowiedział się, że może ubiegać się o zadośćuczynienie od innego osadzonego, który wniósł taką sprawę do sądu i uzyskał korzystny dla siebie wyrok. Jeśli chodzi o ochronę dóbr osobistych to roszczenia niemajątkowe nie ulegają przedawnieniu, a do takich należy zgodnie z art. 24 § 1 kc zdanie drugie, żądanie złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. J. G. z takim roszczeniem nie występował, a wnosił o zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie 100 000 zł. Roszczenie o zadośćuczynienie jest roszczeniem majątkowym i jako takie, ulega przedawnieniu.

Powód nie jest osobą nieporadną czy znajdującą się w złym stanie zdrowia. Samodzielnie napisał pozew, wskazując niedogodności, które jego zadaniem uzasadniały roszczenie. W ocenie Sądu powód nie wykazał przesłanek uzasadniających opóźnienie w złożeniu pozwu, co skutkuje tym, iż Sąd uwzględnił zarzut przedawnienia.

W konsekwencji Sąd rozpoznał żądanie powoda w zakresie, w jakim związane jest ono z pobytem w Areszcie Śledczym W.-G. w okresie od 23 lutego 2012r. do 28 lutego 2013r., za który nie uległo przedawnieniu.

Oceniając zasadność roszczenia powoda o zadośćuczynienie na podstawie art. 24 kc w zw. z art. 448 kc należało ustalić, czy w związku z warunkami odbywania kary pozbawienia wolności przez powoda w okresie od 23 lutego 2012r. do 28 lutego 2013r., rzeczywiście doszło do naruszenia jego dóbr osobistych, jego godności czy prawa do prywatności, a dalej czy działanie pozwanego było bezprawne. Z przepisu art. 24 kc wynikają bowiem dwie przesłanki ochrony dóbr osobistych: naruszenie dobra osobistego i bezprawność tego naruszenia. O naruszeniu dobra osobistego można mówić tylko wówczas, gdy działanie drugiej strony było bezprawne, a mianowicie sprzeczne z normami prawnymi lub zasadami współżycia społecznego.

Twierdzenia J. G. co do warunków pobytu w Areszcie Śledczym W.-G. znajdują potwierdzenie w zeznaniach świadków M. S. i P. W. (nagranie z rozprawy z 31 marca 2016r.), którzy przebywali z powodem w tej samej jednostce. Zeznania M. S. dotyczą okresu od marca 2007r. do 2009r. Ponadto, zeznał on, iż nie przebywał z powodem w jednej celi. Świadek P. W. przebywał z powodem w jednej celi w okresie 2011-2013. Zeznał, iż warunki bytowe w Areszcie Śledczym W.-G. były złe, brakowało intymności, gdyż kącik sanitarny nie był oddzielony drzwiami, ściany były zagrzybione, panowała wilgoć, była słaba wentylacja, albo nie było jej w ogóle, a wydawane środki higieny nie były wystarczające. Sąd uznał te zeznania za wiarygodne. Oceniając je, miał jednak na uwadze fakt, iż są one oparte na subiektywnych odczuciach świadka, który jako osoba umieszczona w zakładzie karnym jest niewątpliwe zainteresowana w rozstrzygnięciu sprawy na korzyść innego osadzonego. Częściowo zeznania te przejaskrawiają niedogodności związane z pobytem w Areszcie Śledczym W.-G.. W zakresie zarzutów dotyczących warunków bytowych w Areszcie Śledczym W.-G. pozwany podał, iż w celach w których przebywał powód kącik sanitarny jest zabudowany. Tylko w części cel pawilony V zabudowa kącika jest z konstrukcji metalowej, ale zapewnia intymność. Kąciki wyposażone są w umywalkę i muszlę klozetową. Cele wyposażone są w łóżko, stolik, szafkę, taboret, wieszak półkę na przybory toaletowe i lustro. Ilość sprzętu jest dostosowana do liczby osadzonych. Cele mają wentylację kominową, skazani mogą otwierać okna, usterki dotyczące wypaczonych okien, uszkodzonych zamków okiennych, zawiasów i przytrzymywaczy usuwane są na bieżąco po zgłoszeniu. Osoby pozbawione wolności są zaopatrywane w środki higieny zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 17 października 2003r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w ZK i AŚ. Raz w miesiącu wydawane jest 100 g mydła, nożyk do golenia, proszek do prania 200g, papier toaletowy 1 rolka, krem do golenia, pasta oraz szczoteczka do zębów w razie zgłoszenia zapotrzebowania. Powód przebywał w celach w których powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego przekraczała 3 m.kw. Okoliczności te znajdują potwierdzenie w informacji działu kwatermistrzowskiego (k.62).

Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków M. D., W. K. i P. D., gdyż nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, bowiem M. D. przebywał z powodem w Zakładzie Karnym w S., W. K. i P. D. w Areszcie Śledczym W.- B., a roszczenia powoda związane pobytem w tych jednostkach uległy przedawnieniu.

Mając na uwadze zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd uznał, iż powód nie wykazał, aby doszło do naruszenia jego dóbr osobistych, aby warunki w areszcie śledczym naruszały jego godność czy prawo do intymności. W ocenie Sądu zarzuty powoda są przesadzone. Wskazywane przez powoda niedogodności jak np. łaźnia dostępna jeden raz w tygodniu i czas kąpieli, który nie mógł przekroczyć 7 minut oraz okoliczność, iż w jednym czasie kąpało się 10 osadzonych nie spełniały oczekiwań powoda i z pewnością takie warunki mogły wywoływać dyskomfort, podobnie jak zniszczone materace, elementy wyposażenia celi, nieszczelne okna czy zniszczone podłogi. Wskazać należy, iż zawsze istniała możliwość zwrócenia się do administracji o wymianę zniszczonych elementów. Powód nie wykazał, iż takie działania podejmował. Twierdzenia powoda, iż powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego nie przekraczała 3 m.kw. są gołosłowne.

Zgodnie z art. 23 i 24 kc podstawą ustalenia, iż zostało naruszone dobro osobiste jest wykazanie przez powoda, iż doszło do naruszenia dobra nie tylko z subiektywnego punktu widzenia, ale również obiektywnie, że wskazane naruszenie wywołuje np. negatywną reakcję społeczną. Do naruszenia dóbr osobistych dochodzi jedynie wówczas, gdy cierpienie i upokorzenie, jakiego doznaje pozbawiony wolności przekraczają nieunikniony element cierpienia wpisanego w karę pozbawienia wolności. Wskazywane przez powoda niedogodności nie realizują wszystkich oczekiwań w zakresie odpowiednich warunków, to jednak nie odbiegają w drastyczny sposób od warunków mieszkaniowych dużej części naszego społeczeństwa. Osadzenie powoda w takich warunkach, w ocenie Sądu, nie miało więc na celu naruszenia dobra osobistego, dokuczenia mu lub poniżenia. W takich warunkach przebywali z powodem także inni skazani. Przebywanie powoda w warunkach, co do których złożył tak wiele zastrzeżeń, wynikało z ogólnego stanu infrastruktury zakładów karnych w Polsce, gdzie wiele budynków jest przeznaczonych do remontu. W miarę posiadanych środków finansowych państwo polskie sukcesywnie budynki te remontuje, aby poprawić warunki odbywania kary pozbawienia wolności. W żaden sposób nie można uznać, aby umieszczenie powoda w zakładzie karnym w opisywanych przez niego warunkach miało na celu szykanowanie jego osoby czy poniżenie.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy, o naruszeniu dobra osobistego w postaci uchybienia godności osadzonego w zakładzie karnym nie można mówić w przypadku pewnych uciążliwości lub niedogodności związanych z samym pobytem w takim zakładzie, polegających np. na niższym od oczekiwanego standardzie celi lub urządzeń sanitarnych, dla wielu bowiem ludzi nieodbywających kary pozbawienia wolności warunki mieszkaniowe bywają często równie trudne. Godność skazanego przebywającego w zakładzie karnym nie jest naruszona, jeżeli odpowiada uznanym normom poszanowania człowieczeństwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2010 r., IV CSK 449/10, niepubl.). Sąd w pełni ten pogląd podziela. W ocenie Sądu powód nie wykazał naruszenia dóbr osobistych, zaś działanie pozwanego Skarbu Państwa nie było bezprawne.

Oceniając zasadność żądania powoda zasądzenia zadośćuczynienia, Sąd miał na uwadze fakt, iż zadaniem zakładu karnego jest izolacja osadzonego od społeczeństwa, a nie zapewnienie warunków bytowych odpowiadających warunkom mieszkaniowym, co wynika z samej istoty kary pozbawienia wolności i założenia, iż ma być dla skazanego dolegliwością. Z założenia, osadzonych muszą spotkać pewne niedogodności związane z odbywaniem kary pozbawienia wolności. Powód nie wykazał, aby te niedogodności dotyczyły tylko jego indywidualnie, ale dotyczyły w jednakowym stopniu wszystkich osadzonych. Nie były one przejawem indywidualnej dyskryminacji. Jednocześnie uznać należy, iż warunki te są takie, jakie pozwany Skarb Państwa może zapewnić w ramach posiadanych środków finansowych.

W ocenie Sądu, nie ma podstaw do uznania, iż osadzenie powoda w takich warunkach było celowym działaniem pozwanego skierowanym na utrudnienie powodowi warunków odbywania kary. Nie można też uznać, aby takie warunki miały na celu poniżenie czy upokorzenie powoda, aby były to warunki były niegodziwe czy nieludzkie. W konsekwencji Sąd uznał, iż żądanie powoda zasądzenia zadośćuczynienia w kwocie 100 000 złotych jest niezasadne i jako takie je oddalił.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98§1 kpc. Sąd zasądził od powoda jako strony przegrywającej koszty zastępstwa procesowego poniesione przez pozwanego w kwocie 120 zł ustalone na podstawie art. 99 kpc i § 10 ust. 1 pkt 25 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461). Na podstawie art. 113 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2010r., nr 90, poz. 594), Sąd obciążył powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi w kwocie 134 zł tj. koszty podróży świadków przesłuchanych na wniosek powoda wypłacone tymczasowo z sum Skarbu Państwa.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w wyroku.