Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

dnia 24 lipca 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Józef Wąsik (spr.)

Sędziowie: SSA Teresa Rak

SSA Paweł Rygiel

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 lipca 2020 r. w Krakowie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) spółki akcyjnej w upadłości w K.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o stwierdzenie nieważności uchwał ewentualnie ustalenie nieistnienia uchwał

na skutek zażalenia strony pozwanej od postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 14 kwietnia 2020 r., sygn. akt I AGa 48/20

p o s t a n a w i a:

oddalić zażalenie.

SSA Teresa Rak SSA Józef Wasik SSA Paweł Rygiel

Sygn. akt I A Gz 94/20/P

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 14 kwietnia 2020r Sąd Apelacyjny w Krakowie odmówił sporządzenia uzasadnienia postanowienia z dnia 11 marca 2020r w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów sądowych oraz odrzucił apelację pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w K.z dnia 17 grudnia 2019r, sygn. akt(...). Sąd wziął pod uwagę następujące okoliczności:

Zarządzeniem z dnia 7 lutego 2020r. wezwano pełnomocnika strony pozwanej do uzupełnienia braków apelacji poprzez uiszczenie opłaty od apelacji w kwocie 9.900 zł w terminie tygodniowym pod rygorem odrzucenia apelacji.

W odpowiedzi pełnomocnik strony pozwanej przedłożył pismo, w którym strona pozwana zwróciła się o zwolnienie w całości lub w części od ponoszenia opłaty od apelacji.

Postanowieniem z 11 marca 2020r. Sąd Apelacyjny oddalił wniosek strony pozwanej o zwolnienie od opłaty sądowej od apelacji.

Pismem z dnia 18 marca 2020r. pełnomocnik strony pozwanej wniósł o sporządzenie uzasadnienia postanowienia z 11 marca 2020r. i doręczenie odpisu ww. postanowienia wraz z uzasadnieniem.

W ocenie Sadu Apelacyjnego apelacja pozwanego podlegała odrzuceniu jako nieopłacona.

Na wstępie Sąd podkreślił, że do rozpoznania wniesionej przez powoda apelacji zastosowanie znajdą, stosownie do art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019r. poz. 1469), przepisy o treści nadanej ustawą nowelizującą.

W myśl art. 357 § 2 ¹ k.p.c. postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym sąd uzasadnienia tylko wtedy, gdy podlega ona zaskarżeniu, i tylko na żądanie strony zgłoszone w terminie tygodni od dnia doręczenia postanowienia. Natomiast wobec treści art. 394 ² § 1 k.p.c. postanowienie sądu drugiej instancji w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów sądowych jest niezaskarżalne.

Tym samym wniosek o sporządzenie uzasadnienia postanowienia z 11 marca 2020r. nie mógł zostać uwzględniony

Odnosząc się do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych Sąd stwierdził, że pozwana spółka nie zaoferowała żadnych dokumentów obrazujących jej stan majątkowy. Sąd podniósł, że w przypadku, w którym osoba prawna ubiegająca się o uzyskanie zwolnienia od kosztów sądowych przedstawi niepełną osnowę wniosku, albo nie powoła dowodów na poparcie każdej z okoliczności objętej osnową, wyłączone jest wszczęcie postępowania naprawczego z art. 130 § 1 k.p.c.

Wobec prawomocnego oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych strona pozwana obowiązana była uiścić opłatę od wniesionej apelacji w terminie tygodniowym od dnia doręczenia postanowienia z dnia 11 marca 2020r. tj. do dnia 20 marca 2020r. albowiem jest reprezentowana jest przez profesjonalnego pełnomocnika – adwokata. Obowiązek taki wynika z art. 112 ust. 3 u.k.s.c. Z tego powodu Sąd odrzucił apelację jako nieopłaconą na zasadzie art. 373 § 1 k.p.c.

Zażalenie na to postanowienie w przedmiocie odrzucenia apelacji wniósł pozwany zarzucając naruszenie art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez błędne uznanie, że pozwany nie wykazał, iż nie jest w stanie ponieść opłaty od apelacji, podczas gdy strona pozwana wskazała, że nie uzyskuje dochodów wobec paraliżu działalności przez wspólnika czyli powodowego Syndyka.

Wniosła o:

1/ rozpoznanie na podstawie art. 380 kpc w zw. z art. 394 92) § 2 kpc w zw. z art. 397 § 3 kpc zasadności postanowienia z 11 marca 2020r oddalającego wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych,

2/ uchylenie zaskarżonego postanowienia,

3/ zasądzenie od strony od strony powodowej kosztów postepowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu zażalenia nie znalazł podstaw do jego uwzględnienia.

Sąd pierwszej instancji trafnie zastosował przepisu prawa procesowego. Przyjmując za dopuszczalne - w ramach art. 380 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc - kwestionowanie również tych postanowień sądu pierwszej instancji, które nie podlegały zaskarżeniu we drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, należy w pełni podzielić stanowisko tego Sądu, że strona pozwana nie podołała obowiązkowi przewidzianemu w art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zgodnie z tym przepisem Sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nie będącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli wykazała ona, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie. Zwrot „wykaże” jest równoznaczny znaczeniowo ze słowem „udowodni”. Uwzględnienie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych zależy od oceny sądu dokonanej na tle ujawnionych przez stronę danych o jej sytuacji majątkowej i dochodach. Ustawodawca w art. 103 u.k.s.c. obciążył zatem osoby prawne ubiegające się o zwolnienie od kosztów sądowych obowiązkiem wykazania braku posiadania środków finansowych na koszty sądowe. Powyższa regulacja nie wskazuje w jaki sposób podmiot ubiegający się o zwolnienie winien wykazać, że nie posiada dostatecznych środków na uiszczenie kosztów, tym niemniej zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury oraz doktryny przyjmuje się, że może on tego dokonać przedstawiając dokumenty, które pozwalają ocenić jego sytuację finansową, a w szczególności bilans roczny, sprawozdanie finansowe, wyciągi z rachunków bankowych, raporty kasowe, deklaracje podatkowe, umowy kredytowe, pisma oceniające jego zdolność kredytową, dokumenty stwierdzające obciążenie hipoteką, albo inne dokumenty stwierdzające wysokość zobowiązań. Zasadą bowiem jest, że strona prowadząca postępowanie sądowe obowiązana jest do ponoszenia związanych z tym kosztów, a uwzględnienie lub oddalenie wniosku o zwolnienie zależy od oceny dokonanej na tle ujawnionych przez stronę danych o jej sytuacji majątkowej i dochodach.

W świetle twierdzeń skarżącego zawartych we wniosku i powtórzonych w zażaleniu należy zgodzić się z Sądem pierwszej instancji, iż nie wykazała by nie posiadała dostatecznych środków na pokrycie kosztów sądowych, skoro powołuje się jedynie na „wskazanie, iż nie uzyskuje dochodów (…)” bez dołączenia jakichkolwiek dokumentów.

Należy dodać, że opłaty sądowe stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienie od ponoszenia tego rodzaju danin stanowi odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 Konstytucji RP. Zwolnienia od kosztów sądowych stanowi pomoc Państwa. Osoba ubiegająca się o zwolnienie jest obowiązana wykazać, że nie posiada dostatecznych środków na uiszczenie kosztów sądowych, że brak zwolnienia w rzeczywistości zamyka przed nią drogę do sądu. Chodzi zatem o sytuacje, w których strona nie tylko wykaże, że nie posiada bieżących dochodów czy też jakichkolwiek oszczędności na pokrycie ewentualnych kosztów związanych z toczącym się postępowaniem sądowym, ale również nie jest w stanie w żaden sposób takich środków zdobyć w oparciu o majątek, którego jest właścicielem. W przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą brak warunków materialnych koniecznych do ponoszenia opłat sądowych musi mieć przy tym charakter względnie stały, gdyż przejściowe trudności finansowe nie uzasadniają zwolnienia od ponoszenia kosztów sądowych. W realiach gospodarki nie jest bowiem możliwe, aby sytuacja jej podmiotów pozostawała w dłuższej perspektywie czasowej niezmienna i nie podlegała wahaniom. To podmiot ma bezpośredni wpływ na wysokość obrotów, a jego działania kształtują osiągany przychód. Poza wyjątkowymi sytuacjami związanymi zazwyczaj z kończeniem działalności, upadłością podmiotu może ona zabezpieczyć pewne kwoty z przeznaczeniem ich na proces. Zachowania takiego należy wymagać od racjonalnego podmiotu gospodarczego.

W obecnie obowiązującym stanie prawnym, po dniu 21 sierpnia 2019 r., spółka handlowa powinna wykazać także, że jej wspólnicy albo akcjonariusze nie mają dostatecznych środków na zwiększenie majątku spółki lub udzielenie spółce pożyczki (art. 103 ust. 2 u.k.s.c.).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny orzekł jak w postanowieniu na podstawie powołanych przepisów oraz art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 §2 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym od dnia 7 listopada 2019 r. na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2019 r., poz. 1469).

SSA Teresa Rak SSA Józef Wasik SSA Paweł Rygiel