Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 360/19

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 25 sierpnia 2017 r.
sygn. akt XII K 60/16

Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca oskarżonego W. K.

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu.

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu.

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1)

2)

3)

4)

Obrazy przepisów prawa materialnego tj. art. 286 § 1 k.k. poprzez wadliwe zastosowanie w stosunku do zachowania oskarżonego, w sytuacji gdy oskarżony swym zachowaniem nie wypełnił znamion oszustwa opisanego w art. 286 § 1 k.k.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny lub niezasadny.

- Apelacja obrońcy oskarżonego jest bezzasadna w stopniu oczywistym.

- Bezpodstawny okazał się bowiem zarzut obrazy prawa materialnego tj. art. 286 § 1 k.k., a tym samym wniosek o zmianę wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego.

- Apelujący nietrafnie podnosi, iż oskarżony nie wyczerpał znamion oszustwa, opisanych w art. 286 § 1 k.k. albowiem nie doprowadził pokrzywdzonego do rozporządzenia swoim mieniem, czy to w postaci wprowadzenia pokrzywdzonego w błąd, czy wyzyskania błędu lub wyzyskania jego niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego przez niego działania.

- Zdaniem apelującego, to nie oskarżony doprowadził pokrzywdzonego do rozporządzenia mieniem, lecz świadek M. O. (1). Z zeznań pokrzywdzonego przytoczonych w apelacji wynika, że to M. O. nakłaniał pokrzywdzonego do udzielenia oskarżonemu pożyczki w kwocie 1 mln zł, uzgodnił z pokrzywdzonym treść umowy, mówił na co jest potrzebna i jakie są jej zabezpieczenia (str. 1 – 2 apelacji).

- Oskarżony natomiast nie znał pokrzywdzonego przed wydaniem pieniędzy, nie rozmawiał z nim o niczym nie zapewniał (str. 2 apelacji). Jego rola ograniczyła się do odbierania kwoty pożyczki i podpisania umowy, której treść uzgadniał O.. Oskarżony nie wywołał u pokrzywdzonego świadomości, iż zwrot kwoty 1 mln zł w terminie miesięcznym, w podwojonej wysokości był realny. Na pewno nie miał też wpływu na decyzję pokrzywdzonego skoro podpisał umowę pożyczki dopiero po pewnym czasie po wydaniu mu kwoty 1 mln zł (str. 3 uzasadnienia apelacji).

- Zarysowane powyższe stanowisko skarżącego jest w całej rozciągłości chybione.

- Jak bowiem wynika z bezbłędnych ustaleń faktycznych Sądu I instancji, opartych o trafną ocenę zebranego materiału dowodowego – które to ustalenia nie są podważane w ramach apelacji - oskarżony i świadek M. O. działali wspólnie i w porozumieniu.

- Nie ma przy tym znaczenia okoliczność, iż Sąd I instancji nie użył, w ramach ustaleń zawartych w pisemnych motywach wyroku, wprost sformułowania określonego w art. 18 § 1 k.k., opisującego współsprawstwo jako wykonanie czynu zabronionego wspólnie i w porozumieniu z inną osobą.

- Sąd nie posługiwał się bowiem w tym zakresie językiem ściśle prawniczym, jednak analiza sformułowań odnoszących się do ocen i ustaleń dotyczących przebiegu przedmiotowego czynu czynności, wskazuje w sposób nie budzący wątpliwości, że został on dokonany przez oskarżonego w ramach współsprawstwa o którym mowa w art. 18 § 1 k.k.

- Sąd trafnie przytacza w tej mierze fragment zeznań pokrzywdzonego wskazujący jednoznacznie, iż M. O. i oskarżony działali wspólnie i w porozumieniu, oceniając zarazem, iż są to zeznania racjonale i logiczne (str. 10 uzasadnienia wyroku w zw. z zeznaniami k. 1723).

- Jednocześnie też, Sąd I instancji wyklucza prawdziwość wersji przeciwstawnej, jakoby cel pożyczki (fałszywe zapewnienia, że chodzi o zakup materiałów do produkcji kiosków) nie był uzgodniony (przez O.) z oskarżonym (str. 11 apelacji 3 akapit).

- Słusznie też, na poparcie ustalenia co do współsprawstwa M. O. w wyłudzeniu pożyczki od pokrzywdzonego, przytoczono w uzasadnieniu wyroku takie okoliczności jak fragmenty zapisu rozmów telefonicznych między żoną pokrzywdzonego a O. a także mocne zaangażowanie O. w poszukiwanie rozwiązania sprawy przedmiotowej pożyczki i brak zaprzeczeń co do udziału w tejże sprawie (str. 11 uzasadnienia).

- W tym miejscu zaznaczyć należy, że Sąd nie był zobligowany do wskazywania w ramach opisu czynu przypisanego oskarżonemu, drugiego współsprawcy (osoby, która nie była objęta aktem oskarżenia w niniejszej sprawie i która zmarła przed przedstawieniem jej zarzutów) albowiem przepis art. 413 § 1 k.p.k. określający treść wyroku skazującego, nie wymaga zamieszczenia tegoż elementu w sentencji wyroku.

- Użyty w art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. zwrot „ dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu” wymaga (z punktu widzenia znamion strony przedmiotowej przestępstwa), zawarcia w opisie czynu tych elementów przebiegu zdarzenia, które wypełniają znamiona tegoż przestępstwa. Opis czynu powinien zatem zawierać komplet znamion, które zostały wypełnione ustalonym zachowaniem sprawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 22 marca 2012 r. OSNKW 2012/7 poz. 78).

- W Judykaturze trafnie wskazuje się, że fakty i okoliczności nienależące do istoty czynu, a więc obojętne z punktu widzenia jego kwalifikacji prawnej, nie muszą być ujmowane w obrębie opisu czynu i to nawet wówczas gdy mają znaczenie dla zastosowania wobec oskarżonego określonych instytucji prawa materialnego (np. orzeczenie Sądu Najwyższego z 18 lutego 2009 r. OSNwSK 2009 poz. 451 dotyczące zbyteczności zamieszczania w opisie czynu informacji o działaniu sprawcy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej).

- Na gruncie sprawy niniejszej jest zatem oczywistym, że użycie sformułowania o działaniu wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, w ramach opisu czynu w sentencji wyroku, można uznać za zbędne, zaś ustalenie w tym zakresie winno znaleźć odzwierciedlenie w treści motywacyjnej części wyroku. Wśród ustawowych znamion przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. brak jest bowiem znamienia w postaci „ działania wspólnie i w porozumieniu z inną osobą”. Natomiast stosowne ustalenie w tej mierze zostało (jak wcześniej wykazano), w sposób wystarczająco zrozumiały, wyartykułowane w treści uzasadnienia ww. wyroku.

- Istotne jest zatem ustalenie Sądu I instancji, że oskarżony działał wspólnie z W. O., na przykład poprzez wskazanie, iż przedstawiony (czyli zafałszowany) cel pożyczki został pomiędzy tymi osobami uprzednio uzgodniony (str. 11 uzasadnienia), lub też poprzez wskazanie, iż to oskarżony za pośrednictwem O., wywołał u pokrzywdzonego przekonanie o przeznaczeniu pożyczki na cel inwestycyjny dający podstawy do spodziewania się rychłych zysków (str. 19).

- Nadto, również Sąd Najwyższy, w ramach uzasadnienia wyroku kasatoryjnego, wyraził stanowczy pogląd, iż Sąd I instancji ustalił, że oskarżony i O. działali wspólnie i w porozumieniu (str. 9 uzasadnienia wyroku z 7 sierpnia 2019 r.).

- Co istotne Sąd Najwyższy wskazał w tym kontekście, że podkreślenie przez sąd odwoławczy okoliczności, iż oskarżony działał wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, nie stanowi naruszenia zakazu ne peius (str. 9 ww. uzasadnienia).

- Podzielając zatem powyższe stanowisko Sądu Najwyższego, Sąd Apelacyjny podkreśla ponownie, iż oskarżony, wyczerpując znamiona czynu przypisanego mu zaskarżonym wyrokiem, działał wspólnie i w porozumieniu z M. O. (1) i dodatkowo przyjmuje, iż nie ma (jak wcześniej wykazano) konieczności (ani potrzeby) odzwierciedlenia powyższej okoliczności w sentencji wyroku, w tym również w sentencji wyroku Sądu odwoławczego.

- Uzupełniająco jedynie należy nadmienić, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, w wypadku form zjawiskowych popełnienia czynu zabronionego, z uwagi na ich równorzędność, zmiana jednej formy na inną (np. z pomocnictwa na sprawstwo czy z jednosprawstwa na współsprawstwo), przy apelacji wniesionej wyłącznie na korzyść oskarżonego, nie narusza zakazu reformationis in peius. Argument o równorzędności form zjawiskowych popełnienia czynu zabronionego przesądza, że żadna postać zjawiskowa nie jest nadrzędna wobec innych i w związku z tym zmiana tych form nie może być uznana za rozstrzygnięcie mniej korzystne dla oskarżonego (por. np. orzeczenie Sądu Najwyższego z 14 października 2002 r. LEX nr 55552).

- W świetle powyższego poglądu, ponownie należy wskazać, że podkreślenie przez Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wyroku, iż przestępstwo przypisane oskarżonemu zostało popełnione w formie zjawiskowej współsprawstwa - w celu potwierdzenia trafnych ustaleń dokonanych w tym zakresie przez Sąd I instancji - nie stanowi naruszenia zakazu reformationis in peius, obowiązującego w postępowaniu odwoławczym.

- O tym, że oskarżony W. K. obejmował swoim zamiarem wszystkie znamiona czynu opisanego w art. 286 § 1 k.k. (tj. doprowadzenie pokrzywdzonego, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, do niekorzystnego rozporządzenia mieniem za pomocą wprowadzenia go w błąd) zrealizowane wspólnie i w porozumieniu z druga osobą – w tym wszystkie elementy oszukańczych zabiegów podejmowanych przez M. O. - świadczy szereg okoliczności trafnie wskazanych w rozważaniach Sąd I instancji.

- Przede wszystkim, Sąd ten słusznie uznał, że nie sposób przyjąć, iż cel przedstawiony przez O. w czasie nakłaniania pokrzywdzonego do udzielenia pożyczki, nie był uzgodniony z oskarżonym.

- Wskazują na to, elementarne zasady rozumowania i doświadczenia życiowego, w tym chociażby przedstawiona przez Sąd meriti okoliczność, iż O. zapewniając fałszywie pokrzywdzonego, że chodzi o zakup materiału do produkcji kiosków (co miało przynieść szybki zysk), nie mógł ryzykować ujawnienia niespójności tej wersji z wersją oskarżonego.

- Jest zatem oczywistym, iż O. nie mógł samodzielnie skonstruować kłamliwej historii - dotyczącej przeznaczenia 1 mln zł oraz wyjątkowej opłacalności przedsięwzięcia, w które mają być zainwestowane te pieniądze - lecz musiał jej kształt uzgodnić z oskarżonym, za czym przemawia jednoznacznie fakt posiadania przez O. szczegółowej wiedzy dotyczącej funkcjonowania spółki oskarżonego (W.) np. w zakresie produkcji kiosków (...), czy formy ewentualnych zabezpieczeń itp.

- Za niedorzeczną uznać zarazem należy wersję przeciwstawną, (którą zdaje się lansować autor apelacji), iż W. O. z własnej inicjatywy, niejako „ altruistycznie”, wyłącznie w ramach koleżeńskiej przysługi, podjął się realizacji szeregu oszukańczych działań, w celu wyłudzenia kwoty pożyczki od pokrzywdzonego – wiedząc o trudnej sytuacji majątkowej oskarżonego i tym samym ryzykując, iż przestępczy charakter tych działań może zostać ujawniony - bez uzgodnienia całokształtu tych działań z oskarżonym, tj. bez objęcia ich wspólnym z oskarżonym porozumieniem.

- Ponadto, czego nie dostrzega skarżący, oskarżony już w momencie przyjęcia od pokrzywdzonego kwoty wyłudzonej pożyczki przekazał pokrzywdzonemu niepodpisany tekst umowy, który był w tym zakresie w pełni zgodny z wcześniejszymi ustaleniami O. z pokrzywdzonym (k. 55 zeznania pokrzywdzonego). Sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem byłoby przyjęcie założenia, iż oskarżony nie zapoznał się wcześniej z tekstem, przywiezionego przez siebie, projektu umowy.

- Powyższa umowa została podpisana przez oskarżonego po około 3 tygodniach. Oskarżony niewątpliwie znał treści tej umowy, skoro przy jej podpisywaniu powoływał się na zawarte w niej postanowienia, dotyczące miliona złotych odsetek i 500.000 zł odsetek karnych (k. 1722v w zw. z § 3 umowy z k. 10).

- Oskarżony zatem, zarówno w momencie przyjmowania pieniędzy, jak i w czasie podpisywania umowy, obejmował swą świadomością fakt, iż zobowiązuje się do wykonania (wynegocjowanych wcześniej przez O.) postanowień umownych.

- Przy tym były to postanowienia, co do których (jak trafnie ustalił Sąd I instancji), oskarżony nie miał w tamtym okresie żadnych podstaw do uznania, iż są one możliwe do realizacji (por. np. rozważania ze str. 18 uzasadnienia wyroku wykluczające, iż oskarżony mógł być przekonany, iż w ciągu dwóch miesięcy uda mu się uzyskać kwotę kilku mln zł, warunkującą wywiązanie się z ww. umowy).

- Tekst projektu umowy, przywieziony przez oskarżonego w dniu otrzymania pieniędzy, zawierał też, jak wnikliwie wykazał Sąd I instancji, zapisy wprowadzające pokrzywdzonego w błąd, co do możliwości zaspokojenia się z zabezpieczeń ww. pożyczki
(str. 20).

- Dodatkowym argumentem przemawiającym za współsprawstwem oskarżonego w przypisanym mu przestępstwie oszustwa popełnionego na szkodę pokrzywdzonego jest fakt, że oskarżony (jako jedyny bezpośredni beneficjent kwoty przekazanej w ramach przedmiotowej umowy pożyczki), nie podjął jakichkolwiek faktycznych działań w celu choćby częściowego wywiązania się z obowiązku zwrotu pożyczonej kwoty, a nawet - działając dalej w porozumieniu z O. - doprowadził do pozyskania od oskarżonego kolejnych środków pieniężnych (nie objętych oskarżeniem), których następnie nie zwrócił.

- Z tych względów uznać należy, że Sąd I instancji trafnie ustalił, iż oskarżony ( który jak wskazano, działał w tym przypadku wspólnie i w porozumieniu z drugą osobą), w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wprowadził pokrzywdzonego w błąd co do możliwości uzyskania środków finansowych z zyskiem z tytułu udzielonej pożyczki i co do zamiaru zwrotu pożyczki, jak i co do faktycznego przeznaczenia przekazanych mu środków finansowych, doprowadzając pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 1 mln zł.

- Tym samym stwierdzić trzeba, że dokonana przez Sąd I instancji, subsumpcja powyższych bezbłędnych ustaleń faktycznych pod przepis art. 286 § 1 k.k. jest prawidłowa, i że w konsekwencji zarzut obrazy prawa materialnego – art. 286 § 1 k.k. – nie zasługuje na akceptację, a co za tym idzie, brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku apelacyjnego o zmianę wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego.

Wniosek

- o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny lub niezasadny.

Wniosek bezzasadny ze względu na brak podstaw do zmiany wyroku w kierunku wskazanym w apelacji z powodów omówionych w ramach rozważań z ww. pkt 3 Lp. 2 dotyczącym bezzasadności zarzutu obrazy art. 286 § 1 k.k.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Wskazać wszystkie okoliczności, które sąd uwzględnił z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia
i podniesionych zarzutów (art. 439 k.p.k., art. 440 k.p.k.).

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1

Przedmiot utrzymania w mocy

Wyrok utrzymany w mocy w całości

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy.

Utrzymany z powodów omawianych wyżej w pkt 3 Lp. 2

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia.

4.

Konieczność warunkowego umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i warunkowego umorzenia ze wskazaniem podstawy prawnej warunkowego umorzenia postępowania.

5.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia z wyroku

Lp.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

Pkt 2

Zasądzenie kosztów obrony świadczonej z urzędu zgodnie z obowiązującymi przepisami § 17 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 1714)

6.  Koszty Procesu

Wskazać oskarżonego.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

3

Obciążono oskarżonego kosztami sądowymi za postępowanie odwoławcze na podstawie art. 634 k.p.k.

7.  PODPIS

Rafał Kaniok Jerzy Leder Zbigniew Kapiński

1.3 Granice zaskarżenia

Wpisać kolejny numer załącznika 1

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca oskarżonego

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 25 sierpnia 2017 r. sygn. akt VII 60/16

1.3.1 Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2 Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana