Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku w całości

Decyzją z dnia 7.08.2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpoznaniu wniosku z 14.05.2019 r., odmówił J. R. (1) prawa do emerytury ponieważ wnioskodawca nie wykazał 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

/decyzja w aktach ZUS/

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą ubezpieczony złożył od niej odwołanie, będąc reprezentowanym przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do emerytury, a nadto o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych. Skarżący zarzucił, że wnioskodawca był zatrudniony w (...) S.A.A od 2.05.1952 r. do 4.10.1953 r., nie zaś jak przyjęto w zaskarżonej decyzji do 27.09.1953 r., a ponadto wniósł o zaliczenie stażu pracy okres wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym w L. gm. B. jako tzw. okresy rolne w okresie wakacyjnym, dodając, że pracował także w tym gospodarstwie już od najmłodszych lat również poza wakacjami szkolnymi, a nadto w czasie zatrudnienia w (...) S.A.

/odwołanie k.3 – 4/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko i dodatkowo wskazując, że okres pracy w (...) SA. zaliczył do dnia rozpoczęcia przez wnioskodawcę służby wojskowej, równocześnie akcentując, że okresy zatrudnienia, które zostały przyjęte przez Wojskowe Biuro Emerytalne nie uwzględnia się przy ustalenia prawa do emerytury z FUS, a odnośnie uzupełniających okresów rolnych wyjaśnił, że ZUS nie rozpatrywał tej kwestii ponieważ wnioskodawca dotychczas o to nie wnosił, a nadto nie załączył do odwołania żadnych dokumentów potwierdzających te okoliczności.

/odpowiedź na odwołanie k. 8/

Na rozprawie w dniu 12.11.2020 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie a pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

/e-prot. 12.11.2020 r.: 00:02:14, 00:02:00, 00:18:26,00:20:09/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca- J. R. (2) urodził się (...)

/okoliczność bezsporna/

Wnioskodawca jest zawodowym wojskowym i ma przyznaną emeryturę wojskową. Służył w wojsku 42 lata. Przeszedł na emeryturę wojskową po ukończeniu 60 roku życia, ale dalej pracował. Okres służby wojskowej od 28.09.1953 r. do 25.07.1995 r. został wnioskodawcy zaliczony przez Wojskowe Biuro Emerytalne do ustalenia prawa i wysokości emerytury wojskowej.

/zeznania wnioskodawcy e-prot. z 23.07.2020 r.: 00:02:17-00:15:58 w zw. z e-prot. z 12.11.2020 r.: 00:05:44 i e-prot. z 12.11.2020 r.: 00:05:04-00:16:18, pismo (...) k. 21 akt ZUS/

Odwołujący złożył w ZUS w dniu 14.05.2019 r. wniosek o emeryturę.

/okoliczność niesporna/

J. R. (2) w toku postępowania przed organem rentowym nie wnosił o ustalenie jego stażu ubezpieczeniowego z uwzględnieniem uzupełniających okresów rolnych.

/okoliczność niesporna/

Na podstawie przedłożonych dokumentów ZUS ustalił wnioskodawcy jako bezsporny staż ubezpieczeniowy w ilości 19 lat, 7 miesięcy, 27 dni, a w tym 19 lat, 7 miesięcy okresów składkowych i 27 dni okresów nieskładkowych, z tytułu zatrudnienia:

- w (...) S.A. od 2.09.1952 r. do 27.09.1953 r., tj. do dnia rozpoczęcia służby wojskowej,

- od 1.09.1955 r. do 31.08.1998 r. w Uniwersytecie Medycznym,

- od 1.09.1998 r. do 31.07.2013 r. w Zakładzie Opieki Zdrowotnej,

- od 1.04.2015 r. do 30.11.2015 r. w E..

/okoliczności niesporne/

J. R. (2) od urodzenia mieszkał ze swoimi rodzicami F. i M. małżonkami R. we wsi L., ok. 10 km od R., w której mieli oni gospodarstwo rolne o pow. ok. 2 ha. Wnioskodawca wyprowadził się od rodziców, gdy poszedł do wojska w wieku 18 lat.

Ojciec wnioskodawcy urodził w 1895 r. Tata wnioskodawcy poza prowadzeniem gospodarstwa rolnego w badanym okresie pracował także na kolei, na przetoku, gdzie przetaczał wagony, a ponadto jeździł też przy towarowych pociągach do K.-P.. Pensja ojca wnioskodawcy nie wystarczała na utrzymanie rodziny.

Matka wnioskodawcy urodziła się w (...) r. Mama wnioskodawcy poza pracami rolnymi zajmowała się opieką nad dziećmi. Rodzice wnioskodawcy mieli sześcioro dzieci.

Wnioskodawca był najstarszym z synów. Od wnioskodawcy starsza była siostra o rok. Brat wnioskodawcy E. urodził się w (...), brat A. w 1940 r. i a ostatni brat w 1945 r. Wszyscy mieszkali w gospodarstwie rodziców. Rodzice wnioskodawcy wykonywali prace w gospodarstwie razem z dziećmi. W gospodarstwie rodziców wnioskodawcy były uprawiane kartofle, zboże, a także była łąka położona 3 km dalej. Rodzice wnioskodawcy mieli krowę, drób, króliki, a w późniejszym okresie - gdy otrzymali hektar po 1945 roku z reformy rolnej - także jedna świnię.

Wnioskodawca jako najstarszy syn pomagał rodzicom w pracach w gospodarstwie od najmłodszych lat, gdy był uczniem szkoły podstawowej w L.. Szkoła ta była oddalona od jego miejsca zamieszkania ok. 0,5 km. W tym czasie wnioskodawca pomagał rodzicom w gospodarstwie w godzinach popołudniowych po powrocie ze szkoły np. kosił trawę, pomagał przy żniwach.

Po ukończeniu nauki w Szkole Podstawowej w L., w 1949 roku wnioskodawca rozpoczął naukę w Gimnazjum Ceramicznym w B.. W czasie nauki w gimnazjum wnioskodawca przyjeżdżał do rodziców tylko na święta i na wakacje. W trakcie roku szkolnego wnioskodawca mieszkał w B., w internacie. W czasie wakacji wnioskodawca pracował w gospodarstwie rodziców codziennie. Wnioskodawca przyjeżdżał w tym czasie do domu w każde wakacje i każde ferie. W lipcu i sierpniu 1952 r. po skończeniu nauki w gimnazjum przez 2 miesiące wnioskodawca pracował u rodziców w gospodarstwie. Wnioskodawca pomagał przy pracach na polu przez 5-6 godzin dziennie. Latem prace w gospodarstwie rolnym rodziców trwały do 20.00-21.00.

Po zakończeniu nauki w gimnazjum wnioskodawca zaczął od 2.09.1952 r. pracować w (...) w R.. Gdy wnioskodawca pracował w (...) w R. wnioskodawca cały czas mieszkał razem rodzicami i dojeżdżał do pracy 6 km rowerem. W (...) wnioskodawca pracował na zmiany. Gdy wnioskodawca szedł do pracy na 6.00 rano, to po pracy pomagał rodzicom w pracach w gospodarstwie. Dziennie wnioskodawca pomagał rodzicom w pracach w gospodarstwie więcej niż przez 4 godziny dziennie. Szedł razem z mamą albo sam wykonać prace na oddalonym ok. 2 km od domu polu należącym do jego rodziców. Ponadto wnioskodawca odrabiał u innych rolników pożyczenie konia do pracy. W tym czasie rodzeństwo wnioskodawcy mieszkało razem z rodzicami. Gdy wnioskodawca pracował w (...) przez cały czas mieszkał w L. w domu rodziców. Każdy urlop spędzał na pracy w gospodarstwie rodziców. W czasie urlopu pracował w gospodarstwie rodziców po 10-12 godzin dziennie. W (...) wnioskodawca pracował do 27.09.1953 r., tj. do czasu rozpoczęcia nauki w Szkole Oficerskiej. Zatrudnienie wnioskodawcy w (...) ustało z dniem 4.10.1953 r.

W szkole oficerskiej w każdym roku wnioskodawca miał po 20 dni po roku, a po promocji gdy został oficerem miał 30 dni urlopu. Szkoła ta była oddalona od domu jego rodziców o 6 lub 7 km. W każdy urlop wnioskodawca wracał do gospodarstwa rodziców, aby im pomóc w pracach rolnych. W czasie urlopu pracował po 10-12 godzin dziennie w gospodarstwie rolnym rodziców. Gdy wnioskodawca był w szkole oficerskiej, jeden z jego braci był chory i przebywał w gospodarstwie, a młodsi bracia chodzili do szkoły.

Po szkole oficerskiej w 1956 roku a przed rozpoczęciem pracy w jednostce wnioskodawca pracował w gospodarstwie rodziców w lipcu i sierpniu przez 10-12 godzin dziennie.

Gdy wnioskodawca się ożenił, zamieszkał razem małżonką w O.. Po wyprowadzce do O. zdarzało się, że wnioskodawca nadal przyjeżdżał do rodziców, aby im pomóc w pracach w gospodarstwie.

/zeznania wnioskodawcy e-prot. z 23.07.2020 r.: 00:02:17-00:15:58 w zw. z e-prot. z 12.11.2020 r.: 00:05:44 i e-prot. z 12.11.2020 r.: 00:05:04-00:16:18, świadek K. S. e-prot. z 6.10.2020 r.:00:07:27-00:15:13, zaświadczenie o zatrudnieniu k. 36 akt ZUS, akta osobowe z (...) k. 24/

Prawomocnym postanowieniem z 4.11.2005 r., I Ns 2003/05, Sąd Rejonowy w Rzeszowie stwierdził, że spadek po M. R. zmarłej 4.07.1986 r. w R. ostatnio stale zamieszkałej w L. na podstawie ustawy nabyli: mąż F. R. w 5/20 części oraz dzieci W. P., J. R. (2), E. R., L. R. i W. R. po 3/20 części wraz ze spadkowym gospodarstwem rolnym, a także, że spadek po F. R. zmarłym 11.04.1987 r. w G. – Sanatorium ostatnio stale zamieszkałym w L. na podstawie ustawy nabyły dzieci W. P., J. R. (2), E. R., L. R. i W. R. po 1/5 części wraz ze spadkowym gospodarstwem rolnym

/postanowienie k. 18-18 v. załączonych akt sprawy I Ns 2003/05 toczącej się w Sądzie Rejonowej w Rzeszowie/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów zawartych w aktach sprawy i aktach organu rentowego, a ponadto na podstawie zeznania świadka i wnioskodawcy, uznając, że zeznania te wzajemnie ze sobą korelowały i uzupełniając się tworzyły spójną, logiczną całość.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 27 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (T.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 53 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27 a.

Zgodnie zaś z art. 28 w/w ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

W sprawie poza sporem pozostaje, że wnioskodawca bezspornie wykazał przed organem rentowym staż ubezpieczeniowy jedynie w wymiarze 19 lat, 7 miesięcy, 27 dni, na który złożyły się okresy zatrudnienia: w (...) S.A. od 2.09.1952 r. do 27.09.1953 r., tj. do dnia rozpoczęcia służby wojskowej, od 1.09.1955 r. do 31.08.1998 r. w Uniwersytecie Medycznym, od 1.09.1998 r. do 31.07.2013 r. w Zakładzie Opieki Zdrowotnej, od 1.04.2015 r. do 30.11.2015 r. w E..

Dodać należy, że w sprawie nie jest sporne, że okres służby wojskowej od 28.09.1953 r. do 25.07.1995 r. został wnioskodawcy zaliczony przez Wojskowe Biuro Emerytalne do ustalenia prawa i wysokości świadczenia emerytury wojskowej (k. 21 akt ZUS).

Przypomnieć także należy, że wnioskodawca wystąpił dopiero w odwołaniu o zaliczenie do jego stażu ubezpieczeniowego okresów uzupełniających rolnych.

Wobec powyższego podkreślić należy, że zgodnie z treścią art.5 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (T.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 53 ze zm.), przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się z zastrzeżeniem ust. 2–5, następujące okresy:

1) składkowe, o których mowa w art. 6;

2) nieskładkowe, o których mowa w art. 7.

Wskazać też należy, że stosownie do treści art. 10 ust. 1 pkt 1 , 2 i 3 ww. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe: 1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki, 2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia oraz 3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia - jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

W niniejszej sprawie nie ulegało wątpliwości, że praca w gospodarstwie rolnym rodziców wnioskodawcy do ukończenia 16 roku życia w świetle przytoczonych wyżej przepisów nie mogła zostać zaliczona przy ustalaniu uprawnień do emerytury jako okres uzupełniający.

Wnioskodawca urodzony (...) ukończył 16 rok życia w dniu 6.06.1951 r. i ewentualnie od tego dnia możliwym mogłoby być zaliczenie jako okres uzupełniający pracy w gospodarstwie rodziców pod warunkiem, że byłaby ona przez skarżącego wykonywana stale i w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennych.

Jednakże w świetle dostępnego materiału dowodowego nie ma podstaw by zwiększyć niesporny staż ubezpieczeniowy wnioskodawcy o rolne okresy uzupełniające po ukończeniu przez niego 16 roku życia z następujących względów.

W przypadku pracy w wakacje w trakcie nauki w gimnazjum, tj. w lipcu i sierpniu 1951 r. oraz po ukończeniu nauki w gimnazjum tj. w lipcu i sierpniu 1952 r., tzn. w okresie wzmożonych prac gospodarskich w okresie letnim, a więc w czasie żniw, sianokosów, gdy ubezpieczony miał przerwę w nauce, jego praca w istocie mogła trwać nawet dłużej niż 4 godziny dziennie, jednakże w pozostałym okresie, tj. zimowym, wczesnej wiosny bądź późnej jesieni, gdy uczęszczał do gimnazjum sam przyznał, że nie wykonywał żadnej pracy w gospodarstwie rodziców ponieważ nie mieszkał wtedy w domu rodziców, ale w internacie. Zdaniem Sądu praca w wakacje polegać mogła jedynie na pomocy rodzicom ubezpieczonego stale pracującym w gospodarstwie rolnym. Jak słusznie wskazał Sąd Najżywszy w wyroku z 12 kwietnia 2018 r., II UK 37/17 podsumowując orzeczniczą wykładnię art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, przesłanka zaliczenia do okresów składkowych okresu pracy w gospodarstwie rolnym w ilości odpowiadającej co najmniej połowie pełnego wymiaru czasu pracy, jednolicie akceptowana w orzecznictwie, wiąże się ze stanowiskiem, że praca ta ma mieć charakter ciągły, co oznacza nastawienie ubezpieczonego na stałe świadczenie pracy w gospodarstwie rolnym (gotowość do jej świadczenia, dyspozycyjność) i odpowiadającą temu nastawieniu niezmienną możliwość skorzystania z jego pracy przez rolnika, a negatywną przesłanką staje się doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, czy wykonywanie w gospodarstwie rolnym prac o charakterze dorywczym, okazjonalnie i w wymiarze niższym od połowy pełnego wymiaru czasu pracy. Doraźna pomoc w pracach przy prowadzeniu gospodarstwa rolnego świadczona tylko podczas ferii letnich, czy świąt przez dziecko uczęszczające do szkoły ponadpodstawowej nie jest pracą w gospodarstwie rolnym, w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej (wyroki Sądu Najwyższego, z 10 maja 2000 r., II UKN 535/99; z 13 stycznia 1998 r., II UKN 433/97). W stosunkach wiejskich niczym zresztą szczególnym była pomoc dzieci przy określonych pracach polowych i gospodarskich w wakacje. Jest jednak różnica między pomocą a stałą pracą na zasadzie obowiązku. Wspólnota rodzinna ustala z reguły określony porządek, zależny od funkcjonowania gospodarstwa rolnego, w którym poszczególnym członkom przypisywane są obowiązki i zarazem odpowiedzialność (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 października 2020 r., III UK 158/19, Legalis Numer 2498326). W przypadku wnioskodawcy pomoc przy wykonywaniu prac w gospodarstwie rolnym rodziców wyłącznie w wakacje po ukończeniu 16 roku życia w trakcie nauki w gimnazjum i w wakacje po zakończeniu nauki w gimnazjum, a przed rozpoczęciem pracy od 2.09.1952 r. w (...) nie mogła zostać uwzględniona jako rolny okres uzupełniający.

Co się tyczy okresu zatrudnienia w (...) od 2.09.1952 r. do 27.09.1953 r., tj. do czasu rozpoczęcia służby wojskowej, to także i ten okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, tak po pracy, jak i w okresie urlopu, nie może zostać zaliczony jako uzupełniający, albowiem został on w całości uwzględniony przez ZUS jako okres składkowy – brak zatem podstaw prawnych by ten sam okres został podwójnie zaliczony raz jako składkowy, a raz jako uzupełniający okres rolny. Oczywistym jest, że okres składkowy i okres uzupełniający rolny te nie mogą być okresami tożsamymi.

Natomiast okres służby wojskowej w okresie od 28.09.1953 r. do 25.07.1995 r. w całości został uwzględniony wnioskodawcy, który był zawodowym żołnierzem, przy ustalaniu emerytury wojskowej przez Wojskowe Biuro Emerytalne do ustalenia prawa i wysokości emerytury wojskowej. Oznacza to, że ani okres zatrudnienia w (...) od 28.09.1952 r. do 4.10.1953 r., ani też pomoc w gospodarstwie rolnym rodziców w trakcie urlopów w uwzględnionym przez (...) okresie nie mogą być już uwzględnione wnioskodawcy do stażu ubezpieczeniowego przez ZUS, ani jako uzupełniający okres rolny przy ustalaniu prawa do emerytury z FUS. Sąd zważył bowiem, że ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 8 poz. 38), dała możliwość m.in. żołnierzom zawodowym uprawnionym do emerytur wojskowych, nabycia prawa do świadczeń (w tym emerytur) z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, na warunkach określonych w ustawie. Zgodnie jednak z art. 5 ust. 2 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych okresów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i pkt 6 lit. a-e i g tej ustawy nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości, jeżeli z ich tytułu ustalono prawo do świadczeń pieniężnych określonych w ustawie z dnia z dnia 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1983 r. Nr 29, poz. 139 ze zm.). Emerytura przyznana w systemie powszechnym może obejmować wyłącznie okresy nieuwzględnione przy ustalaniu prawa do emerytury wojskowej (art. 6 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 1 i art. 2 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Zatem okresy służby w wojsku nie podlegają zaliczeniu do emerytury powszechnej, ponieważ z tego tytułu ustalono prawo do emerytury wojskowej (art. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) (zob. wyrok SA Katowice z 11.02.2014 r., III AUa 1230/13, Legalis nr 797336).

Sąd nie znalazł zatem żadnych podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji. Na marginesie dodać należy, że nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art.232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art.3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art.227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art.6 k.c.) (wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996 r., sygn. akt I CKU 45/96, OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76; wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 1998 r., sygn. II UKN 244/98, OSNAP 1999, nr 20, poz. 662). Przypomnieć należy, że wnioskodawcę w procesie reprezentował zawodowy pełnomocnik.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c., Sąd Okręgowy oddalił odwołanie, jako niezasadne.

A.P.