Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 listopada 2020 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2020 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. K., J. K.

przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie

I.oddala powództwo o zapłatę,

II. ustala, że Aneks nr (...) dotyczący podwyższenia kwoty i zmiany waluty kredytu mieszkaniowego (...) nr umowy (...), podpisany w dniu 23 lipca 2008 r., zawarty między powodami a (...) Bank (...) S.A. w G. jest nieważny,

III. wzajemnie znosi koszty procesu między stronami.

sędzia Ewa Oknińska

Sygn. akt I C 450/18

UZASADNIENIE

Powodowie Z. K. i J. K. domagali się zasądzenia od pozwanego (...) Bank (...) S.A. w W. kwoty 135.734,28 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu, tj. od 11 lipca 2018 r. do dnia zapłaty, wobec tego, że umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy N. - H. z dnia 26 lipca 2007 r., stanowi umowę kredytu w złotych polskich, zaś Aneks nr (...) do przedmiotowej umowy z dnia 23 lipca 2008 r. jest nieważny, a zatem świadczenie powodów na rzecz pozwanego za okres od dnia 1 sierpnia 2008 r. do dnia 9 lutego 2018 r., jako nadpłata w ratach kredytowych, było świadczeniem nienależnym i jak takie podlega zwrotowi na rzecz powodów.

Ponadto strona powodowa wniosła o ustalenie nieważności Aneksu nr (...) z dnia 23 lipca 2008 r. z uwagi na jego sprzeczność z przepisami prawa powszechnie obowiązującymi oraz zasadami współżycia społecznego, a także zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że w dniu 26 lipca 2007 r. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G., umowę kredytową nr (...) w walucie polskiej, na kwotę 55.000 zł. Następnie, w dniu 23 lipca 2008 r. pomiędzy stronami zawarty został Aneks nr (...) dotyczący podwyższenia kwoty i zmiany waluty przedmiotowego kredytu mieszkaniowego. Na mocy Aneksu zmieniony został m.in. § 1 ust. 1 umowy, który otrzymał następujące brzmienie: „kwota kredytu denominowanego po podwyższeniu kwoty i zmianie waluty, stanowi na dzień sporządzenia Aneksu kwotę w złotych, stanowiącą równowartość 155.753,21 CHF, ostateczna kwota kredytu po podwyższeniu kwoty i zmianie waluty, zostanie określona po przeliczeniu według kursu kupna (...), podanego w Tabeli Kursów, obowiązującej w Banku w momencie zaewidencjonowania w systemie informatycznym Banku kwoty kredytu po zmianie waluty tj. w terminie 90 dni od daty podpisania przez Kredytobiorcę Aneksu”. Strona powodowa podnosi, że przedmiotowa umowa kredytu udzielonego w złotych polskich i zmieniona na kredyt powiązany z walutą (...), w rzeczywistości była i w dalszym ciągu jest umową kredytu w walucie polskiej, zaś Aneks dotyczący podwyższenia kwoty i zmiany waluty zadłużenia jest nieważny. W związku z powyższym uiszczone przez powodów na rzecz pozwanego raty kredytu za wyżej wskazany okres w wysokości 176.314,59 zł są wyższe o kwotę 135.734,28 zł od rat należnych z tytułu umowy wykonywanej bez zmian wprowadzonych Aneksem, zaś nadpłacona kwota rat stanowi świadczenie nienależne. W ocenie powodów Aneks jest sprzeczny z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego, a tym samym nieważny. Dodatkowo nie wywołał on w rzeczywistości zmiany waluty zobowiązania i waluty świadczenia powodów i nie zawiera kwoty kredytu po podwyższeniu. Powodowie upatrują swojego interesu prawnego w tym, że w razie braku zawarcia w sentencji wyroku orzeczenia o nieważności Aneksu, pozwany może w dalszym ciągu utrzymywać saldo kredytu powodów w (...) i naliczać od takiego salda odsetki i tym samym wymuszać na powodach spłatę rat, których wysokość uzależniona jest od kursu waluty.

Powodowie wskazali, że wprowadzenie do umowy kredytu w złotych, waluty obcej prowadzi do sprzeczności tak zmodyfikowanej umowy z naturą umowy kredytu. Suma kredytu wyrażona w (...) (wyłącznie na potrzeby ewidencji księgowej banku) nie jest sumą pieniężną wykorzystaną przez kredytobiorcę i nie może być podstawą do naliczania odsetek kapitałowych. Konstrukcja umowy z uwagi na swój charakter powinna być uznana za sprzeczną z treścią art. 69 ust.1 ustawy Prawo bankowe. Ponadto aneks jest sprzeczny z zasadą nominalizmu. W razie zaś uznania przez Sąd, że w umowie zastosowano klauzulę waloryzacji, to jest ona sprzeczna z istotą waloryzacji. Skutkiem zastosowania klauzul waloryzacyjnych może być jedynie wyrównanie uszczerbków majątkowych wywołanych przez spadek wartości pieniądza w okresie dzielącym powstanie i wykonanie zobowiązania. Zastosowanie zaś klauzuli przeliczeniowej opartej na kursach kupna i sprzedaży zawierającej spread walutowy zwiększa wartość świadczenia pieniężnego nawet w sytuacji braku utraty wartości ekonomicznej. W ocenie powodów wprowadzona do umowy waluta obca oparta na nieobiektywnych kursach kupna – sprzedaży służyła wyłącznie uzyskaniu przez bank dodatkowych przychodów. Rozkład ryzyka stron umowy był rażąco nieproporcjonalny na niekorzyść powodów, którzy nie dysponowali żadnymi narzędziami, żeby uchronić się przed ryzykiem kursowym. Ponadto stosowanie arbitralnie ustalanych kursów walut jednostronnie przez pozwanego jest rażąco sprzeczne z dobrymi obyczajami i w sposób rażąco narusza interesy powodów, co przesądza o niedozwolonym charakterze postanowień regulujących zasady przeliczania kredytu i jego rat.

Pozwany (...) Bank (...) S.A. w W. w odpowiedzi na pozew domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powodów solidarnie na rzecz pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych. Zakwestionował roszczenie dochodzone pozwem, wskazując na brak interesu prawnego powodów w wytoczeniu powództwa o ustalenie. Wskazał na całkowitą bezzasadność zarzutu nieważności Aneksu. Pozwany kwestionował twierdzenia powodów odnoszące się do tego, aby postanowienia Aneksu kształtowały prawa powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. W ocenie pozwanego wniesiony pozew stanowi wyłącznie próbę uchylenia się przez powodów od skutków ważnie i z pełną świadomością zawartego Aneksu poprzez następcze badanie i kwestionowanie trafności podjętych decyzji, które okazały się być dla kredytobiorców mniej korzystne niż w dniu zawarcia Aneksu. Przez 10 lat powodowie nie kwestionowali ważności umowy kredytu ani jej poszczególnych postanowień, wykonywali ją i czerpali korzyści ekonomiczne z wyboru tej formy kredytowania. W okolicznościach, gdy kurs franka szwajcarskiego pozwalał powodom na obniżenie oprocentowania kredytu, nie uważali oni, że zawarta umowa zawiera postanowienia niedozwolone wobec konsumenta. Przystępując do zawarcia umowy i aneksu powodowie posiadali pełną wiedzą odnośnie jej charakteru i konstrukcji. Został im wyjaśniony mechanizm kredytu denominowanego w walucie obcej, zostali również poinformowali o ryzykach związanych z tego typu kredytem. W ocenie pozwanego świadczenie powodów znajduje usprawiedliwienie w łączącej strony umowie, co wyklucza możliwość kwalifikowania świadczenia powodów jako świadczenia nienależnego.

Powodowie pismem z dnia 18 sierpnia 2020 r. wskazali, że domagają się zasądzenia od pozwanego kwoty 135.734,28 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, z uwagi na to, że aneks nr (...) jest nieważny, a zatem świadczenie powodów za okres od dnia 10 września 2008 r. do dnia 26 lutego 2018 r. było świadczeniem nienależnym (k. 536)

Sąd ustalił, co następuje :

W dniu 27 czerwca 2007 r. powodowie złożyli wniosek o kredyt hipoteczny N.-H., w którym zwrócili się o udzielenie im kredytu w walucie polskiej, w kwocie umożliwiającej realizację zakupu działki.

(dowód: wniosek kredytowy z załącznikami – k. 151-160)

W dniu 26 lipca 2007 r. powodowie zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G., umowę nr (...) w walucie polskiej na kwotę 55.000 zł. Bank udzielił powodom kredytu na okres od dnia zawarcia umowy do dnia 10 listopada 2027 r. na warunkach określonych w Części Szczególnej Umowy (dalej jako: (...)) oraz w Części Ogólnej Umowy (dalej jako: (...)), a także określonych w ogólnych warunkach udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego N. – H.. Kredyt przeznaczony był na finansowanie kosztów nabycia nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości (...), Gmina M., działka nr (...).

W świetle § 1 ust. 1 części ogólnej umowy kredytu przedmiotowy kredyt był udzielany w złotych polskich.

Oprocentowanie kredytu określono w § 1 ust. 8, 9, 10, 11 i 12 (...) oraz § 2 i 3 (...). Oprocentowanie kredytu wynosiło w dniu zawarcia umowy 6,56% p.a., w stosunku rocznym. Marża Banku w dniu udzielenia kredytu wynosiła l,75% p.a., przy czym miało nastąpić obniżenie marży Banku w okresie kredytowania o 1,25 p.p. do poziomu 0,5 p.p. Po upływie roku od daty zawarcia Umowy marża miała zostać podwyższona z poziomu o 0,5 p.p., do docelowego poziomu 1 p.p. Rzeczywista roczna stopa procentowa wynosiła 5,70 % p.a.

Zgodnie z (...), oprocentowanie kredytu, ustalane było według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej sumę odpowiedniej stopy bazowej, powiększanej o marżę Banku. Stopa bazowa odpowiadała obowiązującej w ostatnim dniu roboczym przed dniem uruchomienia środków stawce: (...) - w przypadku kredytów udzielanych w PLN. Stopa bazowa ustalona w umowie o kredyt, obowiązuje do przedostatniego dnia, włącznie, 3-miesięcznego okresu obrachunkowego. Zmiana stopy bazowej na stopę obowiązującą w ostatnim dniu roboczym przed dniem zmiany, następuje ostatniego dnia każdego 3-miesięcznego okresu obrachunkowego (lub najbliższego dnia roboczego następującego po tym dniu), aż do dnia całkowitej spłaty kredytu, przy czym pierwsza zmiana następuje po 3 miesiącach licząc od dnia uruchomienia kredytu (§2 ust. 1, 2, 3 i 4 (...)).

Stosownie do zapisu § 2 ust. 1 (...), całkowity koszt udzielonego kredytu wynosił szacunkowo 37.472,11 zł.

Na rzecz Banku, na poczet zabezpieczenia wierzytelności z Umowy, powodowie ustanowili hipotekę kaucyjną do kwoty 82.500 zł, na nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości (...), Gmina M., działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w M. prowadzi księgę wieczystą nr (...) (§3 ust. 2 (...)).

Spłata kredytu miała następować zgodnie z harmonogramem spłat doręczanym Kredytobiorcy. Spłata kredytu miała nastąpić do dnia 10 listopada 2027 r. Spłata miała być dokonana w 244 równych ratach kapitałowo-odsetkowych, do dnia 10 -ego każdego miesiąca. Środki pobierane były z konta osobistego powodów (§5 ust. 1, 2, 3, 4, 5 i 6 (...)).

(dowód: umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy N.-H. z dnia 26.07.2007r. – k. 54-61)

Pismem z dnia 27 czerwca 2008 r. powodowie wnieśli o wydłużenie okresu kredytowania do 30 lat w związku z podwyższeniem kredytu o 250.000 zł oraz przewalutowanie istniejącego zadłużenia na (...).

Następnie w dniu 23 lipca 2008 r. pomiędzy stronami zawarty został Aneks nr (...) dotyczący podwyższenia kwoty i zmiany waluty kredytu mieszkaniowego N. - H. nr (...)07- (...). Na mocy Aneksu zmieniony został m.in. §1 ust. 1 Umowy, który otrzymał następujące brzmienie: kwota kredytu denominowanego po podwyższeniu kwoty i zmianie waluty, stanowi na dzień sporządzenia Aneksu kwotę w złotych, stanowiącą równowartość 155.753,21 CHF przy czym:

1. ostateczna kwota kredytu po podwyższeniu kwoty i zmianie waluty, zostanie określona po przeliczeniu według kursu kupna (...), podanego w Tabeli Kursów, obowiązującej w Banku w momencie zaewidencjonowania w systemie informatycznym Banku kwoty kredytu po zmianie waluty tj. w terminie 90 dni od daty podpisania przez Kredytobiorcę Aneksu,

2. Bank przesyła Kredytobiorcy harmonogram spłat kredytu, w którym pisemnie informuje Kredytobiorcę o kwocie kredytu, stanowiącej równowartość w PLN, zgodnie z kursem kupna (...) według Tabeli Kursów, obowiązującej w Banku w momencie zaewidencjonowania w systemie informatycznym Banku kwoty kredytu po podwyższeniu i zmianie waluty, a także o ilości oraz wysokości rat kredytu do spłaty,

3. zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na równowartość kwoty kredytu w PLN oraz na wysokość płaconej przez Kredytobiorcę raty kapitałowo - odsetkowej.

Okres kredytowania został wydłużony do dnia 10.07.2037 r. (§ 1 ust. 2 Aneksu).

Oprocentowanie kredytu w dniu sporządzenia Aneksu wynosiło 4,72833% p.a. Marża Banku w dniu sporządzenia Aneksu wynosiła 1,95 p.p. W okresie kredytowania miało nastąpić obniżenie marży Banku o 1,00 p.p. (§1 ust. 3 pkt 8,9 i 10 Aneksu).

Rzeczywista roczna stopa procentowa w dniu sporządzenia Aneksu wyniosła 4,74% p.a. (§1 ust. 4 Aneksu).

Całkowity koszt udzielonego kredytu, po zmianie kwoty i waluty wyniósł szacunkowo 218.471,30 zł (§1 ust. 5Aneksu).

Hipoteka kaucyjna ustanowiona na rzecz Banku, została podwyższona do kwoty 455,200 zł (§1 ust. 6 Aneksu). Waluta hipoteki po zmianie waluty zadłużenia nie uległa zmianie. Walutą hipoteki pozostała waluta polska.

Spłata kredytu następować miała zgodnie z harmonogramem spłat, w 360 równych ratach kapitałowo-odsetkowych do dnia 10 lipca 2037 r. (§ 1 ust. 7 Aneksu).

Stosownie do treści § 2 ust. 2 pkt 3 (...), stopa bazowa odpowiada obowiązującej w ostatnim dniu roboczym przed dniem uruchomienia środków stawce (...), w przypadku kredytów denominowanych w (...).

Według § 11 ust. 2 i 3 (...), w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata środków następuje w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej. Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych.

Zgodnie z § 13 ust. 7 (...), w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, Harmonogram spłat kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany. Spłata następuje w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej. Do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych.

§ 14 ust. 1 (...) stanowi, że odsetki od kwoty wykorzystanego kapitału naliczane są za okresy miesięczne, licząc od dnia uruchomienia kredytu do dnia poprzedzającego całkowitą spłatę włącznie, według obowiązującej dla kredytu w tym czasie stopy procentowej.

(dowód: Aneks nr (...) do Umowy z dnia 23.07.2008r. – k. 62-64, wniosek - k. 158v., k. 159)

Umowa o kredyt złotowy została zawarta przez stronę powodową na podstawie wzorca umowy. Następnie, w celu zwiększenia kwoty kredytu, mającego umożliwić powodom budowę domu, powodowie ponownie zwrócili się do pośrednika kredytowego z zadaniem wyszukania najkorzystniejszej oferty kredytu. Powodowie spotkali się z przedstawicielami Banku żeby podpisać aneks do umowy, przygotowany przez centralę Banku, podwyższający kwotę kredytu. Strony nie prowadziły negocjacji co do kursu walut. W czasie spotkań z doradcą kredytowym klientom prezentowane były dwa rodzaje kredytów – złotówkowy i frankowy.

(dowód: zeznania świadka E. T. - k. 279-280, zeznania powoda – k. 280, 278v.,zeznania powódki – k. 280v)

Kredyt udzielony w polskich złotych został uruchomiony w jednej transzy w dniu 26 lipca 2007 r. w kwocie 55.000 zł. Po przewalutowaniu i podwyższeniu (zgodnie z aneksem) uruchomiono kwotę podwyższenia w pięciu transzach, wypłacając kwotę 250.000 zł. Bank wystawił zaświadczenie, że uruchomił kredyt:

1. w dniu 1 sierpnia 2008 r. w kwocie 15.561,78 CHF,

2. w dniu 11 września 2008 r. w kwocie 23.807,26 CHF,

3. w dniu 17 października 2008 r. w kwocie 30.664,10 CHF,

4. w dniu 22 grudnia 2008 r. w kwocie 27.031,20 CHF,

5. w dniu 8 lipca 2009 r. w kwocie 10.598,09 CHF.

(dowód: pismo z dnia 30.04.2018 r. – k. 73-76, zaświadczenie Banku - k. 65)

W okresie od 26 lipca 2007 r. do dnia przewalutowania powodowie spłacili, 5 413,08 zł, natomiast w okresie od 2 sierpnia 2008 r. do 26 lutego 2018 r. dokonali spłaty 176.314,59 zł. Ponadto ponieśli inne koszty związane z kredytem takie jak prowizja z tytułu udzielenia kredytu – 962,50 zł, prowizja za sporządzenie aneksu do umowy – 4.318,42 zł oraz inne prowizje związane z kredytem - 640 zł.

(niekwestionowane, vide: zaświadczenie Banku – zestawienie spłat rat kredytu k. 66-72)

W dniu 2014 r., nastąpiło przeniesienie całości majątku (...) Bank (...) S.A. na (...) S.A.

(dowód: o dpis z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego dot Pozwanego – k. 45-53)

Pismem z dnia 10 kwietnia 2018 r. powodowie złożyli reklamację w zakresie zawartej umowy. Wskazali na istotne wątpliwości co do charakteru umowy oraz waluty kredytu, przejawiające się przede wszystkim brakiem wyraźnie określonej kwoty kredytu oraz waluty kredytu.

W odpowiedzi na powyższe pismo pozwany Bank stwierdził, że nie znajduje podstaw do uznania roszczeń przedstawionych przez powodów. Wskazał, iż łącząca strony umowa kredytu jest ważna i została zawarta na warunkach wnioskowanych przez powodów, między innymi w zakresie określenia waluty (...) jako przelicznika udzielonego powodom kredytu.

(dowód: pismo z dnia 10 kwietnia 2018 r. – k. 81-82, pismo Banku z dnia 30 kwietnia 2018 r. – k. 73-76)

Sąd zważył, co następuje:

W świetle tak ustalonego stanu faktycznego powództwo zasługuje na uwzględnienie w części.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu załączone do akt – niekwestionowane przez strony – dokumenty, nie stwierdzając podstaw do podważenia ich wiarygodności. Sąd uznał za pozbawione znaczenia dla rozstrzygnięcia zeznania świadka Z. W. (pracownika banku), która nie znała okoliczności dotyczących zawarcia przedmiotowej umowy. Ponadto Sąd uwzględnił zeznania świadka E. T., powoda i powódki, z których wynika, że do zawarcia umowy kredytu doszło w wyniku przyjęcia przez kredytobiorcę wzorca umownego.

Nadmienić trzeba, Sąd uwzględnił opinię biegłej z zakresu bankowości M. M. jedynie w części dotyczącej wyliczeń nadpłaty, ze względów podanych w dalszej części uzasadnienia.

Przechodząc dalej, należy wskazać, że niewątpliwie powodowie zawarli umowę kredytu jako konsumenci. Powyższa okoliczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Odnosząc się do żądania o ustalenie nieważności aneksu do umowy, należy wskazać, że powodowie mogą żądać ustalenia przez sąd nieważności umowy, gdy mają w tym interes prawny, Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny powodów polegał na tym, że powodowie domagali się definitywnego usunięcia niepewności prawnej co do istnienia łączącego ich z pozwanym stosunku prawnego. Wyrok ustalający w niniejszej sprawie wyeliminuje spory co do tego, czy strony łączy umowa kredytowa wraz z aneksem nr (...).

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, że na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest również czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.). W myśl art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony przedmiotowej umowy kredytu) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W ocenie Sądu zasadnicze postanowienia umowy z dnia 26 lipca 2007 r. zmienionej aneksem nr (...) z dnia 23 lipca 2008 r. spełniają co do zasady przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego. Znane są bowiem i strony umowy, ponadto została określona kwota i waluta kredytu (155.753,21 CHF), cel, na jaki został udzielony, zasady i termin jego spłaty, wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany (suma stałej marży i stopy referencyjnej) oraz inne niezbędne warunki. Strona powodowa, była świadoma, że wypłata kredytu nastąpi w złotych polskich.

Zatem w ocenie Sądu umowa łącząca strony - ze względu na jej konstrukcję - nie może być uznana za nieważną. Oceny tej nie zmienia okoliczność, że kwota udzielonego kredytu została określona i poddana oprocentowaniu w walucie szwajcarskiej, a miała być wypłacona i spłacona w walucie polskiej. Dopuszczalne jest zawieranie tego typu umów w świetle art. 358 ¹ § 2 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem istnieje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (por. wyrok SN w sprawie I CSK 4/07, I CSK 139/17, uzasadnienie wyrok SN w sprawie V CSK 229/06).

W przedmiotowej sprawie walutą kredytu jest (...), natomiast walutą wykonania kredytu był złoty polski. Powodowie bowiem zobowiązani byli spłacać w PLN równowartość rat kredytu wyrażonych w (...). Zgodnie z orzecznictwem SN dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązania w walucie obcej oraz zastrzeżenie sposobu wykonania umowy tj. wypłaty i dokonywania spłaty kredytu w złotych polskich.

Powyższa konstrukcja stosunku zobowiązaniowego ma swoje odbicie w regulacji przyjętej art. 353 ¹ k.c. zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zdaniem Sądu powyższa umowa stanowi swojego rodzaju wariant umowy kredytowej przewidzianej w przepisach ustawy prawo bankowe. Bez wątpienia bowiem celem stron było udostępnienie przez pozwanego powodom – celem określonego wykorzystania - równowartości określonej kwoty pieniędzy oraz jej zwrot przez powodów w określonym w umowie terminie - przy czym miernikiem tej wartości miał być kurs franka szwajcarskiego do waluty polskiej.

W przypadku ryzyka zmiany kursu wskazać trzeba natomiast, że na zmianę kursu waluty wpływa szereg czynników ekonomicznych jak i pozaekonomicznych, niezależnych od woli stron zawartej umowy. Co do zasady zatem uznać trzeba, że brak jest podstaw do uznania, że umowa zmieniona aneksem nr (...) łącząca strony ze względu na jej konstrukcję (umowa kredytu denominowanego) była sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego.

W tym miejscu rozważyć jednakże trzeba, czy postanowienia umowy łączącej strony w zakresie ustalenia kursu waluty (...), niezbędnego do ustalenia wzajemnych zobowiązań stron, mają charakter niedozwolony.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszając jego interesy, nie są wiążące, jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3).

Bezspornym w przedmiotowej sprawie było, że powodowie są konsumentami. Żaden przeprowadzony w sprawie dowód nie wskazuje, aby zawierali oni przedmiotową umowę w ramach działalności gospodarczej. Co do twierdzeń powodów o abuzywności postanowień aneksowanej umowy kredytowej Sąd zbadał umowę pod tym kątem, w stosunku do postanowień dotyczących wysokości kredytu i kwoty do wypłaty w PLN po jej przeliczeniu z (...) (§ 11 ust. 3 (...), § 1 ust. 1 pkt 1 Aneksu), sposobu spłaty (§ 13 ust. 7 pkt 3 (...), § 1 ust. 1 pkt 2 Aneksu), które to postanowienia znajdujące się w pierwotnej umowie kredytu złotowego zawartego między stronami, zaczęły obowiązywać powodów w momencie wejścia w życie Aneksu nr (...) w dniu 23 lipca 2008 r..

Wskazane wyżej postanowienia przewidywały, że wysokość zobowiązań będzie wielokrotnie przeliczana z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty. Kwestionowane klauzule odnoszą się do głównych świadczeń stron i w ocenie Sądu nie zostały sformułowanie w żaden sposób, gdyż zarówno umowa, jak i aneks do niej, w tym względzie odsyła tylko do „Tabeli kursów” definiowanej, we wzorcu umownym, jako aktualna tabela kursów walutowych obowiązująca w Banku w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. Postanowienia Aneksu z kolei wskazywały na moment zaewidencjonowania w systemie informatycznym Banku kwoty kredytu po podwyższeniu i zmianie waluty kredytu. Oznacza to, że zgodnie z powyższym, po przewalutowaniu i podwyższeniu kwoty kredytu, Bank miał całkowitą swobodę w zakresie ustalania kursu waluty. Nie zostało zaprzeczone, że umowa stron oraz jej aneksowanie w zakresie wykraczającym poza dokonane w ramach składania wniosku wyboru dotyczącego kwoty kredytu, waluty kredytu, okresu kredytowania, wysokości marży, została zawarta na podstawie wzoru opracowanego i stosowanego przez Bank. Świadczy o tym również fakt, iż w pierwotnej umowie kredytu będącej kredytem złotowym, znalazły się postanowienia dotyczące kredytu denominowanego. Oznacza to, że pozostałe postanowienia nie były uzgodnione indywidualnie z powodami w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c. W konsekwencji jest niewątpliwe, że w rozpatrywanej sprawie pozwany przyznał sobie prawo do jednostronnego regulowania - na gruncie zawartej umowy z jej późniejszą modyfikacją - wysokości rat kredytu waloryzowanego kursem franka. Jednocześnie prawo banku do ustalania kursu waluty nie doznawało żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Zatem doszło do nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy kredytowej, prowadzącego do naruszenia interesów konsumentów. W tym zakresie istotne znaczenie należy także przypisać wymaganiu właściwej przejrzystości i jasności postanowienia umownego, czyli odpowiedzi na pytanie, czy zawarta umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne (vide: wyrok SN z dnia 2.10.2019 r., IV CSK 309/18).

Jak już zostało przedstawione, kwestionowane postanowienia umowy wskazywały na dwa rodzaje kursów – kurs kupna do ustalenia wysokości kredytu (ostatecznej kwoty kredytu po jego podwyższeniu), którą należy wypłacić w PLN oraz kurs sprzedaży do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN. Kurs kupna z reguły jest niższy od kursu sprzedaży. Różnica między tymi kursami, czyli tzw. spread walutowy, w uproszczeniu powinien zawierać w sobie koszt zakupu waluty i marżę (zysk) towarzyszący jej sprzedaży. Sąd nadal podziela wyrażony w innych sprawach na podobnym tle pogląd, że naliczenie spreadu ma ekonomiczne uzasadnienie w przypadku rzeczywiście zawieranych transakcji kupna i sprzedaży waluty, gdzie są ponoszone rzeczywiste koszty i można oczekiwać wynagrodzenia za rzeczywiście powzięte czynności. Nie ma natomiast uzasadnionych podstaw stosowanie spreadu przy rozliczaniu wypłaty i spłaty kredytu udzielanego, wypłacanego i spłacanego w walucie polskiej, a jedynie waloryzowanego kursem waluty obcej. W przypadku takiego kredytu nie dochodzi bowiem do żadnych realnych transakcji walutowych związanych bezpośrednio z udzieleniem kredytu, a jedynie do szeregu obliczeń matematycznych, których celem jest określenie wartości kredytu udzielonego w PLN oraz wartości poszczególnych rat spłaty według miernika wartości, jakim jest kurs waluty obcej. Stosowanie w tym celu różnych kursów nie ma zatem racjonalnego uzasadnienia.

Zastosowanie dwóch różnych kursów w opisany wyżej sposób w odniesieniu do objętej aneksem umowy stron, prowadziło do sytuacji, w której kredyt ustalony w walucie obcej i wypłacony w walucie polskiej według kursu niższego (kursu kupna), przy spłacie stawał się już kredytem w kwocie wyższej (bez uwzględnienia wahań kursowych samej waluty). Wysokość raty spłaty została bowiem ustalona według kursu wyższego (sprzedaży), co oznacza, że suma tych rat (czyli wysokość kredytu pozostałego do spłaty wraz z odsetkami) też była wyższa niż obliczona z zastosowaniem kursu niższego (kursu kupna), jaki obowiązywał przy wypłacie.

Skoro takim zapisom towarzyszyło postanowienie, że wysokość kursu, według którego będzie rozliczana spłata kredytu, ustalał będzie sam Bank, mogło to prowadzić do sytuacji, w której Bank mógłby arbitralnie podwyższać wysokość kursu sprzedaży, według którego rozlicza spłatę kredytu, w stosunku do wysokości rynkowej. Brak sprecyzowania jasnych i obiektywnych kryteriów ustalania przez Bank kursu waluty, przyjmowanego do rozliczania spłat kredytu w sposób, który pozwalałby na weryfikację poprawności kursu, a co za tym idzie sprawdzenie wysokości żądań banku (np. przez odwołanie do parametrów finansowych publikowanych lub znanych powszechnie) prowadził do zastrzeżenia dla Banku wyłącznej i niczym nieograniczonej kompetencji do ustalania wysokości kursu, według którego będzie rozliczana spłata kredytu i ustalana wysokość zobowiązania powoda.

Powyższe w sposób oczywisty prowadziło do rażącego naruszenia interesów powodów. Narażało ich bowiem na niczym w zasadzie nieograniczone żądania pozwanego co do spłaty udzielonego kredytu i jego wysokości, zależne wyłącznie od kursu waluty ustalanego wszakże przez pozwanego.

Oznacza to, że po aneksowaniu umowy powodowie mieli ograniczoną możliwość przewidzenia ostatecznej kwoty uzyskanego kredytu i wysokości zadłużenia, jakie mają spłacić w PLN, skoro kursy wymiany określić miał Bank. W sposób dowolny zatem mógł kształtować wysokość zobowiązania powodów w walucie, w jakiej spłacali kredyt. Tym samym uzyskał też narzędzie do potencjalnego zminimalizowania niekorzystnych dla siebie skutków zmiany kursów na rynku międzybankowym lub zmian w zakresie oprocentowania, gdyż teoretycznie mógł je rekompensować podwyższeniem kursu sprzedaży przyjętego do rozliczenia spłat kredytu.

W ocenie Sądu należy zatem uznać, że wszelkie postanowienia odwołujące się do kursów wymiany i możliwości jej samodzielnego ustalania w ramach tabeli były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powodów w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy. Bez znaczenia natomiast jest czy z możliwości tej pozwany korzystał albowiem dla uznania postanowienia umownego za niedozwolone wystarczająca jest taka jego konstrukcja, która prowadzi do obiektywnej możliwości rażącego naruszenia interesów konsumenta, przy czym zgodnie z art. 385 ² k.c. ewentualna abuzywność postanowień umowy podlega badaniu na datę jej zawarcia z uwzględnieniem towarzyszących temu okoliczności i innych umów pozostających w związku z umową objętą badaniem (por. uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie III CZP 29/17). Tym samym bez znaczenia jest czy pozwany w toku wykonywania umowy stosował kursy rynkowe i jaki kurs jest kursem rynkowym (z tych względów bezprzedmiotowe było również prowadzenie postępowania dowodowego na omawiane okoliczności).

Podsumowując tę część rozważań, w ocenie Sądu postanowienia umowy dotyczące stosowania dwóch różnych rodzajów kursów, które mogły być swobodnie ustalane przez jedną ze stron umowy (Bank) nieuzgodnione indywidualnie z powodami i kształtujące ich zobowiązania w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszał ich interesy, a zatem miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., a w związku z tym nie wiążą powodów. W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że skutkiem uznania wskazanych wyżej zapisów za niedozwolone jest wyeliminowanie ich z tej umowy.

Zgodnie z aktualnym poglądem wyrażonym w orzecznictwie, klauzulę waloryzacyjną traktuje się jako główne świadczenie kredytobiorcy, gdyż wpływa ona na wysokość tego świadczenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r. sygn. akt: I CSK 242/18, legalis nr 1966950). Zatem, w odniesieniu do przeliczenia należności stron brak jest możliwości zastępowania niedozwolonych klauzul umownych przepisami o charakterze ogólnym, które są przepisami dyspozytywnymi. Pogląd ten został wypracowany w oparciu o związanie wszystkich sądów Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy (...)dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie (...). (...) podtrzymał pogląd, że w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym. Wyjątek ten obejmuje sytuacje w której jest zgoda stron na jego zastosowanie oraz okoliczność, że brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi.

Dotychczas, orzecznictwo usuwając z umowy klauzule abuzywne odwoływało się do norm ogólnych prawa cywilnego, zastępując klauzule waloryzacyjną średnim kursem walut obcych prezentowanym przez Narodowy Bank Polski czy też innych kursów walut wskazywanych przez strony w umowie. Zgodnie ze stanowiskiem (...) nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, gdyż spowodowałoby to ingerencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów. Zresztą, pozostawałoby to także w sprzeczności z bytem klauzuli waloryzacyjnej jako świadczenia głównego kredytobiorcy.

W przedmiotowej sprawie brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.). Zatem należy rozważyć, czy umowa łącząca strony może być utrzymana bez niedozwolonych klauzul, czy też nie jest to możliwe i należy ustalić nieważność aneksu nr(...) . Mając na względzie treść art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, niewątpliwie umowa nie może być utrzymana w mocy tylko wtedy, gdy na podstawie pozostałej treści umowy nie da się ustalić praw i obowiązków stron. W ocenie Sądu brak możliwości uzupełnienia umowy po wyeliminowaniu abuzywnych postanowień, powoduje, że nie jest obiektywnie możliwe wykonanie przez obie strony umowy zmienionej aneksem. Zgodnie bowiem z aktualnym orzecznictwem zakwestionowane postanowienia umowne dotyczące mechanizmu przeliczania określają podstawowe świadczenia stron i z tego względu charakteryzują umowę. Po wyeliminowaniu z umowy stron postanowień dotyczących kursów wymiany, wiadomym jest jedynie, że Bank zobowiązuje się postawić do dyspozycji powodów równowartość określonej kwoty (...) w złotych polskich, lecz nie wiadomo według jako miernika ma być wyliczona ta równowartość. Nie jest również wiadomo, jaką kwotę powinni zwrócić powodowie. W konsekwencji nie da się ustalić kwoty kredytu, która podlega zwrotowi na rzecz Banku, albowiem ustalenie wysokości zobowiązania odnosiło się do kursów walut. Brak jednoznacznego określenia zasad ustalania kursów, a tym samym brak możlwości określenia praw i obowiązków stron oznacza, że aneks nr (...) jest niezgodny z art. 69 pr. bank. i tym samym sprzeczny z prawem i z tego względu nieważny (art. 58 k.c.).

Mając na uwadze powyższe Sąd uwzględnił powództwo o ustalenie nieważności Aneksu nr (...) do umowy kredytu łączącej strony (pkt II wyroku). Podnieść należy, że powodowie byli pouczeni o ewentualnych konsekwencjach ustalenia nieważności aneksu.

Odnosząc się do żądania powodów o zapłatę z tytułu nadpłaty w ratach kredytowych z uwagi na nieważność aneksu, wskazać należy, że nienależne świadczenie odróżnia się od pozostałych przypadków bezpodstawnego wzbogacenia źródłem powstania, ponieważ do zaistnienia tego zobowiązania dochodzi w wyniku spełnienia świadczenia przez zubożonego, a nie poprzez jakiekolwiek inne przesunięcia majątkowe, niebędące świadczeniem. Jednocześnie zachodzi tu brak podstawy prawnej do świadczenia. Zgodnie art. 410 § 1 k.c., przepisy artykułów 405 - 409 k.c. stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Przepis art. 410 § 2 k.c. przewiduje cztery przypadki, w których powstaje roszczenie z tytułu świadczenia nienależnego: a) jeżeli ten, kto je spełnił nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, b) jeżeli podstawa świadczenia odpadła, c) jeśli zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo d) jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Wykluczone jest żądanie zwrotu świadczenia nienależnego w przypadku : świadomość braku podstawy prawnej świadczenia (art. 411 pkt 1 k.c.), świadczenie znajdujące podstawę w zasadach współżycia społecznego, czyli słuszne świadczenie (art. 411 pkt 2 k.c.), świadczenie mimo przedawnienia (art. 411 pkt 3 k.c.) oraz przedterminowe świadczenie (art. 411 pkt 4 k.c.). Ciężar dowodu wystąpienia okoliczności wyłączających kondykcję spoczywa na odbiorcy świadczenia, ponieważ to on podnosi zarzut braku roszczenia po stronie świadczącego, dochodzącego swoich roszczeń z tytułu nienależnego świadczenia. Pozwany zgłosił zarzut związany z treścią art. 411 pkt 1 k.c. Już w tym miejscu jednak należy wskazać, że powyższy przepis nie ma zastosowania do wykonania nieważnej czynności prawnej, a przecież właśnie w nieważności aneksu do umowy powodowie upatrują źródło nienależności ich świadczeń.

Podstawę żądania powodów stanowi przepis art. 410 par. 2 k.c. Strony powinny zwrócić świadczenia, które otrzymały. Suma rat wpłaconych przez powodów w okresie wskazanym w piśmie z dnia 18.08.2020 r. niewątpliwie jest niższa od kwoty udostępnionej przez bank (na podstawie aneksu wypłacono powodom 250.000 zł), a zatem nie doszło do wzbogacenia banku. Sąd popiera tę część judykatury, zgodnie z którą rozliczenie z tytułu nieważnej umowy kredytu powinno być dokonane według teorii salda. W ocenie Sądu zastosowanie przez bank niedozwolonych postanowień umownych nie uzasadnia żądania przez powodów zwrotu zapłaty tego co świadczyli na podstawie nieważnego aneksu do umowy kredytu w sytuacji, gdy spełnione przez nich świadczenie jest niższe od sumy środków przekazanych im przez bank. Nie zasługuje bowiem na aprobatę to, że powodowie nie tylko korzystają ze środków udostępnionych im przez bank, ale równocześnie mieliby otrzymać zwrot spełnionych przez siebie świadczeń.

Z tych przyczyn na podstawie powołanych przepisów Sąd oddalił żądanie o zapłatę kwoty 135.734,28 zł (pkt I wyroku).

Odnosząc się do opinii biegłego, wskazać należy, że kwestia ważności umowy należy do oceny Sądu i w tym zakresie Sąd dokonał samodzielnej oceny postanowień umowy łączącej strony, a zatem opinia w tej części była nieprzydatna. Na marginesie gdyby przyjąć, że powodom należy się zwrot świadczenia z tytułu nieważnego aneksu (przyjmując teorię dwóch kondykcji, czyli, że roszczenia powodów i banku o zapłatę wzbogacenia należy traktować niezależnie od drugiego), to wskazać należy, że biegła wyliczyła, że za okres dochodzony pozwem nadpłata wynosi 145.518,02 zł. Opinia w zakresie wyliczeń nie została podważona przez żadną ze stron.

Sąd oddalił wniosek pozwanego o wyłączenie biegłego. Pełnomocnik pozwanego dopiero w piśmie z dnia 22 lipca 2020 r. podniósł okoliczności dotyczące toczącej się egzekucji przeciwko biegłej. Wskazać należy, że pozwany już w dniu 20 maja 2019 r. otrzymał opinię w sprawie i dysponował wówczas wiedzą, jaki biegły sporządził opinię. Zatem już wtedy pozwany winien zawiadomić niezwłocznie Sąd o przyczynach wyłączenia. Skutkiem niezachowania właściwego terminu do złożenia takiego wniosku jest negatywne postanowienie sądu w przedmiocie wyłączenia biegłego (art. 281 k.p.c. ). Ponadto biorąc pod uwagę złożone wyjaśnienia przez biegłego co okoliczności podnoszonych przez powoda, brak jest jakichkolwiek podstaw do kwestionowania bezstronności biegłego. Tym bardziej, że przydatne w niniejszej sprawie mogą okazać się jedynie wyliczenia biegłej (tylko w sytuacji zastosowania przyjęcia odmiennego poglądu i zastosowania do rozliczenia kredytu teorii dwóch kondykcji). Trudno zaś wyliczeniom rachunkowym, sporządzonym przez biegłą, zarzucić brak obiektywizmu, skoro pozwany Bank skutecznie nie podważył ich prawidłowości.

Orzeczenie o kosztach procesu Sąd oparł na treści przepisu art. 100 k.p.c. W oparciu o powyższy przepis, mając na uwadze, że żądanie powodów zostało częściowo tylko uwzględnione, koszty zostały wzajemnie zniesione między stronami. Wzajemne zniesienie kosztów procesu jest możliwe wtedy, gdy obie strony są w takim samym lub zbliżonym stopniu wygrywającym i przegrywającym, co miało miejsce w niniejszej sprawie.

sędzia Ewa Oknińska