Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2019 roku

Sąd Rejonowy w Kwidzynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Alicja Tułodziecka

Protokolant: stażysta Weronika Orlich

po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 2019 r. w Kwidzynie

na rozprawie

sprawy z powództwa L. S.

przeciwko J. P. (1) i M. P.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  odstępuje od obciążania powoda kosztami procesu.

Sędzia Alicja Tułodziecka

Sygn. akt I C 1225/19

UZASADNIENIE

Powód L. S. w pozwie wniesionym przeciwko M. P. i J. P. (1) domagał się zasądzenia od pozwanych na swoją rzecz solidarnie kwoty 800 zł miesięcznie, tytułem środków utrzymania w postaci renty alimentacyjnej, płatnej do 10 – go dnia każdego miesiąca, począwszy od czerwca 2019 r., wraz z odsetkami ustawowymi w przypadku zwłoki w płatności którejkolwiek z rat. Nadto powód wnosił o zasądzenie na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu swojego pozwu powód podał, że w dniu 04 lutego 2000 r. darował na rzecz pozwanych gospodarstwo rolne, składające się z działki nr (...). Wskazano także, że na rzecz powoda obdarowani ustanowili służebność osobistą mieszkania. Powód podniósł, że pozwani nie interesowali się siedliskiem, na którym znajdował się budynek mieszkalny. Powód wskazał, że pozwani cały ciężar utrzymania siedliska przerzucają na powoda – koszty ogrzewania budynku, koszty energii elektrycznej. Powód podał, że budynek uległ zniszczeniu, jest zagrzybiony i zapleśniały. Wskazano także, że powód nie ma ciepłej wody. Nadto podano, że pomieszczenia wewnątrz, a w szczególności łazienka, jest w bardzo złym stanie i wymagają remontu.

Wskazano także, że powód obecnie ma 89 lat, jest osobą schorowaną, a w 2012 r. miał wszczepiony stymulator serca. Wskazano także, że powód jest osobą samotną i nie posiada dzieci. Wiek i stan zdrowia powoda wskazują, że nie jest on w stanie funkcjonować samodzielnie i wymaga pomocy całodobowej ze strony osoby trzeciej. Powód zaznaczył, że pozwani nie wykazują chociażby minimum zainteresowania jego losem. Wskazano, że powód z uwagi na brak środków na utrzymanie zaciąga kredyty – aktualnie raty miesięczne wynoszą 351 zł. Wskazano, że powód otrzymuje emeryturę w kwocie 1.700 zł. Natomiast łączna wysokość jego wydatków miesięcznie wynosi 2.176 zł i przekracza uzyskiwany przez powoda dochód o 400 zł.

Wyjaśniono, że kwota wskazana w pozwie stanowi wartość niezbędną do zapewnienia godziwych warunków życiowych dla powoda, a także pozwoli na przeprowadzenie koniecznych prac remontowych, a w tym przede wszystkim na wykonanie niezbędnej instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody. Jako podstawę prawną swojego żądania powód wskazał przepis art. 897 k.c.

Pozwani M. P. i J. P. (1) wnieśli o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu.

Pozwani kwestionowali żądanie pozwu co do zasady i co do wysokości. W ocenie pozwanych, powód nie wykazał swoich usprawiedliwionych potrzeb i ich wysokości. Nadto pozwani kwestionowali wysokość wydatków powoda, które opisano w uzasadnieniu pozwu. Pozwani podnieśli, że powód nie wykazał z jakich względów domaga się od nich zapłaty kwoty 800 zł miesięcznie, skoro jego wydatki przekraczają uzyskiwany dochód o 400 zł.

Pozwani wskazali, że na rzecz opiekunki powoda przekazują 200 zł miesięcznie. Nadto pozwali podali, że przeprowadzili szereg prac remontowych, służyli powodowi pomocą, wozili go do lekarzy i do fryzjera. Wskazano, że pozwani przeprowadzili remont dachu. Nadto zakupili w lipcu 2019r. bojler elektryczny.

W ocenie pozwanych, powód nie znajduje się w ciężkiej sytuacji materialnej. Pozwani wskazali, że powód nie wykazał, że po jego stronie wystąpiła przesłanka niedostatku.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 04 lutego 2000 r. L. S. darował na rzecz M. i J. małżonków P. własność gospodarstwa rolnego z zabudowaniami, położonego w miejscowości P., składającego się z działki oznaczonej nr (...).

Obdarowani M. i J. małżonkowie P. ustanowili na rzecz darczyńcy L. S. służebność mieszkania polegającą na dożywotnim i nieodpłatnym korzystaniu z budynku mieszkalnego oraz z innych pomieszczeń służących do użytku wspólnego.

(dowód: umowa z k. 10 – 11 akt)

L. S. w chwili obecnej miał 89 lat. L. S. chorował na prostatę, nadciśnienie, cukrzycę, nie widział na jedno oko. Miał także problemy ze słuchem. Był osobą samotną, nie miał dzieci.

L. S. potrzebował opieki osoby trzeciej. Od wielu lat tę opiekę sprawowała K. L.. K. L. rozpoczęła pracę w rodzinie L. S. około 25 lat temu – jeszcze za życia jego matki. Od około 10 lat K. L. mieszka wraz z L. S.. K. L. gotuje, sprząta, robi zakupy, robi pranie, załatwia wizyty u lekarza, dba o opał. Nadto K. L. pomaga L. S. w ubieraniu się oraz w myciu.

Od grudnia 2017 r. K. L. otrzymywała od M. i J. P. (1) kwotę 200 zł miesięcznie jako wynagrodzenie za sprawowaną opiekę. Otrzymywała ona także około 300 zł od L. S..

J. P. (1) proponował, aby załatwić opiekunkę z GOPS, ale L. S. na to się nie zgodził.

(dowód: zeznania powoda L. S. z k. 83 akt (nagranie z k. 78

akt)

zeznania pozwanego J. P. (1) z k. 66 – 67 akt

(nagranie z k. 65 akt) i z k. 84 – 85 akt (nagranie z k. 78 akt)

zeznania świadka K. L. z k. 67v – 68v akt

(nagranie z k. 65 akt)

zeznania świadka R. L. z k. 68v – 69 akt

(nagranie z k. 65 akt)

zeznania świadka Ł. L. z k. 69 akt (nagranie

z k. 65 akt)

zeznania świadka S. L. z k. 69 – 69v akt (nagranie z k. 65 akt)

zeznania świadka J. S. z k. 80 – 82 akt (nagranie z

k. 78 akt)

L. S. opłacał rachunki za prąd, które wynosiły 100 zł, 150 zł albo 90 zł. Ponosił także koszty za wywóz śmieci oraz opłaty za telefon. L. S. za butlę gazową płacił 48 zł. Około 500 zł – 600 zł miesięcznie L. S. wraz z K. L. wydawali na jedzenie. Na leki L. S. wydawał około 200 zł miesięcznie. Z kolei pieluchomajtki kosztowały około 25 zł za 30 sztuk i to wystarczało na miesiąc.

Około 4 ton węgla L. S. potrzebował na ogrzewanie domu w sezonie zimowym.

Budynek mieszkalny wymagał remontu.

(dowód: zeznania świadka K. L. z k. 67v – 68v akt

(nagranie z k. 65 akt)

zeznania świadka J. S. z k. 80 – 82 akt (nagranie z

k. 78 akt)

J. i M. małżonkowie P. mieszkali w innej miejscowości – oddalonej o 16 km od P.. Kiedy była potrzeba przyjeżdżali do miejsca zamieszkania L. S., a w szczególności przyjeżdżał J. P. (1).

Na bieżąco wykonywane są prace remontowe, m.in. kilka razy remontowano dach (wymieniono część dachówek, naprawiono rynny, wykonano prace przy kominie). Materiały na remont dachu zostały dostarczone przez J. P. (1). Małżonkowie P. zakupili bojler elektryczny i L. S. miał ciepłą wodę.

Co roku małżonkowie P. kupują dla L. S. tonę węgla. Od czasu do czasu dostarczają także drewno na opał.

J. P. (1) płacił także za koszenie trawnika. J. P. (1) woził L. S. do lekarza oraz do fryzjera. J. P. (1) przyjeżdżał do L. S., kiedy zgłoszono taką potrzebę.

J. P. (1) naprawił kurnik oraz wykonał ogrodzenie dla kur. Dostarczał L. S. także jajka.

Małżonkowie P. płacą rachunki za wodę. Pokrywają koszty ubezpieczenia. Nadto zapłacili za nowy licznik energii elektrycznej.

Wykonywano także naprawę pieca centralnego ogrzewania.

(dowód: zeznania pozwanego J. P. (1) z k. 66 – 67 akt

(nagranie z k. 65 akt) i z k. 84 – 85 akt (nagranie z k. 78 akt)

zeznania pozwanej M. P. z k. 65 v – 66 akt

(nagranie z k.65 akt) i z k. 85 – 86 akt (nagranie z k. 78 akt)

zeznania świadka J. P. (2) z k. 69v – 70 akt (nagranie

z k. 65 akt)

zeznania świadka C. S. z k. 70v akt (nagranie z k. 6

akt)

zeznania świadka S. D. z k. 70v – 71 akt (nagranie

z k. 65 akt)

zeznania świadka J. R. z k. 71 akt (nagranie z k.

65 akt)

zeznania świadka K. K. z k. 82 akt (nagranie

z k. 78 akt)

L. S. zaciągnął kredyt w kwocie 15.000 zł. Rata kredytu wynosiła 350 zł miesięcznie. Do spłaty pozostało 8.000 zł.

(dowód: zeznania świadka K. L. z k. 67v – 68v akt

(nagranie z k. 65 akt)

zeznania świadka J. S. z k. 80 – 82 akt (nagranie z k. 78 akt)

zeznania powoda L. S. z k. 83 akt (nagranie z k. 78 akt)

L. S. w chwili obecnej miał emeryturę rolniczą w kwocie 1.728,05 zł netto.

Z kolei w dacie umowy darowizny L. S. otrzymywał świadczenie w kwocie 1.200 zł netto.

(dowód: zeznania powoda L. S. z k. 83 akt i z k. 86 akt

(nagranie z k. 78 akt)

zaświadczenie z k. 12 akt)

J. P. (1) był rolnikiem i osiągał dochód około 3.000 zł miesięcznie. M. P. była emerytką i otrzymywała świadczenie w kwocie 1.000 zł.

J. i M. P. byli właścicielami siedliska wraz z budynkiem mieszkalnym w P.. Pozostałe grunty darowane im przez L. S. przekazali na rzecz swojego syna.

(dowód: zeznania pozwanego J. P. (1) z k. 84 – 85 akt

(nagranie z k. 78 akt)

zeznania pozwanej M. P. z k. 85 – 86 akt (nagranie

z k. 78 akt)

Sąd zważył, co następuje:

Okoliczności faktyczne w istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy kwestiach Sąd ustalił na podstawie poniżej omówionych dowodów.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka K. L., której zeznania były jasne i spójne. Świadek dokładnie opisała od kiedy i w jaki sposób sprawuje opiekę nad powodem. Świadek opisała także sytuację majątkową, osobistą oraz zdrowotną powoda.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków R. L., Ł. L. i S. L.. Świadkowie wskazali od kiedy i w jaki sposób K. L. opiekuje się powodem. Nadto świadkowie podali także na czym polega ich pomoc udzielana powodowi w razie potrzeby. Sąd uznał, że zeznania tychże świadków były jasne i logiczne.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków J. P. (2), C. S., S. D., J. R. oraz K. K.. Świadkowie w swoich zeznaniach wskazali w jaki sposób pozwani pomagają powodowi. Świadkowie podali także jakie prace były wykonywane na rzecz powoda i jakich przyczyn oraz kto pokrywał koszty tych prac. Zeznania świadków były spójne i niesprzeczne.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka J. S., która wskazała kto i w jaki sposób udziela pomocy powodowi. Nadto świadek opisała sytuację zdrowotną i majątkową powoda. Zeznania tegoż świadka były jasne i spójne.

Nadto szereg okoliczności w tejże sprawie Sąd ustalił na podstawie zeznań powoda i pozwanych. W ocenie Sądu, zeznania stron były logiczne, jasne i spójne. Na ich podstawie Sąd dokonywał w tejże sprawie ustaleń faktycznych. Powód w swoich zeznaniach opisał swój stan zdrowia oraz swoją sytuację majątkową. Nadto powód wyjaśnił czego domaga się w związku z wytoczeniem tejże sprawy, przy czym dodać trzeba, że niniejsza sprawa nie dotyczyła odwołania darowizny. Natomiast pozwani w swoich zeznaniach opisali w jaki sposób udzielają pomocy powodowi. Pozwani wskazali także jakie prace były wykonane na potrzeby powoda. Pozwani opisali jakie koszty ponoszą w związku z pomocą udzielaną powodowi. Nadto pozwani opisali swoją sytuację majątkową.

Sąd uznał także za wiarygodne dane wynikające z dokumentów zebranych w aktach sprawy, których wiarygodności oraz prawdziwości ich treści strony nie kwestionowały. Nadto nie ujawniły się inne okoliczności, które podważyłyby moc dowodową tych danych.

W przedmiotowej sprawie powód L. S. domagał się od pozwanych J. P. (1) i M. P. dostarczania środków utrzymania w kwocie 800 zł miesięcznie. Pozwani kwestionowali żądanie pozwu co do zasady i co do wysokości.

Wskazać w tym miejscu trzeba, że podstawę prawną roszczenia zgłoszonego przez powoda stanowił przepis art. 897 k.c., z którego wynika, że jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Wskazać trzeba, iż z niedostatkiem mamy do czynienia nie tylko wtedy, gdy darczyńca nie może zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb, których zakres jest wyznaczony przeciętną miarą przyjętą w społeczeństwie, lecz także wtedy, gdy darczyńca nie może zaspokoić potrzeb, których zakres odpowiadał jego dotychczasowej sytuacji osobistej lub majątkowej.

Podstawową przesłanką zastosowania przepisu art. 897 k.c. jest niedostatek po stronie darczyńcy. Popadnięcie darczyńcy w niedostatek powoduje powstanie obowiązku obdarowanego. Konieczne jest zatem wykazanie, że po wykonaniu darowizny darczyńca popadł w niedostatek. Podkreślenia wymaga to, iż obowiązek wykazania tych okoliczności obciąża powoda zgodnie z regułą wynikającą z przepisu art. 6 k.c. Dodać trzeba, że w tej sprawie powód korzystał z pomocy fachowego pełnomocnika, a zatem Sąd nie miał obowiązku udzielać mu pouczeń o ciężarze dowodu.

Podnieść w tym miejscu trzeba, iż przepis art. 897 k.c. ma charakter wyjątkowy, bowiem z tegoż przepisu wynika, iż tylko w pewnych wyjątkowych sytuacjach na obdarowanego zostanie nałożony dodatkowy obowiązek. Sama umowa darowizny nie nakłada bowiem na obdarowanego obowiązków majątkowych względem darczyńcy. Umowa darowizny ma charakter nieodpłatny i jednostronnie zobowiązujący, a przepis art. 897 k.c. stanowi wyjątek od tego bezpłatnego charakteru umowy darowizny.

W ocenie Sądu orzekającego, w przedmiotowej sprawie nie można mówić o niedostatku po stronie darczyńcy po dokonaniu darowizny na rzecz pozwanych w lutym 2000 r.

Z ustaleń poczynionych w sprawie wynika, że powód L. S. dysponuje stałymi dochodami w postaci emerytury. W chwili obecnej emerytura powoda wynosi około 1.700 zł netto, a w dacie zawarcia umowy darowizny świadczenie powoda wynosiło 1.200 zł. Z tegoż wynika, że świadczenie przysługujące powodowi wzrosło. Nie można pomijać także tego, że powodowi przysługuje dożywotnia służebność mieszkania, a zatem nie jest on zmuszony do wynajmowania mieszkania od osób trzecich. W ocenie Sądu, po dokonaniu rozporządzenia swoim majątkiem, powód jako darczyńca nie popadł w niedostatek.

Nadto z ustaleń poczynionych w sprawie wynikało, że pozwani udzielają powodowi wsparcia rzeczowego. Pozwani bowiem dostarczają powodowi tonę węgla, a także od czasu do czasu drewno na opał. Pozwani pokrywają także koszty opieki sprawowanej nad powodem w kwocie 200 zł miesięcznie i ma to miejsce od grudnia 2017 r. Dodać trzeba, iż ponoszenie tegoż kosztu przez pozwanych nastąpiło z inicjatywy opiekunki powoda, a nie samego powoda. Natomiast pozwani się temu nie sprzeciwili. Pozwani proponowali powodowi opiekunkę z GOPS, ale powód na to się nie zgodził.

Wskazać także trzeba, że pozwani płacą rachunki za wodę. Wykonują też potrzebne remonty oraz naprawy (w miarę potrzeb). Ustalono, że kilka razy wykonywano prace remontowe na dachu. Ustalono, że materiały do remontu dachu zostały dostarczone przez pozwanego. Nadto pozwany przyprowadził także osoby, które wykonały te prace na dachu. Pozwani ponieśli także koszt zakupu bojlera oraz wymiany licznika energii elektrycznej. Pozwani we wcześniejszym okresie dostarczali powodowi także jajek. Nadto pozwany wyremontował kurnik oraz ogrodzenie dla kur. Pozwany także woził powoda do lekarza oraz do fryzjera.

W ocenie Sądu, powyższe oznacza, że pozwani wykonują swoje obowiązki wobec powoda. Wynika to jednak z ich dobrej woli i pewnego poczucia przyzwoitości, bowiem nie mają w tym zakresie ustawowego, ani umownego obowiązku.

Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, iż umowa darowizny nie zobowiązuje pozwanych do wykonania remontu domu, w którym mieszka powód. Nadto z tejże umowy nie wynika obowiązek wykonania przez pozwanych remontu instalacji grzewczej tego domu.

Wskazać także należy, że z umowy darowizny nie wynika obowiązek pozwanych do spłaty kredytu, który zaciągnął powód. W toku przeprowadzonego postępowania nie wykazano za pomocą wiarygodnych i przekonujących dowodów na jakie cele faktycznie został zużyty ten kredyt. Świadkowie K. L. oraz J. S. ogólnikowo opisywały na jakie cele był potrzebny kredyt. Jednakże w toku sprawy nie wskazano konkretnie na jakie cele został on przeznaczony i czy rzeczywiście został on przeznaczony na pokrycie usprawiedliwionych potrzeb powoda. Dodać jeszcze trzeba, iż zawarcie umowy o kredyt to była samodzielna i dobrowolna decyzja powoda. Nie było to także konsultowane z pozwanymi. W ocenie Sądu, nie ma żadnych uzasadnionych podstaw, aby to pozwani zostali obciążeni spłatą tego kredytu, zamiast powoda jako kredytobiorcy.

Podkreślenia wymaga jeszcze to, iż strona powodowa w niniejszej sprawie nie wykazała wysokości wydatków ponoszonych przez powoda miesięcznie. Wskazać trzeba, że wysokość tych wydatków wynika jedynie z uzasadnienia pozwu. Nie została ona jednak wykazana za pomocą wiarygodnych i obiektywnych dowodów. Z kolei świadek K. L. w swoich zeznaniach te wydatki i ich wysokość opisywała ogólnikowo. Nadto nie można pomijać tego, że świadek K. L. od 10 lat mieszka z powodem w jego miejscu zamieszkania. Wobec tego zakupy, gotowanie, czy też pranie są wykonywanie wspólnie dla świadka oraz dla powoda. Podobnie jak opłaty za prąd, które też dotyczą wspólnego korzystania z energii w mieszkaniu przez świadka i powoda. Zaznaczyć należy, że swojego rozstrzygnięcia Sąd nie może oprzeć tylko na twierdzeniach strony powodowej o wysokości wydatków ponoszonych przez stronę. Sąd oraz strona pozwana winni mieć możliwość zweryfikowania tych twierdzeń powoda. Na marginesie dodać tylko trzeba, iż biorąc pod uwagę wysokość ponoszonych wydatków opisywanych przez świadka K. L. oraz wysokość emerytury otrzymywanej przez powoda, to powód jest w stanie pokryć swoje usprawiedliwione potrzeby wynikające z jego sytuacji osobistej i majątkowej. Natomiast zaznaczyć trzeba, iż strona powodowa nie wykazała przeciwnych twierdzeń w tym zakresie.

W tym miejscu dodać trzeba, iż nieuprawnione są zarzuty strony powodowej, iż pozwani nie wykazują zainteresowania jego losem, czy też nie sprawują opieki. Sąd nie kwestionuje, iż powód jest osobą w podeszłym wieku oraz osobą schorowaną. Sąd także nie kwestionuje, że powód wymaga pomocy i opieki. Podnieść jednak trzeba, iż powód posiada opiekunkę od wielu lat, a od prawie kilkunastu lat ta opieka wykonywana jest wobec powoda całodobowo. Zaznaczyć trzeba, iż powód sam wybrał osobę, która sprawuje tę opiekę. Powód nie zgodził się w tym zakresie na żadne zmiany, mimo propozycji ze strony pozwanych. Wobec tego szereg czynności związanych z opieką i pomocą dla powoda winien obciążać właśnie tę opiekunkę. Nadto opiekunka powoda otrzymuje środki finansowe za wykonywaną opiekę od pozwanych i od samego powoda. Ponadto ta osoba zamieszkuje w miejscu zamieszkania powoda i nie ponosi z tego tytułu żadnych kosztów. Natomiast pozwani udzielają pomocy, kiedy to jest do nich zgłoszone. Nie może dziwić okoliczność, iż czasami ta pomoc nie była wykonywana natychmiast, bowiem pozwani mają także swoje obowiązki. Nadto nie ma podstaw do domagania się od pozwanych, aby codziennie byli obecni w miejscu zamieszkania powoda, skoro powód ma zapewnioną opiekę.

Bez znaczenia w tej sprawie są nieporozumienia bądź konflikty panujące między stronami, a także zgłaszane pretensje między stronami. To było widoczne w toku prowadzonego postępowania. Relacje osobiste między stronami nie stanowią bowiem przesłanki wynikającej z przepisu art. 897 k.c.

Mając na względzie powyżej przedstawione okoliczności i rozważania Sąd uznał, że żądanie zgłoszone przez powoda L. S. było niezasadne. Powód bowiem w tejże sprawie nie wykazał, iż po wykonaniu darowizny na rzecz pozwanych popadł w niedostatek. Powód nie wykazał za pomocą wiarygodnych i przekonujących dowodów, że nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb oraz co istotne nie wykazano wysokości tych potrzeb. Wskazać trzeba, że żądanie pozwu w tejże sprawie podlegało oddaleniu, bowiem nie wykazano wyjątkowych sytuacji uzasadniających nałożenie na pozwanych jako obdarowanych dodatkowych obowiązków materialnych względem powoda. Podstawę prawną tegoż rozstrzygnięcia stanowił przepis art. 897 k.c. a contrario w zw. z art. 6 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 102 k.p.c. – zgodnie z zasadą słuszności. W niniejszej sprawie Sąd odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu.

Powód przegrał sprawę w całości, a w konsekwencji tegoż miałby obowiązek zwrotu kosztów procesu poniesionych przez pozwanych.

Zastosowanie przepisu art. 102 nie wymaga osobnego wniosku od strony przegrywającej. Powinno ono być ocenione w całokształcie okoliczności konkretnego przypadku, z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. Przepis art. 102 k.p.c. nie konkretyzuje pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych”, zatem ich kwalifikacja należy do Sądu, który po uwzględnieniu całokształtu okoliczności konkretnej sprawy, winien kierować się własnym poczuciem sprawiedliwości.

Sąd jednakże odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu. Sąd orzekający miał przede wszystkim na względzie sytuację majątkową, osobistą i zdrowotną powoda.