Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny, w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Robert Pabin

Protokolant: sek. sąd. Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2021 roku w Sieradzu na rozprawie

sprawy z powództwa Z. J. i S. J.

przeciwko A. A. (1) i Z. A.

o rozwiązanie umowy dożywocia

1.  rozwiązuje pomiędzy Z. J., S. J. i Z. A. umowę o dożywocie zawartą w dniu 9 czerwca 2014 roku przed notariuszem R. B. w Kancelarii Notarialnej w Z. zarejestrowaną w repertorium A nr (...);

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

3.  nakazuje wypłacić adw. M. S. z sum budżetowych Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu 6.642 zł (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa złote) tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej powodom z urzędu;

4.  nie obciąża Z. J. i S. J. obowiązkiem zwrotu na rzecz A. A. (1) kosztów procesu;

5.  wyrok w stosunku do Z. A. uznaje za zaoczny.

Sygn. akt IC 258/19

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 30 lipca 2019 roku Z. i S. małżonkowie J. reprezentowani przez pełnomocnika z urzędu adw. M. K. zażądali rozwiązania umowy o dożywocie zawartej z córką A. A. (1) i jej mężem Z. A. w dniu 9 czerwca 2014r. przed notariuszem R. B. prowadzącym Kancelarię Notarialną w Z. za numerem Rep. A (...) mocą której pozwani w zamian za nieodpłatne przeniesienie własności nieruchomości położonej we wsi B. o pow. 0,2316ha oznaczonej jako działka nr (...) zobowiązali się zapewnić powodom dożywotnio prawo korzystania z całego budynku mieszkalnego przez nich zajmowanego oraz budynków gospodarczych a nadto zapewnić im odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w czasie choroby. Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie na ich rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. Uzasadniając swoje żądanie powodowie wskazali, że zostali zmuszeni do wystąpienia z pozwem albowiem pozwana wraz z konkubentem D. J. dopuścili się względem nich czynów karalnych. W dniu 10 maja 2019 roku A. A. (1) pobiła powódkę, szarpiąc ją podczas awantury za włosy i powodując zasinienia na ciele. W dniu 24 czerwca 2019r. konkubent pozwanej pobił S. J. powodując u niego stłuczenie głowy, otarcia naskórka i siniaki kończyn górnych. Na posesji interweniowała Policja i opieka społeczna. Ponadto pozwani nie opiekują się powodami. A. A. (1) nadużywa alkoholu i pod jego wpływem urządza awantury, a pozwany Z. A. wyprowadził się z nieruchomości i nie interesuje się losem powodów.

Na rozprawie w dniu 2 grudnia 2019r. pozwana, pod wpływem emocji oświadczyła, że uznaje powództwo (k. 53v) tym nie mniej kilkadziesiąt minut później podczas przesłuchania jako strony, cofnęła to oświadczenie uzasadniając jego złożenie stanem emocjonalnym w którym się znajdowała wynikającym z depresji i zażywania przepisanych jej na to lekarstw (k. 54v).

W ostatecznie sformułowanym stanowisku procesowym, A. A. (1) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych (k.192-193). Z. A. nie złożył odpowiedzi na pozew i nie wziął udziału w postępowaniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

Pozwana A. A. (1) jest córką Z. i S. J.. Po zawarciu związku małżeńskiego, wspólnie z mężem Z. A. wprowadziła się na nieruchomość rolną rodziców w B. (...), gdzie wraz z dziećmi zamieszkała w jednym z budynków mieszkalnych. Powodowie zajmowali zaś drugi dom. Wiosną 2014 roku Z. i S. J. zdecydowali się przekazać córce i zięciowi własność nieruchomości w B.. Umową dożywocia z dnia 9 czerwca 2014 roku zawartą w Kancelarii Notarialnej w Z. przed notariuszem R. B. za numerem rep A (...) powodowie przenieśli na pozwanych do ich majątku wspólnego własność nieruchomości rolnej położonej w B., K. i G. składającej się z działek gruntu oznaczonych w rejestrze gruntów Starosty (...) numerami (...) o łącznej powierzchni 1,9863 ha dla których Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli prowadzi księgę wieczystą (...). W dacie umowy na działce nr (...) znajdowały się dwa murowane budynki mieszkalne oraz zabudowania gospodarcze. W zamian za przeniesienie własności nieruchomości pozwani zobowiązali się zapewnić powodom nieodpłatnie i dożywotnio prawo do korzystania z całego budynku mieszkalnego w którym uprawnieni zamieszkiwali oraz budynków gospodarczych według potrzeb uprawnionych oraz zapewnić im odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w czasie choroby.

Dowód: akt notarialny darowizny (k.6-9), zeznania P. A. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:42:29 do 00:56:20); zeznania Z. J. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:12:10 do 00:18:00, od 00:57:23 do 01:04:40, ReCourt z 15.01.2021r od 01:59:43 do 02:13:50); zeznania S. J. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:23:30 do 00:40:24, od 01:04:41 do 01:28:30);

Zarówno przed jak i po zawarciu umowy dożywocia powodowie i pozwani żyli na jednej posesji zgodnie. Z. A. pracował w Holandii, a jego żona zajmowała się wychowaniem synów oraz pracowała jako pomoc kuchenna w hotelu w godzinach od 10.00 do 22.00 3-4 razy w tygodniu. Będąc w domu w miarę potrzeby i możliwości pomagała rodzicom w załatwianiu bieżących spraw np. w sprzątaniu, zakupach, woziła matkę do lekarza. Pomimo zaawansowanego wieku powodów i problemów powódki z poruszaniem się, pomoc ze strony córki miała dla nich charter doraźny, albowiem w dużym zakresie byli samodzielni. Powódka sama zajmowała się domem a powód jeździł rowerem do sklepu po drobne zakupy. Rodzice pozwanej wymagali natomiast cyklicznej tj. 3-4 razy w miesiącu, pomocy w dowiezieniu powódki do lekarza oraz w zrobieniu większych zakupów. W tym zakresie, z uwagi na częstą nieobecność córki w domu spowodowaną jej pracą, powodowie niekiedy korzystali z pomocy innych osób, w tym A. J. (1) – żony ich zmarłego syna A..

Dowód: zeznania P. A. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:42:29 do 00:56:20); zeznania Z. J. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:12:10 do 00:18:00, od 00:57:23 do 01:04:40, ReCourt z 15.01.2021r od 01:59:43 do 02:13:50); zeznania S. J. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:23:30 do 00:40:24, od 01:04:41 do 01:28:30); zeznania A. A. (1) (ReCourt z 2.12.2019r od 01:28:32 do 01:37:30, ReCourt z 15.01.2021r od 02:13:456 do 02:23:00), zeznania K. W. (1) (ReCourt z 15.01.2021r od 01:45:03 do 01:51:20), zeznania M. L. (1) (ReCourt z 15.01.2021r. od 01:51:37 do 01:59:00)

Pogorszenie relacji między A. A. (1) i jej rodzicami nastąpiło na w drugiej połowie 2018r. i było spowodowane kryzysem małżeńskim pozwanych. W połowie 2018r. Z. A. poinformował żonę o jego związku z inną kobietą i zamiarze opuszczenia rodziny. W tym samym czasie A. A. (1) związała się z D. L. (1) i na kilka miesięcy wyprowadziła z domu. Tym nie mniej na jesieni 2018r. wróciła i wymieniła zamki w drzwiach pozbawiając męża dostępu do posesji. Od tego czasu pozwany na posesji w B. nr (...) bywał jedynie sporadycznie. Z nową partnerką Z. A. doczekał się dziecka i zamieszkał w H.. Jednocześnie całkowicie przestał interesować się losem teściów. Powodowie od początku nie akceptowali konkubenta córki, który okazał się człowiekiem agresywnym i skłonnym do nadużywania alkoholu. Pierwsze nieporozumienia pomiędzy powodem a D. L. miały miejsce już jesienią 2018r. Na prośbę powoda interweniowała Policja. Eskalacja konfliktu nastąpiła z początkiem 2019 roku, kiedy to konkubent córki wprowadził się do jej domu.

Dowód: informacja z KPP (...) (k.41-41v); zeznania P. A. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:42:29 do 00:56:20); zeznania Z. J. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:12:10 do 00:18:00, od 00:57:23 do 01:04:40, ReCourt z 15.01.2021r od 01:59:43 do 02:13:50); zeznania S. J. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:23:30 do 00:40:24, od 01:04:41 do 01:28:30); zeznania A. A. (1) (ReCourt z 2.12.2019r od 01:28:32 do 01:37:30, ReCourt z 15.01.2021r od 02:13:456 do 02:23:00); zeznania A. J. (1) (ReCourt z 15.01.2021r. od 00:59:59 do 01:32:34);

Pod wypływem D. L., pozwana zmieniła swoje zachowanie i częściej niż zwykle zaczęła spożywać alkohol. Powodowie nie akceptowali takiego stanu rzeczy. W efekcie na posesji w B. (...) zaczęło dochodzić do częstych kłótni, zwłaszcza pomiędzy powodami a jej konkubentem, a niekiedy także między nimi a córką. W tych okolicznościach rodzice pozwanej postanowili zrezygnować z jakiejkolwiek pomocy z jej strony i zwrócili się o nią do sąsiadów oraz dalszych członków rodziny. Faktycznie więc, pomimo tego, że A. A. (1) nigdy nie odmówiła rodzicom pomocy, wyjąwszy wypadki losowe tj. konieczność wyjścia do pracy lub awarię samochodu, od jesieni 2018 roku w wyjazdach do lekarza i do sklepu powodom pomagała odpłatnie sąsiadka T. J. a w porządkach domowych M. P. (1) i synowa A. J. (1). Powodowie, samowystarczalni finansowo całkowicie swobodnie korzystali z posesji i zabudowań gospodarczych oraz posiadanego przez nich domu. Tym nie mniej w czasie spotkań na terenie podwórka pomiędzy nimi a córką oraz jej konkubentem, zwłaszcza kiedy byli pod wpływem alkoholu, dochodziło do sprzeczek prowokowanych przez jedną bądź drugą stronę. Podczas kłótni obie strony używały wobec siebie słów obelżywych a czasami stosowały przemoc fizyczną. Do kłótni dochodziło także pomiędzy pozwaną a jej konkubentem. W okresie od października 2018r. do lipca 2019r. Policja w miejscu zamieszkania stron przeprowadziła dwanaście interwencji, w związku nieporozumieniami rodzinnymi do których wzywała ją A. J. (2) lub jej ojciec S. J.. W dniu 10 maja 2019r. Policję do awanturującej się pod wpływem alkoholu córki wezwał powód. W czasie zdarzenia pozwana szarpała swoją matkę za odzież i włosy. W dniu 25 czerwca 2019r. na terenie posesji doszło do kłótni pomiędzy pijaną pozwaną a jej szwagierką A. J. (1). W awanturę włączył się powód oraz konkubent pozwanej, który stosując wobec S. J. przemoc fizyczną spowodował u niego obrażenia ciała – stłuczenia głowy oraz sińców i otarć naskórka kończyn górnych. Na posesji interweniowała policja wezwana przez A. J. (2). Pozwany został zabrany na pogotowie.

Dowód: zaświadczenie lekarskie (k.4-5); informacja z KPP (...)(k.41-41v); notatki urzędowe (k.42,43); zeznania P. A. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:42:29 do 00:56:20); zeznania Z. J. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:12:10 do 00:18:00, od 00:57:23 do 01:04:40, ReCourt z 15.01.2021r od 01:59:43 do 02:13:50); zeznania S. J. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:23:30 do 00:40:24, od 01:04:41 do 01:28:30); zeznania A. A. (1) (ReCourt z 2.12.2019r od 01:28:32 do 01:37:30, ReCourt z 15.01.2021r od 02:13:456 do 02:23:00); zeznania T. J. (ReCourt z 21.08.2020r od 00:04:18 do 00:40:50); zeznania M. P. (1) (ReCourt z 21.08.2020r. od 00:40:51 do 01:07:32); zeznania A. P. (1) (ReCourt z 15.01.2021r od 00:03:44 do 00:21:13); zeznania K. J. (1) (ReCourt z 15.01.2021r. od 00:24:01 do 00:39:40); zeznania A. J. (1) (ReCourt z 15.01.2021r. od 00:59:59 do 01:32:34); zeznania A. P. (2) (ReCourt z 15.01.2021r. od 01:32:50 do 01:44:50);

Po zdarzeniu z dnia 25 czerwca 2019r. Z. J. zwróciła się o pomoc do GOPS w (...), który w dniu 1 lipca 2019r. zdecydował się wdrożyć przeciwko A. A. procedurę Niebieskiej Karty. Jednocześnie pismami z dnia 2 lipca 2019r. oraz 9 lipca 2019r. GOPS wystąpił odpowiednio do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Z. o wszczęcie procedury poddania pozwanej przymusowemu leczeniu przeciwalkoholowemu oraz do Prokuratury Rejonowej w Zduńskiej Woli z zawiadomieniem możliwości popełnienia przez pozwaną przestępstwa znęcania się psychicznego i fizycznego nad rodzicami.

Dowód: dokumentacja Niebieskiej Karty (k.57-80v); zeznania K. J. (1) (ReCourt z 15.01.2021r. od 00:24:01 do 00:39:40); zeznania A. P. (2) (ReCourt z 15.01.2021r. od 01:32:50 do 01:44:50); zawiadomienie i podejrzeniu popełnienia przestępstwa i postanowienie o wszczęciu dochodzenia (k.1, 18 akt Ds 769.2019 Prokuratury Rejonowej w Zduńskiej Woli); wniosek do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (akta komisji alkoh.8170.525.2019)

W sierpniu 2019 roku A. A. (1) zakończyła związek z D. L. (1) i zażądała od niego opuszczenia domu. Po jego wyprowadzce sytuacja pomiędzy pozwaną a rodzicami uległa poprawie. Kobieta ograniczyła spożywanie alkoholu a pomiędzy stronami przestało dochodzić do awantur. Każde z nich ponownie zaczęło żyć swoim życiem i funkcjonować obok siebie. Od tego czasu ewentualne, drobne konflikty pojawiają się niekiedy na tle korzystania ze wspólnej nieruchomości i nie wykraczają poza granice, zwyczajowych, drobnych, incydentalnych, rodzinnych sporów wynikających ze wspólnego zamieszkiwania na jednej posesji. Interwencje Policji całkowicie ustały. Po potwierdzeniu takiego stanu rzeczy przez powódkę, prokuratura postanowieniem z dnia 30 września 2019 roku umorzyła dochodzenie w sprawie o czyn z art. 207 § 1 k.k. wobec braku danych dostatecznie uzasadniających popełnienie czynu zabronionego, a w dniu 24 września 2019r. GOPS w (...) zakończył procedurę Niebieskiej Karty. W grudniu 2019r. procedurę poddania pozwanej przymusowemu leczeniu przeciwalkoholowemu, zamknęła Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Z.

Dowód: informacja z KPP Zd. Wola (k.41-41v); zeznania P. A. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:42:29 do 00:56:20); zeznania Z. J. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:12:10 do 00:18:00, od 00:57:23 do 01:04:40, ReCourt z 15.01.2021r od 01:59:43 do 02:13:50); zeznania S. J. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:23:30 do 00:40:24, od 01:04:41 do 01:28:30); zeznania A. A. (1) (ReCourt z 2.12.2019r od 01:28:32 do 01:37:30, ReCourt z 15.01.2021r od 02:13:456 do 02:23:00); protokół zakończenia Niebieskiej Karty (k.57-58); zeznania K. J. (1) (ReCourt z 15.01.2021r. od 00:24:01 do 00:39:40); zeznania A. J. (1) (ReCourt z 15.01.2021r. od 00:59:59 do 01:32:34); zeznania A. P. (2) (ReCourt z 15.01.2021r. od 01:32:50 do 01:44:50); zeznania Z. J. i postanowienie o umorzeniu dochodzenia (k.39-39v, 46-47 akt Ds 769.2019 Prokuratury Rejonowej w Zduńskiej Woli); decyzja Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (akta komisji alkoh.(...))

Aktualnie powód ma 88 a pozwana 72 lata. Pomimo wieku i nienajlepszego stanu zdrowia Z. J. i S. J. na co dzień i w podstawowym zakresie funkcjonują samodzielnie i niezależnie od osób trzecich. Powódka mimo ograniczeń ruchowych wykonuje w domu podstawowe prace – gotuje i sprząta a powód jeździ rowerem do sklepu po niewielkie zakupy. Poprawa relacji z córką nie zmieniła postawy powodów, którzy pomimo deklaracji i woli pomocy z jej strony, konsekwentnie jej odmawiają preferując pomoc innych osób. W koniecznych dla powódki wizytach lekarskich oraz większych zakupach powodom pomaga odpłatnie sąsiadka T. J., dysponująca podobnie jak pozwana, własnym samochodem. W porządkach domowych powodom pomaga M. P. (1) i A. J. (1). W czasie pobytu w domu pomoc dziadkom w dotarciu do lekarza czy na cmentarz zapewnia także za ich zgodą syn pozwanej – P. A., na co dzień studiujący we W.. Pomimo poprawy relacji z pozwaną Z. J. i S. J. zdecydowanie żądają od niej zwrotu własności nieruchomości chcąc przekazać ją swoim wnukom, w tym dzieciom A. J. (1). Jednocześnie deklarują, że nie chcą córki wyrzucić z domu (k.53v). Aktualnie, strony nie są skonfliktowane w stopniu uniemożliwiającym im wspólne zamieszkiwanie na jednej posesji. Pozwana zrezygnowała z pracy w hotelu i rozpoczęła pracę w sklepie (...) z miesięcznym wynagrodzeniem 2.600 zł brutto. Powodowie zajmują swój dom do którego mają oddzielne wejście. W pełnym zakresie korzystają z nieruchomości. Funkcjonowanie powodów na posesji nie doznaje jakichkolwiek przeszkód lub zakłóceń. Pomimo sędziwego wieku powód do chwili obecnej wykonuje na posesji prace konserwatorskie i porządkowe. Z. J. nadal prowadzi dom, zajmuje się sprzątaniem, praniem i gotowaniem. W powyższych pracach pomaga jej mąż. Powodowie nie potrzebują w codziennym funkcjonowaniu stałej pomocy, tym nie mniej oczekują pomocy w dotarciu do lekarza lub sklepu. A. A. (1) nadal deklaruje pomoc rodzicom tym nie mniej powodowie od niej jej nie chcą. Pomoc niezbędną w dotarciu do lekarza oraz na zrobieniu większych zakupów organizują i finansują we własnym zakresie. W drodze wyjątku, powódka przyjmuje od córki pomoc doraźną np. przy sprzątnięciu domu lub zrobieniu zakupów. Jesienią 2020roku pozwana z własnej inicjatywy poprosiła swoją koleżankę – fryzjerkę, aby ostrzygła jej matkę. Powódka na powyższe wyraziła zgodę. Zdrowie i życie powodów nie jest w żaden sposób zagrożone. Obecnie nie wymagają stałej pielęgnacji. Pozwana pozostaje silnie skonfliktowana z bratową A. A. (1), którą obarcza winą za samobójstwo brata A. i rozpad ich związku małżeńskiego. W przebiegu tego konfliktu obie strony używają wobec siebie przemocy słownej i fizycznej. A. A. podejmuje także działania mające na celu przedstawienie pozwanej w negatywnym świetle w oczach innych osób.

Dowód: zeznania P. A. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:42:29 do 00:56:20); zeznania Z. J. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:12:10 do 00:18:00, od 00:57:23 do 01:04:40, ReCourt z 15.01.2021r od 01:59:43 do 02:13:50); zeznania S. J. (ReCourt z 2.12.2019r od 00:23:30 do 00:40:24, od 01:04:41 do 01:28:30); zeznania A. A. (1) (ReCourt z 2.12.2019r od 01:28:32 do 01:37:30, ReCourt z 15.01.2021r od 02:13:456 do 02:23:00); zeznania T. J. (ReCourt z 21.08.2020r od 00:04:18 do 00:40:50); zeznania M. P. (1) (ReCourt z 21.08.2020r. od 00:40:51 do 01:07:32); umowa o pracę (k. 166-166v); zeznania A. P. (1) (ReCourt z 15.01.2021r od 00:03:44 do 00:21:13); zeznania K. J. (1) (ReCourt z 15.01.2021r. od 00:24:01 do 00:39:40); zeznania M. Z. (1) (ReCourt z 15.01.2021r. od 00:39:47 do 00:59:47); zeznania A. J. (1) (ReCourt z 15.01.2021r. od 00:59:59 do 01:32:34); zeznania A. P. (2) (ReCourt z 15.01.2021r. od 01:32:50 do 01:44:50) zeznania K. W. (1) (ReCourt z 15.01.2021r od 01:45:03 do 01:51:20), zeznania M. L. (1) (ReCourt z 15.01.2021r. od 01:51:37 do 01:59:00)

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o zgromadzony w aktach sprawy nieosobowy oraz osobowy materiał dowodowy w postaci dokumentów prywatnych i urzędowych oraz zeznań świadków i stron. Zasadniczo, Sąd w całości uznał za wiarygodne zeznania stron i świadków albowiem ich relacje w kwestiach istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy są tożsame lub bardzo zbliżone. Pewnie drobne różnice wynikają z indywidualnego u każdej osoby, sposobu postrzegana i odtwarzania rzeczywistości. Jak wynika z zeznań T. J. i M. P. (1), powodowie w codziennym funkcjonowaniu w miarę możliwości radzą sobie samodzielnie. Wprawdzie, według M. P. powodowie powinni mieć zapewnioną pomoc codzienną, tym nie mniej z drugiej strony ona sama pomaga im w wymiarze 6-7 godzin raz w tygodniu. Powyższe oznacza, że w pozostałym zakresie w ciągu tygodnia powodowie funkcjonują samodzielnie. Z zeznań K. J. (1) i A. P. (2), nie wynika by pracownicy opieki społecznej stwierdzili konieczność interwencji u powodów w związku z ich zaniedbaniem. Niewątpliwie, zatem powodowie wymagają opieki z racji wieku i niepełnosprawności tym nie mniej pomoc codzienna byłaby dla nich użyteczna, ale nie jest niezbędna. Natomiast co kilka dni potrzebują pomocy w prowadzeniu domu wymiarze kilku godzin tygodniowo a także cyklicznej pomocy w robieniu większych zakupów oraz dotarciu do lekarza przez powódkę. Jako niewiarygodne sąd potraktował zeznania M. P. (1) z których wynika jakoby pozwana nadal nadużywała alkoholu. Pozostałe zgormadzone w sprawie dowody. W tym zeznania A. P., K. J., A. P., M. Z., K. W. i M. L. temu przeczą. Niewątpliwie w okresie znajomości z D. L. pozwana częściej niż zwykle używała alkoholu, tym nie mniej od czasu zerwania z nim relacji sytuacja unormowała się o czym świadczy fakt zamknięcia w grudniu 2019r. przez Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Z. procedury poddania pozwanej przymusowemu leczeniu przeciwalkoholowemu. Jako niewiarygodne, sąd uznał zeznania A. J. (1) w części w jakiej stwierdziła, ze pomimo wyprowadzki konkubenta pozwanej sytuacja na posesji stron nie uległa zmianie. Twierdzenie to jest wprost sprzeczne z zeznaniami samych powodów ale także zeznaniami K. J. i pracownika GOPS A. P. która stwierdziła, że po wyprowadzce D. L. konflikty ustały. Te same ustalenia legły u podstaw umorzenia przez prokuraturę postępowania karnego oraz zakończenia przez GOPS procedury Niebiskiej Karty. Powyższe wskazuje jednoznacznie na to, że wbrew twierdzeniom A. J., sytuacja na posesji stron uległa poprawie i obecnie między nimi nie ma otwartego konfliktu. Bezsporne w sprawie jest to, że pozwana nie udziela powodom stałej pomocy. Tym nie mniej nieprawdziwe są twierdzenia A. J. jakoby przyczyną takiego stanu rzeczy było to, że córka nie chce im pomagać. Zarówno bowiem świadkowie będący członkami najbliższej rodziny jak np. P. A. jak i osoby postronne (M. Z., K. J., A. P.) zgodnie twierdzą, że pozwana deklaruje pomoc rodzicom ale oni od nie tej pomocy nie chcą i organizując sobie ją w inny sposób. Jednocześnie z zeznań pozwanej oraz świadków, w szczególności M. Z. wynika, że incydentalnie powodowie przyjmują od córki pomoc np. w kwestii zakupów, sprzątnięcia domu lub czynności opiekuńczo-higienicznych (strzyżenie włosów powódki) tym nie mniej pomoc ta ma charakter incydentalny. Powyższe prowadzi do wniosku, że obecne relacje między stronami, choć nie idealne, nie stanowią przeszkody do udzielania przez pozwaną pomocy rodzicom. Pozwana takiej pomocy nie odmawia i oferuje ją rodzicom. Tym nie mniej powodowie konsekwentnie pomocy od córki nie chcą i organizują sobie ją w inny sposób. W ocenie sądu postawa powodów nie wynika zatem z rzekomego konfliktu istniejącego nadal między nimi a córką ,skoro sam powód przyznaje, że ich intencją nie jest wyrzucenie córki z domu (k.54v), lecz stanowi praktykę zapoczątkowaną w okresie powstania konfliktu stron a po jego wygaszeniu nadal taktycznie kontynuowaną w celu uzasadnienia roszczenia dochodzonego pozwem.

Sąd zważył co następuje

Powództwo jest niezasadne i podlega oddaleniu w całości. Zgodnie z treścią art. 913 § 1 k.c. jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień. W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie (art. 913 § 2 kc). Zarówno w orzecznictwie jak i doktrynie (Gudowski Jacek (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom V. Zobowiązania. Część szczegółowa, wyd. II) podkreśla się, że istotną cechą stosunku opartego na umowie dożywocia jest pozostawanie zobowiązanego i dożywotnika w bliskości, a przynajmniej w bezpośredniej styczności. Wobec tego jednak, że jest to stosunek o charakterze trwałym, często wieloletni, nie można wykluczyć wystąpienia okoliczności, które uniemożliwiają utrzymywanie tego rodzaju relacji. W takiej sytuacji strony mogą wystąpić z roszczeniem określonym w przepisie bez względu na przyczyny, które do tego doprowadziły. Przyczyny te mogą być obiektywne albo tylko subiektywne, zawinione lub niezawinione przez strony, muszą jednak być na tyle poważne, że uniemożliwiają wzajemne kontakty. Do bytu roszczenia nie wystarczy zatem sam fakt niewykonywania obowiązków z umowy. Nie ma natomiast znaczenia, która strona swoim zachowaniem doprowadziła do zmiany stosunków. Istotne jest to, że doszło do sytuacji, w której nie można już mówić o istnieniu rodzinnych czy quasi -rodzinnych relacji. Roszczenia określone w § 1 i 2 art. 913 kc wzajemnie się wykluczają, a wybór między nimi należy do powoda, który musi stanowczo zdecydować, czy zamierza nadal pozostawać w stosunku dożywocia, dążąc jedynie do zmiany formy zaspokajania swoich uprawnień, czy też chce rozwiązać umowę o dożywocie (wyrok SN z dnia 1 czerwca 2000 r., I CKN 209/99, LEX nr 51651). W sprawie o rozwiązanie umowy sąd nie może, w razie uznania bezzasadności powództwa, orzec z urzędu o zamianie świadczeń z umowy dożywocia na dożywotnią rentę (zob. wyrok SN z dnia 18 lutego 1969 r., II CR 94/69, OSNCP 1969, nr 12, poz. 225). W przeciwieństwie do zamiany uprawnień wynikających z prawa dożywocia na rentę, do czego może dojść w razie zaistnienia przesłanek określonych w art. 913 § 2, rozwiązanie umowy wymaga ponadto wystąpienia szczególnych okoliczności uzasadniających zakwalifikowanie wypadku jako wyjątkowy. Ustawa nie precyzuje tego pojęcia, pozostawiając praktyce sądowej wypełnienie jego treści. W orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, zgodnie z którym cechą wspólną wszystkich zaszłości, jakie kwalifikują wypadek unormowany w art. 913 § 2 k.c. jako wyjątkowy, nie jest samo negatywne nastawienie dożywotnika do kontrahentów. Wypadek wyjątkowy ma miejsce wtedy, gdy dochodzi do krzywdzenia dożywotnika i złej woli nabywcy nieruchomości (zob. wyrok SN z dnia 9 kwietnia 1997 r., III CKN 50/97, OSNC 1997, nr 9, poz. 133). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 maja 2008 r., III CSK 359/07, LEX nr 453125, aby wypadek można było uznać za wyjątkowy w rozumieniu art. 913 § 2, trzeba odpowiedzieć na pytanie, czy inne środki, takie jak zasądzenie zobowiązanych na wykonanie zaległego świadczenia lub zamiana świadczeń wynikających z dożywocia na rentę, nie zapewnią już dożywotnikowi dostatecznej ochrony. Wyjątkowość wypadku może zachodzić np. w razie naruszania nietykalności cielesnej dożywotnika czy popełniania wobec niego innych czynów karalnych. W wyroku z dnia 13 kwietnia 2005 r., IV CK 645/04, IC 2006, nr 3, s. 49, Sąd Najwyższy uznał, że wyjątkowość wypadku, o jakim mowa w art. 913 § 2, nie może sprowadzać się tylko do drastycznych przejawów uniemożliwiających bezpośrednią styczność stron umowy. Taki wypadek może zaistnieć także wtedy, gdy zobowiązany z umowy dożywocia porzuca nieruchomość bez zamiaru powrotu, pozostawiając dożywotników bez opieki i bez świadczeń, których zakres określa umowa, niwecząc w ten sposób społeczny i gospodarczy sens umowy. Co do zasady więc, możliwe wytworzenie między stronami umowy dożywocia stosunków tego rodzaju, iż obiektywnie nie można wymagać od nich aby pozostawały ze sobą w osobistej styczności, uzasadnia jedynie zamianę uprawnień objętych umową dożywocia na rentę. Jedynie natomiast w wyjątkowych wypadkach może dojść do rozwiązania umowy o dożywocie. W określonych okolicznościach faktycznych ten wyjątkowy wypadek może występować wtedy, gdy zobowiązany z umowy dożywocia porzuca nieruchomość bez zamiaru powrotu i pozostawia dożywotnika bez opieki i bez świadczeń, których zakres określa umowa. W ramach wykładni art. 913 § 2 k.c., wyjątkowy wypadek uzasadniający rozwiązanie umowy dożywocia należy wiązać nie tylko z krzywdzeniem dożywotnika, ale także z przejawem złej woli zobowiązanego. Chodzi przy tym o rażąco naganne zachowanie zobowiązanego, które wytworzyło taki stan, w którym nie jest możliwe dalsze wymaganie bezpośredniej styczności między stronami, a skorzystanie z innych środków (w tym zamiany na rentę) nie zapewni dożywotnikowi dostatecznej ochrony. Chodzi zatem o drastyczne przejawy zachowania zobowiązanego, przy istnieniu których nie sposób wymagać od dożywotnika dalszego utrzymania umowy dożywocia, nawet przy zamianie świadczeń z umowy na rentę (Wyrok SA w Krakowie z dnia 3 marca 2020r. w sprawie IACa 1134/19 publ. LEX nr 3036483.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że pomimo niewątpliwego konfliktu jaki zaistniał między stronami w okresie od jesieni 2018r do września 2019 roku, obecnie po opuszczeniu posesji przez D. L. relacje stron uległy poprawie i nie powodują sytuacji w której obiektywnie nie można wymagać od nich aby pozostawały ze sobą w osobistej styczności. Powodowie i pozwana mieszkają w oddzielnych budynkach i w jednakowym stopniu, bezkonfliktowo, korzystają z całej posesji. Jak wynika z oświadczenia powoda, niezależnie od wyniku postępowania nie mają oni zamiaru żądać od córki opuszczenia nieruchomości, co jedynie dowodzi słuszności oceny dokonanej przez sąd. Jednocześnie powodowie wymagają periodycznej pomocy. W mniejszym stopniu w prowadzeniu domu, w większym w zakresie dojazdu do lekarza i zakupach. Tym nie mniej pomimo poprawnych relacji z córką, która od czasu zerwania znajomości z konkubentem zmieniła swoje zachowanie, powodowie konsekwentnie odrzucają oferowaną przez nią pomoc i organizują ją sobie we własnym zakresie. O ile jednak w czasie trwania konfliktu takie zachowanie było racjonalne i usprawiedliwione, o tyle obecnie nosi ono znamiona celowej taktyki realizowanej wyłącznie na potrzeby toczącego się postępowania w celu wykazania złej woli pozwanej, której w ocenie sądu obiektywnie przypisać nie można. Co więcej, okoliczności sprawy wskazują na to, że nawet gdyby przyjąć iż powodowie z przyczyn subiektywnych nie mogą pozostawać z córką w osobistych relacjach i nie chcą zgodnie z umową, korzystać z jej pomocy i pielęgnacji w chorobie, wystarczającym środkiem ochrony ich praw byłaby zamiana w/w uprawnień na rentę. Niewątpliwie bowiem obecnie istniejące między stronami relacje nie noszą bowiem cech wyjątkowego wypadku uzasadniającego rozwiązanie umowy dożywocia. W toku postępowania nie udowodniono bowiem aby po sierpniu 2019r. pozwana podejmowała wobec rodziców jakiekolwiek drastyczne zachowania zobowiązanego, przy istnieniu których nie sposób wymagać od nich jako dożywotników dalszego utrzymania umowy dożywocia, nawet przy zamianie świadczeń z umowy na rentę.

Zgodnie z treścią art. 321 § 1 k.p.c. sąd związany jest żądaniem pozwu i nie może orzekać ponad żądanie ani też wyrokować co do przedmiotu nie objętego żądaniem. Tak więc przedmiotem niniejszego postępowania było ustalenie, czy w chwili orzekania istnieje między stronami stan w którym nie jest możliwe dalsze wymaganie bezpośredniej styczności między stronami a jeżeli tak to czy ma on charakter wyjątkowy tj. wynikający z krzywdzenia powodów przez córkę lub jej rażąco nagannego zachowania powodujący, że skorzystanie z innych środków (w tym zamiany na rentę) nie zapewni dożywotnikom dostatecznej ochrony. Sąd nie stwierdził aby taki stan rzeczy istniał w dacie wyrokowania dlatego oddalił wobec A. A. (1) powództwo orzekając jak w pkt 2.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej powodom z urzędu Sąd orzekł, jak w pkt 3 wyroku, na podstawie § 1 - 4 i § 8 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

Z uwagi na sytuację majątkową i zdrowotną powodów, oraz ich subiektywnie usprawiedliwione przekonanie o zasadności powództwa Sąd na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążył ich obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanej kosztów procesu o czym orzekł w pkt2.