Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lipca 2020 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 lipca 2020 r. w G.

sprawy z powództwa Prokuratora Okręgowego w Gdańsku

przeciwko (...) S.A. w G., S. C.

o ustalenie

I. oddala powództwo;

II. zasądza od powoda na rzecz pozwanej (...) S.A. w G. kwotę 3.617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

III. koszty sądowe, od uiszczenia których powód był zwolniony przejmuje na Skarb Państwa.

Sygn. akt I C 623/19

UZASADNIENIE

Prokurator Prokuratury Okręgowej w Gdańsku T. O. na podstawie art. 7, 57 i 189 k.p.c. w zw. z art. 58 § 2 k.c. wniósł pozew przeciwko (...) S.A. w G. oraz S. C. o ustalenie, że nieważna jest czynność prawna – umowa pożyczki nr (...), ID (...), zawarta w dniu 05 listopada 2015 roku w G. pomiędzy (...) S.A. reprezentowaną przez A. K. – jako pożyczkodawcą a S. C. – jako pożyczkobiorcą.

Prokurator podał, że przedmiotowa umowa zabezpieczona była wekslem, który był podstawą wydania dnia 18 listopada 2016 roku nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym przeciwko S. C. oraz B. C. (poręczycielce) w sprawie o sygn. akt I Nc 1569/16. Pozwani w tymże postępowaniu wnieśli zarzuty, które na skutek nieuzupełnienia braków formalnych (nieprzedłożenie odpisów) zostały odrzucone postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2017 roku.

Zdaniem Prokuratora przedmiotowa umowa jest bezwzględnie nieważna (art. 58 k.c.), ponieważ koszty pożyczki były znacząco zawyżone.

(pozew – k. 3-6)

Pozwana (...) S.A. w G. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu.

Pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia, braku legitymacji czynnej strony powodowej, nieudowodnienia roszczenia, a także dodała, że w jej ocenie przedmiotowa umowa pożyczki jest ważna jako w pełni zgodna z zasadami współżycia społecznego.

(odpowiedź na pozew – k. 36-39)

Pozwany S. C. w odpowiedzi na pozew oświadczył, że podtrzymuje pozew o ustalenie nieważności czynności prawnej dotyczącej pożyczki nr (...) ID (...) z dnia 05 listopada 2015 roku. Zdaniem pozwanego umowa zawierała abuzywne klauzule przez co jest nieważna.

(odpowiedź na pozew – k. 65-66)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 25 kwietnia 2017 roku Sąd Rejonowy w Gdyni w sprawie o sygn. akt I Nc 1569/16 z powództwa (...) S.A. w G. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla, nakazując pozwanym S. C. oraz B. C., aby zapłacili solidarnie powodowi kwotę 11.820,76 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 08 października 2016 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 3.765 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu, albo wnieśli w tymże terminie zarzuty.

Podstawą powództwa był weksel in blanco z dnia 05 listopada 2015 roku, zabezpieczający zawartą w tym dniu umowę pożyczki nr (...) ID (...) pomiędzy (...) S.A. w G. a S. C.. B. C. była poręczycielem.

S. C. oraz B. C. wnieśli zarzuty od wydanego nakazu zapłaty. Wobec nieuzupełnienia w terminie braków formalnych zarzutów, postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2017 roku Sąd wydał postanowienie w przedmiocie ich odrzucenia. Postanowienie zostało utrzymane w mocy.

(okoliczność bezsporna nadto potwierdzona: dokumentami z akt sprawy I Nc 1569/16 – k. 7-18)

Obecnie przeciwko dłużnikom S. C. oraz B. C. prowadzone jest postępowanie egzekucyjne przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Częstochowie A. S. pod sygn. Km 745/18 w oparciu o nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla wydanym przez Sąd Rejonowy w Gdyni dnia 18 listopada 2016 roku w sprawie o sygn. akt I Nc 1569/16, zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 03 października 2018 roku. Część należności została już wyegzekwowana.

(okoliczność bezsporna nadto potwierdzona: zaświadczeniami – k. 57-58, zajęcia wierzytelności – k. 91-92)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony, które nie budzą wątpliwości co do ich wiarygodności, a nadto żadna ze stron ich nie kwestionowała co do istnienia i zawartych treści, zatem brak było podstaw do odmowy dania im wiary.

W niniejszej sprawie Prokurator domagał się ustalenia, że nieważna jest czynność prawna – umowa pożyczki nr (...), ID (...), zawarta w dniu 05 listopada 2015 roku w G. pomiędzy (...) S.A. reprezentowaną przez A. K. – jako pożyczkodawcą a S. C. – jako pożyczkobiorcą. Powództwo wytoczone zostało przeciwko stronom umowy.

Formalnie Prokurator nie działał na rzecz oznaczonej osoby, albowiem swoje uprawnienie do wytoczenia powództwo wywodził z treści art. 57 k.p.c., który stanowi, że jeżeli prokurator, wytaczając powództwo, nie działa na rzecz oznaczonej osoby, wnosi on pozew przeciwko wszystkim osobom będącym stronami stosunku prawnego, którego dotyczy powództwo. Prokurator powołał się także na treść art. 7 k.p.c., zgodnie z którym Prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego. W sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator może wytaczać powództwa tylko w wypadkach wskazanych w ustawie.

Zadaniem Sądu było zatem rozważenie, czy Prokuratorowi przysługuje interes prawny w ustaleniu jakiego się domagał. Zwrócić bowiem należy uwagę, iż art. 189 k.p.c. ma charakter materialnoprawny, a interes prawny stanowi merytoryczną przesłankę takiego powództwa o ustalenie, która decyduje o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że wymieniony w powództwie stosunek prawny lub prawo istnieje bądź nie istnieje. Stanowi zatem przesłankę dopuszczalności powództwa. Powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa powinno być skierowane przeciwko podmiotowi prawa, który istnienie czy też jak w niniejszej sprawie nieistnienie tego stosunku prawnego kwestionuje czy też narusza, albo rości sobie również własne prawa. Wskazać jednak również należy na utrwalony w orzecznictwie i doktrynie pogląd, że interes prawny uzasadniający wniesienie powództwa o ustalenie nie zachodzi wówczas, gdy możliwe jest w istniejącej sytuacji powództwo o świadczenie (por m.in.: orzeczenie SN z dnia 13 kwietnia 1965 r. II CR 266/64, OSPiKA 1066/6-8/166) lub gdy zainteresowany może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swoich praw (tak m.in.: wyrok SN z dnia 22 listopada 2002 r., IV CKN 1519/00, LEX nr 78333, por. też: wyrok SN z dnia 6 czerwca 1997 r., II CKN 201/97, M. Prawn. 1998/2/3, wyrok SN z dnia 21 stycznia 1998 r., II CKN 572/97, wyrok SN z dnia 29 marca 2001 r., I PKN 333/00, Prok. i Pr. 2002/2/43, wyrok SN z dnia 30.10.1990r., I CR 649/90, LEX nr 158145).

Jak wskazano w postanowieniu z dnia 25 lipca 2019 roku oraz postanowieniu z dnia 08 stycznia 2020 roku legitymacja z art. 7 oraz art. 57 k.p.c. polega na tym, że akcja prokuratora ma na celu obronę interesu publicznego. Nie jest to jednakże równoznaczne z interesem prawnym w rozumieniu art. 189 k.p.c. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą w sprawie o ustalenie nieważności umowy warunkiem zgłoszenia takiego żądania jest wykazanie przez powoda, również gdy jest nim prokurator, interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c., który nie może być w tym wypadku utożsamiany z interesem społecznym, o jakim jest mowa w art. 7 i art. 57 k.p.c. (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 03.02.1999r. w sprawie o sygn. akt III CKN 167/98, LEX nr 483310).

W niniejszej sprawie powód zmierzał do uzyskania orzeczenia ustalającego nieistnienie stosunku prawnego. Jednak ewentualny wyrok uwzględniający powództwo nie zapewniałby S. C. ostatecznej ochrony prawnej, ponieważ nie byłby to wyrok wykonalny w drodze egzekucji. Wyrok ten nie stanowiłby także dla S. C. źródła obowiązku zwrotu zapłaconych przez niego kwot w oparciu o treść umowy z dnia 05 listopada 2015 roku. Skutkiem wyroku uwzględniającego powództwo byłoby jedynie przesądzenie sprzeczności z prawem lub zasadami współżycia społecznego umowy pożyczki. Jeżeli wówczas pozwana spółka nie zaspokoiłaby dobrowolnie pożyczkobiorcy, konieczne byłoby wytoczenie powództwa o zapłatę z tytułu zwrotu nienależnych świadczeń. Niniejszym postępowaniem powód nie mógł też pozbawić wykonalności tytułu wykonawczego. Może to nastąpić jedynie na podstawie art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., gdzie sąd przesłankowo ustalałby ważność przedmiotowej umowy pożyczki w oparciu o tę samą argumentację prawną, co przytoczona przez Prokuratora oraz S. C. w niniejszym postępowaniu.

Wobec braku interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. Sąd na podstawie tego przepisu stosowanego a contrario w punkcie I. wyroku oddalił powództwo.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie II. wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1084 ze zm.), zasądzając od Prokuratora jako przegrywającego proces całość poniesionych przez pozwanego (...) S.A. w G. kosztów procesu, na co składały się: wynagrodzenie fachowego pełnomocnika w osobie radcy prawnego w stawce minimalnej (3.600 zł) oraz opłata skarbowa od dokumentu pełnomocnictwa (17 zł). W niniejszej sprawie nie miał zastosowania przepis art. 106 k.p.c., zgodnie z którym udział prokuratora w sprawie nie uzasadnia zasądzenia zwrotu kosztów na rzecz Skarbu Państwa ani od Skarbu Państwa (por. wyrok SN z dnia 05.05.1987r., sygn. Akt III CR 155/89, niepubl., wyrok SN z dnia 10.10.2003r., sygn. akt II CK 116/02, LEX nr 148626). Zwolnienie prokuratora z obowiązku zwrotu kosztów procesu w przypadku przegrania przez niego sprawy przybiera postać zwolnienia wynagrodzenia szkody, której rozmiar wyznaczają koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (art. 64 ust. 1 i 2 w zw. Z art. 31 ust. 3 i art. 32 Konstytucji RP, wyrok TK z dnia 02.07.2003r, sygn. akt K 25/01, OTK-A 2003, Nr 6, poz. 60; T. Demendecki, w: A. Jakubecki, KPC. Komentarz, 2008, s. 167).

W punkcie III. wyroku na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych orzeczono o kosztach sądowych, od uiszczenia których powód był zwolniony (opłata od pozwu), przejmując je na Skarb Państwa.