Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 października 2020 roku

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie III Wydział Cywilny, w składzie następującym:

Przewodniczący: Asesor sądowy Alicja Przybylska

Protokolant: Stażysta Wioleta Fortuna

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 września 2020 roku w S.

sprawy z powództwa L. W.

przeciwko (...) Bank spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  odstępuje od obciążania powoda zwrotem kosztów procesu na rzecz pozwanej.

Sygn. akt III C 1836/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 6 maja 2019 roku L. W. wniósł o zasądzenie od (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 14.187,50 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i kosztami procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania pozwu L. W. podniósł, że w dniu 29 czerwca 2011 roku zawarł z (...) Bank Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę kredytu hipotecznego numer DK/KR-H. (...)/ (...). Następnie strony zawarły aneks do umowy, na podstawie którego płatność kapitałowej części raty została odroczona na okres 24 miesięcy, przy czym zawarcie aneksu wiązało się z wprowadzeniem zerowego oprocentowania kredytu. Postanowienia aneksu zostały wprowadzone. Po upływie okresu, na jaki zawarto aneks, pozwany bank „włamał się do systemu, przerwał ciągłość realizowanych spłat zobowiązań” i do salda zadłużenia doliczył kwotę 10.756,65 złotych oraz wprowadził oprocentowanie kredytu w wysokości 4,60%. Oprocentowanie kredytu skutkowało obciążeniem powoda obowiązkiem zapłaty kwoty 3.430,85 złotych.

W ocenie strony powodowej postanowienia łączącej strony umowy nie uprawniały strony pozwanej zarówno do doliczenia do kapitału kredytu kwoty 10.756,65 złotych jak i do oprocentowania kredytu w wysokości 4,60%. Przedmiotowy aneks nie był aneksem do umowy kredytu hipotecznego numer DK/KR-H. (...)/ (...). Zgodnie z postanowieniem § 4 ust. 1 umowy powód zobligowany był do zapłaty rat kapitałowych i rat odsetkowych w terminach i kwotach wskazanych w harmonogramie spłat. Tymczasem w aneksie pojawia się pojęcie raty kredytu. Skoro w umowie nie ma pojęcia raty kredytu, to nie ma postanowienia umowy, które aneks mógłby zmieniać. Nadto umowa kredytu przewidywała jedynie możliwość odraczania kapitałowych. Tymczasem, zgodnie aneksem odraczano spłatę rat odsetkowych. Wprowadzenie natomiast zmiany oprocentowania kredytu wymagało wcześniejszego poinformowania na piśmie. Na skutek bezprawnego działania pozwanego banku, powód poniósł szkodę w dochodzonej pozwem kwocie 14.187,50 złotych.

W odpowiedzi na pozew (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany przyznał fakt związania stron umową kredytu hipotecznego numer DK/KR-H. (...)/ (...), a także zaproponowania powodowi zawarcia aneksu do tej umowy w promocji „Rata o Pół w D. II”. Wbrew twierdzeniom strony powodowej, aneks ten dotyczył łączącej strony umowy i wszedł w życie. Zgodnie z jego postanowieniami, przez okres 24 miesięcy powód uiszczał na poczet spłaty kredytu jedynie kapitałową część raty (raty kapitałowe). Po upływie tego okresu, zgodnie z treścią aneksu, do salda kredytu doliczono odroczone raty odsetkowe w łącznej kwocie 10.756,65 złotych i naliczono oprocentowanie kredytu w wysokości 4,60%. Doradca kredytowy wyjaśnił powodowi zasady promocji „Rata Pół w D. II”, a w szczególności fakt, że termin spłaty raty odsetkowej został przesunięty w czasie. Postanowienia aneksu zostały sformowane w sposób jasny i precyzyjny. W dacie zawarcia aneksu wysokość odroczonych rat nie była znana, ponieważ ich wysokość uzależniona była od aktualnej stawki WIBOR 3M, która ulegała zmianom. Wysokość tej części raty została wyliczona na kwotę 10.756,65 złotych przy uwzględnieniu zasad wskazanych w umowie. Powód spłacił kredyt bez zastrzeżenia obowiązku zwrotu.

Na wypadek uznania, że powód wywodzi roszczenie z art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, roszczenie to uległo przedawnieniu. Czyn nieuczciwej praktyki rynkowej jest czynem niedozwolonym, a zatem termin przedawnienia wskazuje przepis art. 442 ¹ par. 1 k.c. Powód wywodzi roszczenie z faktu bezprawnego w jego ocenie zwiększenia salda kredytu na skutek rozliczenia aneksu, a zatem termin przedawnienia rozpoczął bieg w dniu w którym został poinformowany o sumie odroczonych rat i ich doliczeniu do salda zadłużenia. O powyższym poinformowano powoda pismem z dnia 21 października 2013 roku i od tej daty należy liczyć 3 letni termin przedawnienia roszczenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 czerwca 2011 roku L. W. zawarł z (...) Bankiem Spółką Akcyjną w W. umowę kredytu hipotecznego nr DK/KR-H. (...)/ (...), na podstawie której udzielono powodowi kredytu w kwocie 67.124,57 złotych.

L. W. zobowiązany był do spłaty kredytu w 96 równych ratach kapitałowo – odsetkowych w terminach i kwotach wskazanych w harmonogramie spłat.

Oprocentowanie kredytu stanowiło sumę marży kredytowej i stawki referencyjnej 3M WIBOR dla waluty kredytu, która jest wskazana w części szczególnej umowy. Stawka referencyjna WIBOR 3M ulega zmianie w okresach 3 – miesięcznych pod warunkiem zmiany o co najmniej 10 punktów bazowych, w stosunku do stawki referencyjnej poprzednio obowiązującej dla danej waluty. Nowe stawki obowiązują od 9 – go dnia najbliższego miesiąca będącego początkiem nowego kwartału rozliczeniowego. W przypadku zaistnienia zmiany wysokości stawki referencyjnej WIBOR 3M, powodujących podwyższenie stopy oprocentowania kredytu, bank poinformuje kredytobiorcę o zmianie wysokości oprocentowania oraz nowym harmonogramie spłat. Zmiana harmonogramu spłat wynikająca ze zmiany oprocentowania nie wymaga formy aneksu do umowy kredytu. Kredytobiorca, który nie godzi się na spłatę kredytu wg zwiększonej stawki oprocentowania, może rozwiązać umowę kredytową w trybie natychmiastowym, jednakże pod warunkiem uprzedniej spłaty całości zadłużenia. Każdorazowa zmiana wysokości oprocentowania kredytu nie może powodować wzrostu jego oprocentowania ponad obowiązujące bieżąco oprocentowanie maksymalne określone w art. 359 § 2 ¹ k.c. Odsetki są płatne w cyklu miesięcznym.

Oprocentowanie kredytu na dzień zawarcia umowy wynosiło 8,2% w stosunku rocznym.

Umowa kredytu przewidywała, że w okresie karencji w spłacie kapitału, o ile został on określony w części szczególnej umowy rata jest zaliczana wyłącznie na poczet spłaty odsetek od kredytu. Po zakończeniu okresu karencji w spłacie kapitału, spłata będzie następowała w równych lub malejących ratach kapitałowo – odsetkowych w zależności od wyboru kredytobiorcy określonego w części szczególnej umowy.

Kredyt był wypłacany w dwóch transzach.

Dowód:

- umowa kredytu k. 12 – 18, k. 95 – 107,

- regulamin kredytowania hipotecznego (...) Bank SA k. 43 – 48.

W sierpniu 2011 roku powód zapłacił ratę w kwocie 959,09 złotych. We wrześniu 2011 roku powód zapłacił ratę w kwocie 972,82 złotych.

Dowód:

- wyciąg z rachunku bankowego k. 19 – 29.

W dniu 12 października 2011 roku sporządzono aneks „Rata o Pół w D. II” do umowy kredytu hipotecznego nr DK/KR-H. (...)/ (...) z dnia 29 czerwca 2011 roku. Przedmiotem aneksu była zmiana postanowień ww. umowy w związku ze skorzystaniem przez powoda z oferty promocyjnej „Rata o Pół w D. II”, na podstawie której kredytobiorca uzyskuje prawo do odroczenia zapłaty części odsetkowej rat kredytu przez okres 24 miesięcy na zasadach określonych w aneksie.

Zgodnie z postanowieniem aneksu bank wyraził zgodę na odroczenia płatności części odsetkowej rat kredytu. W okresie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie aneksu kredytobiorca zobowiązany był do zapłaty rat w stałej wysokości wynoszącej 451,09 złotych.

Bank, po upływie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie aneksu, wyliczy sumę kwot wszystkich odroczonych rat, naliczonych przez bank, zgodnie z § 1 ust. 1 (przy uwzględnieniu podwyższonej marży banku o 2,25 punktu procentowego) i ust. 2 i doliczy ją do salda kredytu pozostałego do spłaty z zastrzeżeniem ust. 5 i 6, na co kredytobiorca wyraża zgodę. Bank niezwłocznie prześle do kredytobiorcy nowy harmonogram spłat. Saldo kredytu pozostające do spłaty na dzień poprzedzający dodanie odroczonych części odsetkowych rat kredytu jest równe saldu kredytu pomniejszonemu o częściowe płatności rat opisane w ust. 2.

Po upływie 24 miesięcy od wejścia w życie aneksu, kredytobiorcę obowiązywać będą parametry kredytu określone dotychczas w umowie kredytu – część szczególna umowy pkt IV, z zastrzeżeniem, że bank niezwłocznie powiadomi kredytobiorcę listem poleconym o nowych parametrach kredytu takich jak: całkowity koszt kredytu, rzeczywista roczna stopa oprocentowania, kwota kredytu, oprocentowanie kredytu. Strony uzgodniły, że zmiany wynikające z powyższych powiadomień nie wymagają zawarcia aneksu do umowy.

Odsetki naliczone za każdy dzień korzystania przez kredytobiorcę z kredytu począwszy od dnia wymagalności ostatniej raty kapitałowo – odsetkowej określonej zgodnie z dotychczasowym harmonogramem do dnia wejścia w życie aneksu zostaną doliczone do pierwszej raty kredytu o stałej wysokości wskazanej w pkt 2 aneksu.

Aneks wygasa, jeżeli do dnia 12 grudnia 2011 roku podpisany przez kredytobiorcę nie wpłynie do banku lub jeśli nie zostaną spełnione w ww. terminie warunki jego wejścia w życie.

Bank poinformuje niezwłocznie kredytobiorcę listem poleconym o dacie wejścia w życie aneksu załączając nowy harmonogram spłat albo o wygaśnięciu aneksu z powodu braku spełnienia warunków.

L. W. został poinformowany o warunkach zmiany treści umowy wynikających z aneksu oraz ich skutkach prawnych.

Aneks został podpisany przez doradcę kredytowego działającego w imieniu banku oraz przez L. W..

Dowód:

- wiosek o zawarcie aneksu k. 110,

- zlecenie aneksu k. 111, k. 114

- aneks do umowy kredytu hipotecznego k. 39 – 40, k. 115 – 117,

- zeznania B. J., k. 148.

Aneks wszedł w życie i zgodnie z harmonogramem spłat, w okresie od dnia 20 października 2011 roku do dnia 20 września 2013 roku wysokość raty kapitałowej wynosiła 451,09 złotych. Oprocentowanie kredytu wynosiło 0%.

Dowód:

- harmonogram spłat k. 30 – 32, k. 108, k. 118, k. 119.

Pismem z dnia 21 października 2013 roku (...) Bank Spółka Akcyjna poinformował powoda, że w dniu 21 października 2013 roku zakończyła się oferta specjalna „Rata o Pół w D. II”. Zgodnie z postanowieniami aneksu bank wyliczył sumę wszystkich rat odsetkowych naliczonych w trakcie trwania oferty „Rata o Pół w D.” na kwotę 10.765,65 złotych i doliczył ją do salda kredytu pozostałego do spłaty. Po dokonaniu doliczenia, na dzień 21 października 2013 roku, saldo kredytu pozostałego do płaty wynosi 65.566,71 złotych, całkowity koszt kredytu wynosi 10.876,20 złote, rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi 5,80%

Dowód:

- harmonogram spłat k. 119 – 120,

- rozliczenie oferty „Rata o Pół w D.” k. 121,

- pismo z dnia 21.10.2013 r. k. 41, k. 140,

- pismo z dnia 16.12.2013 r. k. 141 – 143.

Zgodnie z harmonogramem spłat wystawionym w dniu 21 października 2013 roku, w okresie od 20 listopada 2013 roku wysokość raty ustalono na kwotę 1.083,12 złotych. Kwota ta obejmowała część kapitałową i część odsetkową. Oprocentowanie kredytu wynosiło 4,60%.

Zgodnie z harmonogramem spłat wystawionym w dniu 10 października 2014 roku, w okresie od 20 października 2014 roku wysokość raty ustalono na kwotę 1.083,12 złotych. Kwota ta obejmowała część kapitałową i część odsetkową. Oprocentowanie kredytu wynosiło 4,60%.

Zgodnie z harmonogramem spłat wystawionym w dniu 10 grudnia 2014 roku, w okresie od 20 grudnia 2014 roku wysokość raty ustalono na kwotę 1.065,81 złotych. Kwota ta obejmowała część kapitałową i część odsetkową. Oprocentowanie kredytu wynosiło 3,88%.

Zgodnie z harmonogramem spłat wystawionym w dniu 24 maja 2017 roku, w okresie od 20 czerwca 2017 roku wysokość raty ustalono na kwotę 1.058,75 złotych. Kwota ta obejmowała część kapitałową i część odsetkową. Oprocentowanie kredytu wynosiło 3,55%.

Zgodnie z harmonogramem spłat wystawionym w dniu 16 marca 2018 roku, w okresie od 20 marca 2018 roku wysokość raty ustalono na kwotę 1.058,75 złotych. Kwota ta obejmowała część kapitałową i część odsetkową. Oprocentowanie kredytu wynosiło 3,55%.

Zgodnie z harmonogramem spłat wystawionym w dniu 12 marca 2019 roku, w okresie od 20 marca 2019 roku wysokość raty ustalono na kwotę 1.058,75 złotych. Rata płatna dnia 20 lipca 2019 roku wynosiła 1.058,83 zł. Kwota ta obejmowała część kapitałową i część odsetkową. Oprocentowanie kredytu wynosiło 3,55%.

Dowód:

- harmonogram spłat z dnia 21.10.2013 r. k. 33,

- harmonogram spłat z dnia 10.10.2014 r. k. 34,

- zawiadomienie o przesłaniu harmonogramu spłat k. 42,

- harmonogram spłat z dnia 10.12.2014 r. k. 35,

- zawiadomienie o przesłaniu harmonogramu spłat k. 49,

- harmonogram spłat z dnia 24.05.2017 r. k. 36,

- harmonogram z dnia 12. 03.2018 r. k. 37,

- harmonogram z dnia 12.03.2019 r. k. 38.

W piśmie z dnia 28 października 2014 roku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów poinformował Miejskiego Rzecznika Praw Konsumentów w S. L. K., że praktyka stosowane przez (...) Bank Spółkę Akcyjną w W. w związku z zawieraniem aneksów na warunkach promocji „Rata o Pół w D. II” wzbudziła wątpliwości. Praktyka polegająca na wprowadzaniu klientów w błąd przy zawieraniu przedmiotach aneksów mogła naruszać przepisy ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Dowód:

- pismo z dnia 28.10.2014 r. k. 144.

Pozew L. W. przeciwko G. (...) Bank półce Akcyjnej w W. o zapłatę kwoty 14.187,50 złotych wpłynął do Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie w dniu 6 maja 2019 roku.

Niesporne.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się nieuzasadnione.

Powód wywodził roszczenie z faktu doliczenia do kapitału kredytu zaciągniętego na postawie umowy z dnia 29 czerwca 2011 roku, zmienionej aneksem z dnia 12 października 2011 roku, kwoty 10.756,65 złotych oraz naliczenia kwoty 3.430,85 złotych tytułem odsetek od kapitału za czas korzystania z kredytu, wskazując, że dokonanie powyższych operacji i w konsekwencji uiszczenie na rzecz banku ww. kwot było nieuprawnione, gdyż nie znajdowało uzasadnienia w łączącej strony umowie. Aneks, który miał stanowić podstawę do naliczenia ww. kwot, w ocenie strony powodowej nie wszedł w życie.

W świetle powyższych okoliczności Sąd rozważył zasadność żądania pozwu na podstawie przepisów o odpowiedzialności kontraktowej, o odpowiedzialności deliktowej oraz na gruncie przepisów o niedozwolonych klauzulach umownych, a także biorąc za podstawę przepisy ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Zgodnie z treścią przepisu art. 471 k.c. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle treści cytowanego przepisu odpowiedzialność odszkodowawcza dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest odpowiedzialnością na zasadzie winy, zaś do jej przesłanek należą: niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zobowiązania, fakt poniesienia szkody w określonej wysokości oraz istnienie związku przyczynowego pomiędzy niewykonaniem bądź nienależytym wykonaniem zobowiązania a powstałą szkodą. Dla wykazania istnienia wierzytelności z tego tytułu konieczne jest wykazanie wszystkich tych przesłanek, przy czym ciężar dowodu rozkłada się następująco: wierzyciel ma wykazać istnienie stosunku zobowiązaniowego oraz jego treść, fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, jak również poniesioną szkodę. Nie musi natomiast udowadniać, że wykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (a więc przede wszystkim z winy dłużnika). W przepisie art. 471 k.c. zawarte jest bowiem domniemanie, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązana nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 listopada 2014 roku, I ACa 628/14).

Bezsporne było, że strony łączyła umowa kredytu hipotecznego nr DK/KR-H. (...)/ (...) z dnia 29 czerwca 2011 roku. Przepis art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe stanowi, że przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Zgodnie z umową, powód, stosownie do jej treści, która odpowiada treści cytowanego przepisu Prawa bankowego, zobowiązany był do zwrotu udzielonego mu kredytu w 96 równych ratach kapitałowo – odsetkowych, płatnych w wysokości i w terminach wskazanych w harmonogramie spłaty. Aneksem z dnia 12 października 2011 roku zmieniono postanowienia umowy w ten sposób, że w okresie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie aneksu, tj. w okresie od 20 października 2011 roku do 20 października 2013 roku, powód spłacał kredyt w ratach, których wysokość obejmowała jedynie kapitał (rata kapitałowa), a po upływie tego okresu, bank dokonywał wyliczenia odsetek (rat odsetkowych) za ten okres, zgodnie z zasadami oprocentowania wynikającymi z umowy i doliczał tą kwotę do pozostałego do spłaty kapitału kredytu, a następnie od kwoty tej naliczał dalsze odsetki za korzystanie z kapitału. W świetle materiału dowodowego sprawy uznać należało, że doszło do zawarcia aneksu do umowy kredytu o powyższej treści i realizacji jego postanowień przy wykonywaniu umowy przez obydwie strony. Zarówno strona powodowa jak i strona pozwana złożyły kopie przedmiotowego aneksu opatrzone podpisami doradcy kredytowego działającego w imieniu (...) Banku Spółki Akcyjnej oraz powoda działającego w imieniu własnym. Dokument, na którym strony złożyły podpisy, obejmuje pełną treść aneksu, a jego postanowienia nie budzą wątpliwości co do tego, że przedmiotowy aneks odnosi się do umowy kredytu hipotecznego zawartego przez strony w dniu 29 czerwca 2011 roku. Postanowienia aneksu co do zakresu, w jakim zmianie ulega treść umowy kredytu oraz w jakim okresie zmiany te obowiązują, są jasne i nie budzą żadnych wątpliwości. Wynika z nich jednoznacznie, że w okresie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie aneksu powód spłaca jedynie część raty, co oznaczało, że w tym okresie do raty nie doliczano zastrzeżonych w umowie odsetek za korzystanie z kapitału. Tak należy rozumieć zawarty w harmonogramie spłaty obejmującym ten okres zapis, że oprocentowanie wynosi 0,00%. Spłata części odsetkowej raty nie ulegała natomiast umorzeniu, lecz odroczeniu terminu płatności. Po upływie 24 miesięcy odsetki zostaną wyliczone, zgodnie z zasadami wskazanymi w umowie, a następnie doliczone do pozostałego do spłaty kapitału. Użycie w aneksie określenia, że pozwany zobowiązany jest do spłaty raty kredytu, nie oznacza, że został na niego nałożony inny obowiązek niż wskazane w umowie zobowiązanie do spłaty rat kapitałowo – odsetkowych. Pojęcie rata kredytu odnosi się do tego samego obowiązku co pojęcie rat kapitałowo – odsetkowych. Powód zobowiązany był w umowie do spłaty rat kredytu, których wysokość została ustalona przy uwzględnieniu wysokości kapitału kredytu i należnych bankowi za korzystanie z niego odsetek, stąd też zostały one oznaczone jako raty kapitałowo – odsetkowe. Aneks wszedł w życie – strona pozwana sporządziła harmonogram spłaty rat uwzględniający kapitałową część raty od dnia 20 października 2011 roku i doręczyła powodowi, a powód, co wynika ze złożonego przez niego wyciągu z rachunku bankowego raty te spłacał. Wbrew stanowisku strony powodowej wykonanie postanowień aneksu nie stało w sprzeczności z postanowieniami umowy, a w szczególności nie naruszało postanowień nakładających na niego obowiązek spłaty kredytu poprzez zapłatę rat kapitałowo – odsetkowych ani postanowień dotyczących karencji w spłacie kredytu. Zgodnie z obowiązującą zasadą swobody umów strony mogły w każdym czasie obowiązywania umowy dokonać jej zmiany i postanowić, że przez określony czas kredytobiorca będzie spłacał jedynie część raty (kapitałową lub odsetkową), a spłata pozostałej części zostanie odroczona o wskazany okres czasu. W okresie zaś, w którym powód, zgodnie z aneksem spłacał jedynie kapitałową część raty, nie korzystał jednocześnie z uprawnienia do odroczenia spłaty kapitału (instytucji karencji). Tym samym to ostatnie postanowienie umowy nie stanowiło przeszkody do wprowadzenia w życie postanowień aneksu. Jak już wyżej wskazano, wynikające z aneksu odroczenie płatności części odsetkowej raty ustało po upływie 24 miesięcy od wprowadzenia aneksu, tj. 20 października 2013 roku. Strona pozwana, po tej dacie zobligowana była, zgodnie z aneksem, do jego rozliczenia. Pozwana rozliczenia tego dokonała i w piśmie z dnia 21 października 2013 roku wskazała, że odsetki od rat kapitałowych za okres od 20 października 2011 roku do 20 października 2013 roku wynoszą 10.756,65 złotych i doliczyła tę kwotę do zadłużenia z tytułu kredytu aktualnego na dzień 20 października 2013 roku. Spłata kredytu, który stanowił sumę kapitału pozostałego do spłaty według stanu na dzień 20 października 2013 roku i odsetek od rat kapitałowych wyliczonych na kwotę 10.756,65 złotych, od dnia 21 października 2013 roku następowała wg zasad określonych w umowie kredytu z pominięciem postanowień aneksu (umowie w pierwotnym brzmieniu). Powód zobligowany był zatem spłacić tą kwotę w równych ratach kapitałowo – odsetkowych obejmujących pozostały do spłaty kapitał oraz odsetki za korzystanie z kapitału w wysokości wynikającej z treści umowy. Odsetki kapitałowe wyliczane były przy uwzględnieniu marży kredytowej i stawki WIBOR 3M, która to stawka była zmienna, co wynika wprost z umowy. Odsetki za korzystanie z kapitału były zatem również zmienne. Ich wysokość była wskazywana w doręczanych powodowi aktualnych harmonogramach spłat, co wynika wprost z treści złożonych przez powoda harmonogramów. Po upływie okresu na jaki zawarty został aneks nie doszło przy tym do zmiany wysokości oprocentowania kredytu, a jedynie na skutek zakończenia okresu obowiązywania aneksu, do powrotu w tym zakresie do obowiązywania postanowień umowy kredytu. Stąd w ocenie Sądu nie było także uzasadnione żądanie powoda, który domagał się zwrotu kwoty 3.430,85 zł. Wskazać również należy, że zmiana umowy dokonana aneksem nie wykraczała poza zasadę swobody umów unormowaną w art. 353 ¹ k.c., a zatem nie naruszała przepisów prawa cywilnego i prawa bankowego. Zgodnie z tym przepisem strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Odroczenie płatności odsetkowej części raty kredytu na określony czas, a następnie doliczenie jej do pozostałego do spłaty kapitału i oprocentowanie tak ustalonej kwoty nie sprzeciwia się właściwości umowy kredytu – zobowiązanie kredytobiorcy polega bowiem na zwrocie kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty. Nie jest również sprzeczna z ustawą. Kodeks cywilny dopuszcza wynagrodzenie za korzystanie ze środków pieniężnych w postaci odsetek, tzw. odsetek kapitałowych i nie zabrania ich doliczania do kapitału, a następnie naliczania odsetek kapitałowych od tej kwoty. Zakaz naliczania odsetek od zaległych odsetek wyartykułowany w art. 482 § 1 k.c. nie dotyczył pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe. W okolicznościach faktycznych sprawy przedmiotowe postanowienia aneksu nie naruszają również i zasad współżycia społecznego. Gdyby, jak twierdzi powód nie doszło do skutecznego zawarcia umowy, zobligowany byłby do spłacania rat kapitałowo – odsetkowych, których wysokość uwzględniałaby kapitał i odsetki za korzystanie z niego. W okresie 24 miesięcy, od dnia 20 października 2011 roku do dnia 20 października 2013 roku, zapłaciłby bankowi – tyle tylko że w ratach kwotę 10.756,65 złotych. Zysk, jaki pozwany bank miał z faktu zawarcia aneksu do umowy wyrażał się natomiast w tym, że od dnia 21 października 2013 roku, uprawniony był do naliczania odsetek kapitałowych od kwoty kapitału pozostałego do spłaty powiększonej o kwotę 10.756,65 złotych. Zważywszy zaś na wysokość tych odsetek, która nie przekraczała 4,60% i była znacznie niższa od dopuszczalnych w tym okresie odsetek maksymalnych, które od 4 lipca 2013 roku do 8 października 2014 roku wynosiły 16 %, a następnie od 9 października 2014 roku – 12% i od 5 marca 2015 roku – 10%, zysk osiągnięty przez stronę pozwaną nie może być uznany za nadmierny w ramach normalnej, rzetelnie prowadzonej działalności gospodarczej.

Reasumując powyższe rozważania, wyliczenie wg stanu na dzień 21 października 2013 roku odsetek za korzystanie przez powoda kapitału w kwocie 10.756,65 złotych i doliczenie tej do kwoty pozostałego na ten dzień do spłaty kapitału, a następnie naliczania dalszych odsetek kapitałowych od sumy tych kwot do dnia spłaty kredytu, znajdowało uzasadnienie w łączącej strony umowy.

Postanowienia aneksu przewidującego opisane powyżej operacje nie były bezprawne również i w rozumieniu przepisów o odpowiedzialności deliktowej. W świetle treści cytowanego przepisu art. 415 k.c. przesłanki odpowiedzialności deliktowej są następujące: bezprawność zachowania sprawcy, wina sprawcy, wyrządzenie tym zachowaniem szkody oraz związek przyczynowy pomiędzy tym zachowaniem a zaistniałą szkodą. Żadna z przesłanek odpowiedzialności deliktowej nie jest objęta domniemaniem, a ciężar ich udowodnienia spoczywa – zgodnie z ogólną regułą wyrażoną w przepisie art. 6 k.c. – na powodzie, który z faktu powstania szkody na skutek zachowania pozwanej wywodzi skutki prawne.

Ustalenie bezprawności zachowania polega na zakwalifikowaniu czynu sprawcy jako sprzecznego z normami określonymi przez system prawny. Ustawodawca w przepisie art. 415 k.c. nie wskazuje zakresu tych norm, a zatem za bezprawne należy kwalifikować czyny zakazane lub nakazane przez przepisy prawne obowiązujące w Polsce, bez względu na ich źródła (Konstytucja RP lub inne ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego), a także zachowania sprzeczne z zasadami współżycia społecznego albo dobrymi obyczajami, a więc normami moralnymi powszechnie akceptowanymi w całym społeczeństwie lub grupie społecznej, nakazującymi lub zakazującymi określonego zachowania, mimo iż nie jest ono nakazane lub zakazane normą prawną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2016 roku, II CSK 528/15). Jak już wyżej wskazano sporne postanowienia nie są sprzeczne z prawem cywilnym ani prawem bankowym, jak również nie naruszają zasad współżycia społecznego i dobrych obyczajów. Z materiałów znajdujących się w aktach sprawy nie wynika także, aby omawiane postanowienia zostały ocenione z punktu widzenia norm prawa karnego jako wyczerpujące znamiona przestępstwa przez organy postępowania karnego. Powód został poinformowany o warunkach aneksu oraz o skutkach prawnych odroczenia terminu płatności, a nadto sformułowania zawarte w aneksie są na tyle jasne i precyzyjne, że nawet osoba nie mająca wykształcenia w zakresie ekonomii, bankowości, czy finansów, nie powinna mieć wątpliwości co do skutków prawnych tych postanowień. Nie sposób zatem przyjąć, że powód został wprowadzony w jakimkolwiek zakresie i w jakikolwiek sposób w błąd, czy też aby nie został poinformowany o faktycznych skutkach aneksu.

Przedmiotowe postanowienia umowy nie stanowią również niedozwolonych klauzul umownych. Zgodnie z treścią przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

Klauzulą niedozwoloną w rozumieniu cytowanego przepisu art. 385 ¹ k.c. jest zatem takie postanowienie umowy zawartej z konsumentem, które spełnia łącznie wszystkie przesłanki określone w przepisie art. 385 ¹ k.c., tj.:

1)  nie jest postanowieniem uzgodnionym indywidualnie,

2)  nie jest postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron,

3)  kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

W rozpoznawanej sprawie między stronami nie było sporne, że będąca przedmiotem sporu umowa została zawarta pomiędzy konsumentem (stroną powodową), a przedsiębiorcą (pozwaną).

W okolicznościach faktycznych sprawy omawiane postanowienia, w ocenie Sądu, nie kształtują prawa i obowiązków powoda jako konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez kontrahenta konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Pojęcia te mają charakter niedookreślony i ocenny; wymagają dokonania ich wykładni w każdej sprawie indywidualnie, z uwzględnieniem celu umowy, charakteru stosunku zobowiązaniowego, jak również zwyczajów i norm przyjętych w konkretnej dziedzinie aktywności gospodarczej (jest to szczególnie istotne w takich dziedzinach, które wytworzyły własne wzorce etyczne postępowania wobec konsumentów – takich jak bankowość, działalność ubezpieczeniowa itp.). Podstawowym elementem przyjętych w obrocie gospodarczym dobrych obyczajów jest zasada lojalności, uczciwości i szacunku wobec kontrahenta. Sprzeczne z dobrymi obyczajami będą więc takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy klienta, wprowadzenia go w błąd co do realnych obciążeń i ryzyka związanego z umową oraz co do tego, jakie świadczenia na swoją rzecz zastrzegł przedsiębiorca. Jeśli chodzi o pojęcie „interesu konsumenta”, to obejmuje ono elementy ekonomiczne (przede wszystkim związane z zachowaniem ekwiwalentności świadczeń stron oraz proporcjonalności obciążeń nałożonych na konsumenta do realnych kosztów związanych z umową i wartości świadczeń uzyskanych przez konsumenta), ale również pozaekonomiczne, takie jak pewność obrotu, zaufanie, czas poświęcony na realizację swoich uprawnień, przekonanie o rzetelnym potraktowaniu przez drugą stronę umowy. Ustawodawca wymaga, by naruszenie interesów konsumenta przez klauzulę niedozwoloną nastąpiło w stopniu „rażącym”, a zatem musi być to naruszenie znaczne, polegające na drastycznym odejściu od zasad uczciwego obrotu, lojalności, szacunku dla drugiej strony umowy. Działanie wbrew „dobrym obyczajom” w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 września 2012 roku, sygn. VI ACa 461/12). Rażące naruszenie interesów konsumentów polega w tym kontekście na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 roku, sygn. I CK 832/04).

Sporne postanowienia aneksu nie wprowadzały żadnych postanowień, które nie byłyby objęte treścią umowy. Zmieniły jedynie czasowo, na okres 24 miesięcy, sposób spłaty kredytu. Gdyby zatem aneksu nie zawarto powód również zobligowany byłby do zwrotu udzielonego mu kredytu wraz z odsetkami umownymi za korzystanie z kapitału. Nadto, nie tylko strona pozwana odniosła korzyść z postanowień aneksu. W świetle spornych postanowień aneksu, powód w okresie 24 miesięcy obowiązywania aneksu uzyskiwał korzyść w postaci zmniejszenia obciążenia z tytułu spłaty kredytu, które obejmowało część kapitałową kredytu. Spłacał ratę w wysokości obniżonej o połowę w stosunku do tej którą zobowiązany byłby spłacać, gdyby aneksu nie zawarto. Uzyskiwał zatem korzyść w postaci zaoszczędzenia w tym okresie środków, które zgodnie z umową zobowiązany byłby do spłaty tytułem raty kredytu. Oczywiście korzyść ta nie była definitywna, ponieważ powód zobligowany był tą część raty spłacić, tyle tylko, że w późniejszym terminie – po upływie okresu, na jaki aneks został zawarty. Niemniej jednak, przy ocenie postanowień aneksu okoliczność ta nie może być pomijana. Powód zdecydował o zawarciu aneksu kierując się własną, być może doraźną korzyścią. Jak już wyżej wskazano w istocie korzyść banku sprowadza się do uzyskania od dnia 21 października 2013 roku odsetek za korzystanie z kapitału od wyższej kwoty, niż w sytuacji, gdyby kredyt był spłacany poprzez zapłatę rat kapitałowo – odsetkowych. Korzyść ta jednakże nie może być uznana za stworzenie sytuacji, w której bank zastrzegł dla siebie korzyść stwarzającą niczym nieusprawiedliwioną dysproporcję praw dla siebie na niekorzyść powoda. W dacie utraty mocy przez aneks do zapłaty pozostał kapitał w kwocie 65.566,71 złotych. Jego powiększenie o 10.756,56 złotych nie powodowało – zważywszy na wysokość zastrzeżonych odsetek, które były znacznie niższe od odsetek maksymalnych – znacznego obciążenia strony powodowej. Porównanie wysokości rat płaconych przed wejściem w życie aneksu (959,09 złotych) i po upływie okresu jego obowiązywania (1.083,12 złotych), prowadzi do wniosku, że obciążenie powoda w zakresie miesięcznej raty nie przekraczało kwoty 200 złotych. Obciążenie to nie może być jednak uznane za nadmierne. Pozwany przez okres 24 miesięcy tytułem zwrotu kredytu otrzymywał kwotę niższą o połowę niż należna. Tym samym pozbawiony był możliwości dysponowania tymi środkami. Uzasadnione jest zatem zastrzeżenie sobie prawa do wynagrodzenia w postaci odsetek kapitałowych również i od kwoty rat odsetkowych, które zostały zapłacone w późniejszym terminie.

Będące wynikiem zawarcia aneksu praktyki rynkowe nie mogą być uznane również za nieuczciwe praktyki rynkowe w rozumieniu ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o nieuczciwych praktykach rynkowych (tekst jednolity Dz. U. z 2017 roku, poz. 1206). Zgodnie z przepisem art. 4 tej ustawy praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu (ust. 1). Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk. Praktyki te nie podlegają ocenie w świetle przesłanek określonych w ust. 1 (ust. 2). Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym. Praktyki te nie podlegają ocenie w świetle przesłanek określonych w ust. 1 (ust. 3). Zgodnie natomiast z art. 5 ust. 1 i 2 tej ustawy praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

2. Wprowadzającym w błąd działaniem może być w szczególności:

1) rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji;

2) rozpowszechnianie prawdziwych informacji w sposób mogący wprowadzać w błąd.

Na podstawie art. 6 ust. 1 praktykę rynkową uznaje się za zaniechanie wprowadzające w błąd, jeżeli pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Zgodnie natomiast z art. 6 ust. 3 wprowadzającym w błąd zaniechaniem może być w szczególności:

1) zatajenie lub nieprzekazanie w sposób jasny, jednoznaczny lub we właściwym czasie istotnych informacji dotyczących produktu;

2) nieujawnienie handlowego celu praktyki, jeżeli nie wynika on jednoznacznie z okoliczności i jeżeli powoduje to lub może spowodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

Powód nie udowodnił, aby strona pozwana, składając propozycję zawarcia aneksu, wprowadziła go w błąd w powyższym rozumieniu, tj. aby nie został poinformowany w sposób jasny i jednoznaczny o warunkach aneksu i skutkach tej zmiany w zakresie wykonania umowy, zwłaszcza po upływie okresu, na jaki aneks został zawarty. Fakt, że Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wskazywał w piśmie skierowanym do Powiatowego Rzecznika Praw Konsumentów w S., że prowadzone przez niego postępowanie wyjaśniające wskazywało na dopuszczenie się przez pozwanego przy oferowaniu promocji „Rata o P. w D. II” nieuczciwych praktyk rynkowych, nie oznacza, że praktyki te stosowane były również i w stosunku do powoda. Postępowanie wyjaśniające prowadzone przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie obejmowało bowiem umowy i aneksu zawartego przez powoda.

Na marginesie wskazać należy ponadto, że jak stanowi art. 14 ustawy o nieuczciwych praktykach rynkowych roszczenia z tytułu nieuczciwej praktyki rynkowej, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 1-3 i 5, ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech. Bieg przedawnienia rozpoczyna się oddzielnie, co do każdego naruszenia. W art. 12 ust. 1 wskazano natomiast, że w razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać: 1) zaniechania tej praktyki, 2) usunięcia skutków tej praktyki; 3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; 4) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu ;. (...)) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów. W zakresie dotyczącym pkt 4 w/w przepisu należy natomiast stosować regulacje o charakterze ogólnym. Zgodnie z art. 442 ¹ § 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. W okolicznościach faktycznych sprawy powód dowiedział się o szkodzie i podmiocie obowiązanym do jej naprawienia, najpóźniej w momencie zakończenia obowiązywania aneksu, kiedy to Bank poinformował go o wysokości wyliczenia.

Reasumując powyższe rozważania wskazać należy, że obciążenie powoda obowiązkiem wskazanej w pozwie kwoty wynika z łączącej strony umowy kredytu hipotecznego, zmienionej aneksem z dnia 12 października 2011 roku, a postanowienia te nie naruszają norm prawa cywilnego ani prawa karnego, jak również i zasad współżycia społecznego. Do zawarcia aneksu nie doszło na skutek zastosowania przez bank nieuczciwych praktyk rynkowych. Tym samym żądanie zwrotu tej kwoty nie znajduje uzasadnienia prawnego, co skutkuje oddaleniem powództwa.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił powództwo.

Sąd odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu należnymi stronie pozwanej, zgodnie z art. 102 k.p.c. W ocenie Sądu przedmiot niniejszego postępowania sprowadzający się do oceny skuteczności zawarcia aneksu do umowy kredytu hipotecznego, która to zmiana nakłada na kredytobiorcę obowiązki, których nie miałby w takim zakresie, gdyby nie doszło do zmiany treści umowy, uzasadnia przekonanie, że obciążenie powoda kosztami procesu byłoby sprzeczne z zasadami słuszności. Powód, w świetle prezentowanych powszechnie poglądów i szeroko komentowanych orzeczeń sądów powszechnych w sprawach dotyczących kredytów hipotecznych, miał podstawy przypuszczać, że jego żądanie nie jest oczywiście bezzasadne i domagać się oceny również i zawartej przez niego umowy przez sąd. Pomimo przegrania sprawy, nie powinien zatem ponosić należnych stronie pozwanej kosztów procesu.

Sygn. akt III C 1836/19

S., dnia 26 listopada 2020 roku

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować w kontrolce uzasadnień.

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć powodowi.