Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 kwietnia 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., w oparciu o art. 138 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2020r. poz. 53), zobowiązał B. C. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od
1 marca 2020 r. do 31 marca 2020 r. w kwocie 1.262,09 zł z tytułu emerytury przysługującej S. C.. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że obowiązek zwrotu tych należności obciąża wnioskodawczynię, gdyż nie była wskazana w decyzji organu rentowego jako osoba uprawniona do pobierania świadczenia.

( decyzja k.1-2 akt ZUS )

B. C. powyższą decyzję uznała za krzywdzącą i w dniu 18 maja 2020 roku złożyła odwołanie. W uzasadnieniu podniosła, iż jej mąż S. C. zmarł w dniu 1 marca 2020 roku, w związku z czym dożył miesiąca, za jaki została wypłacona emerytura. Zgodnie natomiast z treścią art.136 a ustawy emerytalnej wstrzymanie wypłaty świadczenia następuje od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zmarł emeryt lub rencista. Świadczenie wypłacone za miesiąc marzec 2020 roku jest zatem świadczeniem należnym, a wstrzymanie wypłaty świadczenia winno nastąpić od następnego miesiąca, tj. od kwietnia 2020 roku.

( odwołanie k.3-4 )

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 10 maja 2020 r. organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu swojego stanowiska Zakład Ubezpieczeń Społecznych powołał się na treść przepisu art. 138 ust 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z art. 138 ust. 1 osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

2. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1)świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2)świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

3. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu.

Organ podniósł, że z dokumentacji znajdującej się w aktach rentowych wynika, że wypłata świadczenia za miesiąc marzec 2020 roku nastąpiła za pośrednictwem UP w Ł. w dniu 11 marca 2020 roku, a jej odbiorcą była żona B. C.. Z uwagi na to fakt, iż wypłata została dokonana już po śmierci osobie innej niż wskazana w decyzji organu rentowego, jest to świadczenie nienależne i winno zostać zwrócone. Wnioskodawczyni może jednak wystąpić z wnioskiem o wypłatę niezrealizowanego świadczenia w trybie art.136 ustawy emerytalnej, jednak dopiero po zwrocie świadczenia.

( odpowiedź na odwołanie k.7-7odwrót )

W piśmie z dnia 7 września 2020 roku wnioskodawczyni zgłosiła zarzut potrącenia kwoty 1.262,09 zł z przysługującej kwoty z tytułu niezrealizowanego świadczenia za miesiąc marzec 2020 roku po zmarłym mężu.

(pismo – k.16-17 odwrót)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny :

Decyzją z dnia 20 czerwca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał S. C. emeryturę od dnia 1 listopada 2012 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Termin wypłaty świadczenia ustalono na 10 dzień każdego miesiąca.

(decyzja k. 81-82)

S. C. zmarł w dniu 1 marca 2020 r. W dniu 11 marca 2020 roku B. C. – żona zmarłego odebrała za pośrednictwem UP świadczenie emerytalne męża w wysokości 1.1262,09 zł.

( okoliczność bezsporna )

Informacja o śmierci uprawnionego wpłynęła do ZUS –u w dniu 19 marca 2020 roku.

( okoliczność bezsporna )

Decyzją z dnia 23 września 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił B. C. prawa do wypłaty niezrealizowanego świadczenia po zmarłym w dniu 1 marca 2020 roku S. C.. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że odmówił wypłaty niezrealizowanego świadczenia, gdyż wnioskodawczyni otrzymała świadczenie za miesiąc marzec 2020 roku i do chwili obecnej pomimo wydania decyzji zobowiązującej do jego zwrotu – nie dokonała zwrotu tego świadczenia.

(decyzja k. 28)

Sąd Okręgowy zważył , co następuje:

Odwołanie jest niezasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Zgodnie z treścią przepisu art. 138 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021r., poz.291) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

W myśl ust. 3 powołanego przepisu za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu.

Z powyższego wynika, że osoba, która pobrała nienależne jej świadczenie, obowiązana jest do jego zwrotu. Za nienależnie pobrane uważa się zaś m.in. świadczenie wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu.

W rozpoznawanej sprawie bezspornym jest, iż odwołująca się B. C. pobrała świadczenie należne S. C. za marzec 2020 roku już po śmierci uprawnionego, która miała miejsce w dniu 1 marca 2020 roku.

W niniejszym przypadku rozważenia wymaga kwestia tego, czy emerytura przysługująca S. C. za marzec 2020 r. przekazana za pośrednictwem poczty już po śmierci uprawnionego, była świadczeniem nienależnym, bo wypłaconym mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do niego, B. C., a więc osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu.

W myśl art. 130 cytowanej ustawy ust. 1 świadczenia wypłaca się za miesiące kalendarzowe w dniu ustalonym w decyzji organu rentowego jako termin płatności świadczeń, z uwzględnieniem ust. 4 i 5, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

2. Świadczenia wypłaca się osobom uprawnionym , za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczania świadczeń, albo na wniosek tej osoby na jej rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, z uwzględnieniem ust. 3.

Wnioskodawczyni nie była osobą uprawnioną do świadczenia.

Stosownie zaś do art. 101 pkt. 2 powołanego aktu, prawo do renty bądź emerytury ustaje wraz ze śmiercią osoby uprawnionej. Analiza obydwu przytoczonych unormowań prowadzi do wniosku, że przysługująca S. C. emerytura, której termin płatności określono w decyzji ZUS na 10 dzień każdego miesiąca, stała się świadczeniem nienależnym, bo zrealizowanym mimo zaistnienia okoliczności implikującej ustanie prawa do niego, dopiero po śmierci świadczeniobiorcy.

Bezsprzecznie, emerytura przekazana za pośrednictwem poczty była świadczeniem nienależnym w podanym wyżej znaczeniu tego pojęcia, bowiem wypłacona została do rąk osoby niewymienionej w decyzji organu rentowego. Ponadto do realizacji świadczenia doszło z przyczyn niezależnych od Oddziału ZUS. Wprawdzie termin płatności emerytury dla S. C. przypadał na 10 dzień każdego miesiąca, ale w związku z wpłynięciem do ZUS-u informacji o śmierci uprawnionego dopiero w dniu 19 marca 2020 roku, wypłata emerytury została dokonana do rąk żony S. C. w dniu 11 marca 2020 roku.

W tym miejscu zauważyć należy, iż odwołującej nie przysługiwało nigdy prawo do spornej emerytury. Pobrała świadczenie już po śmierci męża, a zatem pobrała je w imieniu osoby, która utraciła z chwila śmierci zdolność prawną. Wypłata taka nie powinna w ogóle mieć miejsca. Bowiem pełnomocnictwo męża do odbioru emerytury wygasło z chwilą śmierci w oparciu o przepis art. 103 § 2 kc.

Prawa do świadczeń niezrealizowanych wnioskodawczyni dochodzić może w odrębnym trybie art. 136 ust. 1 cytowanej ustawy, co też uczyniła. Dochodzenie roszczeń w tym trybie wymaga jednak odrębnej decyzji, poza sytuacją określoną w ust. 2, który dotyczy śmierci osoby uprawnionej w trakcie procesu sądowego. Wypłata takiego świadczenia wymaga bowiem ustalenia przez organ kręgu osób, które spełniają przesłanki tego przepisu. W żadnym wypadku wypłata świadczeń niezrealizowanych nie następuje w drodze wypłaty świadczenia przez listonosza osobie ( choćby spokrewnionej ze zmarłym uprawnionym ) gotowej do odbioru tego świadczenia. Tak natomiast stało się w niniejszej sprawie. Podkreślić należy, iż decyzja wydana w tym zakresie podlega zaskarżeniu, jak każda decyzja organu rentowego. Poza tym podnieść należy, że w ocenie Sądu po zwrocie przedmiotowej kwoty – w związku ze zmianą okoliczności odwołująca ma prawo do złożenia nowego wniosku o wypłatę niezrealizowanego świadczenia po zmarłym mężu.

Jednocześnie wskazać należy, że absolutnie niedopuszczalnym jest w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych dokonanie potrącenia spornej kwoty z kwoty niezrealizowanego świadczenia przysługującego wnioskodawczyni po śmierci męża. Zakres postępowania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznacza bowiem treść zaskarżonej decyzji. Sąd pracy i ubezpieczeń społecznych rozpoznając sprawę może orzekać w takim zakresie, jaki wynika z treści zaskarżonej decyzji. W sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego sąd I instancji kontroluje jej zgodność z prawem, a sąd II instancji – prawidłowość rozstrzygnięcia sądu I instancji w odniesieniu do stanu rzeczy (faktycznego i prawnego) istniejącego w chwili wydania przez organ rentowy decyzji. O zasadności rozstrzygnięcia organu decydują zatem zawsze okoliczności istniejące w chwili wydania decyzji, natomiast postępowanie sądowe ma charakter odwoławczy, sprawdzający i weryfikujący. Inne są także przesłanki przyznania prawa do świadczenia, inne zaś zobowiązania do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie wnioskodawczyni jako niezasadne oddalił.

.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełn. wnioskodawczyni.

22.02.2021roku.