Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lutego 2021 r.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Bogusław Łój

Protokolant: sekretarz sądowy Joanna Dejewska vel Dej

po rozpoznaniu w dniu 02 lutego 2021 r. w Zielonej Górze

sprawy z odwołania (...) Sp. z o.o. w C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 23.01.2019 r. znak (...)

przy udziale zainteresowanych: B. A., (...) Sp. z o.o. w Z.

o ustalenie nieistnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż zainteresowany
B. A. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu jako zleceniobiorca z tytułu świadczenia usług na rzecz płatnika składek (...) Sp. z o.o. w C. w okresie od 1.04.2015 r. do 31.03.2017 r.;

II.  zasądza od pozwanego zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz odwołującego (...) Sp. z o.o. w C. kwotę 180 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

III.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz zainteresowanego (...) Sp. z o.o. w Z. kwotę 180 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

sędzia Bogusław Łój

Sygn. akt IV U 398/19

UZASADNIENIE

Decyzją z 23.01.2019 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że B. A. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako zleceniobiorca z tytułu świadczenia usług na rzecz płatnika składek (...) sp. z o.o. w okresie od 01.04.2015 r. do 31.03.2017 r., a przychód wskazany w sentencji decyzji uzyskany z tytułu umów cywilnoprawnych zawartych z (...) sp. z o.o. s.k., w ramach których ubezpieczony świadczył pracę na rzecz (...) sp. z o.o. w ww. okresie, stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (emertytalne, rentowe, wypadkowe) oraz ubezpieczenie zdrowotne.

Jako podstawę prawną decyzji organ rentowy wskazał art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3 w zw. z art. 38 ust. 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a i c oraz art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2, art. 18 ust. 3, art. 20 ust. 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

W uzasadnieniu organ rentowy wywodził, że zawarcie umów zlecenia z B. A. przez spółkę (...) sp. z o.o. s.k. nie zmienia faktu, że czynności wykonywane przez zleceniobiorcę były pracami wykonywanymi dla spółki (...) sp. z o.o., na jej rzecz, na jej terenie i pod jej nadzorem. Zatem to właśnie spółka (...) sp. z o.o. jest stroną umowy, a nie spółka (...) sp. z o.o. s.k., której rolą było jedynie udostępnianie zleceniobiorców i wypłata im wynagrodzenia. Spółka pełniła funkcję zleceniodawcy tylko formalnie.

Mając na uwadze powyższe, od przychodu osiągniętego przez B. A., stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, płatnik składek jest zobowiązany naliczyć składki zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

W odwołaniu od powyższej decyzji (...) sp. z o.o. z siedzibą w C. zaskarżyła tę decyzję w całości, zarzucając organowi rentowemu:

1) wydanie decyzji bez podstawy prawnej i z rażącym naruszeniem prawa;

2) niezasadne stwierdzenie, że odwołująca się jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne od przychodu uzyskanego przez B. A. w okresie od 01.04.2015 r. do 31.03.2017 r. z tytułu umów cywilnoprawnych zawartych z (...) sp. z o.o. s.k. z siedzibą w Z..

Wskazując na powyższe naruszenia, odwołująca się wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji w całości poprzez stwierdzenie, że nie jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) oraz ubezpieczenie zdrowotne od przychodu uzyskanego przez B. A. w okresie od 01.04.2015 r. do 31.03.2017 r. z tytułu umów cywilnoprawnych zawartych z (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Z., a także o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej się kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu znalazło się rozwinięcie powyższych zarzutów.

Spółka stwierdziła, że żadna ze wskazanych przez ZUS podstaw prawnych wydania decyzji nie pozwala na ustalenie jako płatnika składek innego podmiotu niż (...) sp. z o.o. sp.k., która była stroną umów cywilnoprawnych, zawartych z ubezpieczonym.

Dokonując analizy uzasadnienia decyzji można dojść do wniosku, że decyzja dotyczy ustalenia płatnika składek w oparciu o przepis art. 38a ustawy systemowej. Jednak w ocenie spółki, taka kwalifikacja byłaby nieprawidłowa. Po pierwsze, kontrolą został objęty okres przed wejściem w życie art. 38a ustawy systemowej. Po drugie, nie ma podstaw do jego zastosowania.

Z uwagi na to, że spółki z ubezpieczonym nie łączyła umowa o pracę, zlecenia, o dzieło ani inna umowa cywilnoprawna, w sprawie nie może także znaleźć zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej.

W ocenie odwołującej się, błędy popełnione przez ZUS są tak rażące, że decyzja nie powinna być kwalifikowana jako decyzja administracyjna w rozumieniu art. 107 k.p.a.

Spółka odniosła się też do poszczególnych okoliczności stanu faktycznego, które w ocenie ZUS uzasadniają uznanie spółki za płatnika składek. Argumenty pozwanego, do których odniosła się spółka, to okoliczności wykonywania pracy przez zleceniobiorców (...) sp. z o.o. sp. k. (czas pracy, organizacja pracy wyłącznie przez spółkę, nadzór nad wykonywaniem pracy, wykonywanie tych samych prac przez zleceniobiorców (...) i pracowników spółki), praca na rzecz spółki i przejmowanie rezultatów pracy zleceniobiorców, brak uzasadnienia korzystania z „pośrednika” zawierającego umowy zlecenia, niskie wynagrodzenie z umów zlecenia wypłacane zleceniobiorcom, umowa pomiędzy spółką a (...) jest nieważna z mocy prawa jako sprzeczna z ustawą, zleceniobiorcy (...) ze względu na fakt braku umów o pracę byli nierówno traktowani i nie mieli praw do świadczeń jakie przysługiwały pracownikom spółki. Odwołująca się skonkludowała, że ZUS nie miał podstaw do uznania jej za płatnika składek.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od odwołującej się na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Uzasadnienie odpowiedzi na odwołanie w znacznej mierze odnosiło się do zasad wykonywania umów zlecenia, zawieranych przez spółkę (...) z osobami wykonującymi pracę w zakładzie (...).

Zainteresowana spółka – (...) sp. z o.o. – w całej rozciągłości przychyliła się do wniosków i twierdzeń zawartych przez odwołującą się w odwołaniu. Zainteresowana podkreśliła, że (...) sp. z o.o. sp. k. była wyłącznym płatnikiem składek z tytułu umów cywilnoprawnych zawartych z A. B. (k.49-49v akt sąd.).

W dalszym toku postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

Odwołująca się – (...) sp. z o.o. z siedzibą w C. (dalej zwana (...)), zarejestrowana od 07.02.2002 r., wykonuje działalność gospodarczą, której przeważającym przedmiotem jest produkcja pozostałych wyrobów z mineralnych surowców niemetalicznych, gdzie indziej niesklasyfikowana.

Okoliczności niesporne, ustalone na podstawie wpisu w KRS.

Odwołująca się (jako zamawiający) zawarła umowę z 01.02.2012 r., nr (...), z J. W. (1) (jako wykonawcą), działającym pod firmą Zakład (...), zgodnie z którą zamawiający zlecił, a wykonawca przyjął do wykonania świadczenie usług na rzecz zamawiającego w jego zakładzie w C..

Umowa zawierała poniższe postanowienia.

Zakres usług objętych niniejszą umową to: obsługa młyna do mielenia braków, układanie na stelaże i pakowanie płyt fasadowych, obsługa linii produkcji wired mat, obsługa piły taśmowej do cięcia płyt, obsługa linii do cięcia warstwowego, sortowanie płyt pod względem jakościowym, obsługa węzła pakowania, obsługa piły lamelowej, obsługa piły strunowej, obsługa linii do produkcji maty lamelowej i C., obsługa pił (...)/(...) i owijarki otulin, inne prace nie wymagające szczególnych kwalifikacji w Dziale (...), odbiór płyt i mat z linii produkcyjnych oraz ich pakowanie w Dziale (...).

Wykonanie prac odbywać się będzie na podstawie telefonicznych zleceń składanych przez zamawiającego (§ 1 ust. 1-3).

Sprzęt do świadczenia usług objętych umową na rzecz zamawiającego, środki transportu i inne niezbędne materiały zapewnia zamawiający w ramach uzgodnionego wynagrodzenia.

Zamawiający zobowiązuje się skierować do świadczenia usług objętych umową taką liczbę sprzętu, która zapewni należyte i bezpieczne wykonywanie zleconych usług w systemie ciągłym.

Wszystkie osoby świadczące usługi w imieniu wykonawcy mają obowiązek współpracować z brygadzistą zmianowym w zakresie porządku i organizacji prac (§ 2 ust. 1-3).

Zamawiający zapłaci wykonawcy wynagrodzenie za wykonanie zlecanych prac – za każdą osobę zamówioną na zmianę produkcyjną, w stawce godzinowej + VAT (§ 3 ust. 1).

Zamawiający zobowiązuje się do udostępnienia szatni dla pracowników wykonawcy (§ 4 ust. 1).

Wykonawca zobowiązuje się do udostępnienia niezbędnej ilości osób w celu wykonania zleconych pracy, wyznaczenia każdorazowo osoby odpowiedzialnej za osoby wykonujące zlecenie, zapewnienia i przestrzegania stosowania przez delegowane osoby jednakowej, posiadającej zewnętrzny emblemat wykonawcy odzieży roboczej, odróżniającej ich od pracowników zamawiającego oraz posiadania przez te osoby identyfikatorów (§ 5).

Wykonawca zobowiązuje się zapewnić, aby wszystkie osoby, które w imieniu wykonawcy wykonywać będą czynności związane z realizacją umowy na terenie zakładu zamawiającego w C., bez względu na rodzaj stosunku prawnego łączącego te osoby z wykonawcą, posiadały przed przystąpieniem do wykonywania czynności na terenie zakładu zamawiającego i w trakcie ich wykonywania:

- aktualne profilaktyczne badania lekarskie potwierdzające brak przeciwwskazań lekarskich do wykonywania zleconych czynności;

- wymagane szkolenia w zakresie bhp;

- stosowne kwalifikacje zawodowe (potwierdzone odpowiednim dokumentem, jeżeli jest to wymagane przez przepisy) i umiejętności do wykonywania określonych prac (wózki widłowe, środki transportu);

- dokumenty poświadczające ukończenie szkolenia bhp, zaświadczenie lekarskie i inne, np. energetyczne etc., podczas wykonywania prac na terenie zakładu;

- odpowiednie do rodzaju wykonywanych czynności środki indywidualnej ochrony, odzież i obuwie robocze.

Wykonawca ponosi odpowiedzialność za powyższe.

Wykonawca zobowiązuje się zapewnić, aby osoby świadczące usługi nosiły jednolitą, trwale oznakowaną nazwą firmy, odzież ochronną (§ 7).

Strony umowy wyznaczyły specjalistę ds. bhp zakładu zamawiającego w C. do sprawowaniu nadzoru nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych na terenie zakładu.

Wyznaczenie koordynatora nie zwalnia wykonawcy z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez niego pracownikom oraz osobom, które na zlecenie wykonawcy wykonują prace na innej podstawie niż stosunek pracy (§ 10 ust. 1, 3).

Umowa zawarta została na czas określony od 02.02.2012 r. do 31.01.2013 r. z możliwością jej przedłużenia (§ 13 ust. 1-2).

Dowód: umowa nr (...), str. 49-57 akt organu rentowego.

Zgodnie z aneksem nr (...) do ww. umowy, umowa została zawarta na czas określony od 01.02.2013 r. do 31.01.2014 r.

Dowód: aneks nr 1, str. 59-60 akt organu rentowego.

Zgodnie z aneksem nr (...) do ww. umowy, umowa została zawarta na czas określony od 01.02.2014 r. do 31.01.2015 r.

Dowód: aneks nr 2, str. 61 akt organu rentowego.

Zgodnie z porozumieniem, które weszło w życie 01.04.2015 r., wykonawcą umowy nr (...) w miejsce Zakładu (...) s.c. J. W. (1), M. W., K. W., K. G., stała się (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Z..

Wprowadzono następujące zmiany.

Zakres usług objętych niniejszą umową: odbiór płyt z mat i linii produkcyjnych oraz ich pakowanie w Dziale (...), obsługa młyna do mielenia braków, inne prace nie wymagające szczególnych kwalifikacji w Dziale (...).

Dowód: porozumienie, str. 63-64 akt organu rentowego.

Umowa obowiązywała też przez cały okres objęty kontrolą, tj. od 01.04.2015 r. do 30.04.2017 r.

Okoliczności niesporne, ustalone na podstawie akt organu rentowego.

(...) sp. z o.o. s.k. z siedzibą w Z. została zarejestrowana od 28.01.2015 r. Została wykreślona z rejestru przedsiębiorców 28.09.2018 r.

Okoliczności niesporne, ustalone na podstawie wpisu w KRS.

Spółka ta okresie objętym kontrolą nie była wpisana do rejestru podmiotów prowadzących agencję zatrudnienia.

Okoliczności niesporne, ustalone na podstawie akt organu rentowego.

Na podstawie umowy zlecenia z 01.04.2015 r., zawartej ze spółką (...), zainteresowany B. A. zobowiązał się do wykonania następujących prac zleconych:

a) prace porządkowe i sprzątanie;

b) odbiór wyrobów z linii w wymiarze 2 120 godzin;

c) prace przy produkcji wyrobów z wełny mineralnej – 2 100 godzin.

Zleceniobiorca wykonywać będzie zlecenie w okresie od 01.04.2015 r. do 31.03.2016 r. bez nadzoru zleceniodawcy i nie w siedzibie zleceniodawcy.

Zleceniodawca zobowiązał się wypłacić zleceniobiorcy wynagrodzenie w stawce godzinowej za każdą godzinę wykonywana prac zleconych.

Zleceniobiorca wniósł o wykonywanie zlecenia na terenie zakładu (...), zobowiązał się jednocześnie nie przeszkadzać pracownikom zatrudnionym w odwołującej się spółce w wykonywaniu przez nich obowiązków pracowniczych związanych z porządkiem i dyscypliną pracy w zakładzie, jak również stosować się do przepisów bhp i ppoż. tam obowiązujących.

Dowód: umowa, str. 159-160 akt organu rentowego.

Na podstawie umowy zlecenia z 01.04.2016 r., zawartej ze spółką (...), zainteresowany B. A. zobowiązał się do wykonania następujących prac zleconych:

a) prace porządkowe i sprzątanie;

b) odbiór wyrobów z linii w wymiarze 2 120 godzin;

c) prace przy produkcji wyrobów z wełny mineralnej – 2 100 godzin.

Zleceniobiorca wykonywać będzie zlecenie w okresie od 01.04.2016 r. do 31.03.2017 r. bez nadzoru zleceniodawcy i nie w siedzibie zleceniodawcy.

Zleceniodawca zobowiązał się wypłacić zleceniobiorcy wynagrodzenie w stawce określonej za wykonanie prac zleconych w wymiarze 184 godzin miesięcznie.

Zleceniobiorca wniósł o wykonywanie zlecenia na terenie zakładu (...), zobowiązał się jednocześnie nie przeszkadzać pracownikom zatrudnionym w odwołującej się spółce w wykonywaniu przez nich obowiązków pracowniczych związanych z porządkiem i dyscypliną pracy w zakładzie, jak również stosować się do przepisów bhp i ppoż. tam obowiązujących.

Dowód: umowa, str. 161 akt organu rentowego.

Na podstawie umowy zlecenia z 31.03.2017 r., zawartej ze spółką (...), zainteresowany B. A. zobowiązał się do wykonania następujących prac zleconych:

a) prace porządkowe i sprzątanie;

b) odbiór wyrobów z linii;

c) prace przy produkcji wyrobów z wełny mineralnej,

Zleceniobiorca wykonywać będzie zlecenie w okresie od 01.04.2017 r. do 31.03.2018 r. bez nadzoru zleceniodawcy i nie w siedzibie zleceniodawcy.

Zleceniodawca zapłaci, a zleceniobiorca otrzyma z tytułu wykonywania zleconej pracy wynagrodzenie w wysokości 13 zł brutto za godzinę. Poza tą kwotę zleceniobiorcy nie przysługuje jakiejkolwiek inne świadczenie lub uprawnienie wynikające z Kodeksu Pracy, w szczególności prawo do urlopu.

Dowód: umowa, str. 163 akt organu rentowego.

W okresach obowiązywania ww. umów zainteresowany otrzymywał umówione wynagrodzenie od spółki (...), rozliczeń dokonywano na podstawie rachunków.

Dowód: rachunki, str. 167-213 akt organu rentowego.

Odwołująca się płaciła spółce (...) kwoty wynikające z umowy nr (...) na podstawie faktur wystawianych przez spółkę (...).

Dowód: faktury, str. 1671-1911 akt organu rentowego.

Wszystkie składki należne z tytułu ww. umów zlecenia zawartych przez spółkę (...) z zainteresowanym zleceniobiorcą zostały opłacone przez spółkę (...).

Okoliczności niesporne (a także zaświadczenie o niezaleganiu w opłacaniu

składek – k. 74 akt sąd.).

Odwołująca się spółka korzystała z firm zewnętrznych w zakresie różnego rodzaju usług. Do tych usług należał m.in. transport, wykonywany przez podmiot zewnętrzny, a także usługi określone w umowie łączącej spółki (...).

Spółka (...) miała zabezpieczyć wykonanie danego zakresu usług i zatrudnić w tym celu swoich pracowników.

Dowód: - zeznania świadka A. S., k. 158v-159v akt sąd.,

- zeznania świadka K. Ś., k. 159v – 160 akt sąd.,

- zeznania świadka J. W. (2), k. 92v-93 akt sąd.;

- zeznania świadka R. B. w sprawie IV U 401/19, k. 173-174 akt sąd.,

- zeznania zainteresowanej K. G. w sprawie IV U 401/19, k. 174-175 akt sąd., w zw. z k. 207v akt sąd.,

- akta organu rentowego.

W spornym okresie od 01.04.2015 r. do 31.03.2017 r. zainteresowany B. A. w ramach ww. umów cywilnoprawnych, zawartych ze spółką (...), wykonywał prace fizyczne na linii produkcyjnej na terenie zakładu spółki (...). Przy linii produkcyjnej pracowali pracownicy spółki (...) i osoby zatrudniane przez spółkę (...). W razie potrzeby zleceniobiorcy mogli ustanowić swoich zastępców. Firma (...) nie miała wpływu na to, którzy pracownicy firmy (...) będą w danym dniu pracowali.

Pracownicy zatrudniani przez spółkę (...) wykonywali proste prace pomocnicze, które nie wymagały szczególnych kwalifikacji. Sprowadzało się to do odbioru produktów stworzonych z linii produkcyjnej, realizacji usługi utylizacji odpadów, pracach porządkowych. Praca zainteresowanego nie wymagała sprzętów ani materiałów. Jego praca polegała na wykonywaniu czynności ręcznie.

Zainteresowany pracował w systemie zmianowym, 4-brygadowym. Brygadzistą był zawsze pracownik spółki (...). Brygadzista wydawał zainteresowanemu polecenia.

Z kolei koordynatorem pracy był R. B.. B. A. przychodził do pracy zgodnie z harmonogramem ustalonym przez spółkę (...). Spółka ta werbowała ludzi do pracy poprzez ogłoszenia w lokalnej gazecie, w internecie i na słupach ogłoszeniowych.

Wchodząc na teren spółki (...) zainteresowany potwierdzał swoją obecność na liście obecności, po czym otrzymywał przepustkę. Wynikało to z tego względu, że firma (...) jest zakładem wysokiego ryzyka i musi mieć wiedzę o wszystkich osobach przebywających na terenie zakładu, z uwagi na spore ryzyko wystąpienia ewentualnego niebezpieczeństwa. Ubranie robocze dla zleceniobiorców dostarczane było przez spółkę (...). B. A. miał na nim logo tej spółki.

Wynagrodzenie było zainteresowanemu wypłacane przez spółkę (...).

Spółka (...) przeprowadzała szkolenia bhp. (...) stanowiskowe przeprowadzane zaś były przez instruktora z firmy (...).

Zainteresowany nie pracował w spółce (...), ponieważ nie chciała go przyjąć. Celem skorzystania z usług firmy zewnętrznej było obniżenie kosztów działalności spółki (...).

Dowód: - zeznania świadka A. S., k. 158v-159v akt sąd.,

- zeznania świadka K. Ś., k. 159v – 160 akt sąd.,

- zeznania świadka J. W. (2), k. 92v-93 akt sąd.;

- zeznania zainteresowanego B. A., k. 93v w zw. z k. 160v akt sąd.;

- zeznania świadka R. B. w sprawie IV U 401/19, k. 173-174 akt sąd.,

- zeznania zainteresowanej K. G. w sprawie IV U 401/19, k. 174-175 akt sąd., w zw. z k. 207v akt sąd.,

- akta organu rentowego.

Sąd rozważył, co następuje:

Odwołanie okazało się zasadne.

Przedmiotem sporu było stwierdzenie, czy pozwany organ rentowy zaskarżoną decyzją prawidłowo ustalił, że zainteresowany B. A. w spornym okresie od 01.04.2015 r. do 31.03.2017 r. podlegał ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca u odwołującej się spółki, a więc czy odwołujący się jest płatnikiem składek z tego tytułu.

Sposób obliczenia i kwota podstawy wymiaru składek, określonej zaskarżoną decyzją – przy założeniu, że stanowisko pozwanego w powyższej kwestii jest prawidłowe – nie były kwestionowane przez spółkę.

Zauważyć przy tym należy, że uzasadnienie przez organ rentowy odpowiedzi na odwołanie pozostaje w oczywistej sprzeczności z samą treścią zaskarżonej decyzji. Treść decyzji dotyczy bowiem kwestii podlegania przez B. A. obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako zleceniobiorca z tytułu świadczenia usług na rzecz płatnika składek (...) spółka z o.o. w spornym okresie, podczas gdy w uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie poruszana jest kwestia zasad wykonywania umów zlecenia, zawieranych przez spółkę (...) z osobami wykonującymi pracę w zakładzie (...).

Zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 300 ze zm.), do zakresu działania Zakładu należy między innymi realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności: stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych (a), wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz (...), (...) Fundusz (...), Fundusz (...)(c).

Z całą pewnością do ustawowych kompetencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy ustalanie faktycznego płatnika składek osoby ubezpieczonej, co wynika m.in. z regulacji zawartej w art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wskazującej, że do zakresu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy między innymi realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych. Uprawnienie i obowiązek organu rentowego ustalenia tytułu ubezpieczeń, wiążę się nieodzownie z ustaleniem płatnika składek i jest przy tym niezależne od kompetencji innych organów kontroli i ochrony prawnej. Organ rentowy jest władny dokonywać samodzielnych ustaleń w zakresie istnienia stosunku prawnego, podobnie jak sądy rozpatrujące odwołanie od wydawanych w takich kwestiach decyzji. Ma zatem obowiązek wydania decyzji wskazującej płatnika składek w razie ustalenia, że podmiot wskazany jako płatnik składek nim nie jest (wyrok SA w Białymstoku z 04.01.2018 r., sygn. akt III AUa 542/17).

Sąd Okręgowy podziela powyższe stanowisko, stwierdzając, że nie jest zasadny zarzut odwołującej się spółki dotyczący wydania zaskarżonej decyzji bez podstawy prawnej i z rażącym naruszeniem prawa.

Ponadto wskazać trzeba, że sąd ubezpieczeń społecznych może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego. Natomiast pisma zawierające rozstrzygnięcia w sprawie załatwianej w drodze decyzji są decyzjami, pomimo nieposiadania w pełni formy przewidzianej w art. 107 § 1 k.p.a., jeśli tylko zawierają minimum elementów niezbędnych dla zakwalifikowania ich jako decyzji. Do takich elementów należy zaliczyć: oznaczenie organu administracji państwowej wydającego akt, wskazanie adresata aktu, rozstrzygnięcie o istocie sprawy oraz podpis osoby reprezentującej organ administracji (por. np. wyrok NSA z 20.07.1981 r., SA 1163/81, OSP 1982/9–10, wyrok WSA w Gdańsku z 11.05.2017 r., sygn. akt III SA/Gd 254/15, wyrok SN z 14.06.2017 r., sygn. akt II UZ 25/17 i powołane tam orzecznictwo).

Decyzja, od której złożono odwołanie w niniejszej sprawie, zawiera wszystkie ww. elementy konstytutywne tego aktu, wymienione powyżej. Należało więc rozpatrzyć merytoryczne stanowiska stron dotyczące przedmiotu zaskarżonego rozstrzygnięcia.

W myśl art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej, płatnikiem składek jest jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi.

Przepisy art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 2 ustawy systemowej przewidują, że osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Stosownie do art. 36 ust. 1 ustawy systemowej, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Obowiązkiem płatnika składek – na mocy art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 ustawy – jest obliczanie, rozliczanie i opłacanie należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy oraz przesyłanie w wyznaczonym terminie deklaracji rozliczeniowych, imiennych raportów miesięcznych oraz opłacanie składek za dany miesiąc.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 (to jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia), jeżeli w umowie określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Natomiast art. 20 ust. 1 ustawy systemowej stanowi, że podstawę wymiaru składek ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe.

Bezsporny był charakter stosunku prawnego, którego stroną był zainteresowany B. A.. Były to dwie umowy zlecenia, w ramach których wykonywał prace fizyczne (prace porządkowe i sprzątanie, odbiór wyrobów z linii w wymiarze 2 120 godzin, prace przy produkcji wyrobów z wełny mineralnej – 2 100 godzin), w okresie od 01.04.2015 r. do 31.03.2017 r.

Rzeczywisty sposób wykonywania umowy sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego w postaci zeznań świadków A. S., K. Ś., J. W. (2) i zeznań samego zainteresowanego. Sąd posiłkował się przy tym zeznaniami świadka R. B. i zainteresowanej K. G., złożonymi w sprawie IV U 401/19. Na rozprawie w dniu 02.02.2021 r. występująca za zainteresowaną spółkę (...) sp. z o.o. - K. G. podtrzymała wcześniejsze zeznania. Zeznania powołanych w sprawie świadków i zainteresowanej były spójne i logiczne, wzajemnie się potwierdzały i uzupełniały, zostały złożone przez osoby mające wiedzę w przedmiocie zasad wykonywania umów zlecenia, zawieranych przez spółkę (...) z osobami wykonującymi pracę w zakładzie (...). Sąd oparł się też na zgromadzonej dokumentacji, w tym – spornych umowach zlecenia, by ustalić treść ich pisemnych postanowień, oraz umowie nr (...) wraz z aneksami i porozumieniem zmieniającym podmiot będący jej stroną.

Zgromadzony materiał dowodowy prowadzi do wniosku, że zgodnie z treścią umów zlecenia z 01.04.2015 r. i 01.04.2016 r., stosunek prawny uzasadniający objęcie zainteresowanego ubezpieczeniami społecznymi realizowany był pomiędzy zainteresowanym a spółką (...), nie zaś pomiędzy zainteresowanym i spółką (...).

Uzasadnia to stwierdzenie, że właściwym płatnikiem składek dla zainteresowanego była spółka (...), która wszystkie należne składki z tego tytułu już bezspornie opłaciła.

Zgodnie z art. 2 ustawy z 06.03.2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1292 ze zm.), podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach.

W doktrynie wskazuje się, że przepis ten powiela regulacje obowiązujące wcześniej w art. 6 ust. 1 u.s.d.g. Ustalając, na czym polega istota wolności działalności gospodarczej, należy sięgnąć po normy Konstytucji, w szczególności art. 20 i art. 22 Konstytucji.

Podnosi się także, że system prawny danego państwa nie kreuje wolności gospodarczej ani też nie przyznaje jej podmiotom gospodarczym. Zakreśla natomiast jej granice, wskazując na ograniczenia swobody korzystania z tej wolności, a także ustanawia jej prawne gwarancje. Sama zaś wolność gospodarcza traktowana jest jako publiczne prawo podmiotowe o charakterze negatywnym, któremu odpowiada ogólny obowiązek państwa nienaruszania swobody działania podmiotów gospodarczych w sferze prowadzonej przez nie działalności gospodarczej. Należy ono do kategorii praw negatywnych wolnościowych, do istoty których należy posiadanie przez uprawnionego roszczenia do państwa zarówno o zaniechanie przez nie ingerencji w sferę uprzednio uznanej wolności, jak i o udzielenie ochrony przed niedozwoloną ingerencją innych podmiotów prawa w sferę wolności jednostki.

W uzasadnieniu projektu Prawa przedsiębiorców wskazano natomiast, że w ramach tak zakreślonej wolności mieści się cały szereg cząstkowych swobód gwarantowanych przedsiębiorcom konstytucyjnie oraz ustawowo. Do tych cząstkowych wolności należą m.in. swoboda wyboru formy organizacyjnoprawnej prowadzonej działalności; swoboda konkurowania z innymi przedsiębiorcami; swoboda w zakresie zbywania swoich towarów lub usług; swoboda w zakresie decydowania o sposobie zaangażowania kapitału; swoboda w zakresie zatrudniania pracowników; swoboda umów; swoboda decydowania o przedmiocie działalności i czasie jej trwania.

Także art. 16 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, wskazujący, że uznaje się wolność prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z prawem Unii oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi, może mieć wpływ na określenie istoty wolności gospodarczej. Przy czym jego treść należy rozumieć jako prawo do prowadzenia działalności gospodarczej i swobodnego zawierania umów w warunkach wolnej konkurencji (A.K. Kruszewski, [w:] Prawo przedsiębiorców. Komentarz, WKP 2019).

Sąd Okręgowy w pełni podziela powyższe stanowisko, stwierdzając, że opisana wyżej zasada wolności gospodarczej stanowić powinna punkt wyjścia przy ocenie realiów niniejszej sprawy.

Należy podkreślić trzy aspekty swobody działalności gospodarczej: swobodę wyboru formy organizacyjnoprawnej prowadzonej działalności, swobodę w zakresie zatrudniania pracowników, swobodę umów.

W niniejszej sprawie mamy do czynienia z sytuacją, w której odwołująca się spółka zorganizowała swoją działalność poprzez korzystanie w wielu jej zakresach z usług podmiotów trzecich w ramach outsourcingu. Jednym z zakresów tej działalności jest odbiór płyt z mat i linii produkcyjnych oraz ich pakowanie w Dziale (...), obsługa młyna do mielenia braków, inne prace nie wymagające szczególnych kwalifikacji w Dziale (...) – zgodnie z porozumieniem, które weszło w życie 01.04.2015 r., związanym z wykonywaniem umowy nr (...).

W ramach takiej organizacji działalności, spółka (...) załatwiała część potrzebnych jej usług, korzystając z osób zatrudnionych w podmiocie zewnętrznym – spółce (...).

Ostatecznie spółka (...) skorzystała z rezultatów prac wykonywanych przez zleceniobiorców spółki (...), ale na tym właśnie polega outsourcing.

Treść umów zawieranych przez spółkę (...) i spółkę (...) oraz umów zawieranych przez spółkę (...) z zainteresowanym B. A. nie narusza przepisów prawa.

Sytuacja opisana w stanie faktycznym sprawy nie narusza ponadto ani interesów ubezpieczonych (którzy otrzymywali wynagrodzenie za wykonywaną pracę, niezależnie od tego, jaki podmiot to wynagrodzenie wypłacał), ani Zakładu (który otrzymał składki z tytułu tych zleceń w takiej samej wysokości, w jakiej by je otrzymał, gdyby zleceniodawcą była spółka (...)).

Nie prowadzi też do zaistnienia tzw. „trójkąta umów”, tj. umowy o pracę, umowy zlecenia (o dzieło) między pracownikiem, a osobą trzecią i umowy o podwykonawstwo między pracodawcą i zleceniodawcą (por. art. 8 ust. 2a u.s.u.s.). W niniejszej sprawie umowy były zawarte wyłącznie pomiędzy spółkami oraz pomiędzy spółką (...) a zainteresowanym zleceniobiorcą. Zainteresowanego i odwołującej się nie łączył żaden stosunek prawny.

Skoro tak, to organizacja pracy przyjęta przez odwołującą się jest w pełni uprawniona w ramach swobody działalności gospodarczej i nie prowadzi do ominięcia żadnych przepisów prawa.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzeczono jak w punkcie I wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego (pkt II i III) orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 265), zasądzając od organu pozwanego na rzecz każdej ze spółek kwotę po 180 zł.