Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 grudnia 2020 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Joanna Składowska

Sędziowie: Elżbieta Zalewska - Statuch

Barbara Bojakowska

po rozpoznaniu w dniu 23 grudnia 2020 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Banku (...) S.A. z siedzibą w W.

z udziałem P. C., K. C., S. C. i J. W.

o stwierdzenie nabycia spadku

na skutek apelacji J. W.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z dnia 7 lutego 2019 r.,

sygn. akt I Ns 1286/18

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Zduńskiej Woli do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 414/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z 7 lutego 2019 r., wydanym pod sygn. akt I Ns 1286/18 w sprawie z wniosku wierzyciela - Banku (...) S.A. z siedzibą w W. , Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli stwierdził, że spadek po A. C. (1) z domu W., córce I. i Z., zmarłej 29 września

2017 r. w Ł., przed śmiercią na stałe zamieszkałej w Z., na podstawie ustawy i z dobrodziejstwem inwentarza nabył w całości brat spadkodawczyni J. W., syn Z. i I. (pkt 1); uznając, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt 2).

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach

A. C. (1) z domu W., córka Z. i I. z domu P., urodzona (...) w Ł., zmarła w dniu 29 września 2017 r. w Z.. Ostatnio na stałe zamieszkiwała w Z. przy ul. (...). W dacie śmierci postawiła po sobie męża S. C. oraz córki K. C. i P. C.. Do kręgu najbliższych krewnych w dacie śmierci spadkodawczyni należeli także jej matka I. W. oraz brat J. W.. Żadna ze wskazanych osób nie zrzekała się dziedziczenia po zmarłej, ani też nie została uznana za niegodnego dziedziczenia. Niemniej zarówno mąż zmarłej, jak też jej dzieci oraz matka złożyły w dniu 28 marca 2018 r. przed notariuszem H. M., prowadzącą kancelarię w Z. oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłej. Zarówno K. C., jak i P. C. w dniu śmierci matki nie miały zstępnych.

Ojciec spadkodawczyni nie dożył chwili otwarcia spadku.

Z uwagi na fakt, że zarówno mąż spadkodawczyni, jak i jej dzieci oraz matka skutecznie odrzucili spadek przed notariuszem przed upływem terminu wskazanego w art. 1015 § 1 k.c., a jej ojciec nie żył w chwili otwarcia spadku, kolejnych spadkobierców należało poszukiwać wśród krewnych w linii bocznej, zgodnie z regułami zawartymi w art. 932 k.c.

Jak ustalono, do najbliższego kręgu spadkobierców w linii bocznej należy brat zmarłej J. W.. W aktach sprawy brak jest informacji, czy odrzucił spadek, choć od daty złożenia takiego oświadczenia przez jego matkę do chwili zamknięcia rozprawy upłynęło ponad pół roku. Wobec powyższego, Sąd uznał, że w przypadku J. W. zastosowanie znajduje zasada wynikająca z art. 1015 § 2 k.c., wedle której brak oświadczenia spadkodawcy jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W tym stanie rzeczy - na podstawie art. 932 § 4 k.c. - Sąd stwierdził że spadek po A. C. (2) na podstawie ustawy i z dobrodziejstwem inwentarza nabył w całości jej brat J. W..

O kosztach sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

J. W. wniósł apelację od postanowienia Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie w całości i wnosząc o jego uchylenie wraz ze zniesieniem postępowania i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Zduńskiej Woli do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Skarżący podniósł następujące zarzuty:

1.  nieważności postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.) z uwagi na pozbawienie J. W. możności obrony swych praw, tj. możliwości złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o powołaniu do spadku, wskutek wysłania zawiadomienia na niewłaściwy adres i zamknięcia rozprawy przed rozpoczęciem biegu terminu do odrzucenia spadku, co doprowadziło do wydania postanowienia o dziedziczeniu spadku z dobrodziejstwem inwentarza;

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 135 § 1, art. 138 § 1 i 139 § 1 k.p.c., polegające na nieprawidłowym ustaleniu, że uczestnik J. W. został prawidłowo zawiadomiony o toczącym się postępowaniu, podczas gdy uczestnik od 2008 r. nie przebywa pod adresem wskazanym w zawiadomieniu, bowiem mieszka i pracuje w USA;

3.  naruszenie prawa materialnego, tj.:

- art. 1015 § 1 i 2 k.c. przez błędną wykładnię w drodze uznania, że 6 miesięczny termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez uczestnika J. W. upłynął, podczas gdy termin ten należy liczyć od dowiedzenia się przez uczestnika o odrzuceniu spadku przez jego matkę, czyli od dnia doręczenia mu wezwania od wierzyciela do zapłaty długu spadkowego;

- art. 932 § 4 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie i stwierdzenie, że spadek po A. C. (2) nabył w całości jej brat J. W., mimo iż w dacie orzekania nie rozpoczął jeszcze biegu termin na odrzucenie spadku przez uczestnika;

- art. 1026 k.c. poprzez wydanie postanowienia, mimo iż w dacie orzekania nie rozpoczął jeszcze biegu termin na odrzucenie spadku przez uczestnika.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie, choć nie był zasadny zarzut nieważności postępowania.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego 7 sędziów - zasada prawna z dnia 20 kwietnia 2010 r. , III CZP 112/00, niewzięcie przez zainteresowanego udziału w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały, argument przesądzający, przemawiający przeciwko nieważności postępowania nieprocesowego w omawianym przypadku, wynika z art. 524 § 2 k.p.c., zgodnie z którym - inaczej niż w procesie - osoba zainteresowana, niebędąca uczestnikiem postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy, może żądać wznowienia postępowania, jeżeli postanowienie to narusza jej prawa.

Sąd Rejonowy natomiast dopuścił się pozostałych uchybień wskazanych w apelacji.

Uczestnikiem postępowania nieprocesowego można się stać wskutek własnej czynności (zgłoszenia wniosku wszczynającego postępowanie) albo wzięcia udziału w toczącym się postępowaniu na skutek dokonania czynności procesowej albo z mocy prawa albo wezwaniu przez sąd do udziału w sprawie. Samo wydanie postanowienie nie jest jednak wystarczające, gdyż konieczne jest zakomunikowanie jego treści adresatowi. Dopiero z chwilą otrzymania przez niego „wezwania dokonanego przez sąd” poprzez doręczenie odpisu postanowienia oraz odpisu wniosku wszczynającego postępowanie zainteresowany staje się uczestnikiem. Wobec obowiązującej w postępowaniu cywilnym zasady oficjalności doręczeń osobie fizycznej - co do zasady - zawiadomienia o terminie rozprawy i pisma procesowe doręcza się osobiście. Doręczenie zastępcze, jakie miało miejsce w przedmiotowej sprawie w odniesieniu do skarżącego, nie mogło być uznane za prawidłowe i skuteczne, bowiem pismo nie zostało skierowane na adres rzeczywistego miejsca zamieszkania uczestnika postępowania.

Skarżący wykazał za pomocą stosownych dokumentów, że od 2008 r. mieszka i pracuje w (...). Tymczasem korespondencja kierowana była na adres: Z. ul. (...).

Powyższe oraz fakt, że J. W. nie utrzymywał kontaktów ze spadkodawczynią, ani jej najbliższą rodziną skutkowało tym, iż skarżący nie wiedział ani o śmierci siostry, ani o toczącym się postepowaniu, ani wreszcie o złożeniu przez spadkobierców powołanych do spadku w pierwszej kolejności: męża zmarłej, jej dzieci oraz matkę oświadczeń o odrzuceniu spadku.

Zgodnie zaś z art. 1015 k.c., oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania, a brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Artykułu 1026 k.c. nie należy zatem rozumieć dosłownie. Sześciomiesięczny termin jest bowiem jedynie terminem minimalnym. Termin ten może, a niekiedy nawet musi, ulec przedłużeniu, jeżeli niektórzy ze spadkobierców dowiedzieli się o tytule swojego powołania później niż w dniu otwarcia spadku. Dotyczy to szczególnie spadkobierców ustawowych powołanych w dalszej kolejności. Prawidłowo zatem przepis ten powinien być sformułowany następująco: stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić, zanim wszyscy znani sądowi spadkobiercy nie złożą oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku albo nie upłynie dla nich termin do jego złożenia.

Skarżący dowiedział się o tytule swego powołania dopiero 9 września 2020 r. Nie złożył jeszcze oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Z treści złożonego pisma wynika, że zamierza spadek odrzucić.

Zatem w chwili obecnej orzeczenie o stwierdzeniu nabycia spadku nie jest dopuszczalne, a złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez J. W. będzie skutkowało koniecznością poszukiwania spadkobierców powołanych do spadku w dalszej kolejności.

W świetle powyższego - na zasadzie art. 386 § 4 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. - Sąd Okręgowy orzekł o uchyleniu zaskarżonego postanowienia i przekazaniu sprawy Sądowi Rejonowemu w Zduńskiej Woli do ponownego rozpoznania, przy pozostawieniu temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, zgodnie z art. 108 § 2 k.p.c.