Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 stycznia 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Joanna Składowska

Sędziowie: Elżbieta Zalewska- Statuch

Barbara Bojakowska

po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 2021 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa: K. G. i M. G.

przeciwko M. S.

o odszkodowanie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Sieradzu z dnia 11 września 2020 r.,

sygn. akt I C 767/19

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że w punkcie 1 oddala powództwo, a w punkcie 2 nie obciąża powodów obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów procesu;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  nie obciąża powodów obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 417/20

UZASADNIENIE

W pozwie skierowanym do Sądu Rejonowego w Wieluniu M. G.

i K. G. wnieśli o zasądzenie od M. S. na ich rzecz solidarnie kwoty 3 000 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz kosztami procesu według norm przepisanych.

Pozwany domagał się oddalenia powództwa w całości i zasądzenia od powodów solidarnie na jego rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Postanowieniem z 14 października 2019 r., Sąd Okręgowy w Sieradzu wyłączył sędziów Sądu Rejonowego w Wieluniu, wyznaczając jednocześnie do rozpoznania sprawy Sąd Rejonowy w Sieradzu.

Zaskarżonym wyrokiem z 11 września 2020 r., wydanym pod sygn. akt I C 767/19, Sąd Rejonowy w Sieradzu zasądził od pozwanego solidarnie na rzecz powodów 3 000 złotych

z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 30 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty (pkt 1) oraz nakazał ściągnąć od M. S. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Sieradzu 200 złotych z tytułu zwrotu kosztów postępowania wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa (pkt 2).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

Pozwany M. S. (zastępca Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wieluniu J. S.) prowadził przeciwko powódce M. G. postępowania egzekucyjne w sprawach: Km 2055/14, Km 9873/16 i Km 970/17 na podstawie tytułów wykonawczych wydanych wyłącznie przeciwko powódce.

W dniu 28 września 2009 r. powodowie: K. G. i M. G. zawarli z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w I., przed notariuszem M. K. - G., prowadzącą kancelarie notarialną w T. umowę dzierżawy, na mocy której powodowie jako wydzierżawiający oddali w dzierżawę ( (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w I.) część nieruchomości położonej w miejscowości C., oznaczonej jako działka o nr ewidencyjnym (...), stanowiącej ich wyłączną własność na zasadach ustawowej wspólności majątkowej, na okres 25 lat, tj. do dnia 28 września 2034 r. Jednocześnie dzierżawca zobowiązał się zapłacić wydzierżawiającym za każdy rok obowiązywania umowy z tytułu czynszu dzierżawnego kwotę 15 000 złotych.

W toku postępowań egzekucyjnych: Km 2055/14, Km 9873/16 i Km 970/17, pozwany M. S. dokonał zajęcia wierzytelności przysługującej od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.. Zajęta wierzytelność dotyczyła wskazanej umowy.

W dniu 5 marca 2019 r. trzeciodłużnik - (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. przekazał na rachunek Komornika wierzytelność w kwocie 12 927,64 złotych.

W piśmie złożonym w Kancelarii (...) w dniu 6 marca 2019 r. powód poinformował pozwanego, że wierzytelność od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wchodzi do majątku wspólnego małżonków.

W dniu 7 marca 2019 r. pozwany przekazał z zajętej i otrzymanej w dniu 5 marca 2019r. od trzeciodłużnika wierzytelności: na rzecz wierzyciela (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. kwotę 7 226,29 złotych, na rzecz wierzyciela P.U.H. (...) wspólników spółki cywilnej (...), A. Z. i A. G. kwotę 1 850,02 złotych oraz na rzecz wierzyciela G. C. kwotę 556,03 złotych. W tym samym dniu pozwany wydał postanowienia o umorzeniu prowadzonych przeciwko M. G. postępowań egzekucyjnych, ustalił w nich koszty, a pozostałą z zajęcia kwotę (1 832,20 złotych), po potrąceniu kosztów, zwrócił powódce.

W piśmie z 26 lipca 2019 r. M. G. wezwała pozwanego, powołując się na treść art. 36 § 1 ustawy o komornikach sądowych, do zapłaty na jej rzecz kwoty 3 000 złotych w nieprzekraczalnym terminie 7 dni z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Jeszcze tego samego dnia, powyższe pismo zostało nadane na adres Kancelarii (...). Pozwany nie wypłacił żądanej kwoty.

Jak zauważył Sąd Rejonowy, legitymacja bierna M. S., jako zastępcy Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wieluniu J. S. wynika wprost z przepisu art 36 § 1 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (Dz. U. z dnia 25 kwietnia 2018 r. poz. 771 z późn. zm.), który stanowi, iż komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności. Stosownie z kolei do treści § 4 tego samego przepisu, komornik będący zastępcą innego komornika, jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności podejmowanych w roli zastępcy innego komornika.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, iż w toku postępowania powodowie sprecyzowali, iż dochodzona pozwem należność stanowi kwotę bezprawnie zajętą przez komornika, biorąc pod uwagę, iż zajęta wierzytelność objęta była wspólnością ustawową małżeńską, a wyegzekwowane zobowiązania dotyczyły wyłącznie M. G. (wierzyciele nie dysponowali tytułami przeciwko obojgu małżonkom). Tym samym, skoro powodowie ostatecznie wyjaśnili, iż nie podnoszą zarzutu, że doszło do wyegzekwowania nienależnych kwot na rzecz wierzycieli (ponad kwoty wynikające z tytułu wykonawczego), podniesiony przez pozwanego zarzut braku legitymacji biernej nie mógł zasługiwać na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 36 § 1 ustawy o komornikach sądowych, obowiązek odszkodowawczy komornika powstanie, jeżeli zostaną spełnione następujące przesłanki:

a) zaistnieje zdarzenie, z którym przepis prawa wiąże odpowiedzialność komornika, tj. niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności,

b) powstanie szkoda: majątkowa lub niemajątkowa,

c) zaistnieje związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą.

W przedmiotowej sprawie, Komornik M. S., jako zastępca Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wieluniu J. S., wyrządził powodom szkodę poprzez niezgodne z prawem działanie polegające na tym, iż przekazał wierzycielom M. G. środki pieniężne pochodzące z zajęcia wierzytelności, mimo uzyskania dzień wcześniej informacji o tym, iż zajęta wierzytelność wchodzi do majątku wspólnego powodów, a żaden z wierzycieli nie dysponował tytułem wykonawczym przeciwko obojgu małżonkom ani tytułem egzekucyjnym z nadaną klauzulą wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużniczki z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową. Skoro informacja udzielona przez K. G., iż zajęta wierzytelność wchodzi do majątku wspólnego powodów nie była w dniu 6 marca 2019 r. potwierdzona jakimikolwiek dokumentami, pozwany winien po dokonaniu zajęcia wstrzymać się z wypłatą środków pieniężnych i podjąć czynności zmierzające do ustalenia czy wierzytelność ta była rzeczywiście objęta wspólnością ustawową małżeńską i dopiero w zależności od tych ustaleń podejmować dalsze działania.

Kolejna przesłanka, jaka winna być spełniona, to szkoda rozumiana jako uszczerbek majątkowy, czyli zmniejszenie się majątku wskutek określonego zdarzenia, obejmujący rzeczywistą stratę (dammum emergens) i utracone korzyści (lucrum cessans). Także i ta przesłanka została w przedmiotowej sprawie spełniona. Poprzez wypłatę przez pozwanego środków wierzycielom została wyrządzona szkoda powodom, polegająca na tym, iż ze środków pieniężnych należących do ich majątku wspólnego (bez nadania klauzuli na małżonka dłużniczki) zostali spłaceni wierzyciele tylko i wyłącznie powódki. Szkoda powodów polegała na tym, że środki te, bez nadania klauzuli w trybie art. 787 k.p.c., w ogóle nie powinny być przedmiotem egzekucji, a wypłacając je wierzycielom, pozwany spowodował uszczerbek majątkowy po stronie powodów.

Powodowie wykazali, iż pomiędzy zdarzeniem (niezgodnym z prawem działaniem Komornika) a szkodą zaistniał adekwatny związek przyczynowy (gdyby pozwany nic wypłacił środków pieniężnych pochodzących z zajęcia wierzytelności wierzycielom powódki, mimo uzyskania dzień wcześniej informacji o tym, iż ta wierzytelność wchodzi do majątku wspólnego powodów, nic doszłoby do uszczerbku majątkowego po ich stronie).

W świetle powyższych uwag, powództwo zasługiwało w całości na uwzględnienie.

O kosztach postepowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Z powyższym orzeczeniem nie zgodził się pozwany wnosząc apelację, w której zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w całości, tj. w zakresie uwzględniającym w stosunku do pozwanego żądanie zapłaty solidarnie na rzecz powodów kwoty 3 000 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie naliczanymi od dnia 30 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty oraz

w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I. błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na rozstrzygnięcie sprawy polegający na ustaleniu, że pozwany Komornik M. S., jako zastępca Komornika Sądowego przy SR w Wieluniu J. S., posiadał informację - na dzień przed przekazaniem środków pieniężnych wierzycielom - że środki pochodzące z zajęcia wierzytelności wchodziły w skład majątku wspólnego powodów, podczas gdy zgromadzony materiał dowodowy prowadzi do odmiennych wniosków;

II. obrazę prawa materialnego tj. art. 361 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 36 § 1 ustawy o komornikach sądowych, poprzez dokonanie nieprawidłowej wykładni wskazanych przepisów i tym samym uznanie, że w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy wystąpiła szkoda - co do zasady - oraz że wystąpiła szkoda po stronie obu powodów, podczas gdy w wyniku działań pozwanego doszło do wypłaty przez pozwanego środków wierzycielom tylko i wyłącznie powódki, a tym samym po stronie powodów nie została spełniona przesłanka uszczerbku majątkowego, czyli zmniejszenia się majątku wskutek działań pozwanego, albowiem wskutek działań pozwanych zostały zaspokojone długi powódki.

Z ostrożności procesowej, w przypadku nieuwzględnienia powyższych, skarżący podniósł zarzut nieprawidłowego przyjęcia, że zobowiązanie pozwanego w stosunku do powodów ma charakter solidarny w sytuacji, gdy brak ku temu jakichkolwiek podstaw prawnych i faktycznych, a tym samym brak jakichkolwiek podstaw do uwzględnienia żądania po stronie powódki.

Wskazując na powyższe zarzuty apelacyjne, pozwany wniósł o:

I.  zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. 1 poprzez oddalenie powództwa w całości;

II.  uchylenie pkt. 2 wyroku oraz ponowne rozstrzygnięcie o kosztach procesu za postępowanie przed Sądem pierwszej instancji poprzez zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania w całości, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych;

III.  zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie, choć nie wszystkie z podniesionych w niej zarzutów były zasadne.

W aktach postępowania egzekucyjnego Km 2055/14 znajduje się pismo K. G., w którym wyraźnie wskazano, że zajęta wierzytelność wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków K. i M. G.. Pismo to wpłynęło do kancelarii komornika 6 marca 2019 r.

Zgodnie z art. 776 ¹ § k.p.c. zaś, tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko dłużnikowi pozostającemu w związku małżeńskim jest podstawą do prowadzenia egzekucji z majątku osobistego dłużnika oraz z pobranego przez niego wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskanych z prowadzenia przez niego innej działalności zarobkowej oraz z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.

Jak słuszne wskazał Sąd Rejonowy, skoro wierzyciele nie uzyskali klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużniczki, egzekucja z wierzytelności stanowiącej dochód ze wspólnej nieruchomości małżonków była niedopuszczalna i jeśli Komornik nie miał pełnej informacji w tym zakresie, przed zaspokojeniem wierzycieli winien wyjaśnić tę kwestię.

Zatem zachowanie pozwanego nosiło cechy bezprawności.

Zgodzić należy się natomiast z zarzutem naruszenia art. 361 k.c.

Jak prawidłowo zważył Sąd pierwszej instancji, dla powstania odpowiedzialności odszkodowawczej nie wystarczy bezprawność zachowania określonego podmiotu, konieczne jest również powstanie szkody po stronie poszkodowanego, pozostającej w adekwatnym związku przyczynowym z tym zachowaniem.

Ogólnie rzecz ujmując, szkodą jest powstała wbrew woli poszkodowanego różnica między obecnym jego stanem majątkowym a tym stanem, jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Bywa wszakże, że zdarzenie powodujące szkodę przynosi poszkodowanemu pewną korzyść. Jeżeli korzyść taka pozostaje w normalnym związku przyczynowym z tym zdarzeniem, to najczęściej nie będzie można jej pomijać przy określaniu odszkodowania.

Wskazana wyżej zasada - compensatio lucri cum damno stanowi pewne zabezpieczenie interesów majątkowych podmiotu zobowiązanego do naprawienia szkody. Jak zauważano w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 1999 r. (sygn. akt I CKN 1069/97, LEX nr 1213445), ma na celu zapobieżenie tworzenia się lepszej sytuacji majątkowej poszkodowanego od tej, w jakiej znajdowałby się on, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Poszkodowany nie może w rezultacie uzyskać więcej, niż stracił. Stratę kompensuje się więc korzyściami i wysokość szkody zmniejsza się o tyle, o ile poszkodowany odniósł z tego samego zdarzenia, które wywołało szkodę, korzyść majątkową. W przeciwnym wypadku mogłoby dojść do nieusprawiedliwionego wzbogacenia się osoby poszkodowanej.

Reasumując, przesłanką do zastosowania możliwości zmniejszenia świadczenia odszkodowawczego w oparciu o wspomnianą regułę, jest tożsamość zdarzenia z którego wynika zarówno szkoda jak i przysporzenie majątkowe. Ponadto, pomiędzy uszczerbkiem

a uzyskaniem określonej korzyści musi zaistnieć związek przyczynowy.

W sprawie przedmiotowej szkoda powodów wynikająca z bezprawnego zachowania pozwanego polegała na tym, że nie trafiła do ich majątku kwota przypadająca im od wierzyciela na podstawie umowy dzierżawy zawartej w dniu 28 września 2009 r. Słusznie jednak zauważa skarżący, że pieniądze zaspokoiły wierzycieli powódki oraz wierzytelność Komornika z tytułu kosztów egzekucji, powodując ich wygaśniecie. Zmniejszyły się zatem w takim stopniu pasywa powódki. Zgodnie z art. 41 § 2 k.r.o., jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

Jeśli zatem w toku egzekucji toczącej się przeciwko powódce, wierzyciele nie zostaliby zaspokojeni, postępowania egzekucyjne toczyłyby się dalej, a co więcej, wysokość wierzytelności mogłaby się zwiększać z uwagi na naliczanie odsetek za opóźnienie. Środki pochodzące ze źródeł wskazanych w powołanym wyżej przepisie nie zasilałyby zaś majątku wspólnego małżonków, lecz trafiały do wierzycieli.

Warto także zauważyć, że zgodnie z art. 52. § 1a. k.r.o., wierzyciele mogliby żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej, jeżeli uprawdopodobniliby, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Gdyby zatem wierzyciele nie zostali zaspokojeni, mogłoby przysługiwać im uprawnienie do zbycia udziału powódki we wspólnej nieruchomości.

W ostatecznym rozrachunku zatem zasadne jest przyjęcie, że majątek wspólny powodów nie uległ uszczupleniu, bowiem dzięki wygaśnięciu wierzytelności powódki, po 7 marca 2019 r. do majątku tego mogą trafiać potencjalne dochody powódki, o jakich mowa w art. 31 § 2 k.r.o.

Nawet zaś, gdyby zastosowanie wskazanej wyżej konstrukcji wzbudzało wątpliwości, w ocenie Sądu Okręgowego, podniesione okoliczności powodowały, że roszczenie powodów należało oceniać jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, co uzasadniało także oddalenie powództwa na zasadzie art. 5 k.c. Choć bowiem określone środki nie trafiły do majątku wspólnego powodów w marcu 2019 r., to małżonkowie uniknęli dalszych, być może bardzo dotkliwych konsekwencji prowadzonych egzekucji i narastania istniejących zobowiązań. Warto również w tym kontekście podkreślić, że choć wierzytelność zajęta została już 21 października 2014 r., powodowie wcześniej, tj. do 6 marca 2019 r., okoliczności, że stanowi dochód z majątku wspólnego nie podnosili, choć powódka składała pisma odnoszące się do egzekucji z tego składnika (pismo z 25 lutego 2016 r. - k. 96 akt Km 2055/14).

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy - na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. - zmienił zaskarżony wyrok w pkt 1 i2 w ten sposób, że oddalił powództwo, nie obciążając powodów obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów procesu za obie instancje.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., uznając, że zasady słuszności sprzeciwiają się obciążaniu powodów obowiązkiem zwrotu kosztów pozwanemu w sytuacji, gdy z uwagi na nieprawidłowości w czynnościach egzekucyjnych mieli oni prawo do subiektywnego przekonania o zasadności wniesionego powództwa, a ich sytuacja majątkowa jest na tyle trudna, że uzasadniała zwolnienie ich od kosztów sądowych w całości.