Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2020 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 października 2020r. w G.

sprawy z powództwa Miasta G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o zasiłek pogrzebowy

na skutek apelacji Miasta G.

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 5 lutego 2020 r. sygn. akt VI U 383/19

1.  zmienia zaskarżony wyrok w całości i poprzedzającą go decyzję w ten sposób, że przyznaje Miastu G. kwotę 86,40 zł (osiemdziesiąt sześć złotych i 40/100) tytułem dalszego zasiłku pogrzebowego,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz Miasta G. kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu przed Sądami I i II instancji.

(-)sędzia (del) Magdalena Kimel (-)sędzia Małgorzata Andrzejewska (-)sędzia Patrycja Bogacińska- Piątek

VIII Ua 18/20

UZASADNIENIE

Odwołujący Miasto G. – Ośrodek Pomocy (...) w G. domagał się zmiany decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 12 czerwca 2019r. mocą, której przyznano prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłym w dniu 9 marca 2019r. Z. G. w kwocie 2.772,44 zł. Nadto odwołujący domagał się zasądzenia na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu złożonego odwołania podano, że 12 grudnia 2017r. pomiędzy Miastem G., a Firmą (...) B. J. z siedzibą w G. zawarta została umowa na świadczenie usług pogrzebowych. Firma (...) wyłoniona została w trybie przetargu nieograniczonego. Odwołujący podał, że zgodnie z formularzem cenowym stanowiącym załącznik do wymienionej umowy jednym ze składników pogrzebu jest „kompletowanie dokumentów” niezbędnych do sprawienia pogrzebu, to jest karty zgonu oraz aktu zgonu, bez których nie można sprawić pogrzebu. Dokumenty kompletuje pracownik Formy Pogrzebowej a usługa wyceniona jest na kwotę 86,40 zł. Tym samym w ocenie odwołującego przyjąć należy, że koszty kompletowania dokumentów jako pokryte przez odwołującego powinny zostać zaliczone przez organ rentowy do kosztów pogrzebu i zwrócone odwołującemu.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od odwołującego kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. Uzasadniając swoje stanowisko ZUS podał, że zaskarżona decyzja została wydana w oparciu o brzmienie art. 78 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Pozwany powołał się na wykładnię językową, zgodnie z którą pogrzeb to obrzęd towarzyszący chowaniu zmarłego, tym samym koszty pogrzebu to koszty wiązane ze złożeniem ciała zmarłego do grobu. W ocenie pozwanego nie sposób zaakceptować żądania uwzględniającego kategorię wydatków „załatwienie formalności” jako ściśle związanej z obrzędem złożenia zwłok do grobu.

Wyrokiem z 5 lutego 2020r. Sąd Rejonowy w Gliwicach VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (sygn. akt VI U 383/19), w punkcie pierwszym odwołanie oddalił, natomiast w punkcie drugim zasądził od odwołującego na rzecz organu rentowego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd I instancji ustalił, że po przeprowadzeniu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego zawarta został umowa nr ZP.322.147.2017 pomiędzy Miastem G. reprezentowanym przez dyrektora Ośrodka Pomocy (...) w G. a Firmą (...) B. J. z siedzibą w G.. Zakres umowy obejmował świadczenie usług pogrzebowych tradycyjnych.

W dniu 9 marca 2019r. zmarł Z. G., którego pochówek na podstawie ww. umowy zorganizowała Firma (...) z siedzibą w G..

Koszt pogrzebu stanowiła kwota 3.777,00 zł, na którą zgodnie z fakturą nr (...) z 15 marca 2019r. składało się:

• przygotowanie zmarłego, obsługa, trumna – 756 zł

• kompletowanie dokumentów – 86,40 zł

• przewozy – 648 zł

• chłodnia – 129,60 zł

• urna – 108 zł

• miejsce na cmentarzu – 64,80 zł

• wykopanie i zasypanie grobu – 456,84 zł

• kaplica – 65,88 zł

• obsługa kapłańska – 350 zł

• krzyż – 54 zł

• tabliczka – 10,80 zł

• obudowa – 20,52 zł

• palma, znicz – 64,80 zł

• klepsydry – 43,20 zł.

Zaskarżoną decyzją z 12 czerwca 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. przyznał odwołującemu prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłym w dniu
9 marca 2019r. Z. G. w kwocie 2.772,44 zł. Organ rentowy nie uwzględnił kwoty 86,40 zł dotyczącej załatwienia formalności.

Odwołujący podał, że kwota za „kompletowanie dokumentów” jest kwotą ryczałtową. Z pisma Firmy (...) wynika, że firma może dokonywać w zależności od istniejącej potrzeby następujących czynności: odebranie zlecenia z siedziby (...), załatwienie karty zgonu w szpitalach, załatwienie karty zgonu w przychodniach, zarejestrowanie karty zgonu w USC i na jej podstawie otrzymania aktu zgonu, załatwienie formalności w K. i na cmentarzu i rozwieszenie klepsydr w miejscu zamieszkania osoby zmarłej na cmentarzu.

Sąd I instancji uznał okoliczności sprawy za bezsporne i wszechstronnie wyjaśnione w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał, że odwołanie ubezpieczonej jest niezasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie, Sąd Rejonowy podkreślił, że zasiłek pogrzebowy jest jednorazowym świadczeniem przysługującym w razie ziszczenia się ryzyka śmierci i związanej z nią konieczności urządzenia pochówku. Świadczenie może otrzymać ten podmiot, który pokrył koszty pogrzebu.

Sąd Rejonowym uznał, że brak jest podstaw do przyznania odwołującemu prawa do kwoty 86,40 zł wynikającej ze złożonej faktury VAT, a obejmującej „kompletowanie dokumentów” związanych z pogrzebem. Bowiem w przypadku podmiotów takich jak Ośrodek Pomocy (...) w G. przysługuje prawo jedynie do zwrotu kosztów rzeczywiście poniesionych, które związane są z przygotowaniem pogrzebu. W niniejszej sprawie kwota wskazana przez odwołującego jako wydatek na „kompletowanie dokumentów” nie została w żaden sposób wykazana. W szczególności nie wykazany został jej związek z konkretnym pogrzebem. Wprawdzie odwołujący wskazał kompleksowo co wchodzić może w zakres „kompletowania dokumentów”, jednak nie wskazał co wchodziło w zakres tej czynności w przypadku organizacji pogrzebu Z. G.. Pełnomocnik odwołującego przyznał ponadto, że kwota ta jest ryczałtowa i jej wysokość jest niezmienna, niezależnie od wykonanych czynności. Sąd Rejonowy uznał zatem, że skoro kwota za „kompletowanie dokumentów” ma charakter ryczałtowy, niezależny od wykonania wskazanych w piśmie Firmy (...) czynności, to nie został wykazany jej związek ze zorganizowaniem konkretnego pogrzebu i – w konsekwencji – odwołujący nie może żądać jej zwrotu od organu rentowego. Zdaniem Sądu I instancji koszty te mogłyby zostać przyznane jedynie wtedy, gdyby z faktury VAT wynikało, ile konkretnie roboczogodzin pracownicy firmy zewnętrznej przeznaczyli na kompletowanie dokumentów związanych z pogrzebem danej osoby i jakie jest z tego tytułu wynagrodzenie firmy zewnętrznej, które zapłacić ma odwołujący.

Sąd Rejonowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a o kosztach procesu orzekł na mocy art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (jednolity tekst Dz.U. z 2018 roku, poz. 265).

Z powyższym wyrokiem nie zgodził się odwołujący. Wniósł apelację, w której zarzucił wyrokowi Sądu I instancji:

naruszenie art. 78 ust. 2 i art. 79 ust. 1 ustawy poprzez błędną wykładnię, że ryczałtowa należność 86,40 zł za kompletowanie dokumentów nie stanowi udokumentowanych kosztów pogrzebu.

Miasto G. wniosło o:

zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji poprzez przyznanie kwoty 86,40 zł tytułem dalszego zasiłku pogrzebowego oraz zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelujący podkreślił, że jednym ze składników kosztów pogrzebu jest „kompletowanie dokumentów” niezbędnych do sprawienia pogrzebu, tj. karty zgonu wraz z kartą przeznaczoną dla cmentarza oraz aktu zgonu. Bez tych dokumentów nie można sprawić pogrzebu. Dokumenty kompletuje pracownik zakładu pogrzebowego, a usługa ta została wyceniona na kwotę 86,40 zł.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. wniósł o oddalenie apelacji
i zasądzenie od Miasta G. na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja Miasta G. zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że zgodnie treścią art. 378 § 1 k.p.c. Sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, co oznacza, że jest wprawdzie związany apelacją
w aspekcie przedmiotowym, jednakże równocześnie nie wiążą go zarzuty apelacyjne, bowiem nie wyznaczają one granic apelacji. Sąd odwoławczy, weryfikując trafność zaskarżonego orzeczenia, pełni także funkcję sądu merytorycznego. Może zatem rozpoznać sprawę od początku, uzupełnić materiał dowodowy oraz poczynić samodzielne ustalenia na podstawie materiału zebranego w postępowaniu przed Sądem I instancji. Może także brać pod uwagę z urzędu naruszenie prawa materialnego i naruszenie przepisów postępowania, usuwając ewentualne braki wynikające z błędów popełnionych przez Sąd I instancji, jak i przez strony procesowe. W ten sposób realizuje się istota apelacji pełnej (vide uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2008r., IIICZP 49/07, OSNC 2008/6/55 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 17 lipca 2009r., IV CSK 110/09, Lex 518138).

Zasiłek pogrzebowy przysługuje także gminie, domowi pomocy społecznej, jeżeli podmiot ten pokrył koszty pogrzebu w wysokości udokumentowanej, nie wyższej niż 4.000 zł (art. 78 ust.2, art. 79 ust. 1, art. 80 ustawy).

Celem zasiłku pogrzebowego jest rekompensata finansowa kosztów pogrzebu, osobie która koszty te poniosła. Przepisy ustawy nie definiują pojęcia „koszty pogrzebu”. Należy przyjąć, że koszty pogrzebu obejmują wydatki związane z koniecznością pochowania zwłok.

Do zadań własnych gminy należy sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym. Gmina realizuje to zadanie przez podległą jednostkę organizacyjną, np. ośrodek pomocy społecznej.

Z akt sprawy wynika, że dyrektor ośrodka pomocy społecznej, na podstawie posiadanego pełnomocnictwa, zawarła w imieniu Miasta G. z zakładem pogrzebowym umowę o świadczenie usług pogrzebowych. Zgodnie z umową zakład pogrzebowy po odebraniu pisemnego zlecenia od pracownika ośrodka pomocy społecznej miał obowiązek sprawienia pogrzebu.

Nie ulega wątpliwości, że warunkiem sprawienia pogrzebu jest uzyskanie od lekarza karty zgonu, zarejestrowanie karty zgonu w urzędzie stanu cywilnego i otrzymanie odpisu aktu zgonu. Bez wymienionych dokumentów niemożliwe jest pochowanie zwłok na cmentarzu (art. 8 i art. 11 ustawy z 31 stycznia 1959r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych – jednolity tekst Dz. U. z 2019r., poz. 1473). Dlatego też w umowie o świadczenie usług pogrzebowych nałożono na zakład pogrzebowy obowiązek kompletowania niezbędnych dokumentów do pochówku.

Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska Sądu Rejonowego.

Należy wskazać, że zakład pogrzebowy miał obowiązek uzyskać niezbędne dokumenty do sprawienia pochówku, a to karty zgonu, odpisu aktu zgonu. W związku z tym zakład pogrzebowy poniósł koszt, który następnie wskazał Miastu G. w fakturze do zapłaty w formie ryczałtu. Zakład pogrzebowy wyjaśnił na piśmie, jakie dokumenty musiał kompletować. Nadto, kompletowanie dokumentów do sprawienia pochówku wynikało z ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych oraz z umowy o świadczenie usług pogrzebowych. Organ rentowy nie zakwestionował wartości za czynność „kompletowanie dokumentów” a zakwestionował samą czynność (usługę).

Należy zgodzić się z apelującym, że usługa „kompletowanie dokumentów” stanowi wydatek związany z koniecznością pochowania zwłok, a tym samym stanowi koszt pogrzebu w rozumieniu art. 78 ust. 2 i art. 79 ust. 1 ustawy.

Na mocy art. 78 ust. 2 i art. 79 ust. 1 ustawy oraz art. 386 § 1 k.p.c. należało zmienić zaskarżony wyrok w całości i poprzedzającą go decyzję, i przyznać Miastu G. kwotę 86,40 zł tytułem dalszego zasiłku pogrzebowego.

O kosztach orzeczono na mocy art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2, § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (jednolity tekst Dz.U. z 2018r., poz. 265).

(-) sędzia del. Magdalena Kimel (spr.) (-) sędzia Małgorzata Andrzejewska (-) sędzia Patrycja Bogacińska-Piątek