Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 03 lutego 2021 w Lublinie

sprawy D. Ż.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość policyjnej renty rodzinnej

na skutek apelacji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 18 września 2020 r. sygn. akt IV U 262/19

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. na rzecz D. Ż. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Lucyna Stąsik-Żmudziak Elżbieta Czaja Krzysztof Szewczak

III AUa 1029/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 28 lipca 2017r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, działając na podstawie art.24a w zw. z art. 32 ust.1 pkt 1 ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz na podstawie otrzymanej z IPN informacji nr(...)z 3 kwietnia 2017r., od dnia 1 października 2017r. ponownie ustalił wysokość renty rodzinnej D. Ż. na kwotę 1 456,94 złotych brutto. Do decyzji załączono jako jej integralną część Informację IPN nr(...)z 3 kwietnia 2017r. o przebiegu służby męża ubezpieczonej W. Ż. (1), z której to informacji wynika, że na podstawie art.13a ust.1 ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) na podstawie posiadanych akt osobowych ustalono, że W. Ż. (1) w okresie od 1 lipca 1981r. do 30 czerwca 1982r. oraz od 16 lipca 1984r. do 31 lipca 1990r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu art.13 b w/w ustawy (decyzja organu emerytalnego z 28 lipca 2017r. o ponownym ustaleniu wysokości renty rodzinnej wraz z informacją IPN nr(...)o przebiegu służby z 3 kwietnia 2017r. k.3-6 akt organu emerytalnego).

Odwołanie od w/w decyzji z 28 lipca 2017r. ustalającej od 1 października 2017r. wysokość renty rodzinnej po W. Ż. (1) złożyła ubezpieczona D. Ż., reprezentowana przez pełnomocnika. Ubezpieczona zarzuciła powyższej decyzji:

1.  naruszenie przepisu art.24a i art.32 ust.1 ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym Policji (…) poprzez obniżenie przysługującego ubezpieczonej świadczenia, co narusza zasadę ochrony praw nabytych, zasadę niedziałania prawa wstecz, a także zasadę sprawiedliwości społecznej i zaufania obywatela do demokratycznego państwa prawa, w związku z tym naruszenie art.2, art. 31 ust.3 i art.67 ust.1 Konstytucji RP,

2.  naruszenie przepisu art.32 ust.1 w zw. z art.64 ust.1 i 2 oraz art.67 ust.1 Konstytucji w zw. z art.1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegające na nieuzasadnionym, dyskryminującym zróżnicowaniu uprawnień ubezpieczonej o charakterze majątkowym wynikających ze służby męża przed 1990r. i obniżenie świadczeń rentowych należnych z tytułu tej służby, w stosunku do członków rodzin osób, które nie pełniły służby w okresie PRL, w sposób naruszający zasadę równości wobec prawa,

3.  naruszenie przepisu art.45 ust.1 w związku z art.10 ust.1 i 2 Konstytucji RP oraz art.42 ust.1 Konstytucji RP w związku z art.6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegające na zastosowaniu wobec ubezpieczonej represji ekonomicznej bez wykazania winy W. Ż. (1) i jego działań na rzecz aparatu represji PRL oraz poprzez zastąpienie przez władzę ustawodawczą władzy sądowniczej i odwrócenie zasady domniemania niewinności przez automatyczne uznanie wszystkich funkcjonariuszy będących w służbie w jednostkach wymienionych w art.13a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) za winnych działań zasługujących na penalizację,

4.  naruszenie przepisu art.64 ust.1 i 2 w zw. z art.67 ust.1 w zw. z art.71 ust.1 w zw. z art. 31 ust.3 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w z art.14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegające na arbitralnym naruszeniu osobistych praw majątkowych ubezpieczonej i prawa do poszanowania mienia, które podlegają równej dla wszystkich ochronie, na skutek nieproporcjonalnego naruszenia mojego prawa do zabezpieczenia społecznego, co stanowi przejaw nieuzasadnionej represji ekonomicznej.

Wskazując na powyższe ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie jej renty rodzinnej w dotychczasowej wysokości oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przypisanych (odwołanie wraz z załącznikami k.3-28 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy – Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od ubezpieczonej kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 18 września 2020r. Sąd Okręgowy w Siedlcach w punkcie I zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił wysokość renty rodzinnej należnej D. Ż. w kwocie 3045,22 zł na dzień 01 października 2017r. a w punkcie II zasądził od Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji na rzecz D. Ż. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny i prawny:

D. Ż. jest wdową po W. Ż. (1). Ubezpieczona uprawniona jest do renty rodzinnej po mężu – byłym funkcjonariuszu Policji w trybie przepisów ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (zwanej dalej ustawą emerytalną).

Decyzją z 27 lutego 2017r. o waloryzacji renty, organ emerytalny ,tj. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, ustalił że od 1 marca 2017r. wysokość renty rodzinnej ubezpieczonej wynosi 3 045,22 złotych brutto miesięcznie (decyzja z 27 lutego 2017r. o waloryzacji renty rodzinnej k.2 akt rentowych).

W dniu 28 lipca 2017r. organ emerytalny wydał zaskarżoną decyzję, w której na nowo ustalił wysokość renty rodzinnej ubezpieczonej poczynając od 1 października 2017r. Przedmiotowa decyzja wydana została na podstawie art.24a w związku z art.32 ust.1 pkt 1 w/w ustawy emerytalnej oraz na podstawie informacji IPN nr (...)z 3 kwietnia 2017r., z której wynika, że W. Ż. (1) w okresie od 1 lipca 1981r. do 30 czerwca 1982r. oraz od 16 lipca 1984r. do 31 lipca 1990r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art.13b w/w ustawy emerytalnej. W oparciu o powyższe dane od 1 października 2017r. organ emerytalny obniżył wysokość renty rodzinnej ubezpieczonej z kwoty 3 045,22 złotych (po waloryzacji od 1 marca 2017r.) do kwoty 1 747,19 złotych brutto miesięcznie. Zgodnie z pkt 1 zaskarżonej decyzji nowa wysokość renty rodzinnej ubezpieczonej ustalona została w ten sposób, że najpierw ustalono, iż wysokość emerytury zmarłego W. Ż. (1) - z uwzględnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa - wynosi 4 589,01 złotych, przy czym z uwagi na to, że w/w świadczenie jest wyższe od przeciętnej emerytury, jego wysokość obniżona została do kwoty 2 069,02 złotych, a następnie wskazano, że wysokość renty rodzinnej ubezpieczonej obliczona jako 85% świadczenia zmarłego wynosi 1 758,67 złotych, a po obniżeniu do kwoty przeciętnej renty rodzinnej, wynosi 1 747,19 złotych brutto miesięcznie (zaskarżona decyzja z 28 lipca 2017r. o ponownym ustaleniu wysokości renty rodzinnej ubezpieczonej k.6-6v akt rentowych).

Podstawa obniżenia renty rodzinnej po funkcjonariuszu Milicji Obywatelskiej (i funkcjonariuszach innych służb) wynika z nowelizacji od 1 października 2017r. w/w ustawy emerytalnej i wprowadzenia do niej art.13b, w którym wskazano na służbę na rzecz totalitarnego państwa przypadającą w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r. pełnioną w wymienionych enumeratywnie instytucjach i formacjach i dalej wprowadzenia art.15c i art.22a, w których wskazano mechanizm obniżenia wysokości odpowiednio emerytury i renty inwalidzkiej oraz art.24a ustawy, w którym wskazano mechanizm obniżenia renty rodzinnej w przypadku ustalenia, że dana osoba – emeryt lub rencista oraz osoba, po której przysługuje prawo do renty rodzinnej, pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa. W przypadku W. Ż. (1) – jak już wskazano – Instytut Pamięci Narodowej w informacji nr (...)sporządzonej w dniu 3 kwietnia 2017r. ustalił, że wymieniony pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu art.13b ustawy emerytalnej w okresie od 1 lipca 1981r. do 30 czerwca 1982r. oraz od 16 lipca 1984r. do 31 lipca 1990r. (informacja IPN nr (...)z 3 kwietnia 2017r. k.3 akt rentowych).

W. Ż. (1) w okresie od 1 lipca 1981r. do 30 czerwca 1982r. pełnił służbę na stanowisku referenta - technika konserwacji urządzeń transmisji danych w Biurze Eksploatacji i Rozwoju Systemu (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (opinia służbowa dot. W. Ż. (1) z dnia 24 lutego 1982r., notatka służbowa dot. W. Ż. (1) z dnia 15 marca 1982r. k.8 i 9 –III rozdział akt osobowych). Z dniem 1 lipca 1982r. został przeniesiony do pracy w Kompanii Ochronnej Batalionu Konwojowo Ochronnego Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych w W.. Wówczas W. Ż. (1) pełnił służbę wartowniczą w plutonie „(...)” w B. (karta przeniesienia W. Ż. (1) z Departamentu P. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych do Komendy Stołecznej Milicji Obywatelskiej z dnia 30 lipca 1982r., opinia służbowa dot. W. Ż. (1) z 19 września 1983r. k.14 i 16 –III rozdział akt osobowych). Następnie, od 16 lipca 1984r. W. Ż. (1) pełnił służbę w Biurze Kontrwywiadu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na stanowisku referenta techniki operacyjnej w Wydziale (...)w grupie funkcjonariuszy prowadzących konserwację naprawy urządzeń techniki radiokontrwywiadowczej (karta przeniesienia W. Ż. (1) z Kompanii Ochronnej Batalionu Konwojowo Ochronnego Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych do Biura Kontrwywiadu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 9 lipca 1984r., opinie służbowe dot. W. Ż. (1) z dnia 27 czerwca 1984r. oraz z dnia 6 maja 1987r., karta informacyjna dot. W. Ż. (1) kandydata do służby w Wydziale (...) BOR k.24, 25, 34 i 36 –III rozdział akt osobowych). Z dniem 16 grudnia 1987r. W. Ż. (1) został przeniesiony do służby w Biurze Ochrony Rządu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na stanowisko starszego wywiadowcy. Wówczas praca W. Ż. (1) polegała na zewnętrznej ochronie obiektów (notatka informacyjna z dnia 23 listopada 1987r. dot. kandydata do służby w Wydziale (...) BOR, karta przeniesienia W. Ż. (1)do Biura Ochrony Rządu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, wniosek W. Ż. (1) o przyjęcie do służby w (...) w W. z k.36-39 i 44 –III rozdział akt osobowych).

W. Ż. (1) został zwolniony ze służby w Biurze Ochrony Rządu z dniem 31 lipca 1990r. (rozkaz personalny dot. zwolnienia W. Ż. (1) ze służby nr (...) z dnia 17 września 1990r., karta zwolnienia W. Ż. (1) ze służby w Biurze Ochrony Rządu z dnia 13 sierpnia 1990r. k.40-42 i 45 –III rozdział akt osobowych).

W późniejszym okresie W. Ż. (1) postał pozytywnie zweryfikowany do służby w Policji. Od 1 września 1990r. W. Ż. (1) pełnił służbę na stanowisku technika Wydziału Łączności w Centrum Szkolenia Policji w L. (wniosek personalny z 29 kwietnia 1992r. oraz informacja dot. przebiegu służby W. Ż. (1) k.46, 108 –III rozdział akt osobowych).

Zadaniem Rządowego Centrum Informatycznego Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (...) było zaprojektowanie, wdrożenie oraz eksploatacja Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności i jego podsystemów w zakresie podstawowych cech demograficznych na potrzeby kraju w dziedzinie gospodarowania kadrami, planowania gospodarczego oraz usprawniania procesów administrowania w oparciu o ustalenia i środki finansowe określone przez Komitet (...). W rozpatrywanym okresie działania (...) obejmowały: działalność projektową, badawczo-wdrożeniową i doświadczalną, eksploatację zbiorów (...) i jego podsystemów oraz ustalanie trybu korzystania z nich, inicjowanie i opiniowanie aktów normatywnych w zakresie problematyki związanej z (...), zapewnienie pełnej ochrony i zabezpieczenie danych gromadzonych w (...) oraz jego podsystemach, a zwłaszcza zabezpieczenie interesów osobistych obywateli w toku zbierania, przechowywania i udostępniania danych osobowych (uchwała Nr 208/75 Rady Ministrów z 11 listopada 1975r. w sprawie utworzenia Rządowego Centrum Informatycznego Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności k.112-113 akt sprawy).

Biuro (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odpowiedzialne było za organizację i realizację działań operacyjno-technicznych radiokontrwywiadu resortu spraw wewnętrznych wynikających z potrzeb jednostek operacyjnych resortu spraw wewnętrznych, analizy materiałów operacyjnych uzyskiwanych z prowadzonego nasłuchu radiowego i radionamierzania, porozumień pomiędzy zainteresowanymi resortami, umów międzynarodowych o współpracy służb (...) organów bezpieczeństwa europejskich państw socjalistycznych. Do zakresu działania Biura (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych należało m.in.: prowadzenie całodobowego stacjonarnego nasłuchu radiowego i radionamierzania w celu ujawnienia radiostacji agenturalnych, podejrzanych i nieznanych, rozpracowywanie systemów łączności radiowych i danych radiowych przedstawicielstw państw kapitalistycznych w PRL oraz ich baz radiowych, przechwytywanie drogą nasłuchu radiowego, szyfrotelegramów określonych przedstawicielstw państw kapitalistycznych w PRL i ich baz radiowych przekazywanie przechwyconych szyfrotelegramów do Biura „(...)”, prowadzenie okresowego nasłuchu radiowego i radionamierzania w zakresie (...) w zależności od potrzeb operacyjnych, w tym nasłuchu radiowego na terenie W. w systemie stacjonarnym i na środkach ruchowych oraz działania poszukiwawczo-radionamirowe w zakresie (...) na terenie kraju na środkach ruchomych wynikające z potrzeb operacyjnych, dalsze rozpracowywanie radiowych łączności dyplomatycznych i zabezpieczenie technicznego sprzętu i urządzeń na zakres (...) (zarządzenie Nr 026/79 Ministra Spraw Wewnętrznych z 15 czerwca 1976r. w sprawie zakresu działania i organizacji Biura (...)/radiokontrwywiadu/ Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz analiza zakresu działania radiokontrwywiadu MSW z 10 marca 1984r. k.118-136 akt sprawy).

Biuro Ochrony Rządu odpowiedzialne było za realizację zadań w zakresie ochrony naczelnych władz partyjnych i państwowych. Do zakresu działania Biura Ochrony Rządu należała m.in. ochrona osób zajmujących stanowiska: I Sekretarza KC PZPR, Przewodniczącego Rady Państwa, Prezesa Rady Ministrów, Prezesa NK ZSL, Przewodniczącego CK SD, Marszałka Sejmu, Przewodniczącego Rady Krajowej PRON, Członka Biura Politycznego KC PZPR, Zastępcy Członka Biura Politycznego KC PZPR, Sekretarza KC PZPR, Członka Sekretariatu KC PZPR, Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Obrony Narodowej, Ministra Spraw Wewnętrznych, Ministra Spraw Zagranicznych, ochrona członków rządowych i partyjnych delegacji zagranicznych zajmujących równorzędne stanowiska lub analogiczne stanowiska do wymienionych, ochrona członków byłego kierownictwa partyjno-państwowego, w tym Pierwszego Sekretarza KC PZPR, Przewodniczącego Rady Państwa, Prezesa Rady Ministrów oraz osób zajmujących inne stanowiska na polecenie Ministra Spraw Wewnętrznych, a ponadto ochrona obiektów: Gmachu Komitetu Centralnego PZPR, Belwederu, Gmachu Urzędu Rady Ministrów, Gmachu Sejmu, a ponadto sprawowanie nadzoru ochronnego nad gmachem Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz innymi obiektami i rezydencjami osób ochranianych (zarządzenie nr 0024/81 Ministra Spraw Wewnętrznych z 11 czerwca 1981r. w sprawie zakresu działania i organizacji Biura Ochrony Rządu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, zarządzenie nr 0048/83 Ministra Spraw Wewnętrznych z 6 maja 1983r. zmieniające zarządzenie w sprawie zakresu działania i organizacji Biura Ochrony Rządu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych k.118—118v, 121v-124v akt sprawy).

Sąd uznał, że odwołanie ubezpieczonej D. Ż. okazało się uzasadnione i skutkowało zmianą decyzji z 28 lipca 2017r. o ponownym ustaleniu wysokości renty rodzinnej przysługującej ubezpieczonej po W. Ż. (1) od 1 października 2017r. poprzez ustalenie wysokości tego świadczenia z pominięciem regulacji art.24a ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. Tak ustalona wysokość renty rodzinnej na dzień 1 października 2017r. wynosi 3 045,22 złotych brutto miesięcznie. Jest to wysokość renty ustalona od 1 marca 2017r. na mocy decyzji organu emerytalnego z 27 lutego 2017r. o waloryzacji renty rodzinnej (vide: decyzja z 27 lutego 2017r. o waloryzacji renty rodzinnej k.2 akt rentowych i zaskarżona decyzja z 28 lipca 2017r. o ponownym ustaleniu wysokości renty rodzinnej k.6 akt rentowych).

Jak już wskazano zaskarżona decyzja z 28 lipca 2017r. o ponownym ustaleniu wysokości renty rodzinnej ubezpieczonej wydana została w oparciu o regulację art.24a ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (zwanej dalej ustawą emerytalną) wprowadzoną do tejże ustawy na mocy ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym (…) Dz.U. z 2016r., poz.2270. Wskazany przepis art.24a ustawy emerytalnej w ust.1 przewiduje, że w przypadku renty rodzinnej przysługującej po osobie, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art.13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999r., renta rodzinna przysługuje na zasadach określonych w art.24, z zastrzeżeniem, iż wysokość renty rodzinnej ustala się na podstawie świadczenia, które przysługiwało lub przysługiwałoby zmarłemu, z uwzględnieniem przepisów art.15c lub art.22a. W ustępie 2 przepisu art.24a przewidziano natomiast, że wysokość renty rodzinnej, ustalonej zgodnie z ust.1 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej renty rodzinnej wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ustalonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Z kolei w ustępie 3 art.24a wskazano, iż w celu ustalenia wysokości renty rodzinnej, zgodnie z ust.1 i 2, organ emerytalny występuje do Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z wnioskiem o sporządzenie informacji, o której mowa w art.13a ust.1, a zatem informacji o przebiegu służby określonego funkcjonariusza na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art.13b. Przepis art.13b, do którego odwołuje się powyższa regulacja również został wprowadzony do ustawy emerytalnej na mocy ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2016r. W przepisie tym ustawodawca wskazał, że za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę pełnioną w okresie od 1 lipca 1981r. do 30 czerwca 1982r. oraz od 16 lipca 1984r. do 31 lipca 1990r. w enumeratywnie wymienionych cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach:

1)  Resort Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego,

2)  Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego,

3)  Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego,

4)  jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3, a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie od dnia 14 grudnia 1954r.

Przyjmując powyższe regulacje oraz informację Instytutu Pamięci Narodowej udzieloną w trybie art.13a ust.1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którą W. Ż. (1) pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 1 lipca 1981r. do 30 czerwca 1982r. oraz od 16 lipca 1984r. do 31 lipca 1990r. i ze służby tej zwolniony został przed dniem 1 sierpnia 1990r., organ emerytalny od 1 października 2017r. ustalił wysokość renty rodzinnej ubezpieczonej po W. Ż. (1) w wysokości 1 747,19 złotych brutto miesięcznie ,tj. obniżając jej wysokość w porównaniu do stanu sprzed 1 października 2017r. – do 30 września 2017r. wysokość renty rodzinnej ubezpieczonej wynosiła 3 045,22 złotych brutto miesięcznie. Wysokość renty rodzinnej ubezpieczonej od 1 października 2017r. ustalona została – jak wskazano wyżej – wg reguł określonych w dodanym do ustawy emerytalnej art.24a ust.1 i ust.2, a zatem w pierwszej kolejności organ emerytalny na podstawie art.15c ust.1 i 3 ustawy emerytalnej - do którego odsyła art.24 ust.1 ustawy - na nowo ustalił wysokość emerytury W. Ż. (1) w ten sposób, że obliczył ją jako 0% podstawy wymiaru za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art.13b, a zatem z pominięciem 7 lat i 16 dni służby przypadającej na czas od 1 lipca 1981r. do 30 czerwca 1982r. oraz od 16 lipca 1984r. do 31 lipca 1990r. oraz jako 2,6% podstawy wymiaru za każdy kolejny rok służby lub okresów równorzędnych, o których mowa w art.13 ust.1 pkt 1, 1a oraz 2-4 ustawy, co dało kwotę 4 589,01 złotych, a następnie ograniczył wysokość tak obliczonej emerytury zmarłego W. Ż. (1) do kwoty przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych ,tj. do kwoty 2 069,02 złotych. Następnie, przyjmując, że wysokość renty rodzinnej dla 1 osoby uprawnionej wynosi 85% świadczenia zmarłego, organ emerytalny ustalił, że wysokość renty rodzinnej ubezpieczonej po W. Ż. (1) wynosi 1 758,67 złotych (85% z kwoty 2 069,02 złotych), a po obniżeniu – w myśl ustępu 2 art.24a ustawy - do przeciętnej renty rodzinnej wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wynosi 1 747,19 złotych brutto miesięcznie (vide: zaskarżona decyzja z 28 lipca 2017r. k.6 akt rentowych).

Analizując okoliczności sprawy Sąd doszedł do przekonania, że sam fakt zatrudnienia W. Ż. (1) w jednej z jednostek wymienionych w art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) nie oznacza jeszcze pełnienia przez niego służby na rzecz totalitarnego państwa. Nowelizując na mocy w/w ustawy z 16 grudnia 2016r., ustawę emerytalną i wprowadzając do niej przepisy art.15c i art.24a przewidujące obniżenie świadczenia rentowego ubezpieczonej, a uprzednio - w ramach operacji obniżenia świadczenia rentowego ubezpieczonej, ponowne ustalenie wysokości emerytury W. Ż. (1) poprzez pominięcie w obliczeniu tej emerytury okresu służby uznanej za okres służby na rzecz państwa totalitarnego w rozumieniu art.13b ustawy emerytalnej – ustawodawca dał podstawy do ingerencji w uprawnienie rentowe ubezpieczonej w oparciu o przesłankę służby na rzecz państwa totalitarnego, która to przesłanka biorąc pod uwagę sposób redakcji art.13b ustawy emerytalnej jest wypełniona przez fakt pełnienia służby w określonej ustawowo formacji w określonym ustawowo czasie. Poza ustawowymi ramami przesłanki służby na rzecz totalitarnego państwa jako przesłanki obniżenia świadczeń emerytalno-rentowych, ustawodawca pozostawił faktyczne okoliczności pełnienia służby przez funkcjonariusza określonej formacji, w tym okoliczności związane z indywidualnymi czynami tegoż funkcjonariusza, w szczególności w kontekście ich zgodności z przepisami prawa. Zauważyć jednak należy, że ustawodawca nie podał definicji totalitarnego państwa, ani nie precyzował jakie działania składają się na pojęcie służby na rzecz takiego państwa. W ocenie Sądu pomocne tu będzie posłużenie się w drodze analogii definicją zawartą w preambule do ustawy z dnia 18 października 2006r. (Dz. U. z 2020r. poz. 306, 284, 322) o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów, w rozumieniu tej ustawy praca albo służba w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego, lub pomoc udzielana tym organom przez osobowe źródło informacji polegała na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli. Wskazując na powyższe, po zbadaniu okoliczności sprawy Sąd Okręgowy stwierdził, że sama służba W. Ż. (1) w Milicji Obywatelskiej nie stanowi podstawy do obniżenia wysokość świadczenia D. Ż.. W ocenie Sądu poza sporem jest, że organy bezpieczeństwa PRL pełniły w rzeczywistości funkcję policji politycznej i stosowały metody działania naruszające przyrodzone prawa człowieka. Jednakże ogólna negatywna ocena instytucji i organów władzy PRL nie powinna być automatycznie przenoszona na ocenę sytuacji jednostki w kontekście jej uprawnień emerytalnych, czy rentowych, również w kontekście wysokości tych świadczeń. Brak uwzględnienia sytuacji konkretnego świadczeniobiorcy wskazuje na uznanie wszystkich funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa PRL za winnych czynów mających uzasadniać zastosowanie wobec nich środków represyjnych, gdyż za taki środek należy uznać obniżenie świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego. Kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art.13b ust.1 ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym Policji (…) powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka (uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 16 września 2020r. w sprawie III UZP 1/20). Tymczasem jak pokazuje przykład służby W. Ż. (1) w okresie uznanym przez IPN za okres służby na rzecz totalitarnego państwa ,tj. od 1 lipca 1981r. do 30 czerwca 1982r. oraz od 16 lipca 1984r. do 31 lipca 1990r. – odtworzony na ile jest to możliwe na podstawie zachowanych akt osobowych – brak jest przesłanek do stwierdzenia, że w okresie tym W. Ż. (1) dopuszczał się zachowań, które zasługiwały na penalizację. Bez wątpienia W. Ż. (1) w okresie służby w Milicji Obywatelskiej nie wykonywał zadań związanych ze zwalczaniem organizacji niepodległościowych i osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej. Z akt osobowych W. Ż. (1) wynika, że w okresie od 1 lipca 1981r. do 30 czerwca 1982r. pełnił W. Ż. (1) służbę na stanowisku referenta - technika konserwacji urządzeń transmisji danych w Biurze Eksploatacji i Rozwoju Systemu (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Wydziale (...), którego zadaniem było zaprojektowanie, wdrożenie oraz eksploatacja Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności i jego podsystemów w zakresie podstawowych cech demograficznych na potrzeby kraju w dziedzinie gospodarowania kadrami, planowania gospodarczego oraz usprawniania procesów administrowania w oparciu o ustalenia i środki finansowe określone przez Komitet (...). Od 16 lipca 1984r. W. Ż. (1) pełnił służbę na stanowisku referenta techniki operacyjnej w Biurze Kontrwywiadu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, gdzie zajmował się konserwacją i naprawami urządzeń techniki radiokontrwywiadowczej, a następnie od 16 grudnia 1987r. w Biurze Ochrony Rządu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, gdzie jego praca polegała na zewnętrznej ochronie obiektów wymienionych w zarządzeniu nr 0024/81 Ministra Spraw Wewnętrznych z 11 czerwca 1981r. w sprawie zakresu działania i organizacji Biura Ochrony Rządu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (vide: ustalenia faktyczne).

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd odmówił zastosowania w/w przepisu art.24a ustawy emerytalnej w odniesieniu do ubezpieczonej i na skutek odwołania ubezpieczonej od decyzji z 28 lipca 2017r. o ponownym ustaleniu wysokości renty rodzinnej, na podstawie art.477 ¹⁴§2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił wysokość renty rodzinnej ubezpieczonej na dzień 1 października 2017r. w kwocie obowiązującej przed tą zmianą ,tj. w wysokości 3 045,22 złotych brutto miesięcznie.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania Sąd oparł na wynikającej z art. 98§1 kpc zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu. W konsekwencji, na podstawie art.98§3 w zw. z art.99 kpc w zw. z §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r. poz. 1804) Sąd zasądził od Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji na rzecz ubezpieczonej kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od wyroku wniósł Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W..

Wyrok zaskarżył w całości.

Wyrokowi zarzucił:

1)  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 177§1 pkt 3 ¹kpc poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji oddalenie wniosku strony pozwanej o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym w zakresie stwierdzenia zgodności m.in. z art. 24a i art.15c ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej i i Służby Więziennej oraz ich rodzin (DZ.U. z 2019r. poz. 288 ze zm. Zwanej dalej ustawą zaopatrzeniową) oraz przepisów wprowadzających od 01 października 2017r. do niej regulacje dotyczące służby na rzecz państwa totalitarnego w sytuacji gdy podstawowym zarzutem odwołującej jest niekonstytucyjność przepisów stanowiących podstawę zaskarżonej decyzji. Od tego rozstrzygnięcia uzależnione jest jednoznaczne potwierdzenie uprawnienia pozwanego do ponownego ustalenia wysokości renty rodzinnej i wydanie z urzędu decyzji o przeliczeniu pobieranego świadczenia co powoduje, iż niezbędnym staje się weryfikacja postanowienia Sądu I instancji w trybie art. 380 kpc.;

2)  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, a to art. 328§ 2 kpc poprzez brak wyjaśnienia w uzasadnieniu wyroku podstawy faktycznej i wskazania podstawy prawnej na podstawie, której Sąd Okręgowy ustalił wysokość renty rodzinnej dla odwołującej z pominięciem art. 13b w zw. z art. 24a ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej i i Służby Więziennej oraz ich rodzin (DZ.U. z 2019r. poz. 288 ze zm. Zwanej dalej ustawą zaopatrzeniową);

3)  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 233§1 kpc, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia , polegające na dowolnej, nie swobodnej ocenie charakteru służby męża odwołującej, podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynikało, że mąż ubezpieczonej pełnił służbę od 01 lipca 1981r. do 30 czerwca 1982r. orz od 16 lipca 1984r. do 31 lipca 1990r. w Biurze (...) MSW na stanowisku referenta – technika konserwacji urządzeń, Biurze Kontrwywiadu MSW na stanowisku referenta techniki operacyjnej oraz Biurze Ochrony Rządu MSW na stanowisku starszego wywiadowcy;

4)  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 252 kpc, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegające na zakwestionowaniu przez Sąd I instancji oświadczenia IPN, pomimo braku udowodnienia przez ubezpieczonego okoliczności przeciwnych;

5)  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 232 kpc, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegające na uznaniu, że organ rentowy nie przedłożył dowodów potwierdzających, by w spornym okresie od 01 lipca 1981r. do 30 czerwca 1982r. orz od 16 lipca 1984r. do 31 lipca 1990r. mąż ubezpieczonej pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, podczas gdy powyższe w sposób jednoznaczny wynikało z dokumentacji złożonej przez IPN;

6)  błąd w ustaleniach stanu faktycznego przez Sąd I instancji przejawiający się w bezpodstawnym uznaniu, że mąż ubezpieczonej nie pełnił służby na rzecz totalitarnego państwa przez sam fakt zatrudnienia w jednostkach wskazanych w art. 13 b w/w ustawy;

7)  art. 24a ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej i i Służby Więziennej oraz ich rodzin (DZ.U. z 2019r. poz. 288 ze zm. zwanej dalej ustawą zaopatrzeniową), poprzez jej niezastosowanie w sytuacji gdy bezspornym jest, że mąż odwołującej pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa zdefiniowaną w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej;

8)  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niezastosowanie w szczególności art. 13a ust. 5, art. 13b, art. 24a ustawy zaopatrzeniowej oraz §14 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18.10.2004r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (DZ.U. z 2015r., poz. 11548 ze zm.) co skutkowało brakiem uznania, że mąż odwołującej wykonywał służbę na rzecz państwa totalitarnego;

9)  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niezastosowanie art.2 ustawy z 16 grudnia 2016r. a zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. (tj. DZ.U. z 2016r., poz. 2270), dalej – ustawa zmieniająca, co skutkowało brakiem akceptacji przez Sąd dokonania przez organ emerytalny wszczęcia z urzędu postepowania w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości świadczenia;

10)naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 13b ust. 1 pkt 5b, c id poprzez jego niezastosowanie pomimo tego, że służba, którą pełnił mąż odwołującej, tj. w jednostkach organizacyjnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i ich poprzedniczek oraz ich odpowiedników terenowych wypełniających zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze, zadania Służby Bezpieczeństwa oraz wykonujące czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa jednoznacznie określone w treści w/w przepisu i są uznawane – zgodnie z ustawą zaopatrzeniową- za służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Mając na uwadze powyższe zarzuty wnosił o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania;

- zasadzenie kosztów postępowania według norm prawem przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I instancję,

Ewentualnie:

O uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi decyzję w zakresie zasądzenia na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I instancję.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik wnioskodawczyni wnosiło:

- oddalenie apelacji organu rentowego w całości,

- rozpoznanie sprawy na posiedzeniu jawnym i przeprowadzenie rozprawy, w tym pod nieobecność ubezpieczonej lub pełnomocnika,

- zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kosztów postępowania za drugą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna. Podniesione w niej zarzuty i wnioski nie zasługują na uwzględnienie.

Brak jest podstaw do uwzględnienia sformułowanego w środku odwoławczym wniosku o uchylenie wyroku. W myśl obowiązujących przepisów postępowania cywilnego może to nastąpić jedynie w razie stwierdzenia nieważności postępowania (art. 386 § 2 kpc), bądź w wypadku nie rozpoznania istoty sprawy, lub też, gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości (art. 386 § 4 kpc). W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma podstaw do stwierdzenia z urzędu nieważności postępowania ani taki zarzut nie został postawiony przez apelującego. Sąd rozpoznał istotę sprawy i prawidłowo ustalił wysokość renty rodzinnej należnej D. Ż.. Organ emerytalny nie wykazał, że prawidłowe rozpoznanie sprawy wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Nie zasługuje na aprobatę zarzut naruszenia art. 177§1 pkt 3 ¹ kpc. Prawidłowo Sąd oddalił wniosek organu o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym w zakresie stwierdzenia zgodności z Konstytucją art. 24a i art. 15c ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) i ich rodzin oraz przepisów wprowadzających do niej od 01.10.2017r. regulacje dotyczące służby na rzecz totalitarnego państwa. Istotnie wnioskodawczyni w odwołaniu podnosiła zarzut niekonstytucyjności tych przepisów, jednakże zgodnie z treścią art. 177 § 1 pkt 3 ¹ kpc, sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Zawieszenie postępowania, o jakim mowa w tym przepisie nie stanowi obowiązku Sądu, ale ma charakter fakultatywny, co oznacza, że może mieć miejsce, o ile sąd w okolicznościach konkretnej sprawy uzna to za celowe. Taka sytuacja może powstać, gdy sąd orzekający ma wątpliwości co do zgodności z Konstytucją normy prawnej stanowiącej podstawę rozstrzygnięcia i sam wystąpił w tej sprawie do Trybunału Konstytucyjnego lub uczynił to inny sąd.

Jednakże sądy powszechne – jak wynika z utrwalonej linii orzecznictwa - są uprawnione do samodzielnego badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją. (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1998 r. I PKN 90/98)

Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji organu rentowego ma zatem nie tylko prawo ale i obowiązek samodzielnie dokonać takiej oceny. Może tego dokonać nawet w sytuacji gdy stosowne pytanie skierowane zostało do Trybunału Konstytucyjnego, zwłaszcza w sytuacji, gdy brak takiego rozpoznania mógłby spowodować naruszenie prawa ubezpieczonego do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Ryzyko takie dotyczy w szczególności osób uprawnionych do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, będących często w podeszłym wieku nie posiadających innych źródeł utrzymania i możliwości zarobkowych. Postanowieniem z dnia 24 stycznia 2018 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zadał pytanie prawne Trybunałowi Konstytucyjnemu o zgodność z Konstytucją art. 15c, art. 22a, art. 13 ust. 1 lit. 1c, w związku z art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) ich rodzin w brzmieniu nadanym jej przez art. 1 ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.

Do dziś pomimo upływu trzech lat sprawa P 4/18 w Trybunale Konstytucyjnym nie została rozstrzygnięta. Trybunał wielokrotnie przekładał terminy rozpraw: z 17.03.2020r. na 21.04.2020r., 15.07.2020., 18.08.2020r., 11.09.2020r. 06.10.2020r. Na dzień 20.10.2020r. wyznaczono termin ogłoszenia orzeczenia w sprawie, po czym wyrok nie został wydany, gdyż odwołano termin jego ogłoszenia. Obecnie Trybunał ponownie otworzył postępowanie i na dzień dzisiejszy nie wiadomo, kiedy rozpocznie procedowanie i jak długo będzie ono trwało.

W dniu 16 września 2020r. orzeczeniem składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego (sygn. akt III UZP 1/20) dokonało wykładni przepisów prawa. Podjęło uchwałę, zgodnie z którą kryterium "służby na rzecz totalitarnego państwa” - jako podstawa obniżenia świadczeń - powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka. Sąd Apelacyjny w pełni akceptuje stanowisko zawarte w treści uchwały oraz jej uzasadnieniu.

Słusznie Sąd nie zawiesił postępowania i przystąpił do merytorycznego rozpoznania indywidualnej sprawy ubezpieczonej, dokonując w ramach swojej kompetencji orzeczniczej oceny zgodności z Konstytucją stosowanej normy. Zawieszenie postępowania do czasu wydania orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny w sytuacji, gdy organ ten nie podejmuje stanowczych kroków by ocenić sporne przepisy naruszałoby prawo strony do rozpoznania jej sprawy w rozsądnym terminie i prowadziło do przewlekłości w sprawie.

Nie można również tracić z pola widzenia, że niniejsze toczy się od kilku lat. Wnioskodawczyni po śmierci męża jest osobą samotną. Na skutek wypadku drogowego doznała szeregu obrażeń, które spowodowały, że jest osobą całkowicie niezdolną do pracy. Jej dolegliwości i stan psychiczny uległ znacznemu pogorszeniu gdy z powodu tego samego wypadku po kilku miesiącach zmarł również kilkuletni syn. Renta rodzinna jest jedynym źródłem utrzymania bardzo chorej wnioskodawczyni, nie mającej żadnej możliwości uzyskania dodatkowych środków finansowych na konieczne leczenie. Wnioskodawczyni domagała się od Sądu jak najszybszego zakończenia postępowania.

Sąd Apelacyjny nie podzielił pozostałych zarzutów organu emerytalnego wyrażonych w apelacji i nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku. Sąd nie dopuścił się naruszenia wskazanych przepisów prawa materialnego. Słusznie odmówił zastosowania art. 24a ustawy w odniesieniu do ubezpieczonej. Sąd dokonał prawidłowej wykładni przepisów i właściwie je zastosował, zasadnie przyjmując, że odwołująca nie podlega rygorom przewidzianym w art. 24a w zw. z art. 13b ustawy zaopatrzeniowej.

Zupełnie niezrozumiały jest podniesiony przez fachowego pełnomocnika zarzut naruszenia przepisów art. 328§2 kpc. Przepis ten reguluje termin sporządzania pisemnego uzasadnienia wyroku w przypadkach, gdy wyrok doręcza się z urzędu, co nie miało miejsca w niniejszej sprawie. Nie sposób dopatrzeć się jego związku w nawiązaniu do rozwiniętego i sformułowanego w tym punkcie apelacji zarzutu braku wyjaśnienia podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia, na podstawie których Sąd ustalił wysokość renty rodzinnej dla odwołującej z pominięciem art. 13b w zw. z art. 24a ustawy zaopatrzeniowej.

Wprawdzie nie jest rzeczą Sądu Apelacyjnego domyślać się i wskazywać za stronę przepis, którego naruszenie zdaje się podnosić apelujący, ale analizując treść zarzutu wnosić należy, że w apelacji w punkcie 2 podniesiono naruszenie aktualnego brzmienia art. 327 ¹ §1 pkt 1 i 2 kpc, stanowiącego, że uzasadnienie wyroku powinno zawierać:

1) wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej;

2) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Przepis o tej treści obowiązuje od 07.11.2019r. i wprowadzony został ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 6 sierpnia 2019 r. Dz.U.2019.1469).

Odnosząc się do zarzutów skarżącego, dotyczących niespełnienia przez uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji wymogów wskazania podstawy faktycznej i prawnej należy podnieść, że zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego uzasadnienie co prawda wyjaśnia przyczyny, dla jakich orzeczenie zostało wydane, lecz jest sporządzane już po wydaniu wyroku, a zatem wynik sprawy z reguły nie zależy od tego, jak napisane zostało uzasadnienie i czy zawiera ono wszystkie wymagane elementy. W konsekwencji zarzut naruszenia art. 327 ¹ kpc (dawnego art. 328 kpc) może być usprawiedliwiony tylko w wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku wadliwego zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (tak: wyrok SN z 24 listopada 2009 r. II PK 129/09).

Sąd Okręgowy nie naruszył przepisu określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu. Motywy rozstrzygnięcia wskazane w uzasadnieniu pozwalają poddać orzeczenie ocenie instancyjnej. Sąd pierwszej instancji wskazał jakie fakty ustalił i w oparciu o jakie dowody. Sąd podał, że w okolicznościach niniejszej sprawy brak było przesłanek do stwierdzenia, że mąż odwołującej W. Ż. (1) w okresie od 01 lipca 1981r. do 30 czerwca 1982r. oraz od 16 lipca 1984r. do 31 lipca 1990r. dopuszczał się do zachowań, które zasługiwałyby na penalizację. W ocenie Sądu służby W. Ż. (1) w określonych jednostkach i na powierzonych mu stanowiskach we wskazanym okresie nie można uznać za służbę na rzecz totalitarnego państwa. Sąd w uzasadnieniu orzeczenia bardzo szczegółowo i jednoznacznie wyjaśnił dlaczego służba męża wnioskodawczyni nie spełnia kryterium „pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa” zawartego w art. 13 b ustawy. Sąd kryterium to ocenił na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie jego indywidualnych obowiązków i zakresu czynności oraz dokonał weryfikacji pod kątem potencjalnego naruszenia przez niego podstawowych praw i wolności człowieka. W sprawie nie ustalono, by charakter służby męża wnioskodawczyni godził w podstawowe prawa i wolności człowieka. Sąd Okręgowy zasadnie odniósł pojęcie służby na rzecz totalitarnego państwa pomocniczo do definicji zawartej w ustawie z 18 października 2006 r. o ujawnieniu informacji o dokumentów organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990 oraz o treści tych dokumentów.

Organ emerytalny poza przedstawieniem niewystarczającego zaświadczenia z IPN o przebiegu służby i formalnej przynależności do określonych służb wymienionych w przepisach art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, nie wiadomo na jakiej podstawie wystawionego oraz jakie czynności poprzedzały jego wystawienie - nie wskazał żadnych innych faktów i dowodów, które podważałyby ustalenie sądu o braku pełnienia przez W. Ż. (1) służby na rzecz totalitarnego państwa.

Sąd prowadził dodatkowe postępowanie dowodowe, uzupełnił je żądając akt osobowych z Centrum Szkolenia Policji w L., zgromadził te akta jak i obowiązujące regulacje prawne dotyczące funkcjonowania jednostek, w których służbę pełnił mąż wnioskodawczyni. Dopuścił dowód z zeznań wnioskodawczyni i ustalał na czym polegało wykonywanie obowiązków przez W. Ż. (1). Sąd nie znalazł w aktach osobowych dowodów, aby W. Ż. (1) w okresie służby dopuścił się naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka. Akta nie zawierają informacji o jego działaniach, które można było by oceniać negatywnie.

Dowodów na zaangażowanie męża wnioskodawczyni w działalność bezpośrednio ukierunkowaną na rzecz państwa o określonym - totalitarnym profilu ustrojowym nie przedstawił organ rentowy. Nie wykazał, że W. Ż. (1) dopuścił się czynów bezprawnych, które kwalifikowałyby się jako podejmowane na rzecz totalitarnego państwa. Nie dostarczył dowodów, aby ten wykonywał czynności o charakterze operacyjnym. Przeciwnie z akt osobowych i znajdujących się w nich opinii wynika, że działania operacyjne nie były mu powierzane ani też nie miał do nich kompetencji. Zarzut naruszenia przepisów art. 232 kpc jest gołosłowny.

Zatem ocena rzeczywistej służby W. Ż. (1) pozwalała na stwierdzenie, że mimo, iż formalnie był zatrudniony w jednostkach, w których służbę można było uznać za służbę na rzecz totalitarnego państwa to faktycznie takiej służby nie pełnił. Sąd wyjaśnił podstawę faktyczną wyroku. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia Sądu Okręgowego, uzupełniając je dodatkowymi danymi wynikającymi z załączonych akt osobowych.

Stąd Sąd orzekający wyraźnie wskazał, że w związku z tym nie ma podstaw do ustalenia renty rodzinnej na zasadach określonych w art. 24a ustawy zaopatrzeniowej, skoro służba męża wnioskodawczyni nie spełnia warunków określonych w art. 13b ustawy. Oczywiste jest więc, wnioskując a contrario, że podstawą prawną do ustalenia wysokości renty rodzinnej D. Ż. w dalszym ciągu od dnia 01 października 2017 roku jest art. 24 ustawy zaopatrzeniowej. Podstawa prawna wyroku nie budzi wątpliwości. Sąd wydał wyrok zgodny z prawem, nie przekraczając przy ocenie zgromadzonego materiału dowodowego granic swobodnej oceny wyrażonej w art. 233§1 kpc. Organ nie wskazał na czym miało by polegać przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów. Sąd nie negował, że mąż ubezpieczonej we wskazanych okresach pełnił służbę na wskazanych stanowiskach.

Poza sporem jest, co wynika z akt osobowych, że W. Ż. (1) od 01 lipca 1981r. został przyjęty do służby w MO. Początkowo była to służba przygotowawcza na stanowisko referenta, stanowisko technika Wydziału (...) w Biurze Eksploatacji i Rozwoju Systemu (...). Od 01.08.1981r. do 30.06.1982r. pełnił służbę jako referent na stanowisku operatora Wydziału (...) w Departamencie PESEL. Został zatrudniony na stanowisku zgodnym z jego wykształceniem - technika elektronika jako konserwator urządzeń transmisji danych. Nie wykazywał większego zainteresowania pracą technika elektronika więc powierzono mu czynności, którymi zajmowali się również pracownicy cywilni: wypisywał karty z danymi. Powierzone zostały mu prace o charakterze administracyjnym. Delegowany został do tego wydziału z uwagi na fakt, że nie posiadał przeszkolenia zawodowego, które kwalifikowałyby go do zadań operacyjnych. Do pracy operacyjnej nie miał predyspozycji. (opinia z 29.04.1982r)

01.07.1982r. został odwołany z dotychczasowego stanowiska i przeniesiony na własną prośbę do dyspozycji Komendanta Stołecznego MO, mianowany na stanowisko milicjanta oddziałowego Kompanii Ochronnej Batalionu Konwojowo-Ochronnego. Od 01.07.1984r. został funkcjonariuszem stałym MO. Z dniem 16.07.1984r. przeniesiony został na własną prośbę do MSW na stanowisko referenta techniki operacyjnej w Wydziale III, Biuro (...) (Biuro (...)). Był to Wydział Lokalizacji Urządzeń Radiowych. Od 01.10.1984r. do 30.06.1985r. odbył kurs, po którym zdobył stanowisko referenta techniki operacyjnej. Podjął służbę na stanowisku referenta w grupie funkcjonariuszy konserwacji i naprawy urządzeń techniki radio kontrwywiadowczej. Kwalifikacje zawodowe miał zbyt niskie w stosunku do wymagań stawianych technikom elektroniki prowadzącemu samodzielne naprawy złożonych urządzeń elektronicznych. Powierzano mu proste prace techniczne i pomocnicze w jednostce. (opinia z 09.05.1987 k. 34 ao)

Z dniem 16.12.1987r. przeniesiony na własną prośbę do Biura Ochrony Rządu na stanowisko starszego wywiadowcy. Pracował w Wydziale(...)(Wydział nasłuchu radiowego placówek dyplomatycznych w Polsce i komórek wywiadowczych) jako młodszy inspektor a później od 16.04.1988r. jako starszy wywiadowca. W praktyce praca polegała na zewnętrznej ochronie obiektów: najpierw w B., gdzie ochraniał obiekt wykonując w istocie funkcję wartownika a następnie zajmował się ochroną budynku Sejmu. 31.07.1990r. został zwolniony ze służby na podstawie art. 147 ust. 1 i 151 ust. 1 ustawy o Policji.

Od 01.09.1990r. W. Ż. (1) został przyjęty do służby i mianowany Policjantem w służbie stałej Policji na stanowisku starszego technika Wydziału Łączności do obsługi i konserwacji centrali telefonicznej oraz innych urządzeń łączności przewodowej w Centrum Szkolenia Policji w L.. Z obowiązków wywiązywał się dobrze i bardzo dobrze. Awansował na kolejne stopnie w policji. Był wielokrotnie nagradzany okresowymi nagrodami pieniężnymi. W 2003 roku został wyróżniony pochwałą Komendanta (...). Ukończył studia wyższe, najpierw na poziomie licencjackim a następnie magisterskim. Nie był karany dyscyplinarnie. Stosunek pracy w Policji ustał z dniem 21.12.2004r. z związku ze śmiercią w wypadku drogowym.

W związku z technicznym wykształceniem jego obowiązki w inkryminowanych jednostkach sprowadzały się do wykonywania czynności polegających na prostych naprawach urządzeń technicznych, czynnościach administracyjnych czy służbie wartowniczej związanej z ochroną obiektów. W Departamencie (...) jako szeregowy funkcjonariusz pracował nad budową tego systemu. Był to zbiór podstawowych danych o polskich obywatelach. Obok pracowników cywilnych pracowali tam oddelegowani funkcjonariusze z jednostek organizacyjnych MSW. Mąż wnioskodawczyni wprowadzał istniejące dane, czuwał nad sprawnością urządzeń. Nie wykonywał zadań operacyjnych. Samego systemu (...) nie należy oceniać jednoznacznie pejoratywnie. Należy pamiętać, że system ten po zmianach transformacji ustrojowej jest obecnie znacznie rozbudowany i nadal wykorzystywany. System jest pomocny nie tylko państwu ale poprzez jego zintegrowanie z wieloma innymi systemami zwykłemu obywatelowi w jego codziennej działalności, aktywności, często ułatwia załatwianie wielu spraw urzędowych. Zatem praca wnioskodawcy w tym departamencie ostatecznie służyła nie tyle totalitarnemu państwu, ale przyczyniła się do rozwoju usług administracyjnych dla obywatela.

Charakter służby męża wnioskodawczyni w spornych okresach ograniczał się do zwykłych, standardowych działań podejmowanych w służbie publicznej, tj. na rzecz państwa jako takiego, bez bezpośredniego zaangażowania w realizację zadań i funkcji państwa totalitarnego. Prawidłowo Sąd przyjął, że sam fakt zatrudnienia w jednej z jednostek wymienionych w art. 13b ustawy nie oznacza jeszcze pełnienia przez niego służby na rzecz totalitarnego państwa.

Sformułowanie zawarte w art. 13b ustawy, że za służbę na rzecz totalitarnego państwa „uznaje się” służbę od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. w niżej wymienionych instytucjach i formacjach:

w tym według: ust. 1 pkt 5 służby i jednostki organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, i ich poprzedniczki, oraz ich odpowiedniki terenowe:

b) wypełniające zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze: Biuro (...),

c) wypełniające zadania Służby Bezpieczeństwa: Biuro Ochrony Rządu,

d) wykonujące czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa - Departament (...)

- nie oznacza, że sąd orzekający jest zupełnie związany taką formą zapisu ustawowego i nie ma możliwości oceny wszystkich istotnych okoliczności, by ustalić czy rzeczywiście dana osoba pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa i czy maja do niej zastosowanie restrykcyjne regulacje ustawowe. Służba w określonym organie bezpieczeństwa państwa nie może być uznana za istotne i jedyne kryterium różnicujące wysokość emerytalnych i rentowych uprawnień. Tak sformułowany przepis stwarza jedynie ustawowe, restrykcyjne domniemanie „służby na rzecz totalitarnego państwa”. Domniemanie to może być obalone w toku postępowania sądowego przy badaniu konkretnych spraw określonych indywidualnie osób z zachowaniem inicjatywy dowodowej stron. Prawidłowy i w pełni akceptowalny jest pogląd, że nie można godzić się z założeniem, że sam fakt stwierdzenia pełnienia służby od 22.07.1944r. do 31.07.1990r. w wymienionych instytucjach i formacjach jest wystarczający do uzyskania celu ustawy z 2016r., w tym także aby wykluczone zostało prawo do dowodzenia, iż służba pełniona w tym czasie nie była służbą na rzecz totalitarnego państwa.

Z wynikającej z zasady prawa do sądu i efektywnej kontroli sądowej swobody orzekania, obowiązkiem Sądu w granicach określonych regułami art. 233§1 kpc jest wszechstronne rozważenie całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego, z czym wiąże się ugruntowany w orzecznictwie pogląd, że ustalenia IPN nie wiążą sądu, zwłaszcza ze względu na treść art. 473 kpc.

Sąd powszechny, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji organu emerytalnego w sprawie ponownego ustalenia wysokości emerytury policyjnej nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej – zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby) jak i kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Tą samą zasadę należy przenieść do informacji IPN co do okresów służby na rzecz totalitarnego państwa. Związanie to obejmuje jedynie organ emerytalny, który przy wydawaniu decyzji musi się kierować danymi zawartymi w informacji o przebiegu służby. Ustalenia faktyczne i interpretacje prawne IPN nie mogą natomiast wiązać sądu – do którego wyłącznej kompetencji należy ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa do emerytury i renty policyjnej i ich wysokości oraz odpowiednia kwalifikacja prawna (subsumpcja) ustalonych faktów. (patrz: postanowienie Sadu Najwyższego z 12.12.2011r. II UZP10/11 oraz szereg orzeczeń Sądów Apelacyjnych a także postanowienie NSA z 12.01.2018r. I OSK 2848/17)

Informacja o przebiegu służby jest dokumentem urzędowym, ale w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie stosuje się ograniczeń dowodowych. Okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kpc. W postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom. Nie może zatem ulegać wątpliwości, że pracownik albo ubezpieczony ubiegający się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego może w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia - także wówczas, gdy z dokumentu np. zaświadczenia o zatrudnieniu, wynika co innego.

Celem rzeczywistej, nieiluzorycznej zasady prawa do sądu jest zapewnienie jednostce ochrony przed arbitralnością władzy i utrzymanie słusznych praw należnych jednostce.

Wprowadzone art. 13 b ustawy zaopatrzeniowej kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” jest pojęciem nowym a ustawa nie zawiera jego legalnej definicji. Jednocześnie jest to pojęcie niedookreślone, którego treść podlega ustaleniu w procesie stosowania prawa.

Stwierdzenie służby na rzecz totalitarnego państwa w danym okresie nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji z IPN (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy.

W niniejszej sprawie udowodniono, że służba pełniona przez W. Ż. (1) w spornym okresie w jednostkach wskazanych przez organ emerytalny nie była służbą na rzecz totalitarnego państwa. Nie wykonywał zadań związanych ze zwalczaniem organizacji niepodległościowych i osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości RP. Nie udowodniono łamania przez niego prawa, w tym do wolności słowa i zgromadzeń, czy życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli.

Wobec takich ustaleń bezpodstawne są zarzuty naruszenia prawa materialnego.

Przede wszystkim należy podnieść, że zmiana ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (…), dokonana ustawą z 16.12.2016r. poprzez dodanie do ustawy m.in. art. 8a, art. 13b w nowym brzmieniu, 13c, uchyleniu art. 15b i dodaniu art. 15c, art.22a oraz art.24a wprowadziła do ustawy zaopatrzeniowej standardy nie znane dotychczasowemu ustawodawstwu emerytalnemu, tak w systemie zaopatrzenia powszechnego jak i dotyczącego poszczególnych grup zawodowych.

Stosowanie ustawy spowodowało, że w przypadku osób, w stosunku do których z informacji o przebiegu służby funkcjonariusza przekazanej przez Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, wynikało, że pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i które w dniu wejścia w życie ustawy miały przyznane świadczenia na podstawie ustawy zaopatrzeniowej, wszczęte zostały z urzędu postępowania w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości świadczeń emerytalnych i rentowych. Postępowania zostały wszczęte także w przypadku osób pobierających renty rodzinne przysługujące po osobach, w stosunku do których z informacji IPN wynikało, że pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa. Ponowne ustalenie wysokości należnych świadczeń zmierzało często do drastycznego obniżenia ich wysokości – jak w niniejszej sprawie, gdzie świadczenie zmalało niemal o 45%- bo wprowadzono zasady liczenia ich wysokości zupełnie nie spotykane w jakichkolwiek dotychczasowych przepisach. Mianowicie w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa i która pozostawała w służbie przed dniem 02 stycznia 1999r. emerytura wynosiła 0% podstawy wymiaru – za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa. Okres służby w organie, który ustawodawca uznał za służbę na rzecz totalitarnego państwa stawał się okresem niepracowniczym.

Co więcej wprowadzony został jeszcze dodatkowy mechanizm obniżania świadczeń. Ze względu na to, że emerytura uwzględniała w swojej wysokości także inne okresy służby bądź okresy równorzędne to dodatkowo nie mogła być wyższa niż kwota przeciętnej emerytury wypłacanej przez ZUS z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepisów nie stosowało się, jeżeli osoba udowodniła, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęła współpracę i czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego. (art. 15c ust. 1 pkt1, ust. 3 i ust.5)

Podobny mechanizm zastosowano w przypadku weryfikacji renty inwalidzkiej, (art. 22a) ale skoro nie ma on zastosowania w niniejszej sprawie Sąd pomija przytoczenie szczegółowych zasad jego funkcjonowania.

W przypadku renty rodzinnej przysługującej po osobie, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 02 stycznia 1999r. renta rodzinna przysługiwała na zasadach określonych w art. 24, z zastrzeżeniem, iż jej wysokość ustala się na podstawie świadczenia, które przysługiwało zmarłemu z uwzględnieniem przepisów art. 15c i jej wysokość renty nie mogła być wyższa niż kwota przeciętnej renty rodzinnej wypłacanej przez ZUS z FUS. Podobnie jak w przypadku emerytury przepisów tych nie stosowało się, jeżeli osoba uprawniona do renty rodzinnej udowodni, że osoba funkcjonariusza przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęła współpracę i czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego. Przepisów obniżających wysokość renty rodzinnej nie stosuje się także wtedy, jeżeli renta rodzinna przysługuje po funkcjonariuszu, który po dniu 31.07.1990r. zginął w związku z pełnieniem służby albo poniósł śmierć w wypadku pozostającym w związku z pełnieniem służby.

Ustawa zmieniająca w art. 8a ust. 1 dała jeszcze kompetencję Ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, wyłączenia w drodze decyzji, w szczególnie uzasadnionych przypadkach stosowania art. 15 c, art. 22a i art. 24a w stosunku do osób pełniących służbę na rzecz totalitarnego państwa, ze względu na: 1) krótkotrwałą służbę przez dniem 31.07.1990r. oraz 2) rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków po dniu 12.09.1989r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia.

Minister MSWiA odmówił zastosowania wobec wnioskodawczyni regulacji art. 8a ustawy. Decyzja została zaskarżona do WSA w Warszawie i sprawa toczy się pod sygn. II SA/WA 1760/20. Nie ma to wpływu na wynik niniejszego postępowania. Okoliczności, które podlegają ocenie przez ministra są zupełnie inne niż te, które podlegały dowodzeniu w sprawie będącej przedmiotem osądu sądowego. Minister dokonuje oceny wyłączenia zastosowania ustawy w szczególnie uzasadnionych przypadkach wiążących się z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa z uwagi na jej krótkotrwałość bądź szczególne właściwości. W postępowaniu sądowym zakwestionowany został sam charakter służby i negowanie jej przebiegu „na rzecz totalitarnego państwa”. Są to odrębne zagadnienia ustalane w ramach właściwości organów a strona ma prawo dochodzenia swoich praw na każdej drodze jaką uzna za stosowną dla ochrony swoich racji. Żaden ze sposobów realizacji prawa nie jest wyłączny ani mający pierwszeństwo. Przy czym skoro krótkotrwałość służby przed 1990r., rzetelne wykonywanie obowiązków z narażeniem życia i zdrowia zostały uznane za istotne z punktu widzenia zastosowania ustawy to nie powinny umykać Sądowi przy merytorycznym orzekaniu, ale być częścią całokształtu okoliczności istotnych dla sprawy, podlegających wszechstronnej ocenie przez niezależny i niezawisły sąd w ramach swobodnej oceny wynikającej z art. 233 kpc.

Ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy wprowadziła w art. 13b oraz art. 15c i art. 22a a w szczególności w art. 24a odpowiedzialność zbiorową i swoim zakresem podmiotowym objęła, bez wyjątków, wszystkich byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa, niezależnie od ich postawy patriotycznej, etycznej i moralnej, rodzaju wykonywanych czynności, czy zajmowanego stanowiska. Obniżono określonym podmiotom emerytury i renty w sposób bardziej niekorzystny, niż jest to obecnie dopuszczalne nawet wobec funkcjonariuszy prawomocnie skazanych przez sąd za popełnione przestępstwa. Ci ostatni funkcjonariusze mogą zostać pozbawieni świadczeń emerytalnych przysługujących służbom mundurowym przez obniżenie ich do poziomu przysługującego w ramach powszechnego systemu emerytalnego. Ustalenie warunków przyznawania świadczeń rentowo-emerytalnych według zasad mniej korzystnych od powszechnego systemu emerytalnego, oznacza represje i dyskryminację.

Przepis art. 24a ustawy dezubekizacyjnej z 2016 roku dodatkowo dotyka osób, które osobiście nie miały nic wspólnego z funkcjonowaniem tzw. „państwa totalitarnego” i nie pełniły służby na jego rzecz. Ponoszenie ujemnych skutków finansowych wynika z przeniesienia „odpowiedzialności” ich żywicieli. Stanowi wyraz czystej represji państwa, która dotyka często osób pozbawionych opieki, przeważnie niedostatecznie zaradnych życiowo, schorowanych małżonków w podeszłym wieku. Dotyczy więc osób, które powinny być chronione przez państwo, a nie być narażone na represje z jego strony. Wnioskodawczyni nigdy nie pełniła służby na rzecz totalitarnego państwa, taki zarzut ustawodawca postawił jej zmarłemu mężowi, obarczając za to odpowiedzialnością jego żonę.

W ocenie Sądu, niedopuszczalne jest zbiorowe stosowanie jakichkolwiek represji, w tym także dolegliwości finansowych wyrażających się w obniżaniu przysługujących świadczeń emerytalno-rentowych w stosunku do osób tylko za to, że pracowały lub służyły w okresie poprzedzającym zmianę ustroju państwa polskiego. Nawet uznanie, że niektóre instytucje funkcjonujące przed tą zmianą działały w sposób budzący dziś poważne wątpliwości prawno-moralne, nie uprawnia do twierdzenia, że wszystkie osoby tam zatrudnione zasługują na potępienie bez badania indywidualnych czynów i udowodnienia im nagannego lub penalizującego zachowania. Konstruowanie regulacji ustawowych kreujących zbiorową odpowiedzialność godzi w istotę zasady rządów prawa, oznaczającej obowiązek władz publicznych traktowania osób w sposób adekwatny i proporcjonalny do ich postawy, zasług i przewinień.

Nie do pogodzenia z zasadą sprawiedliwości społecznej jest drastyczne obniżenie wnioskodawczyni renty rodzinnej i pozbawienie niemal połowy świadczenia, odebranie jej prawa do godnego poziomu życia, gdy że z powodu wieku oraz niezdolności do zatrudnienia nie ma ona ani sił ani możliwości zdobycia dodatkowych środków utrzymania. W tej konkretnej sprawie ustawa nie spełniła swoich celów, przeciwnie naruszyła zasadę zaufania do państwa prawa. Zmarłego małżonka wnioskodawczyni, państwo naruszając jego godność, tylko z powodu służby w określonej jednostce, bez badania czynów i indywidualnej winy, nie udowodniając żadnego czynu karalnego, naznaczyło jako współuczestnika systemu bezprawia, obniżając należne świadczenie rentowe jego żonie .

Wnioskodawczyni nie jest w stanie udowodnić, że jej mąż przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego. Nawet jeżeli tak było to wnioskodawczyni nie musiała być wtajemniczana przez męża i ze względu na jego śmierć jest to niemal nieweryfikowalne. Z kolei brak tych okoliczności oznacza jedynie, że nie angażował się w działania polityczne pełniąc zwyczajną służbę publiczną, której nie należy oceniać pejoratywnie, wyłącznie na potrzeby zastosowania art. 2 ustawy z 16.12.2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (……).

Z tego względu należy przyjąć, że Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok nie dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego i słusznie nie zastosował art. 13b ust. 1 pkt 4 ustawy a w konsekwencji art. 24 a ustawy.

Wskazując na powyższe argumenty Sąd Apelacyjny uznał, że apelacja jest bezzasadna i na podstawie art. 385 podlega oddaleniu. Orzeczenie o kosztach uzasadnia art. 98 §1 i §2 kpc oraz w zw. z §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r. poz. 1804)