Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2021 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Anna Podolska-Kojtych

Sędzia Sądu Okręgowego Marek Zugaj

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2021 roku w Lublinie, na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa K. R.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę kwoty 10000 zł (dziesięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 listopada 2016 roku do dnia zapłaty

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego wL. z dnia 2 października 2019 roku, w sprawie (...)

I. oddala apelację;

II. zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz K. R. kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sygn. akt II Ca 114/20

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 22 stycznia 2018 roku, wniesionym do Sądu Rejonowego wL. w dniu 24 stycznia 2018 roku, powódka – K. R., reprezentowana przez pełnomocnika, wniosła między innymi o zasądzenie od pozwanego – (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty 10000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 listopada 2016 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia, zgodnie z art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że w dniu 4 października 2003 roku, w miejscowości N., A. J., kierując samochodem osobowym marki F. (...), umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że na prostym odcinku drogi, podczas wyprzedzania innego pojazdu, zjechał na lewy pas drogi i potrącił idącego w tym samym kierunku J. R.. Na skutek doznanych obrażeń ciała J. R. zmarł.

Powódka wskazała, że posiadacz pojazdu, którym kierował sprawca zdarzenia, był ubezpieczony w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w (...) Spółce Akcyjnej.

Powódka wskazała, że J. R. był jej wnukiem, a tragiczna śmierć wnuka była dla niej ogromnym wstrząsem.

Jako podstawę prawną dochodzonego roszczenia powódka wskazała przepisy art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

*

W odpowiedzi z dnia 19 lipca 2019 roku na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzanie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania. Pozwany podniósł między innymi zarzut przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody na poziomie 70 % (k. 50-52v).

*

W piśmie procesowym z dnia 14 sierpnia 2019 roku pełnomocnik powódki wskazał między innymi, że zachowanie J. R. było obiektywnie nieprawidłowe i polegało na korzystaniu z jezdni, a nie z pobocza, jednak kierujący pojazdem, podejmując wyprzedzanie, powinien wziąć pod uwagę, że lewym skrajem drogi mogą poruszać się nieoświetleni piesi i wykonać manewr z zachowaniem wyjątkowo szczególnej ostrożności.

Pełnomocnik powódki wskazał, że powódka nie kwestionuje ustaleń biegłych w postępowaniu karnym i wskazuje, że uznaje stopień przyczynienia się zmarłego J. R. do szkody w wysokości 50 %, a także, że kwota zadośćuczynienia dochodzona pozwem obejmują tę wysokość (k. 107).

*

Wyrokiem z dnia 2 października 2019 roku Sąd Rejonowy w Lubartowie:

1. zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz K. R. kwotę 10000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 7 lutego 2017 roku do dnia zapłaty;

2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3. zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz K. R. kwotę 2317 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (k. 113).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 4 października 2003 roku, w miejscowości N., doszło do zdarzenia drogowego polegającego na potrąceniu przez samochód osobowy marki F. (...), numer rejestracyjny (...), pieszego J. R., który w wyniku doznanych obrażeń zmarł. Wypadek zaistniał w wyniku popełnienia nieprawidłowości przez obu jego uczestników. J. R. szedł za daleko od lewej krawędzi jezdni, natomiast kierujący F. (...) wyprzedzał samochód w odległości mniejszej niż 1,8 m od lewej krawędzi jezdni, co należy uznać za niezachowanie wymaganej przez przepisy szczególnej ostrożności i odpowiedniej odległości od lewej krawędzi jezdni.

Sąd Rejonowy ustalił, że wyrokiem z dnia 3 lutego 2005 roku Sąd Rejonowy w L. skazał A. J. za popełnienie przestępstwa polegającego na tym, że w dniu 4 października 2003 roku, w miejscowości N., umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że podczas manewru wyprzedzania innego pojazdu zjechał na lewy pas drogi i potracił idącego w tym samym kierunku J. R., który na skutek doznanych obrażeń zmarł, to jest o czyn z art 177 § 2 k.k. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 11 lutego 2005 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że posiadacz pojazdu, którym kierował sprawca tego zdarzenia, w dacie wypadku korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych na podstawie umowy zawartej ze stroną pozwaną.

Sąd Rejonowy ustalił, że J. R. w chwili śmierci miał 18 lat. Był w pełni zdrowym i aktywnym mężczyzną, studiował. Pomagał w gospodarstwie rolnym swojej babci K. R., która mieszkała w niewielkiej odległości od niego. Powódka widywała się z wnukiem bardzo często. Wnuk pomagał jej codziennie robić zakupy. Bardzo lubiła przebywać z wnukiem. Chciała przepisać mu swoje gospodarstwo rolne. Kiedy był mały, to powódka opiekowała się nim, dopóki nie poszedł do szkoły podstawowej. Wspólnie spędzali święta oraz uroczystości rodzinne. J. R. był czuły, dobry i pomocny.

Sąd Rejonowy ustalił, że śmierć wnuka zmieniła życie powódki. Powódka ciągle płakała i była smutna. Od jego śmierci powódka zaczęła mieć problemy z sercem, leczy się na nerwicę, zaczęła brać leki na sen i uspokojenie, kilka razy w roku jeździ na grób wnuka. Powódka tęskni za wnukiem i do chwili obecnej wspomina go. W żałobie po śmierci wnuka jest do dnia dzisiejszego, nadal płacze i ciągle modli się za wnuka.

Sąd Rejonowy ustalił, że w piśmie z dnia 31 października 2016 roku powódka wystąpiła do pozwanego o zapłatę kwoty 20000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią wnuka. Decyzją z dnia 1 lutego 2017 roku pozwany odmówił zaspokojenia zgłoszonego przez powódkę roszczenia.

Sąd Rejonowy wskazał dowody, na podstawie których dokonał ustaleń faktycznych, oraz przedstawił swoje stanowisko w zakresie oceny dowodów.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisów art. 448 k.c. i art. 822 § 1 k.c. oraz art. 34 ust. 1 i art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych i wskazał, że podstawową funkcją zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych jest funkcja kompensacyjna.

Sąd Rejonowy wskazał, że ustalając wysokość „odpowiedniego” zadośćuczynienia na rzecz K. R., miał na względzie fakt, że powódka pozostawała w bliskiej więzi emocjonalnej z wnukiem J. R.. Utrzymywali stały kontakt, odwiedzali się, rozmawiali, a nadto J. R. pomagał babci w codziennych zakupach i w pracy w gospodarstwie. K. R. silnie odczuła śmierć wnuka. Na skutek jego śmierci stan emocjonalny powódki znacznie się pogorszył. W związku z nagłym i tragicznym zerwaniem więzi z wnukiem powódka odczuwa obecnie cierpienie psychiczne, zażywa leki uspokajające i nasenne, a ponadto znacznie pogorszył się jej stan zdrowia.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisu art. 362 k.c. i wskazał, że w sprawie było bezsporne, iż zmarły J. R. przyczynił się do zaistnienia wypadku. Sporny pomiędzy stronami był natomiast stopień tego przyczynienia się.

Sąd Rejonowy wskazał, że wypadek z dnia 4 października 2003 roku zaistniał w wyniku popełnienia nieprawidłowości przez obu jego uczestników. J. R. szedł za daleko od lewej krawędzi jezdni, natomiast kierujący F. (...) wyprzedzał samochód w odległości mniejszej niż 1,8 m od lewej krawędzi jezdni, co należy uznać za niezachowanie wymaganej przez przepisy szczególnej ostrożności i odpowiedniej odległości od lewej krawędzi jezdni. W konsekwencji Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że stopień omawianego przyczynienia się J. R. sięga 50 %.

Sąd Rejonowy uznał, że kwota odpowiedniego zadośćuczynienia na rzecz powódki powinna w zasadzie wynieść 20000 zł, jednak, z uwagi na rozmiar przyczynienia się J. R., Sąd dokonał zmniejszenia zasądzonego na rzecz powódki świadczenia o ustalony stopień przyczynienia się i zasądził na jej rzecz kwotę 10000 zł.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o żądaniu odsetek od przyznanej kwoty zadośćuczynienia, Sąd Rejonowy powołał przepis art. 481 § 1 k.c., wskazując, że powódka zgłosiła pozwanemu roszczenie o wypłatę zadośćuczynienia w piśmie z dnia 31 października 2016 roku, jednakże nie wykazała, kiedy doręczono pismo pozwanemu. Pierwsze pismo pozwanego w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty zadośćuczynienia datowane jest na 8 listopada 2016, a w związku z tym Sąd Rejonowy zasądził odsetki od 90 dnia od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, przyjmując datę zawiadomienia na dzień 8 listopada 2016 roku.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Rejonowy wskazał przepisy art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c.

*

Od wyroku z dnia 2 października 2019 roku apelację wniósł pozwany, reprezentowany przez pełnomocnika, wskazując, że zaskarża wyrok „w części tj. w punkcie I sentencji wyroku w zakresie uwzględniającym powództwo ponad kwotę 5.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 lutego 2017 r. do dnia zapłaty oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu”.

Pozwany zarzucił „naruszenie przepisu prawa procesowego tj.:

- art. 321 § 1 k.p.c., poprzez uznanie przez Sąd, że wysokość „odpowiedniego” zadośćuczynienia w realiach niniejszej sprawy zamyka się kwotą 20.000,00 zł, podczas gdy w pozwie z dnia 22.01.2018 r. powód określił tę wysokość na kwotę 10.000 zł;

- art. 187 § 1 pkt. 1 k.p.c. poprzez uznanie, iż wysokość zadośćuczynienia dochodzona w pozwie uwzględnia przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody w wysokości 50%, podczas gdy takie okoliczności nie wynikają z treści pozwu, a sformułowana przez powoda podstawa faktyczna powództwa dotyczy wprost roszczenia w wysokości 10.000,00 zł”.

Pozwany wniósł o:

„1. zmianę orzeczenia w zaskarżonej części tj. w pkt: I wyroku poprzez obniżenie zasądzonej na rzecz K. R. kwoty 10.000,00 zł do kwoty 5.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 7 lutego 2017 r. do dnia zapłaty i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie;

oraz rozstrzygnięcie w pkt. III wyroku o kosztach postępowania według norm przepisanych;

2. zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych”1 (k. 129-131).

÷

W odpowiedzi na apelację K. R., reprezentowana przez pełnomocnika, wniosła o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki „kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II Instancję wg norm przepisanych” (k. 141-142).

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Na wstępie należy wskazać, że do rozpoznania apelacji miały zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469).

Przepis art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku stanowi, że do rozpoznania środków odwoławczych wniesionych i nierozpoznanych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym.

÷

Apelacja pozwanego jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Na wstępie należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji oraz dokonaną przez ten Sąd ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego. Ponowne przytaczanie tych ustaleń oraz rozważań w zakresie oceny dowodów jest zbędne.

Sąd Okręgowy podziela również ocenę prawną ustalonego stanu faktycznego, dokonaną przez Sąd pierwszej instancji.

W rozpoznawanej sprawie (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nie kwestionuje w apelacji ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, jak również oceny materialnoprawnej ustalonego stanu faktycznego. Apelacja pozwanego opiera się wyłącznie na zarzucie formalnym, a mianowicie zarzucie naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 321 § 1 k.p.c. przez orzeczenie o żądaniu pozwu na szerszej podstawie faktycznej niż wynikająca z twierdzeń przytoczonych przez powoda. Pozwany zarzuca bowiem, że Sąd Rejonowy, uwzględniając przyczynienie się wnuka powódki do powstania szkody w 50 %, zasądził kwotę 10000 zł z tytułu świadczenia ubezpieczeniowego. Zdaniem pozwanego, Sąd Rejonowy, uwzględniając przyczynienie się wnuka powódki do powstania szkody, powinien zasądzić na rzecz powódki jedynie kwotę 5000 zł, odpowiadającą stopniowi przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody, ponieważ w ramach podstawy faktycznej powództwa powódka nie powołała się na przyczynienie poszkodowanego, jako na okoliczność usprawiedliwiającą wystąpienie z roszczeniem w niższej wysokości, niż roszczenie, które przysługiwałoby, gdyby przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody nie miało miejsca.

W omawianym zakresie pozwany odwołał się do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w uchwale z dnia 11 kwietnia 2019 roku, III CZP 105/182. We wskazanej uchwale Sąd Najwyższy orzekł, że sąd, podzielając zarzut przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody, odnosi się do żądania pozwu i odpowiednio zmniejsza zasądzone zadośćuczynienie, obowiązany jest jednak uwzględnić ograniczenie roszczenia z tej przyczyny, wskazane w podstawie faktycznej powództwa.

Sąd Okręgowy podziela powyższe stanowisko Sądu Najwyższego oraz argumentację przytoczoną w uzasadnieniu uchwały z dnia 11 kwietnia 2019 roku. Należy przy tym wskazać, że w rozpoznawanej sprawie również Sąd Rejonowy orzekł adekwatnie do przedstawionego wyżej stanowiska.

Z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku jednoznacznie wynika, że Sąd Rejonowy miał na uwadze treść pisma procesowego K. R. z dnia 6 sierpnia 2019 roku (k. 107), złożonego w dniu 14 sierpnia 2019 roku (k. 108), w którym powódka przyznała okoliczności faktyczne związane z zachowaniem się poszkodowanego wnuka w chwili wypadku oraz zajęła stanowisko co do zakresu przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody.

Z treści pisma wynika również, że kwoty 10000 zł powódka dochodzi przy uwzględnieniu przyczynienia się wnuka do powstania szkody na poziomie 50 %.

Należy zgodzić się ze stanowiskiem pozwanego, że w pozwie powódka nie powołała się na fakt przyczynienia się wnuka do powstania szkody. Chociaż przed wniesieniem pozwu powódka domagała się od ubezpieczyciela zapłaty kwoty 20000 zł tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią wnuka, zaś w pozwie domagała się zasądzenia jedynie kwoty 10000 zł z tego tytułu, to w pozwie powódka nie przytacza okoliczności faktycznych wskazujących na przyczynienie się wnuka do powstania szkody, jak również nie wskazuje, że domaga się zasądzenia kwoty 10000 zł przy uwzględnieniu faktu przyczynienia się wnuka w 50 % do powstania szkody.

Do chwili wniesienia do Sądu Rejonowego L. pisma procesowego z dnia 6 sierpnia 2019 roku powódka nie powoływała się na przyczynienie się wnuka do powstania szkody, jako na jeden z elementów podstawy faktycznej powództwa, wyznaczający wysokość dochodzonego przez nią roszczenia. Istotna zmiana w tym zakresie nastąpiła dopiero w piśmie procesowym z dnia 6 sierpnia 2019 roku, wniesionym do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie w dniu 14 sierpnia 2019 roku, które zawiera częściową zmianę podstawy faktycznej powództwa, polegającą na wskazaniu, że dochodzona przez powódkę kwota została oznaczona przy uwzględnieniu przyczynienia się wnuka powódki do powstania szkody na poziomie 50 %. Powódka przyznaje również fakty wskazujące na takie przyczynienie się.

Wbrew stanowisku pozwanego wyrażonemu w apelacji, należy uznać, że pismo procesowe z dnia 6 sierpnia 2019 roku spełnia wymagania formalne pisma procesowego zawierającego zmianę przedmiotową powództwa.

Przepis art. 193 § 2 ¹ k.p.c. stanowi, że z wyjątkiem spraw o roszczenia alimentacyjne zmiana powództwa może być dokonana jedynie w piśmie procesowym. Przepis art. 187 stosuje się odpowiednio.

Zastosowanie przepisu art. 187 k.p.c. do pisma procesowego zawierającego przedmiotową zmianę powództwa jest odpowiednie, co oznacza, że nie w każdym wypadku przepis art. 187 k.p.c. musi znaleźć zastosowanie do takiego pisma procesowego, jak również, że nie zawsze musi to być zastosowanie wprost.

W wypadku, gdy przedmiotowa zmiana powództwa polega jedynie na całkowitej lub częściowej zmianie podstawy faktycznej powództwa, nie ma potrzeby powtarzania żądania pozwu w piśmie zawierającym zmianę. Wystarczające jest wskazanie okoliczności faktycznych wyznaczających nową lub częściowo nową podstawę faktyczną powództwa i jednoznaczne wyrażenie stanowiska, że powództwo opiera się na tej nowej lub częściowo nowej podstawie faktycznej.

Pismo powódki z dnia 6 sierpnia 2019 roku spełnia wymagania, o których mowa w art. 193 § 2 ¹ k.p.c. Wniesienie tego pisma do Sądu Rejonowego oznaczało skuteczną częściową zmianę podstawy faktycznej powództwa.

Należy jednak podkreślić, że do doręczenia pisma procesowego, o którym mowa w przepisie art. 193 § 2 ¹ k.p.c., nie ma zastosowania przepis art. 132 § 1 zd. 1 k.p.c. Pismo procesowe wniesione przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego oraz Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej zawierające przedmiotową zmianę powództwa podlega doręczeniu przez sąd (przewodniczącego) także wówczas, jeżeli strona przeciwna jest reprezentowana przez osoby, o których mowa w art. 132 § 1 k.p.c.

W rozpoznawanej sprawie pełnomocnik powódki doręczył pełnomocnikowi pozwanego odpis pisma procesowego z dnia 6 sierpnia 2019 roku. Pełnomocnik pozwanego przyznaje w apelacji fakt otrzymania powyższego pisma. Wprawdzie pełnomocnik powódki nie złożył potwierdzenia odbioru wskazanego pisma przez pełnomocnika pozwanego, a jedynie złożył oświadczenie, o którym mowa w przepisach art. 132 § 1 zd. 2 i 3 k.p.c., jednak na zasadzie domniemania faktycznego należy przyjąć, że pismo wysłane listem poleconym najpóźniej w dniu 6 sierpnia 2019 roku doręczone zostało pełnomocnikowi pozwanego najpóźniej w sierpniu 2019 roku, a więc jeszcze przed rozprawą w dniu 26 września 2019 roku.

Pomimo powyższego uchybienia procesowego Sądu pierwszej instancji, należy przyjąć, że nie miało ono wpływu na ważność postępowania, jak również wpływu na wynik sprawy, ponieważ pełnomocnik pozwanego otrzymał pismo zawierające częściową zmianę podstawy faktycznej powództwa i mógł podjąć skuteczną obronę przed zamknięciem rozprawy.

÷

Mając na uwadze powyższe rozważania, należało oddalić apelację, jako bezzasadną.

*

Na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz K. R. kwotę 450 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

W związku z tym, że apelacja pozwanego została oddalona w całości, pozwany jest stroną przegrywającą sprawę w całości w postępowaniu odwoławczym. Pozwany powinien zatem zwrócić powódce koszty postępowania odwoławczego. Koszty te obejmują wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powódki, ustalone według stawki minimalnej na podstawie § 2 pkt 3 w zw. § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265 – tekst jednolity).

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Anna Podolska-Kojtych Dariusz Iskra Marek Zugaj

1 Przytoczono dosłowne brzmienie zarzutów i wniosków apelacyjnych oraz sformułowania określającego zakres zaskarżenia.

2 OSN C 2020, z. 2, poz. 18.