Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 kwietnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Mariusz Broda (spr.)

Sędziowie: SO Marek Boniecki

SO Cezary Klepacz

Protokolant: protokolant sądowy Agnieszka Baran

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2014 r.

sprawy z wniosku M. F.

z udziałem Z. W., J. W. (1), J. W. (2), R. W., A. W. (1), H. W., J. W. (2), Z. W., A. K. (1), G. J., K. W., T. W., E. Z., M. U., Z. M., A. K. (2), J. K., H. K., A. L., B. B., D. C., E. W., M. W., Z. K., M. Z., A. C. (1), A. W. (2), G. R. i A. C. (2)

o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt I Ns 1334/11

postanawia:

1/ zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie II (drugim) i stwierdzić, że:

- A. W. (3) – nabyła dalsze 16/128 (szesnaście sto dwudziestych ósmych) części,

- M. F., E. Z., J. W. (2) - nabyli po 12/128 (dwanaście sto dwudziestych ósmych) części każde z nich,

- J. W. (1), R. W., A. W. (1), M. U. – nabyli po 3/128 (trzy sto dwudzieste ósme) części każde z nich

- w prawie własności nieruchomości położonej w M., stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...)o powierzchni 2,8860 ha, przez zasiedzenie
z dniem 31 grudnia 2001 roku;

2/ orzec, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane ze swym udziałem w sprawie.

sygn. akt IICa 1557/13

UZASADNIENIE

W postępowaniu przed Sądem Rejonowym wnioskodawczyni M. F.wnosiła o stwierdzenie nabycia prawa własności przez zasiedzenie nieruchomości położonej w M.o pow. 2,8860 ha , stanowiącej działkę o nr ew. (...) , na rzecz:

- A. W. (3) (matki M. F. i żony J. W. (2)) – w (36/48) części,

- M. F. , E. Z. , J. W. (2) (dzieci J. W. (2) i A. W. (3)) – po 3/48 części każde z nich,

- R. W. , M. U. , A. W. (1) (wnuków J. W. (2) i A. W. (4), dzieci S. W. (1) – syna J. W. (2) i A. W. (3)) – po 1/48 każde z nich,

Wyżej wymienieni uczestnicy zgadzali się z wnioskiem. Pozostali uczestnicy , częściowo oponowali jego żądaniu , a niektórzy nie zajmowali żadnego stanowiska w sprawie, ale nikt nie negował faktu objęcia we władanie latem 1971r. działki o nr ew. (...) przez J.i A.małżonków W., (od matki J. W. (3) W., żony S. W. (2)).

Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 14.05.2013r.:

- w pkt. I stwierdził , że A. W. (3)nabyła przez zasiedzenie z dniem 31.12.2001r. , udział ½ w prawie własności nieruchomości położonej w M., o powierzchni 2,8860 ha , stanowiącej działkę o nr ew.(...)

- w pkt. II oddalił wniosek w pozostałym zakresie.

W uzasadnieniu Sąd I instancji przytoczył stanowiące podstawę rozstrzygnięcia poczynione ustalenia faktyczne, wskazując m.in. , że w/w nieruchomość w latach 1857-1948 była prawdopodobnie przedmiotem „obrotu” w rodzinie W., pierwotnie władał nią A. W. (1), który w roku 1914 dokonał darowizny gruntów o większej powierzchni , w skład których wchodziła obecna działka o nr ew.(...)na rzecz swoich synów – S. W. (2)i I. W., przy czym stan dokumentów w aktach księgi wieczystej („(...))”oraz i opisy nieruchomości w aktach notarialnych obejmujących te czynności , nie pozwalają na identyfikację działki o nr ew. (...), jako części nieruchomości będącej przedmiotem darowizny dokonanej przez A. W. (1)na rzecz jednego z synów , tj. S. W. (2), czy I. W.; niespornie W. W. (3)(żona S. W. (2)– syna A. W. (5)) latem 1971 r. , przekazała działkę o nr ew. (...)w posiadanie synowi J. W. (2)i jego żonie – A. W. (3), którzy zaczęli nią władać; postanowieniem z dnia 3.09.2008r. Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim oddalił wniosek o stwierdzenie nabycia z mocy prawa własności tej nieruchomości rolnej z dniem 4.11.1971r. – na rzecz J.i A.małżonków W.; w 1984r. zmarł J. W. (2), A. W. (3)wykorzystywała tą nieruchomość gospodarczo – do roku 1996 , przy czym pomagał jej w tym syn S., który zmarł w 1991r. ; A. W. (3)zmarła w 2006 , do końca opłacała należne z nieruchomości podatki. W takim stanie faktycznym Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że władanie przedmiotową nieruchomością, przez J.i A.małżonków W., które najpóźniej należy przyjąć od dnia 31.12.1971r. , miało charakter posiadania samoistnego, że objęli go pozostając w złej wierze, a zatem stosownie do treści art. 172 § 1 kc A. W. (3), wobec upływu 30 lat , zdołała nabyć przez zasiedzenie udział ½ w prawie własności tej nieruchomości. Natomiast w ocenie Sądu Rejonowego , w pozostałym zakresie zgłoszony wniosek podlegał oddaleniu , bo mimo , że A. W. (3)należy do kręgu spadkobierców po J. W. (2), a nie nastąpiło stwierdzenie nabycia spadku po nim , to nie można na podstawie art. 176 par. § 2 kc doliczyć do czasu jej posiadania , czasu współposiadania J. W. (2), w zakresie w jakim ewentualnie po nim dziedziczy. Jeśli idzie o pozostałe osoby wymienione we wniosku , które Sąd Rejonowy określa mianem „domniemanych spadkobierców”, to w jego przekonaniu żądanie nabycia prawa własności przez zasiedzenie na ich rzecz w udziałach nie jest uprawnione , bo osoby te nie były współposiadaczami samoistnymi tej nieruchomości, gdyż ich rola sprowadzała się jedynie do pomocy A. W. (3)lub później S. W. (1).

Postanowienie w zakresie oddalającym część wniosku (pkt. II) zaskarżyła M. F.. Zarzuciła błędne przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że A. W. (3)nabyła przez zasiedzenie tylko ½ w prawie własności do w/w nieruchomości, bez stosownego doliczenia czasu posiadania z tytułu dziedziczenia po J. W. (2), a tę ostatnią okoliczność można było ustalić w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Wyjaśniła, że aktualnie zawisła w Sądzie Rejonowym sprawa o stwierdzenie nabycia spadku po J. W. (2). Ponadto apelująca zarzuciła błędne ustalenie przez Sąd Rejonowy, granic czasowych faktycznej uprawy przez nią działki o nr ew. (...) gdyż jej zdaniem miało to miejsce do roku 1999. Wobec tego wniosła o zmianę postanowienia w zaskarżonej części poprzez uwzględnienie żądania, ewentualnie uchylenie postanowienia w tym zakresie i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy, zważył co następuje:

Apelacja jest zasadna i jako taka podlegała uwzględnieniu.

Rozpoznając sprawę w jej granicach, Sąd Okręgowy uczynił to przede wszystkim biorąc pod uwagę zakres zaskarżenia , ale i specyfikę postępowania o stwierdzenie nabycia prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie, w którym Sąd jest związany żądaniem wniosku co do będącej jego przedmiotem nieruchomości , nie pozostaje natomiast związany , wyeksponowaną w nim „granicą czasową” zasiedzenia oraz osobą, bądź osobami , na rzecz których zasiedzenie w ocenie zgłaszającego wniosek ma nastąpić (p. m.in. uchwała SN z dnia 12.06.1986r. , III CZP 28/86, (...), nr 5-6). W tym zakresie Sąd obowiązany jest poczynić ustalenia z urzędu i orzec stosownie do wyników tego postępowania , tak co do osoby (osób) , która nabyła prawo własności przez zasiedzenie , jak i daty w której to nastąpiło. Skoro Sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, to tym samym spoczywa na nim obowiązek urzeczywistnienia norm prawa materialnego , stanowiących podstawy prawne rozpoznania żądania stwierdzenia zasiedzenia skonkretyzowanej nieruchomości, poprzez podjęcie także z urzędu takich czynności , które doprowadzą do ustalenia okoliczności do tego prowadzących. Reasumując, brak zaskarżenia oddalającej części postanowienia, przez następców prawnych J. W. (2) (za wyjątkiem M. F.) , przy jednocześnie opisanym w apelacji zakresie zaskarżenia, obligował Sąd Okręgowy, do rozpoznania sprawy w granicach apelacji także na rzecz pozostałych spadkobierców J. W. (2).

Kierunek apelacji sprowadzał się do zanegowania prawidłowości niedoliczenia przez Sąd I instancji spadkobiercom J. W. (2), do czasu posiadania przez nich nieruchomości , okresu posiadania odziedziczonego po nim. Sąd Okręgowy podziela , tak ukierunkowany zarzut , który w rzeczywistości oznacza naruszenie prawa materialnego (w tym przypadku art. 176 §2 kc) , a to sąd II instancji każdorazowo bierze pod uwagę z urzędu. Sąd Rejonowy błędnie odczytał charakter postępowania o stwierdzenie nabycia prawa własności przez zasiedzenie oraz charakter samego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, o ile doszedł do konkluzji , że skoro na dzień orzekania w przedmiocie wniosku o stwierdzenie zasiedzenia nie nastąpiło stwierdzenie nabycia spadku po J. W. (2), to do czasu współposiadania A. W. (3)nie można doliczyć czasu współposiadania z tytułu dziedziczenia po nim, w zakresie w jakim ewentualnie ona dziedziczy. Przecież postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku ma charakter deklaratoryjny , czyli potwierdza jedynie to co zdarzyło się w dacie otwarcia spadku (a nie później). To orzeczenie jest wyłącznym dowodem dla wykazania tej niewątpliwie doniosłej z punktu widzenia treści art. 176 § 2 kc okoliczności, która podlega ustaleniu z urzędu, bo jest to niezbędne do udzielenia odpowiedzi na pytanie o dopuszczalność i zakres (tak podmiotowy , jak i czasowy) doliczenia czasu posiadania poprzednika , przy czym to ostatnie następuje z urzędu (p. postanowienie SN z dnia 20.02.2013r. IIICSK 156/12 , Lex nr 1314357 ; postanowienie SN z dnia 26.04.2013r. IICSK 445/12 , Lex nr 1347836). Zatem Sąd Rejonowy nie mógł poprzestać na konkluzji , że już sam brak stwierdzenia nabycia spadku w dacie orzekania w przedmiocie wniosku o stwierdzenie zasiedzenia , eliminuje zasadność doliczenia czasu współposiadania A. W. (3)w zakresie udziału z tytułu ewentualnego dziedziczenia po J. W. (2). Rację ma apelująca , że Sąd I instancji winien był najpierw pozyskać odpis prawomocnego postanowienia w tym zakresie, a następnie dokonać stosownej oceny i doliczenia do czasu współposiadania A. W. (3)także czasu jej współposiadania z tytułu dziedziczenia po J. W. (2). Ponadto Sąd Okręgowy stwierdza, że Sąd Rejonowy wyprowadził błędny wniosek z niespornie eksponowanych w sprawie okoliczności faktycznych w zakresie stanu władania przedmiotową nieruchomością. W orzecznictwie (p. postanowienie SN z dnia 7.05.1986r. , IIICRN 60/86 , Lex nr 3281) utrwalony pozostaje pogląd , który Sąd Okręgowy także podziela, że skoro dziedziczność posiadania oznacza nabycie w udziałach przez wszystkich spadkobierców współposiadania rzeczy w takim zakresie, w jakim determinuje to porządek dziedziczenia , to zmiana tak ukształtowanego posiadania w kierunku zwiększenia jego zakresu przez jednego ze współposiadaczy (w stosunku do przypadającego mu udziału w spadku) musi być wynikiem albo wyraźnego, jednoznacznego (będącego efektem skonkretyzowanych zachowań) zamanifestowania władania na zewnątrz – przez taką osobę , albo równie czytelnego wyzbycia się – rezygnacji ze współposiadania (uzyskanego i istniejącego w granicach dziedziczenia) , przez innego spadkobiercę – współposiadacza (bądź wszystkich pozostałych spadkobierców – współposiadaczy). Analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego , nie tylko nie potwierdza tezy owej manifestacji na zewnątrz , przez któregokolwiek ze spadkobierców J. W. (2), ale wręcz przeciwnie , jedynie wzmacnia przekonanie , że stan współposiadania nieruchomości , ukształtowany w dacie otwarcia spadku – na rzecz wszystkich spadkobierców i w udziałach wnikających z dziedziczenia , nie uległ zmianie. Tej treści spostrzeżenie nie budzi żadnych wątpliwości , jeżeli wziąć pod uwagę już chociażby samą treść wniosku i sformułowane w związku z tym żądanie , a także jego akceptację przez bezpośrednio zainteresowanych rozstrzygnięciem. Skoro od samego początku , żądanie obejmowało stwierdzenie zasiedzenia na udziały (według ustawowego porządku dziedziczenia), to musiało opierać się na założeniu doliczenia do czasu współposiadania spadkobierców (ukształtowanego w dacie otwarcia spadku po J. W. (2)), także czasu jego współposiadania (w zakresie łącznie odpowiadającym odziedziczonym udziałom). O ile byłoby inaczej , to już w początkowej części postępowania , teza o objęciu nieruchomości we władanie tylko przez A. W. (3), a tym samym z wyeliminowaniem tego odziedziczonego w udziałach władania przez pozostałych spadkobierców , byłaby eksponowana, a tak nie było. Ponadto, wbrew wyprowadzonym przez Sąd Rejonowy wnioskom , treść przesłuchania samej wnioskodawczyni (k. 495-497) , ale także i jej brata - J. W. (2)(k. 501) - w charakterze stron , jedynie wzmacnia tezę o wykluczeniu , jakiegokolwiek odmiennego od tego wynikającego z ustawowego porządku dziedziczenia , stanu władania nieruchomością. Ich relacje co do stanu władania przedmiotową nieruchomością, wykluczają , przypisanie go tylko i wyłącznie A. W. (3). W szczególności , to , że poszczególni członkowie rodziny w różnych proporcjach świadczyli prace gospodarcze na przedmiotowej nieruchomości , nie daje podstawy do wyprowadzenia dalej idących wniosków , w kierunku w jakim uczynił to Sąd I instancji , a jedynie może potwierdzać tezę o istniejącym w dalszym ciągu współposiadaniu nieruchomości , a więc z wykluczeniem zamanifestowania przez A. W. (3)stanu wyłącznego jej posiadania. W kontekście tego, zaprezentowana w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia teza o tym, że wszyscy pozostali (za wyjątkiem A. W. (3)) spadkobiercy J. W. (2), nie byli współposiadaczami samoistnymi przedmiotowej nieruchomości , pozostaje bezpodstawna , jako nie znajdująca oparcia w zebranym sprawie materiale (nie tylko dowodach , ale przede wszystkim samych twierdzeniach zainteresowanych. To wszystko wyklucza dopuszczalność w tym przypadku przyjęcia zmodyfikowanego stanu posiadania nieruchomości , w stosunku do jej współposiadania ukształtowanego na skutek dziedziczenia, jak nietrafnie próbował eksponować to Sąd Rejonowy (jako jeden z argumentów częściowego oddalenia wniosku).

Oczywiście, fundamentalne z punktu widzenia zasadności czynionych rozważań , pozostawały dodatkowe (w uzupełnieniu postępowania dowodowego) ustalenia Sądu Okręgowego co do porządku dziedziczenia po J. W. (2). Było to możliwe na podstawie niekwestionowanych , odpisów prawomocnych postanowień : o stwierdzeniu nabycia spadku po J. W. (2) (z dnia 22.10.2013r. – sygn. akt INs 692/13 – k. 1445 ) oraz po zmarłym w 1991 r. jego synu S. W. (1) (z dnia 27.02.2014r. –sygn. akt 1314/13 - k. 1150), bo ta ostania okoliczność z punktu widzenia treści art. 176 § 2 kc , miała również doniosłe dla rozstrzygnięcia sprawy znaczenie. Spadek po J. W. (2) w zakresie obejmującym wchodzące w jego skład gospodarstwo rolne nabyli : żona A. W. (3) – w 4/16 części oraz dzieci – E. Z. , M. F. , J. W. (2) , S. W. (1) – po 3/16 każde z nich. Spadek po S. W. (1) w zakresie obejmującym gospodarstwo rolne nabyli : żona J. W. (1) – w ¼ części oraz dzieci R. W., A. W. (1) , M. U. – po ¼ części każde z nich.

Reasumując, istniały pełne podstawy faktyczne (zakres współposiadania wynikającego z dziedziczenia) oraz prawne (art. 176 § 2 kc), doliczenia do czasu współposiadania przedmiotowej nieruchomości, nabytego przez A. W. (3), E. Z. , M. F. , J. W. (2) , S. W. (1) - na skutek dziedziczenia po J. W. (2) , a w przypadku spadkobierców S. – dodatkowo na skutek dziedziczenia po nim, czasu posiadania spadkodawców – oczywiście w zakresie odziedziczonych po nich udziałów. Sąd Okręgowy uczynił to uwzględniając faktyczny ich wymiar. W konsekwencji tego, nie było żadnych przeszkód ku temu , by przyjąć , że w takich realiach faktycznych zaistniały wszystkie przesłanki do stwierdzenia nabycia prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie – w udziałach na rzecz poszczególnych osób wymienionych w sentencji postanowienia Sądu Okręgowego : A. W. (3) – dalsze 16/128 części (oprócz 64/128, o czym orzekł już Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim w pkt. I prawomocnego postanowienia z dnia 14.05.2013r.); M. F. , E. Z. , J. W. (2) - po 12/128 części – przez każdego z nich ; J. W. (1) , R. W. , A. W. (1) , M. U. – po 3/128 części przez każdego z nich.

W tym stanie rzeczy , na podstawie art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 13 par. 2 kpc orzeczono jak w nim. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania znajduje w treści art. 520 § 1 kpc.