Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym 20 listopada 2018 r. Bank (...) spółka akcyjna w W. (obecnie działający pod nazwą (...) Bank (...)) wniósł pozew przeciwko M. F. (1) o zapłatę kwoty 142.130,15 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu, a także kosztami procesu.

W uzasadnieniu powód wskazał, że pozwany M. F. (1) – prowadzący gospodarstwo rolne – 1 marca 2012 r. zawarł z bankiem umowę o kredyt w rachunku bieżącym, zabezpieczony hipoteką. Umowa została wypowiedziana, kredyt stał się wymagalny w całości po upływie trzydziestodniowego okresu wypowiedzenia. Wysokość zobowiązania pozwanego została stwierdzona wyciągiem z ksiąg banku wystawionym 16 listopada 2018 r. Bank wyjaśnił również, że próbował polubownego rozwiązania sprawy z pozwanym, jednak pozwany nie podjął negocjacji ugodowych w zakreślonym terminie. Jednocześnie powodowy bank wyjaśnił, że 30 kwietnia 2015 r. nastąpiło połączenie Banku (...) S.A. z (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. przez przeniesienie całego majątku (...) Bank (...) Spółka Akcyjna na rzecz Banku (...) S.A., zaś z dniem przejęcia powód działa pod (...) Bank (...) spółka akcyjna w W..

M. F. (1) w odpowiedzi na pozew pozwany nie przeczył, że zawarł opisaną w pozwie umowę o kredyt, wyjaśnił natomiast, że z powodu nieprzewidzianych warunków pogodowych zbiory były niskiej jakości, pozwany zaczął popadać w coraz większe problemy finansowe, próbował w rozmowach z bankiem wynegocjować niższe raty, ale do zawarcia porozumienia z bankiem nie doszło. Pozwany wyjaśnił, że stara się co miesiąc wysyłać do banku pieniądze, ale ma na utrzymaniu rodzinę, wysyłane kwoty są więc odpowiednie do jego możliwości finansowych.

Na rozprawie 3 października 2019 r. pozwany M. F. (1) okazał oryginały wydruków wpłat dokonywanych z tytułu spłaty kredytu w 2019 roku, ponadto wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Po pouczeniu o treści art. 120 § 5 k.p.c. pozwany przedstawił swoją sytuację majątkową.

Postanowieniem z 3 października 2019 r. pozwany został zwolniony od kosztów sądowych, ponadto ustanowiono dla niego pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego.

W piśmie procesowym z 3 stycznia 2020 r. powód przedstawił aktualną wysokość zadłużenia pozwanego, uwzględniającą wpłaty dokonywane przez pozwanego w 2019 roku, oznaczając ją na kwotę 139.610,15 zł. Powód nie cofnął pozwu w żądnej części.

Pismem z 12 marca 2020 r. pełnomocnik pozwanego wyznaczony z urzędu wniósł o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zarazem oświadczył, że koszty te nie zostały opłacone w żadnej części.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. F. (1) prowadzi gospodarstwo rolne w miejscowości P..

Fakt niesporny.

1 marca 2012 r. M. F. (1) zawarł z Bankiem (...) S.A. w W. umowę kredytu w rachunku bieżącym zabezpieczonego hipoteką A. (...) . Bank udzielił kredytobiorcy kredytu w rachunku bieżącym do kwoty 102.000 zł, kredyt udzielony został na okres od 1 marca 2012 r. do 28 lutego 2017 r. z przeznaczeniem na finansowanie gospodarstwa rolnego kredytobiorcy.

W umowie zapisano, że kredyt jest ewidencjonowany w rachunku bieżącym kredytobiorcy nr (...), prowadzonym przez Oddział Banku (...) w S. (zwanym dalej rachunkiem bieżącym).

2 marca 2012 r. Bank postawił kredyt do dyspozycji kredytobiorcy (uruchomił kredyt).

W § 7 ust. 1 (zdanie pierwsze) umowy strony postanowiły, że oprocentowanie kredytu jest zmienne i ustalane jako suma stopy referencyjnej 3M WIBOR zaokrąglonej do drugiego miejsca po przecinku i marży banku (...) w wysokości 5,00 punktów procentowych.

W § 7 ust. 2 zapisano, że oprocentowanie kredytu w dniu zawarcia umowy wynosi 10,96% w stosunku rocznym.

W § 8 ust. 1 strony postanowiły, że wszystkie płatności wynikające z umowy dokonywane są przez obciążenie rachunku bieżącego.

W § 8 ust. 2 zapisano, że kredytobiorca zobowiązuje się do zapewnienia środków pieniężnych na rachunku bieżącym w wysokości niezbędnej do spłaty należności wynikających z umowy.

W § 8 ust. 3 kredytobiorca wyraził zgodę na obciążanie przez Bank (...) rachunku bieżącego należnymi bankowi prowizjami i opłatami, bez jego odrębnej dyspozycji, w kwotach i terminach określonych w umowie.

W § 8 ust. 4 kredytobiorca zobowiązał się dokonać całkowitej spłaty kredytu w dniu 28 lutego 2017 r.

W § 8 ust. 5 strony postanowiły, że odsetki od kredytu naliczane są w okresach miesięcznych - od faktycznie wykorzystanej kwoty kredytu - od dnia wykorzystania kredytu do dnia poprzedzającego dzień spłaty i pobierane przez Bank (...) ostatniego dnia każdego miesiąca kalendarzowego za dany miesiąc.

W § 8 ust. 7 strony postanowiły, że od niespłaconego kredytu w terminie określonym w ust. 4 lub z upływem okresu wypowiedzenia umowy Bank (...) pobiera podwyższone odsetki w wysokości 1,5 stopy oprocentowania kredytu określonych w § 7, obowiązującej w okresach, za które odsetki są naliczane, ale nie wyższej niż czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP.

W § 9 strony postanowiły, że zabezpieczenie wierzytelności Banku stanowi hipoteka na nieruchomości położonej w miejscowości P., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą (...).

Dowód: umowa kredytu k. 9-15

W księdze wieczystej (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w P. została wpisana hipoteka zgodnie z zawartą umową kredytu.

Fakt niesporny.

30 kwietnia 2015 r. nastąpiło połączenie Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. z (...) Bankiem Spółką Akcyjną, w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h., przez przeniesienie całego majątku (...) Bank Spółki Akcyjnej na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej, który z dniem przejęcia działa pod (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W..

Dowód: odpis KRS k. 25-41

postanowienie Sądu Rejonowego z 30 kwietnia 2015 r. k. 24

28 października 2015 r. strony - M. F. (1) i Bank (...) S.A. w W. - zawarły aneks nr (...) do umowy z 1 marca 2012 r., na mocy którego na wniosek kredytobiorcy kwota kredytu została zwiększona o kwotę 36.000 zł, tj. do kwoty 138.000 zł, natomiast okres kredytowania uległ wydłużeniu do dnia 29 września 2020 r.

Bank oświadczył, że stawia kredyt do dyspozycji kredytobiorcy od czwartego kwartału 2015 r. do dnia 29 września 2020 r. do kwoty 138.000 zł.

W § 5 ust. 1 (zdanie pierwsze) aneksu wskazano, że oprocentowanie kredytu jest zmienne i ustalane jako suma stopy referencyjnej 3M WIBOR zaokrąglonej do drugiego miejsca po przecinku i marży banku (...) w wysokości 4,00 punktów procentowych.

W § 5 ust. 2 wskazano, że oprocentowanie kredytu w dniu zawarcia umowy wynosi 6,72% w stosunku rocznym.

Dowód: aneks k. 16-18

M. F. (1) zwrócił się do Banku (...) z prośbą o rozłożenie kredytu w rachunku bieżącym na raty wskazując, że miesięczna rata, jaką jest w stanie płacić, wynosi 900 zł.

W odpowiedzi – w piśmie z 29 czerwca 2017 r. – Bank wskazał, że odpowiadając na wniosek dotyczący restrukturyzacji zobowiązania informuje, iż konieczne jest dostarczenie niezbędnych dokumentów do przeprowadzenia analizy sprawy i podjęcia ostatecznej decyzji. W piśmie zostały wymienione te dokumenty oraz wskazano, że bank oczekuje na ich dostarczenie w terminie do 29 lipca 2017 r.

W piśmie z 3 sierpnia 2017 r. Bank wskazał – nawiązując do ponownie złożonego wniosku o restrukturyzację – że warunkiem rozpatrzenia wniosku było dostarczenie dokumentów dochodowych, które do dnia dzisiejszego do banku nie wpłynęły, w związku z tym wniosek został rozpatrzony odmownie. Poinformowano, że na dzień sporządzenia niniejszego pisma występuje zadłużenie wymagalne w wysokości 4.590,89 zł.

Pismem z 4 września 2017 r. Bank wezwał M. F. (1) do zapłaty zadłużenia wynoszącego na dzień 4 września 2017 r. kwotę 2.632,49 zł, w terminie 14 dni od daty wystawienia niniejszego wezwania. Pismo zostało wysłane pocztą 8 września 2017 r.

Dowód: pismo pozwanego adresowane do banku, k. 123

pismo banku z 25 czerwca 2017 r., k.124

pismo banku z 3 sierpnia 2017 r., k.125

ostateczne wezwanie do zapłaty z 4 września 2017 r. z wyciągiem z pocztowej książki nadawczej, k. 126-128

18 grudnia 2017 r. Bank skierował do M. F. (1) pismo zatytułowane „Wypowiedzenie wraz z wezwaniem do zapłaty”.

W piśmie wskazane zostało, że bank zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w związku z niedotrzymaniem przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu, tj. brakiem spłaty zadłużenia wymagalnego, wypowiada umowę z zachowaniem trzydziestodniowego okresu wypowiedzenia. Poinformowano że kwota zadłużenia z tytułu umowy na dzień sporządzenia niniejszego oświadczenia wynosi:

-

138.000 zł tytułem kapitału niewymagalnego,

-

0 zł tytułem kapitału wymagalnego,

-

3.538,07 tytułem odsetek umownych,

-

0 zł tytułem odsetek karnych,

-

20 zł tytułem kosztów.

W piśmie wskazano, że bank wzywa do spłaty całości zadłużenia wraz z dalszymi odsetkami naliczonymi zgodnie z umową, najpóźniej do dnia upływu okresu wypowiedzenia. Po upływie okresu wypowiedzenia kredyt udzielony na podstawie umowy stanie się w całości wymagalny i bank będzie uprawniony do naliczenia odsetek za opóźnienie w spłacie.

Pismo zostało doręczone 27 grudnia 2017 r.

Dowód: „wypowiedzenie wraz z wezwaniem do zapłaty” z potwierdzeniem odbioru k. 19-20

W piśmie z 27 kwietnia 2018 r. Bank skierował do M. F. (1) przedsądowe wezwanie do zapłaty wymagalnego zadłużenia wynikającego z umowy w wysokości:

-

138.000 zł tytułem kapitału wymagalnego,

-

3.718,15 tytułem odsetek umownych,

-

415,89 zł tytułem odsetek karnych,

-

276,11 zł tytułem kosztów.

W piśmie bank poinformował o możliwości ustalenia polubownego sposobu spłaty zadłużenia wynikającego z umowy, wskazując że kontakt z bankiem może być nawiązany w ciągu 14 dni od daty odebrania niniejszego wezwania. Pismo zostało doręczone 8 maja 2018 r.

Dowód: pismo z 27 kwietnia 2018 r. z potwierdzeniem odbioru k. 21-22

Stan zadłużenia M. F. (1) na dzień 16 listopada 2018 r. obrazuje sporządzony przez Bank wydruk „Historia salda”, wskazujący sposób rozliczenia umowy kredytu M. F. (2) w okresie 31 stycznia 2012 r. – 16 listopada 2018 r.

Na dzień 16 listopada 2018 r. dług M. F. (1) wynosił:

-

3.718,15 zł - odsetki umowne;

-

352 zł - odsetki karne;

-

60 zł - koszty;

-

138.000 zł - kapitał wymagalny.

Fakt przyznany przez pozwanego w piśmie procesowym 30 marca 2020 r. (k. 143)

oraz historia salda za okres 31 stycznia 2012 r. – 16 listopada 2018 r. (k. 118-122)

16 listopada 2018 r. Bank (...) S.A. w W. sporządził wyciąg z ksiąg banku nr (...), w którym stwierdził, że M. F. (1) zobowiązany jest do zapłaty na rzecz banku z tytułu niespłaconego kredytu udzielonego na podstawie umowy z 1 marca 2012 r. kwoty 142.130,15 zł, na którą składają się:

-

kapitał wymagalny: 138.000 zł;

-

odsetki umowne zapadłe naliczone wg podstawowej stopy procentowej: 3.718,15 zł;

-

odsetki umowne zapadłe naliczone wg podwyższonej stopy procentowej: 352 zł;

-

koszty: 60 zł.

Dowód: wyciąg z ksiąg banku nr (...) k. 23

Po wypowiedzeniu umowy kredytu w rachunku bieżącym (...), prowadzonym przez Oddział Banku (...) w S., rachunek ten został zamknięty. Saldo rachunku na dzień 31 grudnia 2018 r. wynosiło 0 zł

Dowód: potwierdzenie salda na dzień 31 grudnia 2018 r. k. 131

Bank (...) S.A. zmienił nazwę na (...) Bank (...).

Fakt niesporny

Po wypowiedzeniu M. F. (1) umowy kredytu w rachunku bieżącym ( (...)) oraz po wystawieniu przez bank wyciągu z ksiąg bankowych nr (...) - w miesiącu grudniu 2018 r. oraz na przestrzeni 2019 roku - na rachunek bankowy prowadzony przez (...) Bank (...) pod numerem (...) dla klienta: (...) Gospodarstwo Rolne dokonywane były następujące wpłaty:

-

300 zł - wpłata dokonana 13 grudnia 2018 r. tytułem „wpłata na kredyt”;

-

300 zł - wpłata dokonana 14 stycznia 2019 r. tytułem „wpłata na kredyt M. F. (1)”;

-

300 zł - wpłata dokonana 15 lutego 2019 r. tytułem „wpłata na zadłużenie”;

-

300 zł - wpłata dokonana 13 marca 2019 r. tytułem „wpłata na zadłużenie”;

-

200 zł - wpłata dokonana 23 kwietnia 2019 r. tytułem „wpłata na zadłużenie”;

-

300 zł - wpłata dokonana 14 maja 2019 r. tytułem „wpłata na zadłużenie”;

-

300 zł - wpłata dokonana 2 września 2019 r. tytułem (...);

-

300 zł - wpłata dokonana 11 września 2019 r. tytułem „wpłata na zadłużenie”;

-

300 zł - wpłata dokonana 21 października 2019 r. tytułem „spłata kredytu”;

-

300 zł - wpłata dokonana 21 listopada 2019 r. tytułem „wpłata na zadłużenie”;

-

300 zł - wpłata dokonana 20 grudnia 2019 r. tytułem „wpłata na zadłużenie”.

Dowód: historia rachunku klienta (...) Gospodarstwo Rolne za okres

1 stycznia 2019 r. – 3 stycznia 2020 r. - k. 99-102

potwierdzenia wykonania przelewu krajowego - k.70-75

zaświadczenie - historia wpłat dokonanych na rachunek techniczny – k. 111-111v

historia rachunku kredytowego (...)– k. 112-113

historia rachunku kredytowego (...)– k. 152-154

historia rachunków – k. 161-174

Sąd zważył, co następuje:

Powodowy Bank w pozwie z 20 listopada 2018 r. dochodził od pozwanego kwoty 142.130,15 zł, na którą – jak wynika z załączonych do pozwu dokumentów – składają się następujące należności:

-

kapitał wymagalny: 138.000 zł;

-

odsetki umowne (kapitałowe) naliczone wg podstawowej stopy procentowej: 3.718,15 zł;

-

odsetki umowne (za opóźnienie) naliczone wg podwyższonej stopy procentowej: 352 zł;

-

koszty: 60 zł.

W związku z tym, że pozwany na rozprawie przedstawił dowody wpłat dokonanych w 2019 roku, powód w piśmie procesowym z 3 stycznia 2020 r. przedstawił aktualną wysokość zadłużenia pozwanego, uwzględniającą wpłaty dokonywane przez pozwanego w 2019 roku, oznaczając ją na kwotę 139.610,15 zł. Powód nie cofnął pozwu w żądnej części - żądanie pozwu pozostało bez zmian. W piśmie z 3 stycznia 2020 r. powód wskazał, że zadłużenie pozwanego obejmuje następujące kwoty:

-

kapitał wymagalny: 138.000 zł;

-

odsetki umowne (kapitałowe) naliczone wg podstawowej stopy procentowej: 1.590,15 zł;

-

koszty: 20 zł.

W piśmie procesowym z 10 stycznia 2020 r. pełnomocnik pozwanego podniósł zarzut nieskuteczności wypowiedzenia umowy kredytu z uwagi na uchybienie przez Bank wymogom z art. 75 c ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. W odpowiedzi na ten zarzut pełnomocnik powoda - wraz z pismem procesowym z 15 lutego 2020 r. - przedłożył dokumenty w postaci wniosku pozwanego o restrukturyzację oraz korespondencję stron dotyczącą tego wniosku. Po zapoznaniu się z pismem procesowym Banku z 15 lutego 2020 r. pełnomocnik pozwanego na rozprawie z 12 marca 2020 r. oświadczył, że nie podtrzymuje zarzutu naruszenia przez Bank art. 75 c ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe.

Dalsza linia obrony pozwanego została przedstawiona w piśmie procesowym z 30 marca 2020 r. Pełnomocnik pozwanego oświadczył, że do historii salda obejmującej okres od 31 stycznia 2012 r. do 16 listopada 2018 r. pozwany nie zgłasza uwag. Wyjaśnienia wymaga w tym miejscu, że niekwestionowana przez pozwanego przedstawiona przez bank (...) salda” obrazuje sposób rozliczenia umowy kredytu w okresie 31 stycznia 2012 r. – 16 listopada 2018 r. Z powyższego wynika, że pozwany zgadza się z tym, iż na dzień 16 listopada 2018 r. jego zadłużenie obejmowało łącznie kwotę 142.130,15 zł, w tym: 138.000 zł z tytułu niespłaconego kapitału; 3.718,15 zł z tytułu odsetek umownych kapitałowych; 352 zł z tytułu odsetek umownych za opóźnienie; 60 zł z tytułu kosztów. Jest to fakt przyznany przez pozwanego w piśmie procesowym z 30 marca 2020 r. i jako taki nie wymaga dowodu (art. 229 k.p.c.).

Dalsza linia obrony pozwanego sprowadza się do kwestionowania rozliczenia wysokości zadłużenia, która zdaniem pozwanego nie uwzględnia jego wpłat dokonywanych po 16 listopada 2018 r. W tym celu pozwany wnosił, aby Bank przedstawił rozliczenie wpłat zarówno dokonywanych na rachunek bankowy o numerze (...) (jest to numer rachunku, którego dotyczy umowa o kredyt w rachunku bieżącym, przy czym po wypowiedzeniu umowy kredytu rachunek ten został zamknięty), jak również wpłat dokonywanych przez pozwanego na inny rachunek, który pozwany posiadał w tym samym banku, o numerze (...). Rachunek ten nazywany był przez pozwanego „rachunkiem technicznym”. Na rachunek ten pozwany dokonywał wpłat po wypowiedzeniu umowy kredytu.

W odpowiedzi na zarzuty pozwanego Bank przedstawił historię wpłat oraz sposób ich rozliczenia na wszystkich rachunkach pozwanego w powodowym banku. Z zestawień historii rachunków przedstawionych przez Bank wynika, że pozwany po wypowiedzeniu umowy kredytu jeszcze grudniu 2018 roku wpłacił na rzecz Banku kwotę 300 zł, natomiast w 2019 roku dokonał dziewięciu wpłat po 300 zł oraz jednej wpłaty w wysokości 200 zł (łącznie 2.900 zł). Po wypowiedzeniu umowy kredytu pozwany dokonał więc (w 2018 r. i w 2019 r.) wpłat na kwotę wynoszącą łącznie 3.200 zł, ze wskazaniem w tytule wpłaty, że każda wpłata została ona dokonana na poczet zaległości z tytułu umowy kredytu.

Zauważyć należy, że kwota wpłat pozwanego wynikająca z wyciągów przedstawionych przez Bank jest wyższa niż kwota wynikająca z dowodów wpłat przedstawionych przez samego pozwanego na rozprawie, pozwany na rozprawie przedstawił bowiem potwierdzenia wykonania przelewu krajowego z A. Banku wskazujące na to, że pozwany dokonał w 2019 roku pięciu wpłat w wysokości po 300 zł oraz jednej wpłaty w wysokości 200 zł (co daje łącznie 1.700 zł).

Dowody przedstawione przez powoda w celu ustalenia wysokości dokonywanych przez pozwanego wpłat po wypowiedzeniu umowy kredytu są w pełni wiarygodne, tym bardziej że Bank przedstawił dowody wpłat na kwoty wyższe niż twierdzenia samego pozwanego. Pozwany w pismach procesowych złożonych po 30 marca 2020 r. kwestionował zresztą nie tyle wskazywaną przez Bank wysokość dokonywanych przez pozwanego wpłat po wypowiedzeniu umowy kredytu, co sposób zaliczenia tych wpłat, m.in. na poczet „kosztów” i prowizji.

Dla porządku wyjaśnić jeszcze trzeba, że pozwany na rozprawie przedstawił również dowód wpłaty kwoty 3.000 zł dokonanej gotówką z 10 listopada 2017 r. (a więc jeszcze przed wypowiedzeniem umowy kredytu), sposób rozliczenia tej wpłaty przez Bank nie był jednak przez pozwanego kwestionowany, jak już bowiem wyjaśniono wyżej pozwany nie zgłaszał żadnych uwag do historii salda obejmującej sposób rozliczenia wpłat dokonanych w okresie od 31 stycznia 2012 r. do 16 listopada 2018 r., które obejmowało również okazaną na rozprawie wpłatę w wysokości 3.000 zł.

Mając na uwadze, że niekwestionowana przez pozwanego wysokość zadłużenia na dzień 16 listopada 2018 r. (obejmująca kwotę niespłaconego kapitału, skapitalizowane odsetki kapitałowe, skapitalizowane odsetki za opóźnienie oraz 60 zł z tytułu kosztów) wynosiła 142.130,15 zł zaś pozwany dokonał po tej dacie wpłat w łącznej kwocie 3.200 zł (300 zł w 2018 r. oraz 2.900 zł w 2019 r.), żądanie pozwu należało pomniejszyć o kwotę 3.200 zł. Ponadto żądanie pozwu pomniejszone zostało o kwotę 60 zł z tytułu kosztów, powód nie przedstawił bowiem argumentów wskazujących za obciążeniem pozwanego taką kwotą.

Tym samym kwota zasądzona na rzecz powodowego Banku, obejmująca całe zadłużenie z tytułu umowy kredytu w rachunku bieżącym (w tym niespłacony kapitał oraz odsetki kapitałowe i odsetki za opóźnienie wyliczone na dzień 16 listopada 2018 r.) wynosi 138.870,15 zł (różnica między kwotą 142.130,15 zł i kwotą 3.260 zł).

Rozstrzygnięcie to uwzględnia stanowisko pozwanego oraz podnoszone przez niego w toku procesu zarzuty. W piśmie procesowym z 2 września 2020 r., które zostało złożone po przedstawieniu przez powoda wszystkich wyciągów z rachunków bankowych wnioskowanych przez pozwanego, pozwany kontynuując wcześniejszą linię obrony wskazał, że wpłaty dokonywane po wypowiedzeniu umowy kredytu na rachunek o numerze (...) (to jest wpłaty z 2018 i 2019 roku) niesłusznie były zaliczane przez powoda na poczet prowizji z innej umowy. Pozwany zauważył również, że gdyby zaliczono je prawidłowo, to odsetki rosłyby wolniej. W tym kontekście wyjaśnić należy, że zasądzona na rzecz powodowego Banku kwota wyliczona została jako różnica między kwotą zadłużenia pozwanego na dzień wypowiedzenia umowy kredytu (niekwestionowaną przez pozwanego) oraz kwotą wszystkich wpłat dokonanych przez pozwanego po wypowiedzeniu. Tym samym żadna część wpłat dokonanych przez pozwanego po wypowiedzeniu nie została zaliczona na inne zadłużenie, niż wynikające z umowy kredytu będącej przedmiotem sporu w niniejszej sprawy. Wyjaśnić zarazem trzeba, że obawy pozwanego, iż odsetki rosłyby wolniej są o tyle nieuzasadnione, że objęte żądaniem pozwu skapitalizowane odsetki (zarówno odsetki kapitałowe jak i odsetki za opóźnienie) zostały wyliczone za okres do końca okresu wypowiedzenia umowy kredytu oraz doliczone do kapitału, pozwany żąda dalszych odsetek (od kwoty kapitału i skapitalizowanych odsetek) dopiero od dnia wniesienia pozwu, zaś podniesione przez pozwanego zarzuty dotyczą wpłat dokonywanych po wypowiedzeniu. Tym samym nawet jeżeli Bank zaliczyłby wpłaty dokonane po wypowiedzeniu umowy na skapitalizowane odsetki naliczone do dnia wypowiedzenia, to nie spowodowałoby to wskazywanego przez pozwanego efektu, że „odsetki rosłyby wolniej”.

Podstawę prawną roszczenia powoda w zakresie kwoty kapitału stanowi art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2016 r. poz. 1988), zgodnie z którym: przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Ponadto powód domaga się dwojakiego rodzaju odsetek, skapitalizowanych za czas do końca okresu wypowiedzenia: odsetek kapitałowych (art. 359 § 1 k.c.) oraz odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.).

Wyjaśnić trzeba, że odsetki kapitałowe ( art. 359 § 1 k.c. ) to takie, które stanowią wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału, w tym przypadku zgodnie z zawartą umową kredytu. O ile kredytobiorca spłaca kredyt zgodnie z umową, odsetki kapitałowe naliczane są przez cały okres kredytowania (właśnie jako wynagrodzenie za korzystanie z kapitału udostępnionego przez bank). O ile dojdzie do wypowiedzenia umowy kredytu, niespłacony na dzień wypowiedzenia umowy kapitał staje się wymagalny, zaś odsetki kapitałowe po upływie okresu wypowiedzenia nie są już naliczane. Tym samym po wypowiedzeniu umowy zadłużenie kredytobiorcy obejmuje niespłacony kapitał oraz niespłacone do końca okresu wypowiedzenia odsetki kapitałowe (naliczane są więc one do dnia wypowiedzenia umowy kredytu). W rozpoznawanej sprawie pozwany nie kwestionował wyliczonej przez bank kwoty niespłaconych przez pozwanego odsetek kapitałowych, naliczonych do końca okresu wypowiedzenia.

Natomiast odsetki za opóźnienie ( art. 481 § 1 k.c. ) to takie, które przysługują za czas opóźnienia, tj. stają się wymagalne począwszy od bezskutecznego upływu terminu spełnienia świadczenia głównego i przysługują do momentu zapłaty świadczenia głównego. W rozpoznawanej sprawie pozwany pozostawał po upływie okresu wypowiedzenia w opóźnieniu ze spłatą kwoty kapitału wynoszącej 138.000 zł. W pozwie powód domaga się skapitalizowanych odsetek za opóźnienie, które zostały wyliczone na dzień 16 listopada 2018 r. (przypomnieć trzeba, że pozwany nie kwestionuje wyliczenia należności na dzień 16 listopada 2018 r., o czym już była mowa powyżej).

Kolejne żądanie pozwu obejmuje odsetki za opóźnienie, których powód domaga się od daty złożenia pozwu (20 listopada 2018 r.) od kwoty stanowiącej sumę niespłaconego kapitału oraz skapitalizowanych odsetek kapitałowych i skapitalizowanych odsetek za opóźnienie. Prawidłowo powód wskazał datę złożenia pozwu jako początek naliczania odsetek za opóźnienie, biegną one bowiem od kwoty będącej sumą niespłaconego kapitału (wymagalność po upływie okresu wypowiedzenia) oraz skapitalizowanych odsetek kapitałowych i skapitalizowanych odsetek za opóźnienie. Tymczasem zgodnie z art. 482 § 1 k.c. roszczenie o zapłatę zaległych odsetek (zarówno odsetek kapitałowych jak i odsetek za opóźnienie) może być uwzględnione za okres od dnia wytoczenia o nie powództwa.

Powód określając żądanie pozwu w zakresie odsetek dochodzonych od dnia wniesienia pozwu określił wysokość żądanej stopy procentowej wskazując, że domaga się odsetek w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, o jakich mowa w art. 481 § 2 k.c. Zgodnie z art. 481 § 2 k.c., jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Odsetki ustawowe za opóźnienie wynoszą obecnie 5,6%.

Żądanie powoda jest w tym zakresie w części nieuzasadnione, strony określiły bowiem w umowie wysokość odsetek umownych za opóźnienie (§ 8 ust. 7 w zw. z § 5 ust. 1 aneksu), tym samym nieuzasadnione jest żądanie powoda o zapłatę odsetek w wysokości ustawowej, które są wyższe niż umowne. Odsetki umowne za opóźnienie określone zostały w umowie kredytu łączącej strony, zmienionej aneksem, wg stopy, która jest niższa niż odsetki ustawowe za opóźnienie, jak wynika bowiem z § 8 ust. 7 w zw. z § 5 ust. 1 aneksu (zdanie pierwsze) zgodnie z umową odsetki za opóźnienie winny być naliczane w wysokości ustalonej jako 1,5 z sumy stopy referencyjnej 3M WIBOR zaokrąglonej do drugiego miejsca po przecinku i 4% (punktów procentowych), ale nie wyższej niż czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP. Wyjaśnienia wymaga, że zdanie drugie § 5 ust. 1 aneksu dotyczy podwyższenia stopy odsetek, które nie obowiązuje w okresie objętym żądaniem pozwu, tym samym nie zostało uwzględnione w rozważaniach.

Na dzień wydania wyroku (25 lutego 2021 r.) stopa referencyjna 3M WIBOR wynosiła 0,21 %, tym samym określona umową stron (w brzmieniu nadanym aneksem) stopa odsetek za opóźnienie wynosi 1,5 x (0,21% + 4%) = 6,315%, ale nie więcej niż czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, czterokrotność ta wynosi zaś obecnie 2% (4 x 0,5%). Tym samym zgodnie z umową powinny być naliczane odsetki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, jest ona bowiem niższa od stopy odsetek wyliczonej wg wskaźników podanych w umowie i zarazem niższa niż odsetki ustawowe.

Należy mieć na uwadze, że wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie (wynoszących obecnie 5,6%) jest zmienna, natomiast Sąd zgodnie z art. 321 § 1 k.p.c. jest związany żądaniem pozwu i nie może zasądzać ponad żądanie. Dlatego też w wyroku zaznaczono, że na rzecz powoda zasądzone zostały odsetki za opóźnienie, których wysokość została określona umową (które wynoszą obecnie czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP i są niższe niż odsetki ustawowe), ale nie więcej niż wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie. W praktyce oznacza to, że na dzień wyrokowania zasądzone odsetki za opóźnienie wynoszą 2% w stosunku rocznym (tyle wynosi czterokrotność kredytu lombardowego NBP), w przypadku gdyby jednak odsetki ustawowe przed spłatą zadłużenia z wyroku uległy zmianie poniżej czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, powodowi będą się należały - zgodnie z żądaniem pozwu - odsetki niższe, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie.

Stan faktyczny sprawy ustalony został w oparciu o opisane wyżej dokumenty prywatne, które nie były przez strony kwestionowane pod względem autentyczności.

Wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 15zzs ² Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych z dnia 2 marca 2020 r. Strony zostały zobowiązane do przedstawienia swoich stanowisk na piśmie przed zamknięciem rozprawy, jednakże nie skorzystały z tego prawa, stanowiska stron zostały bowiem ostatecznie przedstawione podczas wcześniejszej wymiany pism procesowych.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 108 § 1 w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. i art. 99 k.p.c., stosując zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy, przy założeniu że powód wygrał postępowanie w 97,71% (żądanie pozwu: 142.13015 zł, zasądzona kwota: 138.870,15 zł). Na poniesione przez powoda koszty składają się: 7.107 zł opłata sądowa od pozwu oraz 17 zł opłata skarbowa od pełnomocnictwa, na rzecz powoda zasądzono 97,71% tych kosztów, to jest 6.960,86 zł.

Pismem z 12 marca 2020 r. pełnomocnik pozwanego wyznaczony z urzędu wniósł o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zarazem oświadczył, że koszty te nie zostały opłacone w żadnej części, na rzecz pełnomocnika przyznano od Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 4.428 zł, w tym 828 zł podatku VAT, zgodnie z § 8 pkt 6 w zw. z § 4 pkt 3 rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa Kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego urzędu z dnia 3 października 2016 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 68).