Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 sierpnia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie – II Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia SO Eliza Kurkowska

Protokolant: sekretarz Katarzyna Walczyk

po rozpoznaniu w dniu 13 sierpnia 2020 r. w Warszawie

na rozprawie

odwołania P. L. od decyzji Prezydenta (...) W. nr (...) z dnia 11 sierpnia 2020 r.

z udziałem Prezydenta (...) W.

postanawia

oddalić odwołanie.

SSO Eliza Kurkowska

Sygn. akt: II Ns 24/20

UZASADNIENIE

Wnioskodawca P. L. w dniu 16 lipca 2020 r. zawiadomił Prezydenta (...) W. o zamiarze zorganizowania zgromadzenia na dzień 15 sierpnia 2020 r. w godzinach: od 17.00 do 19.30, które miałoby się rozpocząć na ul. (...) przed pomnikiem (...) i przemarszem ulicami: (...), (...), (...) (...) na (...)w W., w trybie art. 7 ust. 1 ustawy Prawo o zgromadzeniach. W zawiadomieniu wskazał, że w zgromadzeniu może uczestniczyć 20 000 osób, a jego cel określił jako „uczczenie 100. Rocznicy Bitwy Warszawskiej 1920 r.”. P. L. wskazał siebie jako organizatora i przewodniczącego zgromadzenia ( wniosek – k.4 ).

Decyzją nr (...) z dnia 11 sierpnia 2020 r. Prezydent (...) W. zakazał P. L. organizacji powyższego zgromadzenia. W uzasadnieniu decyzji Prezydent wskazał, że zgodnie z art. 14 pkt 2 ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. Prawo o zgromadzeniach, organ gminy wydaje decyzję o zakazanie zgromadzenia nie później niż na 96 godzin przed planowaną datą zgromadzenia jeżeli m.in. jego odbycie może zagrażać życiu i zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach, w tym gdy zagrożenia tego nie udało się usunąć w przypadkach, o których mowa w art. 12 lub art. 13 ustawy. Nadto zgodnie z § 25 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2020 r. Dz.U. z 2020 r. poz. 1356 – do odwołania zakazuje się organizowania zgromadzeń w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. Prawo o zgromadzeniach (Dz.U. z 2019 r. poz. 631), z wyłączeniem zgromadzeń organizowanych na podstawie zawiadomienia, o którym mowa w art. 7 ust.1, art. 22 ust 1 albo decyzji, o której mowa w art. 26b ust. 1 tej ustawy, przy czym maksymalna liczba uczestników nie może być większa niż 150 osób. W decyzji wskazano, że liczba planowanych przez organizatora manifestantów przekracza ją wielokrotnie. Prezydent (...) W. podniósł również, że 11 sierpnia 2020 r. wpłynęła do (...) W. opinia M. Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego nr (...), w której w/w jednoznacznie wypowiedział się, iż zgromadzenie z udziałem 20 000 osób nie powinno się odbyć. Zdaniem organu gminy działania P. L. polegające na zwołaniu na swoje zgromadzenie 20 000 osób mogą stanowić bardzo poważne zagrożenie dla życia i zdrowia dla wszystkich osób w nim uczestniczących, szczególnie w okresie panującej od marca 2020 r. pandemii, co nie może być zaakceptowane (decyzja – k. 3-3v, załączniki – k. 4-17).

W dniu 12 sierpnia 2020 r. P. L. wniósł odwołanie od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości, wnosząc o jej uchylenie i dopuszczenie zgromadzenia publicznego, zgodnie ze zgłoszeniem organizatora, a także złożonymi przez niego oświadczeniami podczas rozprawy administracyjnej w dniu 28 lipca br. ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia w/w wniosku o uwzględnienie odwołania poprzez uchylenie zaskarżonej decyzji oraz dopuszczenie zgromadzenia w liczbie do 150 uczestników.

Zdaniem skarżącego stanowisko organu zakazujące zgromadzenia jest całkowicie bezpodstawne i opiera się na hipotetycznych i abstrakcyjnych założeniach. Skarżący podniósł, że w tym konkretnym przypadku realne zagrożenie nie występuje, bowiem przedmiotowe zgromadzenie zorganizowane zostanie z zachowaniem wszelkich wymogów i wytycznych sanitarnych. P. L. podniósł, że działania organu w sposób bezpośredni ograniczają wolności i prawa obywateli wyrażone w art. 57 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ograniczyć te wolności może jedynie ustawa. Stąd Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2020 r. nie będące ustawą, nie może ograniczać wolności wyrażonych w Konstytucji. Ponadto skarżący wskazał, że w zgłoszeniu podał przewidywaną liczbę 20 tysięcy osób, ale była to liczba nie tyle „przewidywana”, co „postulowana”. Takie rocznice jak „upamiętnienie 100 rocznicy Bitwy Warszawskiej 1920 r.” powinny być świętowane tłumnie – co jak przyznał skarżący - w obecnych warunkach sanitarnych jest niemożliwie, gdyż wiele osób rezygnuje z własnej woli z uczestnictwa w jakichkolwiek formach zgromadzeń ludzi. P. L. wyjaśnił przy tym, że podczas rozprawy administracyjnej w dniu 28 lipca 2020 r. o godz. 14.30 oświadczył, że przewidywana liczba uczestników zgromadzenia publicznego w dniu 15 sierpnia 2020 r. będzie oscylowała w granicach kilkuset osób (nie powinna przekroczyć 2000 osób), a organizator poinformuje potencjalnych uczestników zgromadzenia o obowiązujących na podstawie rozporządzenia limitach w postaci 150 osób.

Skarżący podniósł zarzut rażących błędów postępowania, których dopuścił się organ gminy wydając zaskarżoną decyzję o zakazie zgromadzenia, w szczególności błędnie ustalił stan faktyczny nie biorąc pod uwagę wyjaśnień i oświadczeń organizatora złożonych w toku rozprawy administracyjnej na podstawie art. 95§1 k.p.a., co doprowadziło do oparcia się na opinii Inspektora Sanitarnego, która w bieżących okolicznościach sprawy jest bezprzedmiotowa.

P. L. podniósł, że wszelkie wątpliwości organu gminy dotyczące zagrożenia zdrowia i życia ludzi, w tym wynikające z obecnej sytuacji epidemicznej zostały wyjaśnione podczas rozprawy administracyjnej. Nie zachodzą żadne szczególne okoliczności, ani sytuacja epidemiczna nie pogorszyła się w sposób znaczny od czasu jej przeprowadzenia, by organ gminy mógł oprzeć się na przepisie art. 14 pkt 2 ustawy Prawo o zgromadzeniach. Zdaniem skarżącego zaskarżona decyzja o zakazie zgromadzenia opiera się nie na rzeczywistej przesłance zagrożenia życia i zdrowia ludzi, ale wyłącznie na normie obowiązującej z mocy Rozporządzenia, która ustanawia formalne ograniczenie - oderwane co do zasady od rzeczywistych wymogów zapewnienia bezpieczeństwa epidemicznego i sanitarnego. Zdaniem odwołującego takie ograniczenie, biorąc pod uwagę charakter i istotę zgromadzenia publicznego (w którym uczestnictwo jest płynne - ludzie przemieszczają się wchodząc na teren zgromadzenia i go opuszczając w sposób płynny) jest niekonstytucyjne, a ponadto nieprzystające do realiów organizowania zgromadzeń publicznych, a przyczyny wskazane przez organ gminy w zaskarżonej decyzji są abstrakcyjne, nie mają podstaw w aktualnych okolicznościach faktycznych sprawy, a także bazują na domniemaniach i wątpliwościach, które uprzednio zostały już wyjaśnione w toku rozprawy administracyjnej.

Ponadto skarżący wskazał, że w przypadku nieuwzględnienia wniosku, organizator ewentualnie wnioskuje o dopuszczenie zgromadzenia z ograniczeniem jego uczestników do 150 osób. Podniósł, że organ gminy nie skierował do odwołującego wezwania do zmiany liczby uczestników zgromadzenia, stąd wcześniejsza modyfikacja zawiadomienia w tym zakresie nie była możliwa, poza oświadczeniami organizatora składanymi w tym zakresie podczas rozprawy administracyjnej w dn. 28.07.2020 r.

Na rozprawie w dniu 13 sierpnia 2020 r. wnioskodawca podtrzymał odwołanie, wskazując, że zaskarżona decyzja Prezydenta narusza zasadę państwa demokratycznego, a Prezydent (...) W. kieruje się interesem politycznym przy wydawaniu decyzji w przedmiocie zgromadzeń (zakazuje zgromadzeń tylko podmiotom, które nie są jego elektoratem politycznym), traktując przyznane mu w tym zakresie uprawnienia w sposób instrumentalny.

Na rozprawie w dniu 13 sierpnia 2020 r. uczestnik wniósł o oddalenie odwołania, wskazując, iż istniały przesłanki ustawowe do zakazania przeprowadzenia zgromadzenia zgłoszonego przez wnioskodawcę.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Odwołanie wniesione przez P. L. od decyzji Prezydenta (...) W. nr (...) z dnia 11 sierpnia 2020 r. jest niezasadne.

Zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. prawo o zgromadzeniach (Dz.U. 2019.631 – tekst jedn. – dalej „PoZ”), organ gminy wydaje decyzję o zakazie zgromadzenia nie później niż na 96 godzin przed planowaną datą zgromadzenia, jeżeli:

1)jego cel narusza wolność pokojowego zgromadzania się, jego odbycie narusza art. 4 lub zasady organizowania zgromadzeń albo cel zgromadzenia lub jego odbycie naruszają przepisy karne;

2)jego odbycie może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach, w tym gdy zagrożenia tego nie udało się usunąć w przypadkach, o których mowa w art. 12 lub art. 13;

3) zgromadzenie ma się odbyć w miejscu i czasie, w których odbywają się zgromadzenia organizowane cyklicznie, o których mowa w art. 26a.

Zgodnie z art. 16 PoZ, odwołanie od decyzji o zakazie zgromadzenia wnosi się bezpośrednio do sądu okręgowego właściwego ze względu na siedzibę organu gminy w terminie 24 godzin od jej udostępnienia w Biuletynie Informacji Publicznej. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji o zakazie zgromadzenia (ust. 1). Sąd okręgowy rozpatruje odwołanie od decyzji o zakazie zgromadzenia w postępowaniu nieprocesowym niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 24 godzin od wniesienia odwołania (ust. 3).

Wnioskodawca spełnił wymogi formalne dotyczące wniesienia odwołania. Z informacji zamieszczonej w Biuletynie Informacji Publicznej Prezydenta (...) W. wynika, że decyzja została zamieszczona w dniu 11 sierpnia 2020 r., o godzinie 16.47, a zatem czas na wniesienie odwołania upływał po 24 godzinach, to jest w dniu 12 sierpnia 2020 r., o godzinie 16.47. P. L. złożył w tutejszym Sądzie odwołanie w dniu 12 sierpnia 2020 r., o godzinie 16.25 (co wynika z adnotacji biura podawczego tutejszego Sądu), a więc w terminie ustawowym.

W zaskarżonej decyzji Prezydent (...) W. powołał się na art. 14 pkt 2 PoZ, podnosząc, że odbycie zgromadzenia 20 000 osób, zgłoszonego przez wnioskodawcę, stwarzałoby bardzo poważne zagrożenie dla życia i zdrowia wszystkich osób w nim uczestniczących, szczególnie w okresie panującej od marca br. pandemii.

Zgodnie z art. 57 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 PoZ, zgromadzeniem jest zgrupowanie osób na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób w określonym miejscu w celu odbycia wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska w sprawach publicznych.

W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że wolność zgromadzeń pełni doniosłą rolę w demokratycznym państwie prawnym, a także jest warunkiem istnienia społeczeństwa demokratycznego. Wolność zgromadzeń gwarantuje członkom społeczności wpływ na władze publiczne, jest naturalną konsekwencją suwerenności narodu. Wolność zgromadzeń służy w szczególności oddziaływaniu jednostek na politykę państwa przez prezentowanie opinii, ocen, poglądów i żądań. Zgromadzenia są istotnym instrumentem demokracji bezpośredniej. Dostrzegając znaczenie wolności zgromadzeń Państwo Polskie chroni ją przepisami Konstytucji (art. 57 Konstytucji RP), a ponadto zobowiązało się do jej respektowania ratyfikując Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (dalej: EKPC).

Podnieść jednak należy, że wolność do zgromadzeń nie jest wolnością nieograniczoną, a jej ograniczenia muszą wynikać z ustawy i odpowiadać testowi proporcjonalności (a zatem warunkom art. 31 ust. 3 Konstytucji RP i art. 11 ust. 2 EKPC) (por. np. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie, z dnia 2 czerwca 2017 r., I ACz 889/17, LEX nr 2300204). Z uwagi na powyższe, wszelkie ograniczenia wolności zgromadzeń powinny być traktowane jako wyjątek, a wykładnia art. 14 ustawy Prawo o zgromadzeniach uwzględniać musi wspomniane wartości i normy wyższego rzędu, wynikające z Konstytucji RP i przepisów prawa międzynarodowego. Sąd podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Lublinie w uzasadnieniu postanowienia z dnia 12 października 2018 r. sygn. akt I ACz 1145/18 zgodnie z którym standard ochrony wolności zgromadzeń oraz powiązany z nim zakaz nierównego traktowania przez władze publiczne można sprowadzić do następujących kwestii:

- organy władzy publicznej mają obowiązek umożliwić przeprowadzenie pokojowego zgromadzenia również wtedy, kiedy jego uczestnicy będą prezentować idee odmienne od poglądów większości, a dodatkowo takie zgromadzenie będą się starali zakłócić lub udaremnić uczestnicy kontrmanifestacji,

- wszelkie ograniczenia wolności zgromadzeń muszą spełniać test niezbędności i proporcjonalności i powinny być traktowane jako absolutny wyjątek,

- przesłanki pozwalające na wydanie zakazu odbycia zgromadzenia nie mogą być interpretowane rozszerzająco, w szczególności zaś nie mogą opierać się wyłącznie na ogólnych prognozach lub przypuszczeniach i muszą uwzględniać wartości i normy wyższego rzędu wynikające z Konstytucji RP i przepisów prawa międzynarodowego,

- organy władzy publicznej, dokonując oceny, czy zgłoszone zgromadzenie zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach powinny odnosić się do zachowania organizatorów i uczestników zgromadzenia, nie zaś do zachowania osób trzecich próbujących udaremnić przeprowadzenie demonstracji.

Biorąc pod uwagę zebrany materiał dowodowy i obowiązujące przepisy Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że decyzja Prezydenta (...) W. z dnia 11 sierpnia 2020 r. o zakazaniu P. L. organizacji zgromadzenia zwołanego w dniu 15 sierpnia 2020 r., od godziny 17.00 do godziny 19.30 na ul. (...) przed pomnikiem (...) i przemarszem ulicami (...) na pl. (...) w W. była prawidłowa, jako oparta na ustawowej, adekwatnej do stanu faktycznego podstawie prawnej.

Z art. 14 pkt 2 PoZ wynika, że organ gminy wydaje decyzję o zakazie zgromadzenia jeżeli, jego odbycie może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach, w tym gdy zagrożenia tego nie udało się usunąć w przypadkach, o których mowa w art. 12 lub art. 13.

Wbrew twierdzeniom odwołującego się skarżona decyzja zapadła w zgodzie z art. 14 punkt 2 PoZ i brak jest podstaw by przyjąć, że Prezydent (...) W. w sposób instrumentalny korzystał z przyznanego mu w tym zakresie uprawnienia. Organ odmawiając zgody na organizację w/w zgromadzenia w sposób prawidłowy dokonał wykładni omawianego przepisu, w szczególności wziął pod uwagę stanowisko M. Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego z dnia 11 sierpnia 2020 r. W opinii tej przedstawiono aktualną sytuację epidemiologiczną na terenie (...) W. (największa liczba przypadków potwierdzonych wywołanych (...)2, największa liczba zgonów na terenie woj. (...)). Inspektor Sanitarny podkreślił, że biorąc pod uwagę liczbę osób mogących brać udział w zgromadzeniu oraz ich przemieszczanie istnieje ryzyko zakażenia uczestników zgromadzenia, osób postronnych poprzez wydychane kropelki przez nosiciela bezobjawowego, co w krótkim okresie czasu może spowodować znaczny wzrost zakażeń wtórnych.

Nie był zasadny zarzut skarżącego, że opinia Inspektora Sanitarnego w okolicznościach niniejszej sprawy była bezprzedmiotowa. Podkreślić należy, że opinia ta została wydana w dniu 11 sierpnia 2020 r., a zatem uwzględniała dynamicznie zmieniającą się sytuację w czasach trwającej pandemii. Rozprawa administracyjna miała miejsce w dniu 28 lipca 2020 r., a zatem 2 tygodnie wcześniej. Przedmiotem tej rozprawy była głównie okoliczność zawiadomienia o zamiarze zorganizowania większej ilości zgromadzeń. Wszelkie ustalenia związane z panującą pandemią, poczynione na rozprawie administracyjnej w dniu 28 lipca 2020 r., mogły okazać się – z uwagi na rozwijającą się sytuację epidemiologiczną – nieaktualne w chwili wydania decyzji przez organ gminy.

Nie można się zgodzić ze skarżącym, aby wartości w postaci wolności zgromadzeń wynikające z konstytucji RP miały wartość dobra absolutnego. Zasadnie organ dokonał ograniczenia wolności zgromadzeń w sytuacji panującej na obszarze RP epidemii (...). Uwzględnienie wniosku odwołującego i uchylenie decyzji Prezydenta, a tym samym umożliwienie zorganizowania zgromadzenia, spowodowałoby zagrożenie życia i zdrowia dużej ilości osób, co nie wynika wyłącznie z powołanej opinii Inspektora Sanitarnego, lecz należy do faktów powszechnie znanych.

Na podstawie przekazów medialnych nie sposób nie zauważyć, iż od dnia złożenia zawiadomienia o zgromadzeniu (16 lipca 2020 r.) sytuacja epidemiczna dynamicznie rozwija się (w ostatnim tygodniu duży wzrost dziennych zachorowań, a w dniu wczorajszym stwierdzono 715 przypadków jako osoby nowo zakażone). Tych okoliczności skarżący w swoim odwołaniu w ogóle nie uwzględnia. Tym samym należało przyjąć, że w okolicznościach niniejszej sprawy, mając na uwadze sposób w jakich dochodzi do zakażenia się omawianym wirusem, wyrażenie zgody na zorganizowanie zgromadzenia na warunkach określnych przez P. L. spowodowałoby realne zagrożenie dla życia lub zdrowia dużej ilości osób.

Nawet gdyby pominąć normy z kwestionowanego przez skarżącego rozporządzenia (maksymalnie 150 osób) to zdrowy rozsądek i poczucie odpowiedzialności za życie i zdrowie obywateli przemawiały za oddaleniem odwołania. W ocenie Sądu życie i zdrowie ludzi to wartości nadrzędne i winny być należycie chronione przez organy RP.

Okoliczność, że organizator zgromadzenia zadeklarował, że podczas zgromadzenia zostaną zachowanie wszystkie obowiązujące wytyczne sanitarne (dystans społeczny, obowiązek zasłaniania ust i nosa) również nie zmienia oceny co do prawidłowości decyzji wydanej przez organ gminy. Takie obowiązki spoczywają na organizatorze zgromadzenia (gdyby została wyrażona na nie zgoda) na podstawie § 25 ust. 5 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z dnia 7 sierpnia 2020 r.).

Postulat skarżącego by wyrazić zgodę na przeprowadzenie zgromadzenia w liczbie 150 osób również nie mógł zostać uwzględniony albowiem w istocie Sąd miałby procedować o wniosku, który nie został złożony do organu gminy. Wskazać należy, że już e-mailem z dnia 17 lipca 2020 r. skarżący był informowany o ograniczeniach co do liczby osób mogących uczestniczyć w zgromadzeniu (na podstawie § 16 ust 1 rozporządzenia rady Ministrów z dnia 19 czerwca 2020 r. „w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii”). Nie było zatem przeszkód by skarżący, odpowiednio wcześniej zmodyfikował swój wniosek w zakresie przewidywanej liczby uczestników zgromadzenia (zachowując termin określony w art. 7 PoZ), czego – jak wynika z pisma z dnia 20 lipca 2020 r. nie uczynił.

W tym stanie rzeczy, w ocenie Sądu, Prezydent (...) W. słusznie zakazał wnioskodawcy organizacji wnioskowanego przez niego zgromadzenia jako sprzecznego z art. 14 pkt 2 ustawy prawo o zgromadzeniach.

Podsumowując stwierdzić trzeba, że konstytucyjna wolność zgromadzeń nie ma charakteru bezwzględnego, co jednoznacznie wynika z treści art. 57 Konstytucji RP. Okoliczności tej sprawy wskazują, że choć doszło do ograniczenia wolności zgromadzenia organizowanego przez P. L., to ograniczenie to było uzasadnione i adekwatne do sytuacji, skoro wiązało się z zagrożeniem życia i zdrowia ludzi

Z uwagi na brak złożenia wniosku o zwrot kosztów zastępstwa procesowego przez uczestnika, Sąd nie orzekł o kosztach postępowania (art. 109 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

SSO Eliza Kurkowska