Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zgodnie z wyrokiem Sądu pierwszej instancji z dnia 3 lipca 2020r., organ
rentowy (Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
i Administracji w W.) został zobowiązany do ustalenia wysokości emerytury policyjnej i renty policyjnej P. W. (zmarłego 20 grudnia 2020r.) w wysokości obowiązującej przed 1 października 2017r.

Tym samym, Sąd uwzględnił w całości odwołania skarżącego od dwóch decyzji organu rentowego z dnia 17 lipca 2017r. wydanych z urzędu na podstawie przepisów znowelizowanej z dniem 1 stycznia 2017r. ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (dalej: policyjna ustawa emerytalna).

Ustawa nowelizująca z dnia 16 grudnia 2016r. wprowadziła do porządku prawnego kolejną regulację określającą zasadę dalszego obniżenia policyjnych emerytur i rent tym osobom, które „pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa”, wprowadzając w nowym przepisie art. 13 b ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej formalne kryterium odbywania służby od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r. w wymienionych w tym przepisie cywilnych i wojskowych instytucjach i firmach, wśród których wymieniono również służbę w Zwiadzie Wojsk Ochrony Pogranicza i studia w Wyższej Szkole (...) w L. przy wypełnianiu zadań wywiadowczych i kontrwywiadowczych.

Organ rentowy, zgodnie z przepisami znowelizowanej ustawy (art. 13a ust. 1), dokonał obniżenia wysokości świadczenia skarżącego kierując się informacją Instytutu Pamięci Narodowej o przebiegu służby skarżącego z dnia 26 maja 2017r., z której wynikało, że skarżący w okresie od 1 października 1977r. do 31 lipca 1990r. „pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13 b wyżej cytowanej ustawy” (k. 32 a.r.).

Sąd ustalił, że odwołujący P. W. (ur. w (...)r.) w okresie od 27 lipca 1976r. do 28 sierpnia 1977r. odbywał szkolenie w szkole chorążych WOP, po ukończeniu którego został skierowany do Górnośląskiej Brygady WOP w G., gdzie rozpoczął służbę
w granicznej placówce WOP w Z., jako kontroler GPK.

W okresie od 1 listopada 1984r. do 1 sierpnia 1985r. był słuchaczem kursu oficerskiego. Po jego ukończeniu nadal pełnił służbę, jako starszy kontroler GPK na przejściu granicznym.

Po pozytywnej weryfikacji rozkazem personalnym z dnia 20 maja 1991r. został zwolniony z zawodowej służby wojskowej i przeniesiony do rezerwy, a następnie stał się funkcjonariuszem Straży Granicznej, mianowanym na kierownika zmiany (...) Oddziału Straży Granicznej. Z uwagi na dobrą opinię i doświadczenie zawodowe, w sierpniu 1992r. otrzymał polecenie zorganizowania granicznego przejścia kolejowego w Z., powierzono mu jednocześnie pełnienie obowiązków Komendanta GPK Z..

Za nienaganną i wzorową służbę w kwietniu 2004r. - przed przejściem na emeryturę - Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji mianował odwołującego się do stopnia podpułkownika.

Przedstawiając rozważania prawne Sąd Okręgowy zauważył, że dokonane
w decyzjach obniżenie wysokości świadczenia, to kolejna w przypadku skarżącego po 2009r. ingerencja w wysokość jego emerytury i renty policyjnej związana z faktem pełnienia służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990.

Sąd wskazując na istotne obecnie zmniejszenie wysokości świadczenia skarżącego
(o 2/3) stwierdził, że zmiana taka była następstwem jedynie przepisów prawa, a nie sytuacji osobistej świadczeniobiorcy, co pozostaje w sprzeczności z zasadą poszanowania własności
i mienia, wyrażoną w Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, ratyfikowanej przez Polskę w 1992r., a przez to na zasadzie art. 91 ust. 2 Konstytucji RP - mającej pierwszeństwo przed ustawą pozostającą w sprzeczności z postanowieniami Konwencji. Sąd odwołując się do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
w zakresie dopuszczalności dokonywania zmian w prawie do świadczeń z zabezpieczenia (zaopatrzenia) emerytalnego wyłącznie na skutek zmian w przepisach lub w sposobie ich stosowania, a nie w rezultacie zmian w sytuacji osobistej świadczeniobiorcy stwierdził,
że dokonana ingerencja pozostawała w sprzeczności z ogólnymi zasadami zachowania sprawiedliwej równowagi pomiędzy wymogami interesu publicznego, a wymogiem ochrony praw podstawowych przysługujących danej osobie.

Zasadniczym jednak powodem, dla którego Sąd uwzględnił odwołanie było stwierdzenie, że w przypadku skarżącego, który ponad 42 lata przepracował w szeregach Wojsk Ochrony Pogranicza i Strefy Granicznej, odstępstwo od zasady ochrony praw nabytych nie było usprawiedliwione wystąpieniem przesłanki „służby na rzecz totalitarnego państwa”, która wymaga zastosowania sprawdzalnych i obiektywnych kryteriów
w odniesieniu do konkretnych sytuacji indywidualnych osób.

W kontekście takiego rozumienia pojęcia „służby na rzecz totalitarnego państwa” Sąd uznał, że w odniesieniu do osoby skarżącego brak jest podstaw dla przyjęcia aby odwołujący pełniąc służbę w okresie spornym brał udział w akcjach wymierzonych bezpośrednio
w organizacje działające na rzecz niepodległego Państwa Polskiego, dopuszczając się wskazanych czynności, bynajmniej organ emerytalny okoliczności takich nie podnosił, ani też nie wykazał zgodnie art. 6 k.c. i 232 k.p.c.

Ponadto Sąd uznał, że zaskarżone decyzje naruszyły przepis art. 33 policyjnej ustawy emerytalnej zakreślającej ramy czasowe dla wydania z urzędu decyzji o zmianie wysokości świadczenia.

W apelacji od wyroku organ rentowy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołania skarżącego.

Apelujący sformułował następujące zarzuty:

- naruszenia art. 177 § 1 pkt 3 ^{( 1)} k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji podjęcie postępowania pomimo przesłanek do jego dalszego zawieszenia do czasu rozstrzygnięcia postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie oznaczonej sygn. akt P 4/18, w której ma zostać rozstrzygnięta kwestia zgodności
z Konstytucją art. 15c, art. 22a oraz art. 13 ust. 1 pkt 1c w związku z art. 13b ustawy z dnia
18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy
z dnia 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej
oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016r. poz. 2270) w związku z art. 2 powołanej ustawy z dnia
16 grudnia 2016r., jak również art. 1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2016r. o zmianie
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016r.
poz. 2270), w sytuacji gdy głównym zarzutem odwołującego jest niekonstytucyjność przepisów stanowiących podstawę zaskarżonych decyzji z dnia 17 lipca 2017r. (znak: (...)) o ponownym ustaleniu wysokości emerytury i renty inwalidzkiej policyjnej. Od tego rozstrzygnięcia uzależnione jest jednoznaczne potwierdzenie uprawnienia organu rentowego do ponownego ustalenia wysokości emerytury i renty inwalidzkiej policyjnej i wydania z urzędu decyzji przeliczających na nowo wysokość świadczeń,
co powoduje, że niezbędnym staje się weryfikacja postanowienia Sądu I instancji w tym zakresie w trybie art. 380 k.p.c.;

-

naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy,
a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów;

-

naruszenia art. 13a ust. 5 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016r. poz. 708 ze zm.) poprzez niezastosowanie tego przepisu do ustalenia faktu służby odwołującego na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13 b ustawy z dnia 18 lutego 1994r.
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity:
Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.);

- naruszenia art. 13b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.) poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zakres wykonywanych przez funkcjonariusza czynności i zadań służbowych, jego przekonanie w jakiej formacji mundurowej jest pełniona służba, jego postawa w służbie są jedynymi kryteriami pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b w/w ustawy, podczas gdy
z literalnego brzmienia tego przepisu wprost wynika, że przepis ten nie odnosi się w ogóle do wykonywanych przez funkcjonariusza czynności, a jedynym kryterium pełnienia służby jest fakt pełnienia służby w okresie od dnia 22.07.1944 r. do dnia 31.07.1990 r. w wymienionych w tym przepisie jednostkach organizacyjnych;

-

naruszenia art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016r. poz. 2270), art. 15c i art. 22a ustawy poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji gdy z informacji
z dnia 26.05.2017 r., Nr (...) o przebiegu służby, która została przedstawiona przez Instytut Pamięci Narodowej, wynika jednoznacznie, że odwołujący w okresie: 1 październik 1977r.- 31 lipiec 1990r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016r. poz. 708 ze zm.);

-

naruszenia art. 33 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.) poprzez jego zastosowanie, w sytuacji, gdy przepis ten obowiązujący od dnia 17 kwietnia 2017r. nie ma zastosowania w niniejszej sprawie zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia
16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016r. poz. 2270), który nałożył na organ rentowy obowiązek wszczęcia
z urzędu postępowania w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości świadczeń, o których mowa w art. 15c lub art. 22a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.), w stosunku do osób, co do których z informacji Instytutu Pamięci Narodowej wynika,
że pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa i które w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej miały przyznane świadczenia na podstawie ustawy zaopatrzeniowej;

-

naruszenia § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 18 października 2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2015r. poz. 1148 ze zm.) poprzez jego niezastosowanie, a tym samym niewłaściwe zastosowanie zasad ustalania wysokości emerytury i renty inwalidzkiej policyjnej w stosunku do byłych funkcjonariuszy pełniących służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016r.
poz. 708 ze zm.).

Sąd Apelacyjny nie uwzględnił apelacji.

Rozstrzygając sprawę Sąd kierował się stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym
w uchwale 7 sędziów z 26 września 2020r., sygn. III UZP 1/20, odnoszącym się do pojęcia „służby na rzecz totalitarnego państwa” określonego w art. 13 b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej jako kryterium, które powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszeni a. podstawowych praw i wolności człowieka.

Z powołanej uchwały wynika, że w omawianej kwestii należy poszukiwać szerszej perspektywy niż wyłącznie semantyczne brzmienie art. 13b ustawy z 1994r. w wersji nadanej ustawą nowelizującą, albowiem oczywiste są interferencje zachodzące między prawem podstawowym jednostki do sprawiedliwego procesu wynikające z art. 45 § 1 Konstytucji
i art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej
w Rzymie dnia 4 listopada 1950r. wraz ze zmianami a wiązką uprawnień Państwa do ingerencji w sferę praw nabytych w związku z realizacją ryzyk socjalnych (emerytura, renta inwalidzka, renta rodzinna). W ocenie Sądu nie można tracić z pola widzenia przyczyn, dla których Państwo sięga po narzędzia ingerujące bezpośrednio w prawa jednostki. Zostały one zwięźle przedstawione w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizacyjnej (druk sejmowy
nr 1061). Chodzi generalnie o odebranie praw niesłusznie nabytych, które upoważniają Państwo do rozliczeń z reżimem, gdyż jego mechanizm funkcjonowania został skutecznie zdyskredytowany. Ten model wpisuje się w akceptowany w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego test proporcjonalności (wyrok z dnia 11 lutego 2014 r., P 24/12, OTK-A 2014 Nr 2, poz. 9), który zezwala ingerować w prawa i wolności osobiste. Z jednej strony niepodważalnym uprawnieniem ustawodawcy jest swoboda regulacji i wyznaczanie celów, jakie zamierza osiągnąć przez wprowadzanie nowych rozwiązań prawnych w zakresie rozliczeń z ustrojem totalitarnym. Z drugiej zaś przyjęte rozwiązania podlegają kontroli
w zakresie stosowania prawa przez sądy powszechne i Sąd Najwyższy oraz kontroli przez Trybunał Konstytucyjny czy przyjęte środki gwarantują osiągnięcie celu przy zachowaniu co najmniej minimalnych standardów konstytucyjnych. Sąd Najwyższy wskazał, że niekiedy rzeczywiste znaczenie ustawy może ujawnić się dopiero w procesie jej stosowania, bowiem niezależnie od intencji twórców ustawy, organy ją stosujące mogą wydobyć z niej treści nie do pogodzenia z normami, zasadami lub wartościami, których poszanowania wymaga Konstytucja (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 czerwca 1998r., K 3/98, OTK- ZU 1998 Nr 4, poz. 52).

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury informacja o przebiegu służby nie jest władczym rozstrzygnięciem, lecz jest oświadczeniem wiedzy i nie rozstrzyga konkretnej sprawy administracyjnej w stosunku do konkretnej osoby fizycznej. Wskazana czynność ma charakter stricte informacyjny i stanowi jedynie urzędowe potwierdzenie określonych faktów, zamieszczonych w aktach osobowych funkcjonariusza, celem ponownego ustalenia prawa do świadczeń emerytalnych. Władczym rozstrzygnięciem wobec skarżącego jest decyzja organu emerytalnego w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczenia emerytalnego i jego wysokości. Zatem dopiero decyzja organu emerytalnego podlega kontroli sądowej. Sąd orzekający w indywidualnej sprawie obywatela ma obowiązek oceny całego materiału dowodowego, łącznie z treścią informacji IPN. W razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie tej informacji, sąd będzie zobowiązany do rekonstrukcji jej przebiegu w konkretnym wypadku. Przedstawione przez ubezpieczonego kontrfakty będą oczywiście podlegać swobodnej ocenie w myśl otwartego katalogu uwzględnianych okoliczności, w szczególności długości okresu pełnienia służby, jej historycznego umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., miejscu pełnienia służby, zajmowanego stanowiska czy stopnia służbowego. Zwrócono uwagę, by podczas weryfikacji przebiegu służby sięgać do opinii służbowych funkcjonariuszy (uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
11 stycznia 2012 r., K 36/09, OTK-A 2012 Nr 1, poz. 3, postanowienie NSA z dnia
12 stycznia 2018 r., I OSK 2848/17, LEX nr 2445886; wyrok Sądu Apelacyjnego
w Warszawie z dnia 6 września 2016 r., III AUa 1618/14, LEX nr 2148463).

Należy wskazać, że postępowanie przed sądem powszechnym nie jest kontynuacją toczącego się przed organem rentowym postępowania administracyjnego. Celem tego postępowania nie jest więc bezpośrednia kontrola wcześniejszego postępowania, lecz rozpoznanie sprawy co do istoty. Nie budzi wątpliwości, że obowiązujące w postępowaniu przed organem rentownym regulacje dotyczące prowadzenia dowodów, w tym zwłaszcza ustanowione w tym zakresie ograniczenia, nie mają zastosowania w postępowaniu, które
po wniesieniu odwołania toczy się przed sądem. W postępowaniu przed sądem w sprawach
z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się więc przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron.
Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c., sprawia, że każdy istotny
fakt może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane,
a ich dopuszczenie za celowe. Ustanowione w art. 473 k.p.c. odstępstwo od ogólnych zasad uwidacznia więc merytoryczny aspekt postępowania przed sądem ubezpieczeń społecznych nakierowanego na pełne wyświetlenie podłoża sprawy oraz wszechstronnego rozstrzygnięcia wszystkich kwestii spornych.

W związku z przedstawionymi założeniami, należy określić status informacji Instytutu Pamięci Narodowej, wydanej w trybie art. 13a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, w postępowaniu cywilnym. W postępowaniu przed sądem powszechnym informacja wydana w trybie art. 13a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy powinna być traktowana jako środek dowodowy, który podlega swobodnej ocenie sądu na równi z innymi dowodami. Tylko wówczas możliwe jest bowiem poddanie sądowej kontroli informacji sporządzanej przez IPN w trybie art. 13a ust. 1 ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym. Podkreślić przy tym należy, iż wykładnia art. 13b ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, zgodnie z którą kryterium pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa jest spełnione w razie formalnej przynależności odwołującego do wymienionych w tym przepisie formacji, sprawia, że informacja Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni stanowiłaby domniemanie prawne niezbite (praesumptio iuris tantum). Wbrew swej normatywnej konstrukcji, informacja ta funkcjonowałaby jako poważne odstępstwo od zasady bezpośredniości, a w pewnym stopniu od zasady niezawisłości sędziego orzekającego w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych. Na tej zasadzie
w postępowaniu cywilnym funkcjonuje prawomocny wyrok kamy skazujący, lecz tylko
w zakresie ustaleń co do popełnienia przestępstwa. Natomiast konieczność zapewnienia pełnej kognicji sądu powszechnego co do faktu i prawa oraz, co do zasady, brak związania ustaleniami innych organów znajduje swoje uzasadnienie również w dotychczasowym orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. W świetle orzecznictwa Trybunału dotyczącego spraw cywilnych, w sytuacji, gdy pozwy wnoszone są do sądu, który nie ma pełnej jurysdykcji odnośnie do faktów i zagadnienia prawnego danej sprawy, w takiej sytuacji możemy mieć do czynienia z odmową dostępu do sądu, bowiem art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności zakłada, że „sąd” ma jurysdykcję w zakresie wszystkich wątpliwości odnośnie do faktów i aspektów prawnych istotnych dla danego sporu. Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wynika więc konieczność, aby sąd orzekający w danej sprawie emerytalnej, w związku z zastosowaniem przez organ rentowy art. 13b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, miał pełną swobodę oceny indywidualnych czynów danej jednostki. Również w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego przyjmuje się, że gwarancje konstytucyjne wymagają respektowania podstawowych, uniwersalnych elementów postępowania, od których zależy możliwość wydania sprawiedliwego rozstrzygnięcia. Trybunał stoi jednak na stanowisku, zgodnie
z którym do naruszenia prawa do sądu i prawa dochodzenia naruszonych praw lub wolności nie dochodzi, jeżeli skarżący dysponuje uprawnieniem do wszczęcia określonego postępowania lub podniesienia określonego zarzutu w danym postępowaniu (w związku
z którym wnoszona jest skarga konstytucyjna), lecz okoliczności te mogą stanowić przedmiot innego postępowania albo skarżący dysponuje innymi środkami prawnymi służącymi ochronie jego interesu. W tym kontekście należy raz jeszcze podkreślić, że informacja Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni, wydana na podstawie art. 13a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, nie podlega weryfikacji, zarówno na etapie powstania, ze względu na wyłączenie stosowania do niej przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, ani na etapie postępowania przed organem rentowym. Dopiero wraz z zainicjowaniem postępowania przed sądem powszechnym osoba, której informacja ta dotyczy, może zaprezentować swoje stanowisko. Uzasadnia to - w świetle standardów określonych w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP - przyznanie sądowi pracy
i ubezpieczeń społecznych pełnej kognicji w zakresie oceny indywidualnych czynów funkcjonariusza. W powyższym kontekście, należy przypomnieć, że organy stosujące prawo, mimo braku podstaw do stwierdzenia niekonstytucyjności przepisu, nie mogą zrekonstruować treści normy prawnej, która byłaby nie do pogodzenia z zasadami konstytucyjnymi. W takim wypadku pojawia się obowiązek stosowania wykładni prokonstytucyjnej, a więc ustalenia treści normy z poszanowaniem standardów konstytucyjnych. Prezentowana wykładnia
art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy spełnia te wymagania. Jednocześnie, wobec braku utrwalonej praktyki stosowania tego przepisu sprzecznie
z Konstytucją RP, nie jest konieczne zwrócenie się w tym zakresie z pytaniem prawnym
do Trybunału Konstytucyjnego. Należy zarazem podkreślić, że przyjęcie takiego rozwiązania nie pozostaje w kolizji z oczekującym na rozpatrzenie wnioskiem Sądu Okręgowego
w Warszawie, który postanowieniem z 24 stycznia 2018 r., XIII 1 U 326/18, zwrócił się
do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności przepisów ustawy nowelizującej
z 16 grudnia 2016 r. oraz zmienionej nią ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy z Konstytucją RP. Pytanie prawne Sądu Okręgowego dotyczy ukształtowania regulacji ustawowej w sposób ograniczający wysokość emerytury i renty w sposób naruszający zasady ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, niedziałania prawa wstecz oraz prowadzący do nierównego traktowania funkcjonariuszy.
W ocenie Sądu Okręgowego wątpliwości budzi także sposób i tryb uchwalenia ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016 r. Orzekając w przedmiocie tego wniosku, Trybunał Konstytucyjny nie będzie więc oceniał przedmiotowej regulacji z perspektywy wymagań rzetelnego procesu, ponieważ art. 45 ust. 1 Konstytucji RP nie został wskazany jako wzorzec kontroli. Wykładni art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
dokonywana z uwzględnieniem konwencyjnych i konstytucyjnych standardów prawa do sądu, wywodzonego z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, można więc dokonać niezależnie
od oczekiwanego rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego.

Odnosząc powyższe kierunkowe ustalenia do wykładni przepisu ustawy, który ma zasadnicze znaczenie dla rozpoznania sprawy, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw
dla przyjęcia, że zmarły w 2020r. ubezpieczony w okresie objętym zaświadczeniem IPN, dopuścił się indywidualnych czynów - naruszających podstawowe prawa i wolności człowieka w służbie reżimu komunistycznego.

Z zebranych w sprawie dokumentów wynika, że ubezpieczony przez cały okres służby pracował w pionie kontrolerskim Granicznej Placówki Kontrolnej na stanowisku kontroli ruchu granicznego.

Dla oceny postawy i czynów ubezpieczonego w okresie objętym zaświadczeniem
IPN istotna i znamienna jest treść opinii specjalnej z 15 maja 1991r. Oddziału Straży Granicznej podsumowująca dotychczasowy okres pracy ubezpieczonego. W świetle eksponowanej przez stronę skarżącą opinii nie ma najmniejszych podstaw dla wysnuwania twierdzeń, że zmarły jako żołnierz Służby Granicznej stosował represje krzywdzące obywateli, korzystał z dodatkowych przywilejów, korzyści - co zdaniem Sądu wyczerpywałoby dopiero znamiona służby na rzecz totalitarnego państwa i uzasadniało obniżenie wysokości świadczeń w rozumieniu art. 13 b omawianej ustawy.

/-/ SSA W. Bzibziak /-/ SSA M. Żurecki /-/ SSA A. Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia