Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2019 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa S. P.

przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego w (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 15 listopada 2017 r., sygn. akt II C 474/16,

1.  oddala apelację;

2.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje adwokatowi D. S. od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Gliwicach) kwotę 2.361,60 (dwa tysiące trzysta sześćdziesiąt jeden 60/100) złotych, w tym kwotę 441,60 złotych podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VACa 51/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił powództwo S. P. o zasądzenie od Skarbu Państwa Dyrektora Zakładu Karnego w (...) kwoty 50 000 złotych tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w związku ze złymi warunkami panującymi w Zakładzie Karnym w (...), kwoty 50 000 złotych tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w postaci prawa do ochrony zdrowia oraz kwoty 50.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za naruszenie godności, czci i dobrego imienia.

Rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach i wnioskach.

W okresie od 24 listopada 2015 roku do dnia 14 września 2016 roku powód przebywał
w Zakładzie Karnym w (...), będąc osadzonym w celach wieloosobowych. W całym przebiegu pobytu metraż każdej z cel przekraczał 3 m ^{( 2)} na jednego osadzonego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami nadzór nad legalnością i prawidłowością wykonywania kary pozbawienia wolności, kary aresztu, tymczasowego aresztowania, zatrzymania oraz środka zabezpieczającego związanego z umieszczeniem w zakładzie zamkniętym a także kar porządkowych i środków przymusu,– sprawuje wyłącznie sędzia penitencjarny. W myśl art. 7 § 1 k.k.w. skazany może zaskarżyć do sądu decyzję organu, w tym dyrektora jednostki z powodu jej niezgodności z prawem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. W trakcie pobytu w Zakładzie Karnym w (...) powód nigdy nie zaskarżył żadnej z decyzji ani nie wniósł skargi na czynności funkcjonariuszy Służby Więziennej bezpośrednio po jej przeprowadzeniu. Żaden z w/w wyżej aktów organów i funkcjonariuszy ZK w (...), nie był przedmiotem zaskarżenia i kontroli organów postępowania penitencjarnego. Powód w okresie pobytu w w/w jednostce nigdy nie zgłaszał nikomu żadnych uwag czy zastrzeżeń odnośnie powierzchni czy stanu technicznego pomieszczeń i cel. W całym okresie pobytu skazanego w ZK w (...) stan techniczny pomieszczeń utrzymywany był na właściwym poziomie w tym także z powodu częstych napraw i remontów, dokonywanych przez właściwe służby jednostki. Zgodnie z obowiązującymi przepisami zakład karny nie ma obowiązku zapewnienia skazanym ciepłej wody. Zakład Karny w (...), typu półotwartego, w okresie pobytu powoda w jednostce zapewniał mu możliwość korzystania z gorącej kąpieli co najmniej raz w tygodniu, co stanowi minimum wymagane i zapewnione skazanym stosowanymi regulacjami. Stosownie do art. 116 § 1 pkt 2 k. k. w. osoby pozbawione wolności są zobowiązane do przestrzegania higieny osobistej i czystości pomieszczeń. W okresie od 23 sierpnia 2016 roku do 07 września 2016 roku powód na podstawie skierowania do pracy wykonywał odpłatnie pracę w firmie (...) sp. z o.o. w Ż.” na stanowisku magazyniera. W dniu 02 września 2016 roku powód, w trakcie wykonywanej pracy przewrócił się. W wyniku upadku powód doznał kilku zasinień i otarć naskórka powstałych w kliku miejscach na powierzchni ciała. Rodzaj i charakter wskazanych obrażeń nie wymagał udzielenia powodowi pomocy lekarskiej. Kilka dni po zdarzeniu powód na własne życzenie został poddany badaniu fizykalnemu. Nie stwierdzono żadnych obrażeń ciała, skutkujących naruszeniem ciągłości tkanek czy naruszeniem czynności narządu ciała powyżej dni 7. Ostatecznie, w konsekwencji zgłaszanych dolegliwości bólowych, podano powodowi środki przeciwbólowe. Powód nikomu nie zgłosił wyżej opisanego zdarzenia, jako wyczerpującego cechy wypadku przy pracy. Powodowi zabrano posiadane przez niego nielegalnie urządzenia elektryczne, co stało się, na skutek złożonego przez powoda zawiadomienia, przedmiotem zainteresowania organów prokuratury a następnie wskutek odmowy wszczęcia postępowania także przedmiotem kontroli sądu utrzymującej w mocy decyzję Prokuratury Rejonowej w (...). Zgodnie z art. 116 § 2 k.k.w. w wypadkach uzasadnionych względami porządku lub bezpieczeństwa skazany podlega kontroli osobistej. Pozwany w trakcie pobytu w Zakładu Karnym w (...) był poddawany kontroli osobistej przez osoby tej samej płci. Czynności te nigdy nie były kwestionowane przez powoda co do ich zasadności, legalności, jak i prawidłowości. W Zakładzie Karnym w (...) funkcjonowała i funkcjonuje biblioteka z dostępnymi aktami normatywnymi w tym kodeksem karnym wykonawczym. Powód uważał za zbędne i bezprzedmiotowe zapoznawanie się ze swymi prawami, jako osadzonego, płynącymi między innymi z kodeku karnego wykonawczego.

W tych okolicznościach faktycznych Sąd uznał powództwo za bezzasadne, wskazując na charakter regulacji art. 24 § 1 k.c., wynikające z niej przesłanki odpowiedzialności z tytułu naruszenia dóbr osobistych, a które w okolicznościach rozpoznawanej sprawy się nie ziściły. Powód nie przebywał w celach w warunkach przeludnienia, gdy powierzchnie celi mieszkalnej przypadającej na skazanego określa art. 110 k.k.w., w świetle którego wynosi ona nie mniej niż 3m ². Taki też metraż był zapewniony w celach w których przebywał powód. Przepis ten określa też warunki jakim winny odpowiadać cele, gdy jego wymogi zostały spełnione. Powód miał możliwość korzystania z toalety, która znajdowała się poza celami mieszkalnymi, miał zapewnione własne łóżko i wszystkie potrzebne sprzęty. Warunki w których przebywał nie były nieludzkie. Powód przebywał w Zakładzie Karnym półotwartym. Miał możliwość pracy poza zakładem karnym, mógł korzystać z biblioteki, spacerniaka, opieki lekarskiej. Subiektywna ocena nie wystarczy do przypisania pozwanemu naruszenia dóbr osobistych powoda, gdy warunki odbywania kary pozbawienia wolności nie naruszały norm prawnych. Za czystość w celach i łazienkach odpowiadają sami więźniowie, którym wydawane są środki czystości. Sanitariaty były odrębne, zapewniono intymność skazanych. W Zakładzie Karnym odbywają się stałe remonty. Powód miał możliwość kąpieli raz w tygodniu zaś brak ciepłej wody w samej celi nie może być uznany za naruszający dobra osobiste powódki, uwzględniając §30 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 roku w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego odbywanie kary pozbawienia wolności. Osadzeni mają możliwość korzystania w celi z czajników, grzałek elektrycznych do grzania wody dla celów higienicznych i spożywczych. Ciepła woda była i jest też dostępna w stołówce.

Warunków w jakich przebywał powód jako osadzony, nie można uznać za uwłaczające godności, a co czyni żądanie zasądzenia zadośćuczynienia łączonego z warunkami odbywania kary pozbawienia wolności – niezasadnym.

W stanie faktycznym sprawy nie można też uznać aby doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda w zakresie ochrony zdrowia, narażenie jego zdrowia i życia po zdarzeniu w dniu 2 września 2016 r. Powód doznał jedynie otarć naskórka i sińców na ciele a co nie wymagało wdrożenia procedury medycznej, zwłaszcza, że sam powód pytany w tym dniu czy potrzebuje tej pomocy, odmówił. Obrażenia ciała były niewielkie nie spowodowały uszczerbku na zdrowiu.

Nie doszło tez do naruszenia dóbr osobistych powoda podczas czynności przeszukania celi w której przebywał w dniu 13 września 2016 roku, która to czynność nie została zaskarżona przez powoda, gdy odbywanie kary pozbawienia wolności jest poddane określonym rygorom i ograniczeniom.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu orzeczono na podstawie art. 29 ust 1 i 2 ustawy z 26 maja 1982 r. prawo o adwokaturze w związku z §1 i 14 pkt 2c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016 (Dz.U. 2016 p. 1914).

Wyrok tan zaskarżył powód wnosząc o jego zmianę przez uwzględnienie powództwa w całości, przyznanie pełnomocnikowi z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej za I instancję w kwocie 3720 plus VAT oraz kosztów niepłaconej pomocy prawnej świadczonej powodowi z urzędu za II instancję, która nie została opłacona w jakiejkolwiek części. Rozstrzygnięciu skarżący zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego a to art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, błędną ocenę zeznań powoda co do warunków panujących w Zakładzie Karnym w (...), przeludnienia celi obrażeń doznanych przez powoda skutkiem wypadku w pracy, braku zapewnienia opieki medycznej, pominięcie, że naruszenie dóbr osobistych w postaci godności, czci i dobrego imienia łączyło się z wyzywaniem osoby powoda w sposób i wulgarny obelżywy w trakcie przeszukania, przyjęcie że fakt nie składania skargi świadczy że powód nie miał zastrzeżeń i nie może dochodzić swych roszczeń; naruszenie art. 217 k.p.c., 227 k.p.c., 233 k.p.c. przez oddalenie wniosków dowodowych powoda o zobowiązanie pozwanej do podania danych osobowych osób osadzonych z powodem oraz funkcjonariuszy, którzy mieli kontakt z powodem po przetransportowaniu go do Zakładu Karnego po wypadku, sprzeczność istotnego ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego przez przyjęcie, że nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda w trakcie przeszukania, że nie była konieczna interwencja medyczna bezpośrednio po wypadku, warunki w jakich przebywał powód nie naruszały jego dóbr osobistych, naruszenie prawa materialnego – §8 punkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Nie mogą odnieść rezultatu zarzuty apelacji kwestionujące ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy, jak i oceną materiału dowodowego sprawy, gdy ustalenia faktyczne w zakresie niezbędnym dla rozpoznania sporu co do warunków w jakich powód odbywał karę pozbawienia wolności, braku podstaw do przyjęcia naruszenia dóbr osobistych powoda, są prawidłowe, oparte zostały na przeprowadzonym w sprawie materiale dowodowym, którego ocena mieści się w granicach art. 233 § 1 k.p.c. Apelacja w tym zakresie ma charakter polemiki. Stanowisko apelacji o uwłaczających godności warunkach odbywania kary pozbawienia w Zakładzie Karnym w (...) nie może być podzielone. W okresie w którym powód przebywał w wymienionym Zakładzie, nie występowało przeludnienie, w celach mieszkalnych w których powód było osadzony zachowany był metraż wynikającej z art. 110 k.k.w., jak i zapewnione wskazane w tym przepisie warunki. Cele mieszkalne były wyposażone w niezbędny sprzęt kwaterunkowy. Dbałość zaś o czystość celi, czy też sanitariatów, łazienki z której osadzeni korzystają do nic należy, zgodnie z art. 116 k.k.w. Osadzeni otrzymują niezbędne w tym celu środki, sprzęt niezbędny do zapewnienia czystości. Stąd też zarzuty powoda w tym zakresie nie mogą uzasadniać tezy o naruszeniu jego dóbr osobistych ze strony pozwanego.

Jak wynika z zeznań świadka P. W. i dokumentów (68-80) powód przebywał głównie w pawilonach (...), (...), (...) które to obiekty są po generalnym remoncie. Nadto na bieżąco prowadzone są prace remontowo-konserwatorskie, w tym takie remonty były wykonywane w miejscu osadzenia powoda (pawilon (...)), gdy fakt remontowania cel przyznał też sam powód. Również po generalnym remoncie wykonanym w 2010 roku była łaźnia, śluza poprzedzające wejście do przebieralni. Toalety, kąciki sanitarne usytuowane są w odrębnym pomieszczeniu, gdzie są kabiny z zamykanymi drzwiami, a zatem jest zachowana intymność. Brak ciepłej wody w celach w których przebywał powód nie może uzasadniać stanowiska o uwłaczających godności warunkach, gdy obowiązujące przepisy nie nakładają na administrację zakładów karnych obowiązku zapewnienia nieograniczonego dostępu do ciepłej wody w pawilonach mieszkalnych. Powód miał możliwość gorącej kąpieli 2 razy w tygodniu, a nadto dostęp do ciepłej wody na stołówce, możliwość zagrzania wody w celi grzałką lub czajnikiem bezprzewodowym, które osadzeni mogą posiadać. Skazani, którzy wykonują pracę mogą korzystać z kąpieli codziennie. Powód przebywał w Zakładzie półotwartym, w którym cele są otwarte całą dobę, a pawilony w porze dziennej, osadzeni w porze dziennej mogą się poruszać po terenie jednostki i korzystać z biblioteki, świetlicy, boiska do gry, siłowni.

Nie może też odnieść rezultatu apelacja w części w której odwołuje się ona do naruszenia czci i godności powoda w trakcie dokonywanego przeszukania celi, w której powód przebywał, a w trakcie której ujawniono u powoda przedmioty, które do niego nie należały. Nie ulega wątpliwości, że funkcjonowanie Zakładu Karnego w świetle regulacji art. 116 § 2 i 4 k.w. uprawnieni są do kontroli cel i pomieszczeń w których przebywają osadzeni. Powód łączył naruszenie jego dóbr osobistych z okolicznościami towarzyszącymi przeszukaniu. Faktem jest, iż Sąd Okręgowy nie odniósł się do tej kwestii, co jednakże nie czyni apelacji zasadną. Nie można podzielić stanowiska apelacji, jakoby doszło do zwyzywania powoda w sposób wulgarny i obelżywy przez przeprowadzającego tę czynność, a to w świetle zeznań samego powoda. Po sprecyzowaniu swych zeznań powód przyznał, że funkcjonariusz nie używał wobec niego wulgaryzmów, a tylko powiedział, że jest lebrem. To zaś, jeżeli nawet miało miejsce, uwzględniając kryteria obiektywne nie uzasadnia oceny, że doszło do naruszenia czci powoda uzasadniającego przyznanie żądanego zadośćuczynienia. Jak podkreśla się w orzecznictwie dla uznania, że doszło do naruszenia dobra osobistego znaczenie mają oceny społeczne, analiza z punktu widzenia rozsądnego człowieka. Nie ma natomiast znaczenia subiektywne odczucie, przekonanie powoda, albowiem ocena czy nastąpiło naruszenie dobra osobistego, nie może być dokonywana według indywidualnej wrażliwości zainteresowanego, lecz obiektywnej reakcji społecznej. Przyjmuje się, że naruszenie dobra osobistego nie występuje wtedy, gdy wyrządzona drugiemu przykrość jest wedle przeciętnych ocen przyjmowanych w społeczeństwie przykrością, dolegliwością małej wagi, nie przekracza progu, od którego można mówić o naruszeniu.

Nie może zatem w tym zakresie odnieść też rezultatu zarzut naruszenia art. 217 k.p.c. i 227 k.p.c. łączony z oddaleniem wniosku powoda o zobowiązanie pozwanego do podania danych personalnych funkcjonariuszy, którzy dokonali przeszukania i mieli kontakt z powodem po przetransportowaniu go do zakładu po wypadku. Wskazać należy, że nie było potrzeby zobowiązania, o którym mowa w zarzucie, gdy to kto dokonywał przeszukania celi powoda wynika z pisma st. oddziałowego działu ochrony z dnia 13 września 2016 roku (k. 90-91, jak i protokołu przeszukania (k. 92), a zatem stosowny wniosek dowodowy co do przesłuchania konkretnej osoby w charakterze świadka mógł zostać złożony przez powoda, a co nie miało miejsca. Podkreślić zaś należy, że powód nie składał wniosku o wskazanie danych personalnych osób, które miały kontakt z powodem po przetransportowaniu go do Zakładu Karnego po zdarzeniu w miejscu pracy.

Nie można też uznać aby doszło do naruszenia godności powoda przy kontroli jego osoby po przewiezieniu go do Zakładu Karnego, gdy jak wynika z zeznań powoda, dokonywały jej osoby tej samej płci, a zgodnie z obowiązującymi przepisami taka kontrola odbywa się przy każdym przyjęciu, powrocie z przepustki czy zatrudnieniu, a co uzasadnione jest względami bezpieczeństwa (art. 116 § 2 i 4 k.k.w).

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie można też w stanie faktycznym sprawy mówić o naruszeniu dobra osobistego powoda w postacie prawa do ochrony zdrowia. W okolicznościach sprawy nie budzi zastrzeżeń stanowisko Sądu Okręgowego, że po zdarzeniu w dniu 2 września 2016 roku powód nie wymagał pomocy lekarskiej, gdy poza otarciem naskórka, sińcami powód nie doznał żadnych obrażeń, a które wymagałyby przewiezienie go na badania do szpitala, czy natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Nadto jak wynika ze sporządzonych po zdarzeniu notatek, jak i zeznań świadka L. B., który konwojował powoda do Zakładu Karnego, powód samodzielnie się poruszał, na nic się nie skarżył, chciał być odwieziony z miejsca pracy do Zakładu, zaś na pytanie czy potrzebuje pomocy lekarskiej, tejże odmówił. Powód nie doznał żadnych poważnych uszkodzeń ciała, poza stłuczeniem. Jak zeznał po upadku miał tylko sińce „poobijał się”, nic więcej mu się nie stało. Następnego dnia na prośbę powoda otrzymał środki przeciwbólowe. Rozmija się z materiałem sprawy twierdzenie apelacji jakoby powód dopiero po kilku dniach trafił do pielęgniarki, gdy to miało miejsce dnia następnego - 3 września 2016 r. sobota, a 5 września trafił do lekarza (dokumentacja lekarska k. 149), a który nie stwierdził żadnych innych obrażeń, ustępujące dolegliwości bólowe. Brak podstaw do uznania, że powód nie miał należytej opieki lekarskiej podczas odbywania kary pozbawienia wolności adekwatnej do potrzeb. Oceny czy warunki wykonywania kary pozbawienia wolności naruszały godność osadzonego, dokonuje się przy uwzględnieniu wszystkich parametrów decydujących o stopniu jego uciążliwości, w tym także czasu przebywania w określonych warunkach. Odbywający karę pozbawienia wolności musi się liczyć z pewnymi ograniczeniami swoich praw, mieszczących się w granicach prawnych regulujących odbywanie kary pozbawienia wolności. Realizacja pozbawienia wolności wiąże się z ustaleniem poziomu na którym warunki więzienia są „odpowiednie” i nie naruszają godności człowieka. Wyjściowe założenie dla określenia wymaganego poziomu jest takie, by traktowanie człowieka pozbawionego wolności nie było poniżające i niehumanitarne. O naruszeniu godności skazanego można mówić wtedy, gdy cierpienie i upokorzenia przekraczają konieczny element cierpienia wpisanego w odbywanie kary pozbawienia wolności. Takiego zaś zachowania nie można przypisać pozwanej jednostce, w której podejmowane były i są wszelkie możliwe działania by zagwarantować osobom pozbawionym wolności odpowiednie warunki, o czym była mowa powyżej. Uciążliwości wskazywane przez powoda w związku z nieodpowiednim w jego ocenie stanem cel, brakiem nieograniczonego dostępu do ciepłej wody, standardu wyposażenia, wpisują się w warunki uciążliwości odbywania kary pozbawienia wolności, nie przybrały takiej formy, w której można by mówić o osadzeniu powoda w warunkach niegodziwych, nieludzkich, nawet jeżeli okresowo powód przebywał w celach wymagających remontu (cela (...) pawilon (...)). Nie można w stanie faktycznym sprawy mówić o krzywdzie powoda uzasadniającej przyznanie zadośćuczynienia.

Stąd też nie mógł odnieść rezultatu postawiony w tym zakresie zarzut naruszenia art. 217 k.p.c. i 227 k.p.c. wobec niewskazania tezy dowodowej okoliczności, które miałyby być przez ten środek wykazane, gdy to nastąpiło dopiero w apelacji i to w sposób dalece ogólnikowy. Nadto apelacja ogranicza się do postawienia samego zarzutu, nie wnosząc o kontrolę w trybie art. 380 k.p.c. wydanego w tej mierze postanowienia dowodowego.

Z tych wszystkich przyczyn apelacja jako pozbawiona podstaw podlegała oddaleniu w oparciu o art. 385 k.p.c.

Nie mogło też odnieść rezultatu kwestionowanie w apelacji rozstrzygnięcia co do wysokości przyznanego na rzecz pełnomocnika powoda z urzędu wynagrodzenia. Podkreślić należy, że koszty pełnomocnika z urzędu przyznane od Skarbu Państwa na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. DZ.U. 2009 nr 146. p. 1188) i art. 22 ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 o radcach prawnych (tekst jedn. z 2010 r. nr 10 poz. 65 ze zm.) a których wysokość uregulowana jest rozporządzeniami Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa, kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 1714 ze zm.) i w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. poz. 715 ze zm.) z uwagi na publicznoprawny obowiązek obciążający Skarb Państwa, nie mieszczą się w obowiązku zwrotu kosztów procesu w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Rozstrzygnięcie o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej stronie z urzędu, gdy koszty te przyznane są od Skarbu Państwa nie jest orzeczeniem o kosztach procesu, a co za tym idzie nie podlega zaskarżeniu przez stronę w apelacji. Postanowienie to może być zaskarżone tylko przez pełnomocnika w drodze zażalenia, gdy takowe nie zostało wniesione przez pełnomocnika powoda, (por. uchwałę z Sądu Najwyższego III CZP 36/09 OSNC 2010, nr 2, poz. 24 z 20 maja 2011, III CZP 14/11 z 13 stycznia 2017 r., III CZP 87/16). Nadto zwrócić należy uwagę, że materia rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu nie ma charakteru norm prawa materialnego.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. uwzględniając sytuację powoda.

Natomiast o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na podstawie §2 punkt 14 pkt. 26 (w odniesieniu do roszczenia obejmującego żądanie zadośćuczynienia związanego z warunkami odbywania kary pozbawienia wolności oraz §8 punkt 5 (co do żądania zadośćuczynienia za naruszenie czci, godności związane ze znieważeniem przez funkcjonariusza) w zw. z §16 ust. 1 punkt 2 uwzględniając nadto podatek od towarów i usług (VAT).