Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 lutego 2021 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Brygida Łagodzińska

sędzia Krzysztof Godlewski

sędzia Agata Szlingiert

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 lutego 2021 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku A. S. (1)

przy udziale T. S.

o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawczynię

od postanowienia Sądu Rejonowego w Środzie Wielkopolskiej

z dnia 14 września 2020 r.

sygn. akt III Nsm 125/20

p o s t a n a w i a :

1.  oddalić apelację;

2.  kosztami postępowania apelacyjnego obciążyć wnioskodawczynię oraz uczestnika w zakresie przez nich poniesionym.

Krzysztof Godlewski Brygida Łagodzińska Agata Szlingiert

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni A. S. (2) wystąpiła do sądu z wnioskiem o zezwolenie na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątku małoletniego W. S., syna wnioskodawczyni i uczestnika postępowania T. S., polegającej na dokonanie na rzecz małoletniego darowizny udziału we współwłasności nieruchomości lokalowej położonej w D., gm. C., dla której Sąd Rejonowy w K. prowadzi księgę wieczystą o nr. (...).

Uczestnik postępowania T. S. wniósł o oddalenie tego wniosku w całości.

Postanowieniem z dnia 14 września 2020 roku Sąd Rejonowy w Środzie Wielkopolskiej w punkcie 1. oddalił wniosek oraz w punkcie 2. kosztami postępowania obciążył wnioskodawczynię oraz uczestnika w zakresie przez nich dotychczas poniesionym.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu pierwszej instancji:

Stan faktyczny sprawy nie był objęty sporem w niniejszej sprawie. Wnioskodawczyni A. S. (2) i uczestnik postępowania T. S. są rodzicami małoletniego W. S., urodzonego w dniu (...) w P.. Małoletni pochodzi ze związku małżeńskiego swoich rodziców, związek ten został rozwiązany wyrokiem Sądu Okręgowego w P. z dnia 18 grudnia 2017 r. wydanym w sprawie o sygn. akt (...), zmienionym następnie co do wysokości alimentów wyrokiem Sądu Apelacyjnego w P. z dnia 8 listopada 2019 r. sygn. (...). W dniu 20 września 2007 r., a więc jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego, wnioskodawczyni A. S. (2) (wówczas N.) i T. S. kupili do współwłasności po ½ części odrębną własność lokalu mieszkalnego, stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w (...), gmina C., zapisanego w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w K. o nr. (...). Lokal ten składa się z dwóch pokoi, kuchni, łazienki, przedpokoju i spiżarni i przylega do niego piwnica (...) Łączna powierzchnia całości wynosi (...) ^{( 2)}. Lokal ten został kupiony za kwotę około 28 000 zł, wymaga remontu, jest położony w miejscowości bez publicznego dojazdu. Od momentu zakupu jest wynajmowany, z tymże ze względu na jego stan i położenia wysokość miesięcznego czynszu za wynajem wynosi 400 zł. Mieszkanie nie jest zadłużone, nie ma zaległości w opłatach. Obecnie toczy się między A. S. (2) i uczestnikiem postępowania postępowanie o zniesienie współwłasności tej nieruchomości, zainicjowane przez T. S.. W postępowaniu tym biegły ma dokonać wyceny tego lokalu. Jego właściciele przypuszczają, że cena nie przekroczy 100 000 zł. T. S. chce sprzedaży tego mieszkania i podzielenia się uzyskaną w ten sposób sumą. Przypadające na niego środki zamierza przeznaczyć na spłatę swojego zadłużenia. Wzięło się ono stąd, że w sprawie rozwodowej Sąd ustalił zabezpieczenie roszczenia alimentacyjnego na wysokim poziomie i aby mu sprostać, ojciec małoletniego musiał się zadłużyć. A. S. (2) i T. S. nie mają aktualnie dobrych relacji. Między byłymi małżonkami toczy się Sądem sprawa o podwyższenie alimentów na syna stron (sygn. (...)) zainicjowana przez matkę małoletniego, sprawa z wniosku T. S. o przywrócenie mu władzy rodzicielskiej (sygn. (...)) oraz sprawa z wniosku A. S. (2) o zmianę rozstrzygnięcia o kontaktach uczestnika z synem (sygn. (...)). Strony praktycznie nie rozmawiają ze sobą, jedyną formą ich porozumienia są spotkania ojca z niespełna (...) synem. Mimo to A. S. (2) widzi możliwość współdziałania z uczestnikiem postępowania w zarządzeniu nieruchomością wspólną przy udziale kuratora sądowego. Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów dołączonych do akt sprawy oraz przesłuchania stron, uznając je za wiarygodny i przydatny do rozstrzygnięcia sprawy materiał dowodowy. Informacje o toczących się z udziałem byłych małżonków postępowaniach przed Sądem Rejonowym w (...) posiadał z urzędu. Sąd pierwszej instancji uznał, że wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie. Zgodnie z treścią 101 k.r.io. rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Nie mogą oni jednak bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Miernikiem czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu jest ciężar gatunkowy dokonywanej czynności, jej skutki w sferze majątku małoletniego, wartości przedmiotu danej czynności oraz szeroko pojęte dobro dziecka i ochrona jego interesów życiowych. Konsekwencją braku zezwolenia sądu opiekuńczego z art. 101 § 3 k.r.o. jest nieważność dokonanej czynności (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 30 kwietnia 1977 r., III CZP 73/76 - OSNCP z 1978 r., nr 2, poz. 19). W dotychczasowym orzecznictwie przyjęto, że spośród czynności dotyczących nieruchomości małoletnich zakres zwykłego zarządu przekraczają: obciążenie hipoteką ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 1997 r., III CKU 92/97), umowa dzierżawy ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2007 r., II UK 178/06, OSNP 2008, nr 9 -10, poz. 141), przekazanie działek rolnych w bezpłatne użytkowanie ( vide: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 marca 2014 r., (...)). Podstawowe znaczenie dla ukształtowania praktyki ma uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1977 r., III CZP 73/76, mająca moc zasady prawnej, która stwierdza, że rodzice mogą, bez zezwolenia sądu opiekuńczego przewidzianego w art. 101 § 3 k.r.io., nabywać dla małoletniego dziecka na podstawie umowy darowizny nieruchomości w stanie wolnym od zobowiązań wobec darczyńcy lub osób trzecich. W uchwale tej Sąd Najwyższy uznał, że wprawdzie darowizna nieruchomości - w zasadzie - przekracza zakres zwykłego zarządu, w związku z czym do jej dokonania wymagana jest uprzednia zgoda sądu opiekuńczego, to jednak wyjątek od niej uzasadniony jest tym, że wskutek umowy darowizny następuje przysporzenie majątkowe, które nie pociągające za sobą po stronie obdarowanego żadnych zobowiązań cywilnoprawnych wobec darczyńcy lub osób trzecich, zatem zgodne jest z jego dobrem. Z kolei w uchwale z dnia 15 lutego 2019 r. III CZP 85/18, OSNC 2020 nr 2, poz. 14, Sąd Najwyższy uznał, że rodzice, bez zezwolenia sądu opiekuńczego, nie mogą nabywać dla dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską nieruchomości na podstawie umowy sprzedaży także wtedy, gdy środki pieniężne na zakup pochodzą z dokonanej przez nich darowizny celowej. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia wyjaśniono, że nabycie nieruchomości związane jest z pewnym ryzykiem, gdyż wiąże się z nim powstanie kompleksu praw i obowiązków po stronie nowego właściciela, wymagających rozważenia w aspekcie dobra dziecka. I tak wprawdzie pożytki majątku stanowią jego własność, ale przeznaczenie czystego dochodu określa ustawa w art. 130 k.r.io., jako zaspokojenie potrzeb w zakresie utrzymania i wychowania dziecka, rodzeństwa, zaspakajanie uzasadnionych potrzeb rodziny. Pozyskiwanie ich pośrednio wpływa zatem na istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego rodziców. Dysponowanie majątkiem w postaci nieruchomości pociąga również liczne obowiązki publiczno-prawne i cywilne. Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy, Sąd Rejonowy uznał, że niewątpliwie planowana przez wnioskodawczynię darowizna przysługującego jej udziału wynoszącego ½ części w nieruchomości lokalowej położonej w D. na rzecz małoletniego syna stanowi czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka. Zdaniem Sądu, za tą czynnością nie stoi jednak szeroko pojęte dobro dziecka ani ochrona jego interesów życiowych planowana przez matkę małoletniego. W Sąd pierwszej instancji zauważył, że nieruchomość lokalowa, jak wynika ze zgodnych oświadczeń rodziców małoletniego, nie przedstawia dużej wartości, wymaga remontów i nakładów i położona jest w mało atrakcyjnej miejscowości i to z dala zarówno od miejsca zamieszkania matki, jak i ojca dziecka. Szansa, że małoletni, gdy dorośnie, będzie chciał tam zamieszkać jest zerowa. Przynoszony przez tę nieruchomość dochód jest niewielki, gdyż miesięczny czynsz wynosi zaledwie 400 zł, tak więc na małoletniego przypadałaby jedynie kwota 200 zł. Jednocześnie W. S. byłby zobligowany do ponoszenia kosztów związanych z utrzymaniem substancji tej nieruchomości, która, jak wskazano wcześniej, wymaga remontu, a także opłacenia podatku od nieruchomości. Ponadto, nie sposób pomijać tego, że małoletni po przeprowadzeniu zamierzonej przez wnioskodawczynię transakcji nie stałby się właścicielem całego mieszkania, lecz jedynie udziału w nim, co pociągałoby za sobą konieczność współdziałania współwłaścicieli (czyli małoletniego i uczestnika postępowania) w zarządzenie nieruchomością wspólną. Zważając na to, że rodzice małoletniego są skonfliktowani, w zasadzie nie rozmawiają ze sobą, uczestnik postępowania chce sprzedaży tego mieszkania w celu spłaty swoich długów, stwierdzić trzeba, że w perspektywie co najmniej 7-letniego zarządu nieruchomością wspólną z udziałem prawie 11-letniego dziecka nie obyłoby się bez udziału kuratora i sądu (art. 98 § 2 pkt 1 k.r.io., art. 99 k.r.io., art. 101 § 3 k.r.io., art. 104 k.r.io., ), co mogłoby doprowadzić do pogorszenia relacja małoletniego z ojcem. Stan taki zdaniem Sądu z pewnością nie jest zgodny z dobrem małoletniego. Sąd pierwszej instancji uznał, że daleko bardziej korzystna dla dobra małoletniego będzie darowizna na jego rzecz środków pieniężnych, które wnioskodawczyni przypadną ze sprzedaży mieszkania, co do którego toczy się już postępowanie o zniesienie współwłasności przed Sądem Rejonowym w K.. Z uwagi na powyższe Sąd Rejonowy wniosek oddalił. O kosztach postępowania rozstrzygnął na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. zgodnie z ogólną zasadą, iż każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie.

Apelację od postanowienia wniosła wnioskodawczyni zaskarżając orzeczenie w całości. Postanowieniu zarzuciła obrazę przepisu prawa materialnego art. 101§3 k.c. przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że w przedmiotowej sprawie za dokonaniem czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu w postaci dokonania darowizny przez wnioskodawczynię na rzecz małoletniego syna stron nie stoi szeroko pojęte dobro dziecka ani ochrona jego interesów życiowych.

Wnioskodawczyni wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i odmienne orzeczenie co do istoty sprawy w postaci uwzględnienia w całości wniosku o zezwolenie wnioskodawczyni na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka W. S. poprzez dokonanie na jego rzecz darowizny przysługującego jej udziału we współwłasności nieruchomości położonej w D. oraz zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Okoliczność podniesiona przez wnioskodawczynię, że przedmiot planowanej darowizny nie pociąga za sobą żadnych zobowiązań wobec osób trzecich czy samej wnioskodawczyni nie oznacza jeszcze, że przysporzenie majątkowe jest zgodne z dobrem dziecka. Apelująca pomija bowiem kluczową okoliczność, że intencją wnioskodawczyni jest zachowanie istniejącego status quo, polegające na zachowaniu współwłasności pomiędzy uczestnikiem a synem stron, który stałby się w ½ współwłaścicielem nieruchomości. Natomiast przy obecnym skonfliktowaniu stron, braku porozumienia i jednoczesnym posiadaniu udziałów przez małoletniego współwłaściciela jak trafnie wskazał to Sąd pierwszej instancji konieczny byłby udział kuratora i sądu w zarządzaniu nieruchomością wspólną, co niewątpliwie nie byłoby zgodne z dobrem dziecka. Co więcej udział kuratora i Sądu wiązałby się z kosztami, a mając na uwadze zarówno niewysoki czynsz w kwocie 400 zł i to przy konieczności dokonywania nakładów, bezspornym bowiem w sprawie było, że lokal mieszkalny nie jest w dobrym stanie technicznym nie sposób uznać, że taka czynność byłaby zgodne z dobrem dziecka. Twierdzenia zaś wnioskodawczyni po raz pierwszy podniesione w apelacji, że posiadanie przez syna stron udziału w nieruchomości lokalowej i dzielenie uprawnień właścicielskich z ojcem sprawi, że relacje ojca z synem zacieśnia się, nie tylko po raz pierwszy zostały wyartykułowane w apelacji, ale w szczególności pomijają fakt, że syn stron ma lat 11 i czynności prawne związane z nieruchomością będą podejmowane wobec braku porozumienia rodziców przy udziale kuratora i Sądu.

Wnioskodawczyni wskazywała również na okoliczność, że darowanie udziału synowi miało na celu dodatkowego zabezpieczenia przyszłości finansowej dziecka. Jak już wyżej wskazano wobec wysokości czynszu 400 zł miesięcznie ( z czego dla dziecka przypadałaby kwota 200 zł), przy jednocześnie koniecznych remontach, kosztach sądowych brak podstaw do uznania, że czynsz zabezpiecza potrzeby dziecka. Trafnie wskazał Sąd pierwszej instancji, że nie ma żadnych przeszkód aby wnioskodawczyni przeznaczyła na inwestycję dla dziecka środki pieniężne, które jej przypadną ze sprzedaży mieszkania. Niezrozumiałe jest stanowisko wyrażone przez apelującą, że darowanie środków pieniężnych stanowiłoby najlepszą lokatę na zabezpieczenie przyszłości dziecka, ale wnioskodawczyni ich aktualnie nie posiada, a dokonanie darowizny zapewni środki na przyszłość czy bieżącą edukację. Sąd pierwszej instancji nie odnosił się do jakichkolwiek środków pieniężnych wnioskodawczyni, ale do przedmiotu, który objęty miał być darowizną. W chwili obecnej wnioskodawczyni i uczestnik z najmu lokalu mieszkalnego otrzymują czynsz, a zatem wnioskodawczyni ma możliwość darowania synowi otrzymywanej części czynszu, zaś po zniesieniu współwłasności przekazania środków otrzymanych ze swojego udziału ( z pism wnioskodawczyni należy wnioskować, że nie chce przejęcia na swoją rzecz całego lokalu mieszkalnego ze spłatą).

Brak zatem podstaw do uznania, że dokonanie darowizny udziału w nieruchomości lokalowej byłoby zgodne z dobrem dziecka.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c. apelację oddalił.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 520§1 k.p.c. obciążając nimi wnioskodawczynię oraz uczestnika w zakresie przez nich poniesionym.

Krzysztof Godlewski Brygida Łagodzińska Agata Szlingiert