Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 lutego 2021r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Małgorzata Nowicka – Midziak

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 1 lutego 2021r. w G.

sprawy z powództwa R. B.

przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G.

z udziałem Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Gdyni

o ustalenie

1.  ustala, że umowa poręczenia udzielonego przez Z. B. pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...) z dnia 13 października 2015r. zawartej między J. B. (1) a pozwaną Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. z siedzibą w G., jest nieważna;

2.  zasądza od pozwanej Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. na rzecz powoda R. B. kwotę 7.117 zł (siedem tysięcy sto siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  nakazuje ściągnięcie od pozwanej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 1.811,22 zł (jeden tysiąc osiemset jedenaście złotych i dwadzieścia dwa grosze) tytułem wydatków poniesionych na koszt dostarczenia dokumentacji medycznej oraz tytułem nieuiszczonych kosztów opinii biegłych sądowych.

Sygnatura akt: I C 741/19

UZASADNIENIE

Powód R. B. wniósł pozew przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. o ustalenie nieważności poręczenia udzielonego przez Z. B. umowy pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...) z dnia 13 października 2015r. zawartej pomiędzy J. B. (1) a pozwaną (...) im. (...) z siedzibą w G..

W uzasadnieniu pozwu podniesiono, że w dniu 13 października 2015r. znajdując się w stanie agonalnym z uwagi na liczne choroby oraz uzależnienia matka powoda Z. B. z niewiadomych względów dokonała poręczenia za swojego męża obowiązku spłaty pożyczki w kwocie 54.000 zł. Zdaniem powoda w dacie składania tego oświadczenia Z. B. znajdowała się w stanie wyłączającym świadomie oraz swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Powód zwrócił uwagę, że w trakcie udzielenia poręczenia matka powoda była przykuta do łóżka, a kontakt z nią był praktycznie niemożliwy z uwagi na jej agonalny stan. Pomimo tego, pracownice pozwanego udzieliły pożyczki J. B. (1), który jest przewlekle chory i walczy z alkoholizmem, przy jednoczesnym odebraniu poręczenia od Z. B.. Tego samego dnia z uwagi na stan agonalny Z. B. została skierowana do szpitala. Podczas przyjęcia na (...) niemożliwe okazało się uzyskanie jej podpisu, a w trakcie wywiadu wskazano, że jest nielogiczna, leżąca, pokrzykuje i odmawia modlitwy. W dniach 13-14 października 2015r. stan Z. B. uległ pogorszeniu, a w dniu 15 października 2015r. zmarła. Zdaniem powoda czynność prawna dokonana przez Z. B. jest bezwzględnie nieważna z uwagi na jej stan zdrowia, który najprawdopodobniej został wykorzystany przez przedstawicieli pozwanego.

(pozew k. 3-5)

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. Zdaniem pozwanej powód nie wykazał, aby w dniu 13 października 2015r. jego poprzedniczka prawna znajdowała się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Wedle pozwanej przedstawiony przez powoda stan zdrowia Z. B. nie daje podstawy do uznania, że pozostawała ona w stanie o jakim mowa w art. 82 kc. Pozwana wskazuje, że w trakcie rozmów z pracownikami pozwanej Z. B. nie zachowywała się w sposób, który mógłby budzić wątpliwości co do stanu jej świadomości. Nie zauważono też, aby wywierana na niej była presja przez osoby trzecie co do zaciągnięcia zobowiązania. Nadto, pozwana wskazała na sposób rozliczenia przez nią pożyczki i podała aktualny stan zadłużenia.

(odpowiedź na pozew k. 60-65)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 13 października 2015r. na mocy umowy pożyczki (kredytu konsumenckiego) o numerze (...) pozwana Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. udzieliła J. B. (1) pożyczki w wysokości 54.000 zł. W imieniu pozwanego umowę zawarły K. J. i I. K.. Umowa została zawarta w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy.

(dowód: umowa pożyczki (kredytu konsumenckiego) o numerze (...) k. 9-10, zeznania świadka M. B. płyta CD k. 132)

Spłatę pożyczki powiększonej o należne odsetki, opłaty, prowizje i inne koszty przysługujące pozwanemu na wypadek, gdyby pożyczkobiorca nie wykonał swojego zobowiązania bezterminowo poręczyła żona pożyczkobiorcy, a matka powoda - Z. B..

(dowód: umowa poręczenia k. 11)

Przed udzieleniem wyżej wskazanego poręczenia Z. B. była wielokrotnie hospitalizowana na Oddziale Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Geriatrii Szpitala (...) w W., w tym:

- w dniach 14-23 czerwca 2015r. z rozpoznaniem m.in. marskości wątroby o niejasnej etiologii, ZZA, POChP, infekcji układu moczowego, przewlekłej choroby nerek. W badaniu przedmiotowym przy przyjęciu do szpitala (...) była przytomna, kontakt z nią był łatwy, orientacja prawidłowa, nadto złożyła podpisy pod upoważnieniami;

- w dniach 20-23 lipca 2015r. z rozpoznaniem m.in. zdekompensowanej marskości wątroby o niejasnej etiologii, ZZA, przewlekłej niewydolności wątroby, POChP, guza sutka. W badaniu przedmiotowym przy przyjęciu do szpitala pacjentka była przytomna, kontakt nią był łatwy, orientacja prawidłowa, nadto złożyła podpisy pod upoważnieniami;

- w dniach 17-25 sierpnia 2015r. z rozpoznaniem m.in. zdekompensowanej marskości wątroby o niejasnej etiologii, ZZA, encefalopatii wątrobowej, wodobrzusza, podejrzenie zespołu wątrobowo – nerkowego, (...). Pacjentka została przyjęta z zaburzeniami świadomości, przytomna, bez logicznego kontaktu; przy badaniu przedmiotowym również była przytomna, jednak kontakt z nią był niemożliwy, a orientacja nieprawidłowa, pacjentka nie złożyła podpisów pod upoważnieniami;

- w dniach 28 sierpnia – 4 września 2015r. z rozpoznaniem m.in. zdekompensowanej alkoholowej marskości wątroby, ZZA, encefalopatii wątrobowej, zespołu wątrobowo – nerkowego z ostrym uszkodzeniem nerek, wodobrzusza, POChP. Z. B. została przyjęta z zaburzeniami świadomości, przy przyjęciu była przytomna, podsypiająca, bez logicznego kontaktu. W badaniu przedmiotowym pacjentka była przytomna, coś mówiła, ale niezrozumiale, nie złożyła podpisów pod upoważnieniami;

- w dniach 16-22 września 2015r. z rozpoznaniem m.in. zdekompensowanej poalkoholowej marskości wątroby, ZZA, encefalopatii wątrobowej, zespołu wątrobowo – nerkowego, rany ciętej głowy. Z. B. została przyjęta z zaburzeniami świadomości, lecz przytomna, z logicznym kontaktem, lecz zdezorientowana co do czasu. W badaniu TK głowy ujawniono drobne ogniska naczyniopochodne w wieńcach promienistych i centrum semiovale obustronnie, nasilone zaniki korowo - podkorowe;

- w dniach 26 września – 8 października 2015r. z rozpoznaniem m.in. zdekompensowanej poalkoholowej marskości wątroby, ZZA, encefalopatii wątrobowej, zespołu wątrobowo – nerkowego, zapalenia jelita, śpiączki wątrobowej, wodobrzusza, POChP, guza sutka, a także rany ciętej głowy. Z. B. została przyjęta z zaburzeniami świadomości, w śpiączce wątrobowej, nie złożyła podpisów pod upoważnieniami.

(dowód: dokumentacja medyczna leczenia Z. B. k. 140)

Z. B. przez wiele lat była uzależniona od alkoholu. W październiku 2015r. chodziła przy wózku, używała pieluch, często mówiła od rzeczy. W tym czasie była karmiona przez rodzinę, a kontakt z nią był nielogiczny. W dniu 13 października 2015r. nie była w stanie utrzymać długopisu ani też czytać.

W ciągu kilku ostatnich tygodni przed poręczeniem pożyczki Z. B. przejawiała dziwne zachowania, w tym m.in. z nieznanego powodu oddaliła się od domu i została znaleziona nieprzytomna z rozbitą głową, wsypała mąkę do garnka i twierdziła, że przygotowuje obiad, a także próbowała w sklepie zapłacić dowodem osobistym.

(dowód: zeznania świadka W. B. płyta CD k. 132, zeznania świadka J. B. (2) płyta CD k. 132, zeznania świadka K. S. płyta CD k. 132, zeznania świadka M. B. płyta CD k. 132, zeznania powoda R. B. płyta CD k. 161)

W dniu 13 października 2015r. Z. B. trafiła na (...) Szpitala (...) w W. z rozpoznaniem alkoholowej choroby wątroby, z brakiem kontaktu słowno – logicznego, splątana i została skierowana na oddział Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Geriatrii. Na Oddziale postawiono rozpoznanie zdekompensowanej marskości wątroby poalkoholowej, skazy osoczowej, niedokrwistości wtórnej, małopłytkowości, ZZA, POChP, nikotynizmu, guza sutka prawego, zespołu wątrobowo – nerkowego. Podczas przyjęcia nie było możliwości uzyskania podpisu od chorej, przy przyjęciu była przytomna, nielogiczna, leżąca, pokrzykiwała, odmawiała nielogiczne modlitwy. W początkowym okresie pobytu na oddziale kontakt słowny z pacjentką był utrudniony, stan psychiczny pobudzony, lecz pozostawała przytomna. Później, kontakt stał się nielogiczny, pacjentka była krzycząca, jęcząca, miała nieprawidłową orientację co do własnej osoby, miejsca i czasu, z powodu pobudzenia psychoruchowego została unieruchomiona. W dniu 15 października 2015r. Z. B. była podsypiająca, nielogiczna. Pod koniec tego dnia zmarła.

(dowód: dokumentacja medyczna leczenia Z. B. k. 140)

Po przewiezieniu do szpitala w dniu 13 października 2015r. Z. B. nie rozpoznawała członków rodziny, myliła poszczególne osoby, krzyczała, przeklinała, potem modliła się.

(dowód: zeznania świadka W. B. płyta CD k. 132, zeznania świadka J. B. (2) płyta CD k. 132, zeznania świadka K. S. płyta CD k. 132, zeznania świadka M. B. płyta CD k. 132, zeznania powoda R. B. płyta CD k. 161)

Z uwagi na zdiagnozowaną encefalopatię wątrobową, stanowiącą zespół neurologiczny polegający na zaburzeniu funkcjonowania centralnego układu nerwowego na skutek działania toksyn pojawiających się z uszkodzeniem wątroby, a także dalsze skutki tego schorzenia, Z. B. nie była zdolna w dniu 13 października 2015r. do swobodnej i świadomej oceny sytuacji i podjęcia decyzji o poręczeniu umowy pożyczki.

(dowód: opinia łączna biegłej sądowej z zakresu psychiatrii dr med. D. M. i biegłej sądowej z zakresu psychologii M. Ż. k. 167-179)

Członkowie rodziny Z. B. nie posiadają wiedzy o sposobie wydatkowania pieniędzy pochodzących z pożyczki.

(dowód: zeznania świadka W. B. płyta CD k. 132, zeznania świadka J. B. (2) płyta CD k. 132, zeznania świadka K. S. płyta CD k. 132, zeznania świadka M. B. płyta CD k. 132, zeznania powoda R. B. płyta CD k. 161)

Postanowieniem z dnia 3 marca 2016r. wydanym w sprawie o sygnaturze I Ns 2198/15 Sąd Rejonowy w Wejherowie stwierdził, że spadek po Z. B. nabył w całości wprost syn R. B..

(dowód: postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku k. 16)

Pismem z dnia 27 marca 2019r. pełnomocnik powoda zwrócił się do pozwanej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. w G. o zwolnienie powoda z długu, wskazując, że poręczycielka w czasie udzielenia poręczenia znajdowała się w stanie wyłączającym świadome oraz swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. W odpowiedzi, pismem z dnia 5 kwietnia 2019r. pozwana odmówiła uwzględnienia żądania powoda.

(dowód: pismo z dnia 27 marca 2019r. k. 14, pismo z dnia 5 kwietnia 2019r. k. 15)

Pismem z dnia 6 czerwca 2019r. pozwana wezwała powoda R. B. do zapłaty kwoty 57.648,32 zł tytułem zobowiązania wynikającego z umowy pożyczki nr (...) w terminie 7 dni pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

(dowód: przedsądowe wezwanie do zapłaty k. 17)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, dowodu z zeznań świadków W. B., J. B. (2), K. S. i M. B., dowodu z przesłuchania powoda, a także dowodu z opinii łącznej biegłych sądowych z zakresu psychiatrii i psychologii.

Oceniając zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej dokumentów powołanych w ustaleniach stanu faktycznego. Sąd miał bowiem na względzie, iż dokumentacja medyczna leczenia Z. B. nie była kwestionowana przez żadną ze stron, a nadto została sporządzona przed zgłoszeniem roszczeń przez powoda, toteż nie ma obaw, że została zmanipulowana dla celów niniejszego postępowania. Dalej, należy zauważyć, że żadna ze stron nie wniosła zarzutów co do autentyczności i wiarygodności pozostałych dokumentów prywatnych w postaci umowy kredytowej czy korespondencji stron. Sąd z urzędu również nie dostrzegł żadnych śladów podrobienia, przerobienia czy innej ingerencji. W związku z powyższym w ramach swobodnej oceny dowodów Sąd uznał, że wyżej wskazane dokumenty przedstawiają faktyczny przebieg leczenia Z. B., a także rzeczywistą treść zawartego przez nią stosunku prawnego poręczenia.

Brak było także podstaw do kwestionowania zeznań wymienionych powyżej świadków oraz zeznań powoda co do okoliczności związanych ze stanem zdrowia Z. B. w dacie udzielenia poręczenia. W ocenie Sądu zeznania wymienionych osób były szczere, wewnętrznie spójne, zbieżne ze sobą, jak również korelowały z zapisami dokumentacji medycznej dotyczącej leczenia Z. B. oraz opinią biegłych sądowych.

Za wiarygodny dowód w niniejszej sprawie Sąd uznał też opinię łączną sporządzoną przez biegłe sądowe z zakresu psychiatrii dr med. D. M. oraz z zakresu psychologii M. Ż.. W ocenie Sądu przedmiotowa opinia została sporządzona w sposób rzetelny, profesjonalny i z zachowaniem należytych standardów i stanowi w pełni przydatny dowód do rozstrzygnięcia sprawy. Przedstawione w opinii wnioski dotyczące stanu zdrowia i świadomości Z. B. w dacie udzielenia poręczenia są jednoznaczne i stanowcze, poparte wszechstronną analizą przedstawionej dokumentacji medycznej, a także dowodów znajdujących się w aktach sprawy. Ostateczne wnioski nie budzą żadnych wątpliwości Sądu w świetle zasad logiki, zasad doświadczenia życiowego oraz wiedzy powszechnej. Sąd miał również na względzie, że opinia nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Podstawę prawną powództwa stanowiły przepisy art. 189 kpc i art. 82 kc. Zgodnie z pierwszym z powołanych przepisów powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Natomiast, w myśl art. 82 kc nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

W pierwszej kolejności należało rozważać interes prawny powoda w ustaleniu nieważności poręczenia udzielonego przez jego poprzedniczkę prawną Z. B.. Zważyć bowiem należy, iż w świetle przepisu art. 189 kpc interes prawny jest przesłanką materialnoprawną, która określa legitymację powoda i podlega ocenie według stanu sprawy w chwili orzekania (art. 316 § 1 kpc) (por. wyrok SN z 15 marca 2002 r., II CKN 919/02, OSN 2002, Nr 7–8, s. 56). Interes prawny w sprawie o ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa nie decyduje wprost o zasadności powództwa, a jedynie warunkuje możliwość badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że dany stosunek prawny lub prawo istnieje (por. wyrok SN z dnia 18 czerwca 2009r., II CSK 33/09, LEX nr 515730). Podkreślić należy, że interes prawny istnieje tylko wtedy, gdy powód potrzebie ochrony prawnej swej sfery prawnej uczynić może zadość przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, choć zawsze konieczna jest ocena istnienia interesu prawnego do wytoczenia tego powództwa na tle okoliczności faktycznych konkretnej sprawy (por.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5 kwietnia 2007 r., III AUa 1518/05, LEX nr 257445). Wskazać też należy na utrwalony w orzecznictwie i doktrynie pogląd prawny, iż interes prawny uzasadniający wniesienie powództwa o ustalenie nie zachodzi wówczas, gdy możliwe jest w istniejącej sytuacji powództwo o świadczenie (por.: orzeczenie SN z dnia 13 kwietnia 1965r. II CR 266/64, OSPiKA 1066/6-8/166) lub gdy zainteresowany może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swoich praw (por.: wyrok SN z dnia 22 listopada 2002r, IV CKN 1519/00, LEX nr 78333, wyrok SN z dnia 6 czerwca 1997 r., II CKN 201/97, M. Prawn. 1998/2/3, wyrok SN z dnia 21 stycznia 1998 r., II CKN 572/97, wyrok SN z dnia 29 marca 2001 r., I PKN 333/00, Prok. i Pr. 2002/2/43).

Odnosząc powyższe uwagi natury ogólnej do niniejszego stanu faktycznego, należy zważyć, że powód jest spadkobiercą Z. B., która poręczyła pożyczkę zaciągniętą przez swojego męża J. B. (1). Zgodnie natomiast z treścią art. 876 § 1 kc przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. W braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel odpowiada za dług dłużnika tak jak współdłużnik solidarny (art. 881 kc). Zauważyć należy, iż zobowiązanie poręczyciela nie jest subsydiarne w stosunku do zobowiązania dłużnika. Wierzyciel po upływie terminu do spełnienia świadczenia przez dłużnika może domagać się jego spełnienia przez poręczyciela. Dla wystąpienia z tym żądaniem nie jest konieczne uprzednie żądanie spełnienia świadczenia od dłużnika, zawiadomienie go o upływie terminu spełnienia świadczenia i popadnięciu w opóźnienie lub zwłokę albo też prowadzenie bezskutecznej egzekucji z majątku dłużnika (por. K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. 27, 2020). Nie ulega także wątpliwości, że w myśl art. 922 § 1 kc dług wynikający z udzielonego poręczenia – jako obowiązek zmarłego o charakterze majątkowym – z chwilą otwarcia spadku przechodzi na spadkobiercę poręczyciela. W świetle powyższego należało uznać, że pozwanej przysługuje w stosunku do powoda roszczenie majątkowe. Nadto, wobec przedłożonych dowodów można jednoznacznie stwierdzić, iż istnieje realna obawa, że pozwana (...) będzie dochodziła w stosunku do powoda roszczeń wynikających z udzielonego przez jego matkę poręczenia. Zwrócić bowiem należy uwagę, że pismem z dnia 6 czerwca 2019r. Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. wezwała powoda do zapłaty kwoty 57.648,32 zł tytułem zobowiązania wynikającego z umowy pożyczki nr (...) w terminie 7 dni pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Przed wytoczeniem niniejszego powództwa powód wystąpił do pozwanej o zwolnienie z długu, powołując się na nieważność poręczenia, jednak wierzyciel odmówił uwzględnienia żądania powoda. Z uwagi na brak wytoczenia przez wierzyciela powództwa o zapłatę, powód nie może aktualnie w inny sposób dochodzić ochrony swoich interesów majątkowych, aniżeli poprzez wytoczenie powództwa o ustalenie nieważności poręczenia. Tylko w ten sposób możliwe jest definitywne zakończenie stanu niepewności prawnej. W związku z powyższym należało uznać, że powód ma interes prawny w wytoczeniu niniejszego powództwa.

Przesądziwszy powyższe, w dalszej kolejności należało ustalić, czy w dacie poręczenia pożyczki Z. B. znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Jak zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z 7 lutego 2006 r. IV CSK 7/05, L. "stan wyłączający świadomość to – najogólniej rzecz ujmując – brak rozeznania, niemożność rozumienia zachowań własnych i zachowań innych osób, niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Stan taki musi przy tym wynikać z przyczyny wewnętrznej, a więc ze stanu, w jakim znajduje się osoba składająca oświadczenie woli, a nie z okoliczności zewnętrznych, w jakich osoba ta się znalazła. Sformułowanie art. 82 kc wskazuje, że wada oświadczenia woli określona w tym przepisie obejmuje dwa różne stany faktyczne, które mogą występować samodzielnie, trzeba jednak zauważyć, że granica między stanem wyłączającym świadome powzięcie decyzji, a stanem wyłączającym swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli jest bardzo płynna. Powzięcie decyzji i wyrażenie woli jest swobodne, gdy zarówno proces decyzyjny, jak i uzewnętrznienie woli nie zostały zakłócone przez destrukcyjne czynniki wynikające z właściwości psychiki czy procesu myślowego osoby składającej oświadczenie woli. Stan wyłączający swobodę musi również wynikać z przyczyny wewnętrznej, umiejscowionej w samym podmiocie składającym oświadczenie woli, a nie w sytuacji zewnętrznej. Tak pojmowanemu brakowi swobody towarzyszyć będzie natomiast najczęściej także pewne ograniczenie świadomości. Stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie może być rozumiany dosłownie, wobec czego nie musi oznaczać całkowitego zniesienia świadomości i ustania czynności mózgu. Wystarczy istnienie takiego stanu, który oznacza brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania".

W ocenie Sądu zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy nie pozostawia żadnych wątpliwości co do stanu Z. B. w dacie udzielenia poręczenia tj. w dniu 13 października 2015r. Przede wszystkim w niekwestionowanej przez strony opinii biegłe sądowe z zakresu psychiatrii i psychologii jednoznacznie wskazały, że ze względu na swój stan zdrowia Z. B. nie była zdolna w dniu 13 października 2015r. do swobodnej i świadomej oceny sytuacji i podjęcia decyzji o poręczeniu umowy pożyczki. W uzasadnieniu opinii biegłe wyjaśniły, że u Z. B. zdiagnozowano encefalopatię wątrobową, stanowiącą zespół neurologiczny polegający na zaburzeniu funkcjonowania centralnego układu nerwowego na skutek działania toksyn pojawiających się z uszkodzeniem wątroby, w tym m.in. przez alkohol. Jak wskazano do objawów encefalopatii należą m.in.: zaburzenia funkcji poznawczych, nastroju, cyklu snu i czuwania, a w ostatniej fazie śpiączka, zaś objawom towarzyszą objawy neurologiczne. Nadto, na obraz zaburzeń świadomości składają się: zahamowanie lub nagłe zablokowanie czynności pamięciowych, słabnący kontakt intelektualny z otoczeniem, spowolnienie oraz zatracenie spójności myślenia, pogorszenie pojmowania, rozumienia, kojarzenia, zanik wglądu. Charakterystyczne są wahania głębokości zaburzeń, mogą im towarzyszyć dezorientacja w podstawowych kierunkach, zachowania dziwaczne, odbiegające od typowych dla danego człowieka, a także występowanie objawów wytwórczych, a okresy występowania objawów mogą być pokryte niepamięcią. Poza tym charakterystyczna jest również fluktuacja zaburzeń, naprzemienne występowanie i ustępowanie objawów o różnym nasileniu. Biegłe wskazały, że jakościowe zaburzenia świadomości towarzyszą chorobom zaburzającym funkcje mózgu, uszkodzeniu mózgu, stanom intoksykacji. W oparciu o osobowy materiał dowodowy można jednoznacznie stwierdzić, że u poręczycielki występowały objawy i zaburzenia, o jakich mowa w opinii biegłych. Najbliżsi krewni zmarłej w swoich zeznaniach opisywali niestandardowe zachowania Z. B., która m.in. wsypała mąkę do garnka, płatki owsiane do kaszy i twierdziła, że przygotowuje obiad, próbowała w sklepie płacić dowodem osobistym, czy też oddaliła się z domu z nieznanego powodu i została znaleziona z rozbitą głową. Na poważny stan zdrowia Z. B., uniemożliwiający zawarcie ważnej umowy, wskazują także zapisy dokumentacji medycznej. Na tej podstawie można stwierdzić, że w okresie od 14 czerwca do 8 października 2015r. Z. B. była sześciokrotnie hospitalizowana na Oddziale Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Geriatrii Szpitala (...) w W. z rozpoznaniem m.in. zdekompensowanej poalkoholowej marskości wątroby, ZZA, encefalopatii wątrobowej, zespołu wątrobowo – nerkowego. O ile początkowo Z. B. była przyjmowana do szpitala z prawidłową orientacją, pozostawała w łatwym kontakcie, a także była w stanie złożyć podpisy pod stosownymi upoważnieniami (czerwiec – lipiec 2015r.), o tyle w kolejnych miesiącach stan poręczycielki ulegał systematycznemu pogorszeniu. W dniu 17 sierpnia 2015r. Z. B. została już przyjęta na oddział z zaburzeniami świadomości, bez logicznego kontaktu, a przy badaniu przedmiotowym kontakt z nią był niemożliwy, zaś orientacja pacjentki została opisana jako nieprawidłowa. Hospitalizowana nie była w stanie także złożyć podpisów pod upoważnieniami. Podobnie, w dniu 28 sierpnia 2015r. Z. B. została przyjęta do szpitala z zaburzeniami świadomości, bez logicznego kontaktu. W badaniu przedmiotowym wskazano, że pacjentka coś mówi, ale niezrozumiale, nie złożyła także podpisów pod dokumentacją medyczną. W dniu 16 września 2015r. została po raz kolejny przyjęta na oddział z zaburzeniami świadomości, zdezorientowana co do czasu. Ostatnia hospitalizacja poprzedzająca zawarcie umowy miała miejsce w dniach od 26 września do 8 października 2015r. Wówczas Z. B. została przyjęta z zaburzeniami świadomości, w śpiączce wątrobowej, ponownie nie była w stanie złożyć podpisów pod dokumentacją medyczną. Powyższe zapisy historii choroby korelują z zeznaniami świadków, którzy także wskazywali, że w ostatnich tygodniach przed śmiercią Z. B. często mówiła od rzeczy, nie była w stanie utrzymać samodzielnie długopisu ani też czytać. W tym czasie była już karmiona przez rodzinę, a kontakt z nią był nielogiczny. Zwrócić także należy uwagę, że już kilka godzin po udzieleniu poręczenia Z. B. została ponownie przyjęta do szpitala. Z dokumentacji medycznej wynika, że w chwili przyjęcia na oddział znajdowała się w stanie ogólnym ciężkim, nie było z nią kontaktu słowno – logicznego, była splątana, nielogiczna, pokrzykiwała, odmawiała nielogiczne modlitwy. Z uwagi na krótki, zaledwie kilkugodzinny odstęp czasu dzielący podpisanie umowy od przewiezienia na (...) nie sposób uznać, aby stan świadomości Z. B. uległ w tym czasie większym zmianom. Z tego względu nie sposób dać wiary twierdzeniom pozwanego zawartym w odpowiedzi na pozew, że pracownice (...) – u, które zawierały umowę w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy i poręczyciela, nie dostrzegły, że dokonują czynności prawnej z osobą, która ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie zrozumieć i pojąć jakiej czynności dokonuje. W chwili podpisania umowy Z. B. była niewątpliwie osobą leżącą, niesamodzielną, bez logicznego kontaktu. Zwrócić także należy uwagę na podpisy Z. B. złożone na formularzu umowy, będące jakimiś niewyraźnymi znakami, kreślonymi drżącą ręką. W miejscu przeznaczonym na podpis poręczyciela znajduje się kilka takich niewyraźnych znaków, co potwierdza tylko zeznania domowników zmarłej, że nie była ona w stanie samodzielnie się podpisać. Wskazane powyżej okoliczności winny u każdej rozsądnej osoby wzbudzić uzasadnione obawy co do stanu świadomości udzielającego poręczenie i winny skutkować odmową przyjęcia zabezpieczenia od tej osoby.

Zatem, w świetle całokształtu zebranego materiału dowodowego należało uznać, że w dniu 13 października 2015r. Z. B. nie była zdolna do swobodnej i świadomej oceny sytuacji i podjęcia decyzji o poręczeniu umowy pożyczki, a tym samym udzielone przez nią poręczenie jest bezwzględnie nieważne.

W związku z tym, na mocy art. 189 kpc i art. 82 kc Sąd ustalił, że umowa poręczenia udzielonego przez Z. B. pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...) z dnia 13 października 2015r. zawartej między J. B. (1) a pozwaną Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. z siedzibą w G., jest nieważna.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy zasądził od przegrywającej niniejszy spór pozwanej na rzecz powoda kwotę 7.117 zł, na którą składają się: opłata sądowa od pozwu (1.000 zł), koszty zastępstwa procesowego (5.400 zł), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł) i zaliczka na poczet opinii biegłych (700 zł).

Nadto, na podstawie art. 98 kpc w zw. z art. 5 ust. 3, art. 8 ust.1 i art. 83 i 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd nakazał ściągnąć od pozwanej wydatki poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa tytułem wynagrodzenia biegłych (1.625,99 zł) i kosztów dostarczenia dokumentacji medycznej (185,23 zł). Zważyć należy, iż ogólny koszt opinii biegłych stanowił kwotę 2.325,99 zł i do kwoty 700 zł został sfinansowany z zaliczki wpłaconej przez powódkę.