Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI A Ca 1733/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Urszula Wiercińska

Sędziowie: SA Ewa Klimowicz Przygódzka (spr.)

SO (del.) Małgorzata Borkowska

Protokolant: sekr. sądowy Agnieszka Pawłowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 marca 2014 r. w Warszawie

sprawy z powództwa Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

przeciwko (...) Banku (...) S.A. w W.

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 25 kwietnia 2013 r.

sygn. akt XVII AmC 1579/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) Banku (...) S.A. w W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

VI ACa 1733/13 UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Warszawie, Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów , na skutek powództwa Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za niedozwolone i zakazał pozwanemu (...) Banku (...) S.A. w W. wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści „ Zmiana przez Oszczędzającego dyspozycji, o której mowa w ust. 1 ( …) jest skuteczna wobec (...) nie wcześniej niż następnego dnia roboczego po dniu doręczenia (...) stosownej dyspozycji za wyjątkiem dyspozycji odwołania lub zmiany pełnomocnictwa dokonanej przez Oszczędzającego osobiście w (...) , kiedy to dyspozycja jest skuteczna wobec (...) od chwili złożenia” w związku z ust. 1 „ Oszczędzający może ustanowić Pełnomocników do dysponowania środkami zgromadzonymi (...) oraz do wykonywania wszelkich czynności na (...).

Z ustaleń faktycznych jakie legły u podstaw tego rozstrzygnięcia wynikało, że pozwana spółka prowadzi działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług maklerskich. W ramach tej działalności posługuje się wzorcem umowy o nazwie „ Regulamin prowadzenia indywidualnych Kont Emerytalnych ( (...)) przez (...) Banku (...) S.A” , zawierającym zakwestionowane postanowienie umowne.

Ponieważ pozwany nie zaprzeczał prawdziwości wzorca ani treści wspomnianego zapisu, Sąd Okręgowy na podstawie art. 230 k.p.c. uznał powyższe okoliczności za przyznane.

Analizując postanowienie umowne zakwestionowane przez Prezesa UOKiK sąd I instancji uznał, iż może ono podlegać ocenie z punktu widzenia przesłanek określonych w art. 385 1 § 1 k.c., gdyż nie reguluje głównych świadczeń stron, a wobec abstrakcyjnej kontroli postanowienia , przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia jego treści nie ma znaczenia.

Badając zatem przedmiotowe postanowienie z punktu widzenia zgodności wynikających z niego praw i obowiązków konsumenta z dobrymi obyczajami Sąd Okręgowy uznał, iż w niniejszej sprawie dobrym obyczajem jest, aby przedsiębiorca nie wykorzystywał swej uprzywilejowanej pozycji kontraktowej, będącej rezultatem stosowania przez niego jednostronnie ustalonego wzorca. Jako strona dominująca kontraktu powinien działać bez szkody dla konsumenta poprzez jasne, precyzyjne i jednoznaczne określenie terminów na dokonanie swoich czynności. . Podnosił, iż na skutek zastosowania zakwestionowanej klauzuli umownej może dojść do sytuacji gdy po złożeniu przez konsumenta dyspozycji odwołania pełnomocnictwa , dotychczasowy pełnomocnik będzie mógł nadal działać w ramach swojego pierwotnego umocowania, aż do nieokreślonego czasu, gdyż pozwany nie sprecyzował, kiedy dyspozycja staje się skuteczna. Stwierdzenie „ nie wcześniej niż następnego dnia roboczego po doręczeniu” może być bowiem przez pozwanego dowolnie rozumiane , nie zakreśla ono bowiem w sposób precyzyjny terminu, który powinien być znany konsumentowi. Reasumując zdaniem sądu I instancji zakwestionowane postanowienie umowne daje pozwanemu możliwość opóźnienia skuteczności oświadczenia złożonego przez konsumenta , bez wskazania ram czasowych, powodując tym samym istnienie stanu niepewności i dezorientacji po stronie konsumenta, co z kolei rażąco narusza jego interesy prywatne, a także może skutkować w skrajnych przypadkach naruszeniem jego interesu ekonomicznego.

Sąd Okręgowy zaznaczał, iż rażące naruszenie interesów konsumenta, nie może być oceniane jedynie z punktu widzenia naruszenia jego interesów ekonomicznych . W przepisie art. 385 1 § 1 k.p.c. chodzi także o interes niewymierny , związany z dyskomfortem konsumenta , spowodowanym takimi chociażby okolicznościami jak strata czasu, naruszenie prywatności , niedogodności organizacyjne czy wprowadzenie w błąd. Ponadto przy ocenie stopnia naruszenia interesów konsumentów należy mieć na uwadze nie tylko kryteria obiektywne , lecz także subiektywne odnoszące się zarówno do przedsiębiorcy jak i konsumenta. Koniecznym jest zbadanie zakresu grożących potencjalnemu konsumentowi strat lub niedogodności.

Sąd Okręgowy nie podzielił argumentacji pozwanego, iż w przedmiotowej sprawie zastosowanie znajdą postanowienia ogólnego Regulaminu świadczenia usług maklerskich przez (...) S.A. , z uwzględnieniem których należy oceniać abuzywność postanowienia wskazanego w pozwie, uznając , iż regulamin ten odnosi się do kwestii nieuregulowanych w Regulaminie (...). Paragraf 6 ust 2 Regulaminu (...) stanowi natomiast, że „ szczegółowy tryb i zasady udzielania i odwoływania Pełnomocnictw określa Regulamin ( usług maklerskich) z zastrzeżeniem postanowień niniejszego Regulaminu (...). Zastosowanie ma zatem wyłącznie Regulamin (...) , w tym zaskarżone postanowienie umowne, na co wskazuje także treść postanowienia §31 ust 10 Regulaminu świadczenia usług maklerskich ( „ Dodatkowe zasady ustanawiania pełnomocników do dysponowania instrumentami finansowymi , środkami pieniężnymi oraz do wykonywania wszelkich czynności na rachunku , do jakich uprawnia Klienta Umowa maklerska (...), określa Regulamin (...), Umowa (...) oraz ustawa o (...).)

Za bezzasadne zostały uznane także wszelkie tłumaczenia pozwanego związane z długą i skomplikowaną procedurą weryfikacji dyspozycji złożonej przez konsumenta drogą pocztową, skoro jak podnosił sąd I instancji dyspozycja odwołania lub zmiany pełnomocnictwa dokonana przez oszczędzającego osobiście w (...) jest skuteczna wobec (...) od chwili jej złożenia. Sąd Okręgowy podnosił, iż w obu przypadkach procedury weryfikacji są zapewne tożsame, a tym samym nie powinno być rozbieżności w terminie skuteczności dyspozycji składanych w jednym i drugim przypadku.

Z powyższych względów w ocenie sądu I instancji wskazywana przez Prezesa UOKiK klauzula umowna narusza zarówno dobre obyczaje jak i interes konsumentów.

Z rozstrzygnięciem powyższym nie zgodziła się strona pozwana wnosząc apelację, w której podniosła następujące zarzuty:

- naruszenia art. 233§ 1 k.p.c. poprzez wybiórczą, niezgodną z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego sprawy , w szczególności poprzez nie odniesienie się do wskazanych w odpowiedzi na pozew postanowień „ Regulaminu świadczenia usług maklerskich przez (...) Banku (...) S.A – rynek kasowy” ,

- naruszenia art. 230 k.p.c. poprzez nieprzyjęcie, iż brak ustosunkowania się powoda na zarzuty pozwanego co do naruszenia art. 385 1 § 1 k.c. i art. 385 2 k.c. stanowi przyznanie faktów,

-naruszenia art. 385 1 §1 k.c. poprzez przyjęcie, iż skoro w ocenie powoda kwestionowana regulacja utrudnia konsumentowi wykonywanie umowy, to wyczerpuje to pojęcie „ rażącego naruszenia” interesów konsumenta,

-obrazy art. 385 2 k.c. poprzez przyjęcie, że Regulamin (...) kształtuje samodzielnie prawa i obowiązki klienta w sytuacji gdy wynikają one z Regulaminu (...) i Regulaminu.

Tym samym apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa ewentualnie o uchylenie wyroku sądu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu sądowi.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie wobec bezzasadności większości stawianych w niej zarzutów.

Początek jej uzasadnienia de facto odnosi się do uchybień popełnionych zdaniem skarżącego nie przez Sąd OKiK , lecz przez powoda w pozwie. Wyjaśnić jednak należy, iż w przypadku powództwa dotyczącego uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone, sąd dokonuje abstrakcyjnej kontroli tego postanowienia, w oderwaniu od okoliczności faktycznych jakiejkolwiek konkretnej sprawy bada, czy wykorzystywane przez przedsiębiorcę w obrocie z konsumentami w ramach wzorca umowy postanowienie może kształtować prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco przy tym naruszając jego interes. Kwestia zatem sprzeczności zakwestionowanego postanowienia umownego z dobrymi obyczajami i interesem konsumenta należy do oceny prawnej sporu, a nie do oceny stanu faktycznego sprawy. Stąd SOKiK nie jest związany argumentacją powoda uzasadniającą spełnienie przez wskazane przez niego postanowienie umowne przesłanek określonych w art. 385 ( 1 )§1 k.c. . Obowiązany jest sam dokonać subsumpcji treści takiego postanowienia pod w/w normę prawną, uwzględniając przy tym w istocie pozostałe postanowienia wzorca umowy i wzorców z nim powiązanych. Innymi słowy, to, iż w ocenie pozwanego powód w swoim pozwie nie wskazał jakie dobre obyczaje narusza §6 ust 4 Regulaminu (...) oraz w jaki sposób rażąco godzi w interesy konsumenta, ani nie ocenił powyższego zapisu w kontekście pozostałych postanowień wzorca umowy jak i Regulaminu świadczenia usług maklerskich , nie uprawniało sądu I instancji do oddalenia powództwa jako nieudowodnionego. Sąd ten obowiązany był bowiem sam dokonać oceny zgodności wskazanej w pozwie klauzuli umownej z dobrymi obyczajami i interesem konsumenta.

Nie ma także racji apelujący zarzucając sądowi I instancji naruszenie przepisu art. 230 k.p.c. poprzez pominięcie okoliczności, iż powód nie zaprzeczał twierdzeniom zawartym w odpowiedzi na pozew, iż pozew został sporządzony

„ sprzecznie z art. 385 1 § 1 k.c. i art. 385 2 k.c. , a tym samym okoliczność powyższa powinna była zostać uznana za przyznaną i udowodnioną”.

Na podstawie art. 230 k.p.c. można uznać za przyznane jedynie okoliczności faktyczne, a nie twierdzenia strony postępowania odnoszące się do zasadności lub bezzasadności wytoczonego powództwa , co wynika wprost z postanowień tego przepisu.

Dodać jeszcze w tym miejscu należy, iż SOKiK niekwestionowane twierdzenia stron , uznał jedynie za podstawę swoich ustaleń faktycznych, a nie rozważań prawnych , kierując się właśnie zasadą wyrażoną w art. 230 k.p.c. .

Częściowo można zgodzić się natomiast z apelującym, iż SOKiK naruszył w niniejszej sprawie art. 233§1 k.p.c. poprzez dokonanie wybiórczej , niezgodnej z zasadami logiki oceny materiału dowodowego sprawy, w szczególności poprzez pominięcie wskazywanych w odpowiedzi na pozew postanowień Regulaminu świadczenia usług maklerskich przez (...) Banku (...) S.A. – rynek kasowy, chociaż wbrew kolejnemu zarzutowi zawartemu w uzasadnieniu apelacji, dowód z powyższego dokumentu został przez niego dopuszczony ( k 59). Sąd Okręgowy przyjął, iż zastosowanie postanowień ostatniego z wymienionych Regulaminów w kwestii dotyczącej pełnomocnictw wyłącza zapis § 6 ust 2 Regulaminu (...) , z czym należy się zgodzić ale tylko w zakresie dotyczącym określenia momentu skuteczności oświadczenia klienta o zmianie bądź odwołaniu pełnomocnictwa. Powyższy zapis stanowi, że „ Szczegółowy tryb i zasady udzielania i odwoływania Pełnomocnictw określa Regulamin z zastrzeżeniem postanowień niniejszego Regulaminu (...). Jedyny logiczny wniosek jaki wypływa z powyższego zapisu jest taki, iż postanowienia Regulaminu (...), o ile regulują określone kwestie związane z pełnomocnictwem w sposób odmienny od postanowień Regulaminu świadczenia usług maklerskich, to mają wówczas pierwszeństwo w zastosowaniu. Tym samym, skoro §6 ust 4 wzorca umowy objętego pozwem, w sposób samodzielny, nieco odmienny od postanowień Regulaminu świadczenia usług maklerskich określa termin uznania przez pozwanego skuteczności wobec niego dyspozycji klienta o odwołaniu lub zmianie pełnomocnictwa , to jego postanowienia wyprzedzają podobną regulację zawartą w zapisie §35 Regulaminu świadczenia usług maklerskich. Rację ma natomiast skarżący, iż zapis § 6 ust 2 Regulaminu (...) nie wyklucza zastosowania trybu i zasad odwołania lub zmiany pełnomocnictwa , wskazanych w § 31 – 34 Regulaminu świadczenia usług maklerskich. Powoływanie się przez sąd I instancji na zapis § 31 ust 10 tegoż Regulaminu jako wyłączający możliwość jego zastosowania w tym zakresie , było błędem . Ust. 10 w/w paragrafu odnosi się bowiem jak słusznie podnosi apelujący , wyłącznie do kwestii ustanowienia pełnomocników, a nie ich odwołania czy zmiany pełnomocnictwa, których dotyczy zapis § 6 ust 4 Regulaminu (...) ( zmiana dyspozycji , o której mowa w ust. 1 tj. dotyczącej ustanowienia pełnomocnika, może polegać wyłącznie na odwołaniu pełnomocnictwa lub zmianie zakresu jego umocowania, powołanie nowego pełnomocnika w miejsce dotychczasowego nie stanowi zmiany pełnomocnictwa , tylko jest odwołaniem pełnomocnictwa dotychczasowego i udzieleniem nowego; przepis § 6 ust 4 Regulaminu (...) jak i § 35 Regulaminu mówi o zmianie pełnomocnictwa ).

Okoliczność, iż SOKiK nie wziął w swoich ustaleniach faktycznych jak i z resztą rozważaniach prawnych pod uwagę zapisów § 31-34 Regulaminu świadczenia usług maklerskich nie miała jednak wbrew stanowisku apelującego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy.

Zestawienie postanowień § 6 ust 4 Regulaminu (...) oraz § 31-34 Regulaminu świadczenia usług maklerskich prowadzi bowiem tylko do takiego wniosku, że zmiana przez oszczędzającego dyspozycji dotyczącej ustanowienia pełnomocnika poprzez odwołanie pełnomocnictwa lub zmianę zakresu umocowania może nastąpić przez konsumenta osobiście w (...) , w formie pisemnej z podpisem mocodawcy poświadczonym notarialnie lub w formie aktu notarialnego lub za zgodą (...) w formie telefonicznej ( § 31 ust 4 i 9, odnośnie klienta zamieszkującego za granicą stawiane są dodatkowe wymogi – ust . 6 § 31). Jednak tylko w pierwszym z w/w przypadków taka dyspozycja jest skuteczna wobec pozwanego od chwili jej złożenia. W pozostałych natomiast sytuacjach pozwany zastrzega sobie możliwość uznania takiej dyspozycji za skuteczną nie wcześniej niż następnego dnia roboczego po dniu jej otrzymania. Taki wniosek wynika z postanowień § 6 ust 4 Regulaminu (...) jak i § 35 Regulaminu świadczenia usług maklerskich. W szczególności brak jest podstaw do uznania za apelującym, iż odwołanie lub ograniczenie pełnomocnictwa za zgodą (...) dokonane telefonicznie wywiera skutek natychmiastowy. Taka okoliczność nie wynika z treści ust. 9 § 31 , a wspomniany zapis §35 pkt 1 Regulaminu świadczenia usług maklerskich wręcz ją podważa. W tym ostatnim bowiem postanowieniu umownym mowa jest o tym, że „ Z wyjątkiem odwołania lub zmiany pełnomocnictwa dokonanej osobiście przez Klienta w (...) wygaśnięcie pełnomocnictwa lub jego zmiana stają się skuteczne wobec (...) nie wcześniej niż następnego dnia roboczego po otrzymaniu przez (...) informacji, niebudzącej wątpliwości co do jej autentyczności o odwołaniu pełnomocnictwa przez mocodawcę” . Pełnomocnik pozwanego na rozprawie apelacyjnej twierdził, iż dyspozycja telefoniczna klienta wywołuje skutek natychmiastowy, ponieważ jest dyspozycją osobistą. Tym niemniej jednak nie została ona wymieniona na wstępie przytoczonego § 35 pkt 1 Regulaminu świadczenia usług maklerskich , w którym mowa jest o dyspozycji osobistej klienta, ale złożonej tylko w (...).

Powyższe oznacza, iż niezależnie od trybu i zasad dokonywania zmian lub odwołania pełnomocnictwa, określonych postanowieniami Regulaminu świadczenia usług maklerskich, tego rodzaju dyspozycje konsumenta wywołują skutek wobec pozwanego co do zasady nie wcześniej niż następnego dnia roboczego po ich uzyskaniu.

Rację ma powód jak i Sąd Okręgowy iż przyjęcie takiego rozwiązania, w którym moment uznania skuteczności decyzji konsumenta został pozostawiony swobodnej ocenie przedsiębiorcy pozostaje w sprzeczności z zasadami uczciwości kupieckiej a w konsekwencji z dobrymi obyczajami.

Obowiązek wykazania , iż dane postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami nie wymaga wbrew twierdzeniom apelacji wskazania konkretnych dobrych obyczajów, z którymi dane klauzula umowna jest sprzeczna. Jak słusznie bowiem podnosił sąd I instancji dobre obyczaje to pewne powtarzalne aprobowane przez daną grupę społeczną wzory zachowań , których nie da się skatalogować, chociażby z tego względu, iż podlegają zmianom wraz ze zmianą ideologii politycznych, społeczno- gospodarczych czy wartości moralnych. Przyjmuje się ogólnie, że sprzeczne z dobrymi obyczajami są te postanowienia wzorca umownego, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację takich wartości jak szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność.

Poprzez nieprecyzyjne i niejednoznaczne określenie terminu , od którego zmiana dyspozycji o ustanowieniu pełnomocnika może zostać uznana za skuteczną , a w szczególności poprzez nieokreślenie terminu ostatecznego, kiedy taka dyspozycja staje się skuteczna ( „ nie wcześniej niż”) , pozwany stwarza sobie możliwość dowolnego manipulowania tym terminem, pozostawiając konsumenta w stanie niepewności i dezorientacji, co nie tylko jak przyjął sąd I instancji rażąco narusza szeroko rozumiany interes niemajątkowy konsumenta, ale także może stanowić zagrożenie dla jego interesu ekonomicznego. Odwołany czy też ograniczony w czynnościach przez konsumenta jego dotychczasowy pełnomocnik może bowiem dokonywać czynności w granicach dotychczasowego umocowania, niezgodnych z jego wolą , także dla konsumenta niekorzystnych, aż do momentu uznania w bliżej nieokreślonym czasie przez pozwanego skuteczności dokonanego odwołania czy też ograniczenia pełnomocnictwa. Jak już to zaznaczone zostało nie ma racji apelujący twierdząc, iż klientowi przysługuje możliwość natychmiastowego odwołania lub ograniczenia pełnomocnictwa drogą telefoniczną , co mogłoby zapobiec w/w niepożądanym przez niego działaniom jego dotychczasowego pełnomocnika. Analiza zapisów § 31 ust 9 oraz § 35 Regulaminu świadczenia usług maklerskich do wyciągnięcia takich wniosków nie uprawnia. Osobiste zaś stawiennictwo klienta w (...) nie zawsze będzie możliwe .

Nie można także wykluczyć i takiej sytuacji, gdy z powodu braku możliwości osobistego działania , klient , który rozszerzył zakres umocowania dotychczasowego pełnomocnika, wobec trwającej weryfikacji przez (...) zmiany pełnomocnictwa , a tym samym braku możliwości składania dyspozycji przez pełnomocnika, zostanie narażony na straty finansowe.

Sprzeczne z dobrymi obyczajami są te postanowienia umowne, które godzą w równowagę kontraktową stron danego stosunku prawnego. Z punktu widzenia oceny ich abuzywności, muszą one także w konsekwencji rażąco naruszać interes konsumenta , przez co należy rozumieć nieusprawiedliwioną dysproporcję na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków stron, wynikających z umowy.

Jak przyjmuje się w orzecznictwie oceny nieuczciwego charakteru postanowienia wzorca umownego w ramach kontroli abstrakcyjnej, pod kątem przesłanek określonych w art. 385 1 § 1 k.c. można dokonać za pomocą tzw. testu przyzwoitości ( SN z 19 III 2007 r. III SK 21/06, z 29 VIII 2013 I CSK 660/12) . Polega to na zbadaniu, czy oceniane postanowienie wzorca jest sprzeczne z ogólnym wzorcem zachowań przedsiębiorców wobec konsumentów, jaki należy zrekonstruować w warunkach gospodarki wolnorynkowej oraz jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w braku takiej klauzuli. Jeżeli konsument na podstawie ogólnych przepisów byłby w lepszej sytuacji, gdyby konkretnego postanowienia wzorca nie było, przyjmuje się, że ma ono charakter nieuczciwy.

Do dobrych obyczajów, uczciwości kupieckiej należy zaliczyć wymaganie od przedsiębiorcy wysokiego poziomu świadczonych usług oraz stosowania we wzorcach umownych takich zapisów, aby dla zwykłego konsumenta były one jasne, czytelne i proste, a ponadto by postanowienia umowne w zakresie łączącego konsumenta z przedsiębiorcą stosunku prawnego należycie zabezpieczały interesy konsumenta i odwzorowywały przysługujące mu uprawnienia wynikające z przepisów prawa. Kryteriów powyższych nie spełnia natomiast zakwestionowane przez Prezesa UOKiK postanowienie Regulaminu (...), gdyż w sposób niczym nieuzasadniony wydłuża skuteczność wobec (...) dokonanych przez klienta czynności prawnych, i jak już to wyjaśniono, w sposób nieprecyzyjny określa termin uznania dyspozycji złożonej przez konsumenta za skuteczną, pozostawiając de facto pozwanemu wyłączną , swobodną decyzję w tym zakresie, co nie tylko nie zabezpiecza interesów konsumenta, ale wręcz jest z nimi sprzeczne.

Gdyby powyższego zapisu umownego nie było w grę weszłyby bowiem ogólne postanowienia art. 61 § 1 k.c. , zgodnie z którymi oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Oznacza to, iż pozwany obowiązany byłby uznawać dokonaną przez oszczędzającego zmianę dyspozycji o ustanowieniu pełnomocnika w każdym przypadku z chwilą gdy zaistnieje możliwość zapoznania się z jej treścią, co w praktyce oznaczałoby moment otrzymania stosownego oświadczenia konsumenta, oczywiście złożonego w sposób przewidziany postanowieniami Regulaminu świadczenia usług maklerskich. Takie rozwiązanie niewątpliwie byłoby rozwiązaniem zdecydowanie korzystniejszym dla konsumenta od przyjętego w §6 ust 4 Regulaminu (...), gdyż usuwałoby po stronie konsumenta jakikolwiek stan niepewności , niejednoznaczności co do momentu uwzględnienia przez (...) jego decyzji, przyspieszałoby ten moment, a tym samym minimalizowało ryzyko związane z dalszym działaniem pełnomocnika, który został odwołany lub którego zakres umocowania uległ ograniczeniu jak i z drugiej strony umożliwiałoby szybsze działanie pełnomocnika, którego zakres umocowania został rozszerzony.

W konsekwencji powyżej przeprowadzonego „ testu przyzwoitości” stwierdzić należy, iż oceniane postanowienie umowne ma charakter postanowienia nieuczciwego wobec konsumenta, co uzasadniało uwzględnienie wytoczonego w niniejszej sprawie powództwa.

Powyższej oceny nie może podważyć podnoszona również w apelacji argumentacja pozwanego , dotycząca obowiązku (...), sprawdzenia w interesie konsumenta określonych Regulaminami wymogów formalno- prawnych zmiany pełnomocnictwa.

Po pierwsze zapisy zarówno § 6 ust 4 Regulaminu (...) jak i § 35 Regulaminu świadczenia usług odnoszą się nie tylko do kwestii zmiany pełnomocnictwa ale i jego odwołania, przy którym trudno sobie wyobrazić czynności kontrolne (...) wymagające znacznego nakładu pracy, a tym samym czasu. Istotna w tym przypadku jest bowiem jedynie kwestia autentyczności podpisu mocodawcy, która wobec wymogów zachowania formy aktu notarialnego lub poświadczenia podpisu mocodawcy przez notariusza nie powinna budzić wątpliwości (z ust. 4 § 3, lub skoro za skuteczną uznaje się tylko taką dyspozycję złożoną telefonicznie, która nie budzi żadnych wątpliwości).

Po drugie analiza dyspozycji zmian pełnomocnictwa , której nie można mylić z dyspozycją ustanowienia (nowego) pełnomocnika, na co zwracał uwagę sam pozwany w swojej apelacji ( zarzucając Sądowi Okręgowemu niezasadne zastosowanie § 31 ust 10 Regulaminu świadczenia usług maklerskich, str. 4 akapit 3 od góry) również w ocenie Sądu Apelacyjnego nie wymaga takiego nakładu pracy ze strony pozwanego, który uzasadniałaby odsunięcie na bliżej nieokreślony moment uznania skuteczności decyzji konsumenta . Taki wniosek wypływa również z samych twierdzeń apelacji mówiących o możliwości uzyskania przez klienta zmieniającego pełnomocnictwo osobiście w (...) informacji o jego uwzględnieniu lub odmowie uwzględnienia na miejscu ( k 79). Skoro pracownicy (...) są w stanie ocenić w obecności oczekującego klienta zarówno wymogi formalne jak i prawidłowość nowego zakresu umocowania pełnomocnika , to należy przyjąć, iż również tyle samo czasu powinna zająć im ocena tychże wymogów, w odniesieniu do dyspozycji złożonych w pozostałych określonych Regulaminem formach, tym bardziej, że jak już zaznaczono, formy te muszą mieć postać aktu notarialnego lub dokumentu z podpisem notarialnie poświadczonym, co ułatwia ich ocenę pod względem formalnym.

Przede wszystkim jednak skoro ustanowienie pełnomocnika w formie spełniającej przesłanki określone w ust. 4 § 31 Regulaminu świadczenia usług maklerskich ( z podpisem pełnomocnika poświadczonym notarialnie) wywiera skutki z momentem określonym postanowieniami art. 61 § 1 k.c. ( brak w tym zakresie jest jakiegokolwiek postanowienia wzorca umowy , regulującego tę kwestię odmiennie od wskazanego przepisu kodeksu cywilnego) to niezrozumiałym jest dlaczego dokonanie zmiany tegoż pełnomocnictwa w taki sam sposób, miałoby stawać się skuteczne najwcześniej dopiero następnego dnia roboczego po otrzymaniu przez pozwanego takiej dyspozycji klienta.

Dodać w tym miejscu należy, iż wymogi formalne mające zapewnić prawidłową identyfikację pełnomocnika , na które powołuje się apelujący na str. 4 swojej apelacji ( ostatni akapit) jak i podnoszona na str. 6 apelacji ( drugi akapit od góry) konieczność uzyskania wzoru podpisu pełnomocnika , dotyczą dyspozycji ustanowienia pełnomocnika, a nie zmiany pełnomocnictwa , której moment skuteczności reguluje oceniany §6 ust 4 Regulaminu (...). W zapisie tym mowa jest o zmianie dyspozycji określonej w ust. 1 § 6 , przez którą ( jak już kilkakrotnie zaznaczono) , jak wynika z dalszej treści tego zapisu należy rozumieć nie ustanowienie nowego pełnomocnika tylko odwołanie i zmianę pełnomocnictwa dotychczasowego.

Stanowisko obu stron ( w tym pozwanego niekonsekwentne z uwagi na zarzut dotyczący niezasadnego zastosowania przez SO §31 ust 10 ) , jakoby zmiana dyspozycji określonej w ust 1 § 6 obejmowała także ustanowienie nowego pełnomocnika, nie tylko jest sprzeczne z literalną ale także z systemową wykładnią tego zapisu, gdyż skutki ustanowienia pełnomocnika , oczywiście w formie spełniającej wymogi Regulaminu , nie są postanowieniami wzorca w żaden sposób ograniczone czasowo. W sytuacji gdy ustanowienie pełnomocnika wywiera wobec pozwanego skutek natychmiastowy nielogicznym byłoby przyjęcie, iż jego zmiana nie będąca niczym innym jak ustanowieniem nowego pełnomocnika, miałaby zostać uznana za skuteczną dopiero po upływie określonego w ust 4 § 6 Regulaminu (...) czasu.

Niezależnie od powyższego podnieść należy, iż pozwany jako profesjonalny uczestnik obrotu gospodarczego obowiązany jest tak zorganizować pracę zatrudnianych przez siebie osób, aby weryfikacja wpływających do niego dyspozycji klientów w przedmiocie zmian i odwołań pełnomocnictw następowała w ściśle określonym i niezwłocznym terminie , a o ewentualnej odmowie uwzględnienia tejże dyspozycji klient był natychmiast informowany. W szczególności weryfikacja ta nie może odbywać się kosztem praw konsumenta , wprowadzać stanu niepewności, zawieszenia, co do skuteczności podjętych przez niego decyzji jak i narażać go na brak możliwości dokonywania czynności przez swojego szerzej umocowanego pełnomocnika jak i na ryzyko niezgodnych z jego wolą decyzji podejmowanych przez odwołanego lub ograniczonego w działaniach pełnomocnika dotychczasowego.

Oczywistym jest , iż klient ma możliwość także samodzielnego działania na swoim indywidulanym koncie emerytalnym, a nie tylko za pomocą ustanowionego przez siebie pełnomocnika. Nie zmienia to jednak postaci rzeczy , iż poprzez takie osobiste działanie nie jest on w stanie zapobiec działaniom swojego odwołanego lub ograniczonego w czynnościach pełnomocnika, do momentu, kiedy pozwany uzna otrzymaną od niego dyspozycję za skuteczną.

Nie można także wykluczyć sytuacji , w której klient nie będzie w stanie dokonywać samodzielnie działań czy to za pomocą internetu czy telefonu, na swoim koncie emerytalnym , a upoważniony przez niego do dokonania dodatkowych czynności dotychczasowy pełnomocnik, z uwagi na trwającą procedurę weryfikacyjną , związaną z rozszerzeniem zakresu jego pełnomocnictwa nie będzie mógł w imieniu klienta dokonywać żadnych działań. Takie ograniczenie konsumenta w możliwości dysponowania za pośrednictwem pełnomocnika środkami zgromadzonymi na (...) jak i wspomniane narażenie go na ryzyko związane z dalszymi działaniami odwołanego lub ograniczonego w działaniach dotychczasowego pełnomocnika, w powiązaniu ze stanem niepewności co do uznania przez (...) momentu skuteczności jego decyzji , stanowi naruszenie interesów konsumenta , które w ocenie Sądu Apelacyjnego ma niewątpliwie charakter rażący.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił wniesioną przez pozwanego apelację jako bezzasadną. W konsekwencji w oparciu o art. 98§ 1 k.p.c. na rzecz powoda zasądzone zostały od pozwanego koszty postępowania apelacyjnego, sprowadzające się do kosztów zastępstwa prawnego.

Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13