Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

16 grudnia 2020r.

Sąd Okręgowy w Płocku, IV Wydział Cywilny - Odwoławczy

w składzie:

Przewodnicząca Sędzia Wacław Banasik

Sędzia Katarzyna Mirek – Kwaśnicka

Sędzia Renata Wanecka (spr.)

Protokolant: Katarzyna Lewandowska

po rozpoznaniu na rozprawie 16 grudnia 2020r. w P.

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w B.

przeciwko U. Z.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Płocku z 13 listopada 2019r.,

sygn. I C 1155/19

1.  zmienia zaskarżony wyrok

- w punkcie 2 i obniża zasądzoną od U. Z. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w B. kwotę do 20.603,46 zł (dwudziestu tysięcy sześciuset trzech złotych, czterdziestu sześciu groszy),

- w punkcie 3 i zasądzone od U. Z. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w B. koszty procesu obniża do kwoty 2.063 zł (dwóch tysięcy sześćdziesięciu trzech złotych);

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  nie obciąża pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za II instancję na rzecz powódki.

Sygn. akt IV Ca 194/20

UZASADNIENIE

W pozwie z 5 września 2017 r. (...) S.A. z siedzibą w B. wniosła o wydanie nakazu zapłaty i orzeczenie, że U. Z. winna zapłacić powodowi kwotę 40.683,31 zł z umownymi odsetkami za opóźnienie równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od 12 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty oraz koszty procesu według norm przepisanych, w tym koszty zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu powódka wskazała, że pozwana zobowiązała się poprzez podpisanie weksla z 28 czerwca 2016 r. do zapłaty w dniu 11 lipca 2017 r. kwoty 40.683,31 zł.

Sąd Rejonowy w Płocku 20 grudnia 2017r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, w którym nakazał U. Z. zapłacić na rzecz powoda 40.683,31 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 12 sierpnia 2017r. do dnia zapłaty oraz 2.926 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu albo wniosła w tymże terminie zarzuty.

U. Z. wniosła zarzuty od nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości i zarzuciła:

1.  wypełnienie weksla niezgodnie z porozumieniem wekslowym;

2.  nieistnienie stosunku podstawowego, dla zabezpieczenia którego wystawiono przedmiotowy weksel, z uwagi na nieważność umowy pożyczki, którą zabezpieczał;

3.  nieważność umowy pożyczki, z uwagi na zastosowanie przez pożyczkodawcę niedozwolonych klauzul umownych oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

4.  naliczenie pozwanej nienależnych opłat i prowizji (świadczenia nienależne);

5.  zawarcie umowy sprzecznej z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 58 § 2 kc i art. 353 ¹ kc oraz art. 5 kc oraz stanowiącej obejście art. 359 § 2 ¹ kc o odsetkach maksymalnych;

6.  nieudowodnienie przez powoda rzeczywiście poniesionych kosztów zawarcia i obsługi (w tym w zakresie windykacji zadłużenia);

7.  naliczenie pozwanej pozaodsetkowych kosztów pożyczki w kwocie niezgodnej z art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim;

8.  naruszenie wobec pozwanej obowiązków informacyjnych w szczególności w zakresie rrso;

9.  wprowadzenie pozwanej w błąd przez powódkę co do istotnych okoliczności łączącego strony stosunku prawnego, w szczególności co do rzeczywistych kosztów pożyczki i rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, pozwana wniosła o uchylenie w całości nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy w Płocku wyrokiem z 13 listopada 2019 r. uchylił nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym w dniu 20 grudnia 2017 r. w całości (punkt 1) oraz zasądził o U. Z. na rzecz (...) S.A. w B. kwotę 36.483 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 12 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty (punkt 2), a także zasądził od pozwanej na rzecz powoda 5.086,80 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt 3), w pozostałym zakresie oddalając powództwo (punkt 4).

Sąd Rejonowy ustalił:

(...) S.A. z siedzibą w B. 28 czerwca 2016r. zawarł z U. Z. umowę pożyczki gotówkowej nr (...), na mocy której udzielił pozwanej pożyczki w wysokości i na warunkach określonych w umowie. Pozwana zobowiązała się spłacić całkowitą kwotę do zapłaty w formie 36 równych miesięcznych rat w wysokości po 1.500 zł każda. Zabezpieczenie spłaty pożyczki stanowił weksel in blanco podpisany przez pozwaną. Kwota pożyczki oddana do dyspozycji pozwanej wynosiła 25.000 zł. Natomiast na sumę udzielonej pożyczki składały się: całkowita kwota pożyczki (25.000 zł), wynagrodzenie prowizyjne (22.555 zł), wynagrodzenie z tytułu przyznania (...) (2.300 zł).

Pozwana nie spłaciła w terminie całego zobowiązania. Powód wobec naruszenia postanowień umowy pożyczki, wezwał pozwaną do zapłaty zaległych rat w łącznej wysokości 2.999 zł w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania, a następnie wypowiedział umowę z zachowaniem 30 - dniowego terminu i wypełnił weksel na kwotę 40.683,31 zł i opatrzył go terminem płatności na 11 sierpnia 2017 r., o czym poinformował pozwaną. (...) S.A. wezwał pozwaną do wykupu weksla. U. Z. nie uiściła należności w wyznaczonym terminie.

Dokonując oceny prawnej, Sąd I instancji wskazał, że cechą weksla jest abstrakcyjność, która polega na oderwaniu weksla od stosunku podstawowego, co oznacza z kolei, że brak, nieważność lub wadliwość stosunku kauzalnego nie ma wpływu na ważność zobowiązania wekslowego. Przejawem abstrakcyjności weksla jest zatem niedopuszczalność badania istnienia, ważności i wadliwości stosunku podstawowego (art. 17 prawa wekslowego), przy czym niedopuszczalność ta nie zależy od woli pozwanego. Zatem zgłoszenie przez niego zarzutów w warunkach nieprzewidzianych przez normę prawną, nie pozwala na ich rozpoznanie. Abstrakcyjność weksla doznaje jednak osłabienia w przypadku weksla niezupełnego w chwili wystawienia - weksla in blanco, wystawionego w celu zabezpieczenia zobowiązania ze stosunku podstawowego. To osłabienie wyraża się w możliwości analizowania stanów faktycznych wynikających ze stosunku podstawowego, w szczególności tego, czy odpowiedzialność dłużnika w ramach stosunku wekslowego odpowiada rozmiarowi jego odpowiedzialności ze stosunku podstawowego.

Sytuacja prawna dłużnika z weksla niezupełnego w chwili wystawienia, kształtuje się różnie w zależności od tego, kto jest wierzycielem wekslowym. Jeżeli posiadaczem weksla jest pierwszy wierzyciel, wiąże go porozumienie zawarte z dłużnikiem. Podpisanie i wręczenie weksla in blanco oparte jest bowiem na zaufaniu do odbiorcy, który powinien wypełnić dokument zgodnie z zawartym porozumieniem. Uzasadnia to obronę wystawcy weksla, że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem.

Oceniając, czy weksel in blanco został wypełniony zgodnie z porozumieniem wekslowym, Sąd Rejonowy podkreślił, że kontrola weksla w świetle treści stosunku podstawowego nabiera jeszcze większego znaczenia w sprawach z udziałem konsumenta, zwłaszcza w sytuacji możliwej do stwierdzenia na podstawie samej treści pozwu niezgodności między wysokością roszczenia wekslowego, a wierzytelnością ze stosunku podstawowego, spowodowanej zastosowaniem klauzul abuzywnych.

Sąd wskazał, iż roszczenia powoda znajdują oparcie w art. 720 kc oraz przepisach ustawy z 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim.

Obowiązek zwrotu pożyczki nie budzi wątpliwości. Oczywistym jest również, że umowa pożyczki jest czynnością odpłatną, a forma wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału są odsetki, ewentualnie inne opłaty (prowizje, opłaty operacyjne czy przygotowawcze), jednak wysokość tych opłat nie może być dowolna. W sytuacji, gdy są one rażąco wygórowane, można uznać postanowienia umowy je kształtujące za niezgodne z zasadami współżycia społecznego lub też za zmierzające do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych i przez to nieważne. Czynności prawne bowiem podlegają bowiem ocenie pod kątem zgodności z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie z art. 58 § 1 kc czynność prawna sperzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności wchodzą odpowiednio przepisy ustawy. Nieważna jest także czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 kc).

Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z obowiązującym art. 36a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, koszty pozaodsetkowe nie mogą przekroczyć sumy dwóch składników: 25% kredytu (część stała) oraz 30% wartości kredytu w skali roku (część zmienna w zależności od czasu trwania umowy). Zgodnie z tym założeniami, dozwolone pozaodsetkowe koszty w niniejszej sprawie – zdaniem Sądu - mogłyby wynosić 28.750 zł, wyliczenie przedstawia się następująco: 25.000 zł x 25% + 25.000 zł x (...) x 30%.

Jednak z art. 36a ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim wynika, że pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu, czyli w tym wypadku nie więcej niż 25.000 zł.

P. koszty kredytu udzielonego U. Z. wynoszą 24.984 zł (w tym opłata przygotowawcza 129 zł, wynagrodzenie prowizyjne 22.555 zł i wynagrodzenie z tytułu przyznania opcji (...) 2.300 zł), czyli nie przekraczają przewidzianej przez ustawodawcę maksymalnej granicy. Całkowita kwota zadłużenia w przypadku umowy pożyczki może wynosić maksymalnie 49.984 zł. Strona pozwana do dnia wypowiedzenia wpłaciła powodowi 13.501 zł i o taką sumę Sąd Rejonowy obniżył roszczenie dochodzone przez (...) S.A.

O kosztach procesu, Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 kpc, stosunkowo je rozdzielając.

Od powyższego wyroku apelację złożyła pozwana, zaskarżając go w części dotyczącej punktów 2 i 3 oraz zarzuciła:

1.  naruszenie prawa procesowego mające wpływ na wynik sprawy, poprzez:

- uznanie, że powód wykazał legitymację czynną do bycia powodem w niniejszej sprawie;

- art. 232 kpc w zw. z art. 217 § 1 kpc w zw. z art. 6 kc poprzez przyjęcie, że powód wywiązał się z obowiązku udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne w postaci istnienia zadłużenia pozwanego wobec powoda z umowy kredytu, podczas gdy przedłożony celem udowodnienia powyższego materiał dowodowy nie daje do tego podstaw;

- art. 212 § 1 w zw. z art. 227 kpc poprzez niewyjaśnienie wszystkich istotnych da rozstrzygnięcia okoliczności sprawy polegające na zaniechaniu wyjaśnienia poszczególnych części składowych przedmiotowej pożyczki i wysokości tych składników;

- art. 232 kpc poprzez uznanie, że strona powodowa w sposób wystarczający udowodniła swoje twierdzenia w zakresie zasadności naliczenia pozwanemu opłat i kosztów związanych z udzieleniem pożyczki;

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 385 ¹ § 1 kc poprzez nieuwzględnienie klauzul niedozwolonych w umowie pożyczki zarówno na zarzut pozwanego, jak i z urzędu, a w konsekwencji nieuznanie ich przez sąd jako klauzule abuzywne i nieważące pozwanego;

3.  naruszenie prawa materialnego i procesowego, ponieważ:

- pozwana uważa, że została oszukana w dacie udzielenia kredytu, więc umowa pożyczki powinna być unieważniona, a pozwana powinna dokonać zwrotu jedynie wartości nominalnej otrzymanej pożyczki, czego Sąd nie wziął pod uwagę. Sąd w niniejszej sprawie nie dokonał żadnej analizy stanu faktycznego sprawy, w tym klauzul niedozwolonych, a jedynie „bezdusznie” podstawił pod wzór i wyliczył koszty pożyczki, zatem brak w niniejszej sprawie jest rozważenia w ogóle stanu sprawy. W sytuacji skorzystania przez pozwaną z sankcji kredytu darmowego, pozwana powinna oddać jedynie nominalną wartość pożyczki,

- pozwana nie zgadza się ze sposobem wyliczenia rzekomo należnej do spłaty powodowi kwoty zaciągniętej pożyczki, gdyż uważa, że spłaciła ją już w całości,

- niepoddanie przez Sąd analizie umowy pożyczki, zwłaszcza w zakresie klauzul niedozwolonych; uznania, że prowizja wskazana w umowie pożyczki przysługiwała powodowi, podczas gdy kwota prowizji nie powinna zostać uznana za uzasadnioną i powinna przez Sąd zostać oddalona w całości, w tym z uwagi na fakt, że powód nie wyjaśnił jak wyliczył kwotę prowizji i jej nie udowodnił, co godzi w zasadę ekwiwalentności świadczeń stron i narusza dobre obyczaje, a w konsekwencji Sąd powinien uznać unieważnienie umowy pożyczki i zwrot powodowi przez pozwanego wartości nominalnej pożyczki. Prowizja musi stanowić ekwiwalent ściśle określonych czynności, nie zaś wynagrodzenie z tytuł€ udzielonego kredytu, czy też pokrywać ogólne koszty prowadzonej przez powoda działalności, czego powód nie udowodnił.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu za obie instancje.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej oraz o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Podniesiony w pierwszej kolejności zarzut braku legitymacji czynnej powoda jest oczywiście chybiony. Strony były związane umową pożyczki nr (...) z 28 czerwca 2016 r., zatem są legitymowane do ewentualnego kierowania wzajemnych roszczeń z niej wynikających. (...) S.A. twierdzi, że U. Z., jako pożyczkobiorca nie wykonała zobowiązania z tego tytułu, to ma prawo żądać zasądzenia na jego rzecz świadczenia wynikającego z w/w umowy.

Nie zasługują na uwzględnienie również zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego, tj. art. 232 kpc w zw. z art. 217 § 1 kpc w zw. z art. 6 kc; art. 212 § 1 w zw. z art. 227 kpc; art. 232 kpc.

Zgodnie z art. 233 § 1 kpc sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Sprawdzianem tego, czy Sąd należycie wykonał obowiązek wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego jest uzasadnienie orzeczenia, w którym zgodnie z art. 328 § 2 kpc (w brzmieniu obowiązującym do 6 listopada 2019r.) winien się on m.in. wypowiedzieć, co do faktów, które uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodem odmówił wiarygodności i mocy dowodowej.

Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo -skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Aby zatem zarzut odnoszący się do naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów mógł zostać uwzględniony, nie wystarczy przedstawić alternatywny stan faktyczny; należy podważyć prawidłowość dokonanej przez sąd oceny dowodów, wykazując, że jest ona wadliwa lub błędna. W przekonaniu Sądu II instancji, apelująca nie sprostała temu obowiązkowi. Natomiast ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy całkowicie akceptuje i przyjmuje za własne.

Apelacja okazała się natomiast częściowo zasadna, dzięki prawidłowo podniesionym zarzutom prawa materialnego.

Nie ulega wątpliwości, że pozwana, która zaciągnęła pożyczkę w (...) S.A., powinna ją zwrócić. Sąd Rejonowy słusznie zauważył, że w stosunkach prawnych z udziałem konsumentów, kształtowanie wzajemnych obowiązków stron umowy doznaje pewnych ograniczeń, wynikających choćby z regulacji przewidzianych w ustawie z 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. 2019.1083 – j.t.), w szczególności w art. 36a ustawy co do maksymalnych kosztów pozaodsetkowych. Przepis ten został wprowadzony na podstawie nowelizacji ustawy z 5 sierpnia 2015 r. i obowiązuje od 11 marca 2016 r. Jego celem jest ochrona konsumentów przed nadmiernym obciążeniem finansowym w związku z kredytem konsumenckim (lichwą). „R. legis dla wprowadzenia powyższych regulacji jest okoliczność, iż ograniczenie możliwości pobierania nadmiernych odsetek, wynikające z art. 359 § 2 ¹ kc, nie stanowi wystarczającego instrumentu ochrony interesów konsumenta w sytuacji, gdy przedsiębiorcy, przestrzegając regulacji dotyczących maksymalnej wysokości odsetek, jednocześnie zastrzegają wysokie prowizje i dodatkowe opłaty o charakterze pozaodsetkowym”. (Uzasadnienie..., VII kadencja, druk sejm. nr 3460, s. 19).

W ocenie Sądu Okręgowego, opisana wyżej nowelizacja nie stanowi jednak lex specialis w stosunku do art. 385 ¹ kc, która - poprzez wprowadzenie wzorca maksymalnych kosztów pozaodsetkowych - nie pozwalałaby na ocenę postanowień umowy o niedozwolonym charakterze. Art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim oraz przepisy o odsetkach maksymalnych (art. 359 § 2 ¹ kc, art. 481 § 2 ¹ kc) tworzą system cywilnoprawnej ochrony przed lichwą, ale nie wyłączają stosowania art. 385 ¹ kc czy też art. 58 kc, które odwołują się do klauzul generalnych, takich jak dobre obyczaje czy zasady współżycia społecznego.

Dlatego pozwana słusznie zarzuciła, że Sąd I instancji w istocie uchylił się od analizy poszczególnych postanowień umowy pożyczki z 28 czerwca 2016r. przez pryzmat art. 385 ¹ § 1 kc, który stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Zatem przesłanki uznania konkretnego postanowienia za „niedozwolone postanowienie umowne” w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc są następujące: 1) umowa została zawarta z konsumentem, 2) postanowienie umowy „nie zostało uzgodnione indywidualnie”, 3) postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, 4) jednoznacznie sformułowane postanowienie nie dotyczy „głównych świadczeń stron”.

Nie ma sporu co do tego, że umowa pożyczki, której dotyczy sprawa, została zawarta z konsumentem, a powód posługiwał się przyjętymi przez siebie projektami i nie negocjował warunków umowy z pozwaną indywidualnie.

W przekonaniu Sądu Okręgowego, została spełniona również przesłanka wymieniona w punkcie 4). Postanowienie umowy nie podlega sankcji art. 385 ¹ § 1 kc, jeżeli dotyczy „głównych świadczeń stron” i zarazem zostało sformułowane „jednoznacznie”, nie jest zatem "niedozwolonym postanowieniem umownym" (art. 385 ¹ § 1 zd. 2 kc). Przez „główne” świadczenia stron należy rozumieć przede wszystkim te, które są objęte postanowieniami przedmiotowo istotnymi danej umowy nazwanej (tak też M. Jagielska, Niedozwolone klauzule; M. Bednarek, P. Mikłaszewicz, w: System PrPryw, t. 5, 2019, s. 804; ponadto wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2004 r., I CK 635/03, Legalis – cyt. za Krzysztofem Pietrzykowskim (red.) Komentarz do Kodeksu cywilnego, wyd. 10, Warszawa 2020 Legalis). W praktyce oznaczać to będzie najczęściej postanowienia „określające” cenę albo wynagrodzenie za towar czy usługę.

W myśl art. 720 § 1 kc przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Zaciągnięte przez pozwaną zobowiązanie pieniężne regulowane jest również przez ustawę o kredycie konsumenckim (art. 3 cyt. ustawy).

Z treści art. 720 kc wynika, że odpłatność za korzystanie z pożyczonych pieniędzy nie należy do postanowień przedmiotowo istotnych. Do essentialia negotii pożyczki należy zobowiązanie dającego pożyczkę do przeniesienia przedmiotu pożyczki na własność biorącego, ten zaś ma obowiązek ją zwrócić.

Dlatego też Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że zwrot: „główne świadczenia stron, w tym cena lub wynagrodzenie”, zawarty w drugim zdaniu art. 385 ¹ § 1 kc nie odnosi się do dodatkowych świadczeń należnych od pożyczkobiorcy na rzecz pożyczkodawcy, takich jak prowizja, opłata przygotowawcza, czy koszty windykacyjne, choć nie ma wątpliwości, że co do zasady ma on prawo do nakładania takich kosztów. Zarówno bank, jak i każdy inny przedsiębiorca zawodowo trudniący się udzielaniem pożyczek, może, ale nie musi, pobierać wymienione wyżej opłaty, ponieważ nie należą one do postanowień przedmiotowo istotnych pożyczki.

Wobec powyższego, w przekonaniu Sądu II instancji, nie ma przeszkód, aby wszelkie pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego poddać kontroli nie tylko poprzez zastosowanie wzoru wskazanego w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, ale też odnosząc je do zasady dobrych obyczajów, jakie powinny być stosowane między kontrahentami i interesu prawnego konsumenta, a do których odwołuje się art. 385 ¹ § 1 kc.

Treść umowy pożyczki zawarta między U. Z. a (...) S.A. przewiduje, że pozwana otrzymała pożyczkę w wysokości 25.000 zł, zaś całkowita kwota do zapłaty została ustalona na 54.000 zł, co oznacza, że został na nią nałożony obowiązek spłaty przeszło dwukrotności otrzymanej pożyczki. Wśród dodatkowych (pozaodsetkowych) kosztów obciążających pożyczkodawcę na pierwszy plan wysuwa się wysokość prowizji, której rata miesięczna wynosiła każdorazowo 626,53 zł (jedynie ostatnia 36 rata miała wynosić 626,45 zł), tj. łącznie 22.552,20 zł oraz cena za usługę (...), po 63,89 zł (ostatnia rata 63,85 zł) za każdy miesiąc, tj. łącznie 2.300,04 zł. Tak ukształtowane postanowienia umowy – zdaniem Sądu Okręgowego – stanowią niedozwolone klauzule umowne.

(...) S.A., podobnie jak inne instytucje zajmujące się zawodowo udzielaniem pożyczek, co do zasady ma prawo pobierać prowizję, zwykle jest to jednak opłata jednorazowa, wyrażona procentowo, która oczywiście podnosi koszty pożyczki, ale nie powinna jej dorównywać. Ustalona w tym wypadku prowizja stanowi ponad 90% świadczenia, jakie otrzymała pozwana (22.552,20 zł/25.000 zł). Dlatego też – zdaniem Sądu Okręgowego - postanowienie umowne, kształtujące obowiązek zapłaty przez pożyczkodawcę tak wysokiej prowizji, rażąco narusza interesy konsumenta, zwłaszcza że powód w żaden sposób nie wykazał obiektywnych okoliczności, które uzasadniałyby tak wysoką opłatę prowizyjną.

Sąd II instancji uznał, że pomocniczym kryterium pozwalającym na obniżenie prowizji może być odniesienie jej wysokości do rzeczywistego okresu trwania umowy. Ustawodawca, określając w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, wysokość maksymalnych kosztów pozaodsetkowych, również odwołał się do kryterium czasu, choć w tym wypadku Sąd przyjął czas faktycznego obowiązywania umowy (tj. do chwili jej rozwiązania), a nie okres, w którym pożyczka miała być spłacona.

Wypowiedzenie z 12 lipca 2017r. (k: 3, 110) zostało doręczone pozwanej 17 lipca 2017r. (śledzenie przesyłek – T. k: 114), zatem 30 – dniowy okres wypowiedzenia upłynął 16 sierpnia 2017r., zaś poczynając od 17 sierpnia 2017r. U. Z. nie była już związana umową pożyczki z (...) S.A. Sąd II instancji uznał, że za ten okres powód nie jest uprawniony do pobierania reszty prowizji, tj. za ostatnie 23 miesiące i obniżył prowizję o 14.410,11 zł (626,53 zł x 22 miesiące + 626,45 zł).

Zdaniem Sądu Okręgowego, nie ma również podstaw do tego, aby pozwana została obciążona kosztami opcji (...) za cały okres trwania umowy. W jednym z ostatnich postanowień umowy pożyczki jest mowa o tym, że na wniosek pożyczkodawcy, zostały przyznane dodatkowe uprawnienia, takie jak odroczenie/obniżenie rat jednorazowo w całym okresie kredytowania. Powód nie załączył do pozwu wniosku U. Z. o przyznanie jej takiego pakietu, a sama zainteresowana raczej nie miała świadomości, że przysługuje jej takie prawo, bo mimo trudności z bieżącą spłatą zadłużenia, nie starała się skorzystać z dobrodziejstwa np. odroczenia rat czy ich obniżenia. Niemniej jednak, nawet jeśli koszty z tytułu przyznania tych specjalnych uprawnień co do zasady miałyby obciążać pozwaną, to na pewno już po rozwiązaniu umowy wskutek wypowiedzenia, koszty te należy ocenić, jako nienależne. Tak jak w przypadku prowizji, Sąd obniżył opłatę z tego tytułu odliczając jej część za ostatnie 23 miesiące, tj. o 1.469,43 zł (63,89 zł x 22 miesiące + 63,85 zł).

Stosując art. 385 ¹ § 1 i 2 kc, Sąd Okręgowy stwierdził, że z uwagi na zastosowane przez powoda niedozowane klauzule umowne, dotyczące wysokości prowizji i kosztów usługi (...), ta część postanowień umowy pożyczki nie jest dla pozwanej wiążąca w zakresie ponad wyliczoną wyżej sumę 15.879,54 zł (14.410,11 zł + 1.469,43 zł).

Ponieważ Sąd Rejonowy prawidłowo zaliczył na poczet zadłużenia wpłaty pozwanej dokonane po wypowiedzeniu pożyczki, Sąd Okręgowy obniżył zasądzoną kwotę do 20.603,46 zł (36.483 zł – 15.879,54 zł).

Konsekwencją zmiany zaskarżonego wyroku była jego zmiana w zakresie kosztów procesu. Powód ostatecznie wygrał sprawę w ok. 50% i w takim stosunku, zgodnie z art. 100 kpc, Sąd obciążył pozwaną kosztami procesu, tj. kwotą 2.063 zł.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 kc.

O kosztach procesu za II instancję, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 kpc, uznając za słuszne nie obciążać pozwanej obowiązkiem ich zwrotu na rzecz powoda. Za takim rozstrzygnięciem przemawia trudna sytuacja materialna U. Z., która nie posiada żadnego majątku oraz utrzymuje się wyłącznie z emerytury, która obciążona jest zajęciem w postępowaniu egzekucyjnym.