Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

1 grudnia 2020r.

Sąd Okręgowy w Płocku, IV Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodnicząca Sędzia Renata Wanecka (spr.)

Sędzia Jarosław Pejta

Sędzia Monika Lewandowska

Protokolant: Barbara Kłysiak

po rozpoznaniu na rozprawie 18 listopada 2020r.

sprawy z wniosku S. D. (1)

z udziałem M. D. (1)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Ciechanowie z 25 maja 2016r.

sygn. akt I Ns 353/14

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie

- w punkcie I i ustalić wartość nieruchomości opisanej w podpunkcie 1 na 399.500 zł (trzysta dziewięćdziesiąt dziewięć tysięcy pięćset złotych), zaś łączną wartość majątku ustalić na 414.802,31 zł (czterysta czternaście tysięcy osiemset dwa złote, trzydzieści jeden groszy),

- w punkcie II i dokonać podziału majątku wspólnego w ten sposób, że składniki opisane w punkcie I, podpunktach: 2, 6, 8, 11, 15, 22, 23, 28, 29, 30, 31, 40, 47, 48, 49, 50, 51, 54 o łącznej wartości 9.981,39 zł (dziewięć tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt jeden złotych, trzydzieści dziewięć groszy) przyznać na własność S. D. (1), zaś składniki opisane w punkcie I, podpunktach: 1, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 24, 25, 26, 27, 32, 33, 39, 42, 43, 44, 45, 46, 52, 53 o łącznej wartości 404.820,92 zł (czterysta cztery tysiące osiemset dwadzieścia złotych, dziewięćdziesiąt dwa grosze) przyznać na własność M. D. (1),

- w punkcie III i ustala, że wysokość należnej na rzecz wnioskodawczyni dopłaty wynosi 197.419,76 zł (sto dziewięćdziesiąt siedem tysięcy czterysta dziewiętnaście złotych, siedemdziesiąt sześć groszy) oraz zasądza od M. D. (1) na rzecz S. D. (1) kwotę 157.469,80 zł (sto pięćdziesiąt siedem tysięcy czterysta sześćdziesiąt dziewięć złotych, osiemdziesiąt groszy), płatną w terminie do 28 lutego 2021r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

2.  tytułem zwrotu wydatków poniesionych przez uczestnika z jego majątku osobistego na majątek wspólny w postaci spłaty kredytu hipotecznego w okresie od 2 lutego 2017r. do 2 listopada 2020r., zasądza od S. D. (1) na rzecz M. D. (1) kwotę 21.111,21 zł (dwadzieścia jeden tysięcy sto jedenaście złotych, dwadzieścia jeden groszy), płatną w terminie do 28 lutego 2021r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

3.  oddalić wzajemne wnioski S. D. (1) i M. D. (1) o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

4.  tytułem zwrotu wydatków pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku od S. D. (1) i M. D. (1) kwoty po 1.513,10 zł (jeden tysiąc pięćset trzynaście złotych, dziesięć groszy) od każdego z nich.

sygn. akt IV Ca 886/19

UZASADNIENIE

We wniosku złożonym 29 lipca 2014 r. S. D. (1) wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego i M. D. (1), w skład którego wchodziła zabudowana nieruchomość stanowiąca działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położona w K., o powierzchni 1, (...), ha dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie prowadzi księgę wieczystą (...), a nadto ruchomości w postaci przedmiotów, urządzeń domowych, mebli, wyposażenia, motocykla i dokonanie tego podziału w ten sposób, aby na wyłączną własność wnioskodawczyni przyznać motocykl marki S. (...) nr rej. (...), a uczestnikowi pozostałe składniki majątkowe z zasądzeniem na jej rzecz spłaty w wysokości połowy wartości majątku dorobkowego stron, tj. kwoty 185.575 zł płatnej w terminie 1 miesiąca od daty uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności.

Postanowieniem z 25 maja 2016 r. Sąd Rejonowy w Ciechanowie ustalił, że w skład majątku wspólnego S. D. (1) i M. D. (1) wchodzą: zabudowana nieruchomość położona w K. gm. C., stanowiąca działkę oznaczoną numerem (...) o powierzchni 1,0406 ha, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 374.000 zł (ppkt 1); motocykl S. (...) o nr rej. (...) o wartości 5.000 zł (ppkt 2); szafa zabudowy wewnętrznej z drzwiami przesuwanymi – lustrami o wartości 800 zł (ppkt 3); szafa zabudowy wewnętrznej narożna z lustrem o wartości 500 zł (ppkt 4); szafa zabudowy wewnętrznej z drzwiami przesuwanymi o wartości 2.000 zł (ppkt 5); dwie szafy o łącznej wartości 300 zł (ppkt 6); zabudowa mebli kuchennych o wartości 5.000 zł (ppkt 7); odkurzacz Zelmer o wartości 100 zł (ppkt 8); zmywarka W. o wartości 500 zł (ppkt 9); piekarnik elektryczny E. o wartości 1.000 zł (ppkt 10); kuchenka mikrofalowa (...) mikro MW 800 o wartości 100 zł (ppkt 11); lodówka o wartości 500 zł (ppkt 12); okap kuchenny A. o wartości 100 zł (ppkt 13); zlewozmywak F. z baterią o wartości 200 zł (ppkt 14); opiekacz (grill, gofrownica, toster) o wartości 100 zł (ppkt 15); rolety kuchenne o wartości 100 zł (ppkt 16); rolety okienne o łącznej wartości 300 zł (ppkt 17); żyrandol i oświetlenie barku o łącznej wartości 300 zł (ppkt 18); dwa krzesła barowe o łącznej wartości 200 zł (ppkt 19); naczynia szklane (szklanki, kieliszki, patery, kufle, salaterki, dzbanki) łącznej wartości 300 zł (ppkt 20); zastawa stołowa porcelanowa na 12 osób o wartości 200 zł (ppkt 21); komplet sztućców posrebrzanych na 6 osób o wartości 100 zł (ppkt 22); 2 garnki emaliowane koloru białego i 2 patelnie duże o łącznej wartości 100 zł (ppkt 23); meble V. (stół, ławka, 4 krzesła) o łącznej wartości 1.000 zł (ppkt 24); zestaw wypoczynkowy skóropodobny (kanapa, 2 fotele) o wartości 1.000 zł (ppkt 25); ława o wartości 100 zł (ppkt 26); meble (biurko, 2 komody, kredens) o łącznej wartości 300 zł (ppkt 27); telewizor LG 37” o wartości 500 zł (ppkt 28); kino domowe o wartości 500 zł (ppkt 29); odtwarzacz LG o wartości 500 zł (ppkt 30); żelazko P. koloru żółtego o wartości 100 zł (ppkt 31); monitor komputerowy LG oraz narzędzie wielofunkcyjne E. o łącznej wartości 150 zł (ppkt 32); wzmacniacz gitarowy i gitara basowa o łącznej wartości 500 zł (ppkt 33); kominek z wkładem o wartości 2.000 zł (ppkt 34); pompa cieplna D. o wartości 7.000 zł (ppkt 35); piec gazowy B. E. (...) o wartości 3.000 zł (ppkt 36); umywalka z baterią o wartości 400 zł (ppkt 37); muszla R. o wartości 200 zł (ppkt 38); odkurzacz przemysłowy K. o wartości 200 zł (ppkt 39); pralka o wartości 300 zł (ppkt 40); kinkiet o wartości 50 zł (ppkt 41); szlifierka kątowa o wartości 100 zł (ppkt 42); zestaw narzędzi o wartości 100 zł (ppkt 43); wiertarka o wartości 100 zł (ppkt 44); wąż ogrodniczy o wartości 50 zł (ppkt 45); drabina aluminiowa rozstawna o wartości 50 zł (ppkt 46); aparat fotograficzny S. A. o wartości 1.000 zł (ppkt 47); lampka nocna o wartości 100 zł (ppkt 48); serwis obiadowy o wartości 100 zł (ppkt 49); firanki o wartości 50 zł (ppkt 50); laptop o wartości 1.000 zł (ppkt 51); środki finansowe zgromadzone na rachunku bankowym nr (...), prowadzonym przez Bank (...) S.A. we W. w wysokości 152,51 zł (ppkt 52); środki finansowe zgromadzone na rachunku bankowym nr (...), prowadzonym przez Polski Bank Spółdzielczy w C. w wysokości 118,41 zł (ppkt 53); środki finansowe zgromadzone na rachunku bankowym nr (...), prowadzonym przez Bank (...) S.A. we W. w wysokości 31,39 zł (ppkt 54) – tj. składniki majątkowe o łącznej wartości 412.552,31 zł (punkt I); dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania w ten sposób, że składniki majątkowe opisane w punkcie I ppkt 2, 6, 8, 11, 15, 22, 23, 28, 29, 30, 31, 40, 47, 48, 49, 50, 51, 54 o łącznej wartości 9.981,39 zł przyznał S. D. (1) (punkt II ppkt 1), zaś składniki majątkowe opisane w pkt I ppkt 1, 3, 4, 5, 7, 9, 10, 12, 13, 14,16, 17, 18, 19, 20,21, 24, 25, 26, 27, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 52, 53 o łącznej wartości 402.570,92 zł przyznał M. D. (1) (punkt II ppkt 2); zasądził od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni tytułem dopłaty kwotę 196.294,76 zł, płatną w pięciu ratach do 31 grudnia każdego kolejnego roku, począwszy od 2016 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności, z tym, że pierwsza rata w wysokości 44.294,76 zł, zaś cztery kolejne po 38.000 zł (punkt III); nakazał M. D. (1) wydanie S. D. (1) ruchomości opisanych w punkcie I ppkt 6, 8, 11, 15, 22, 23, 28, 29, 30, 31, 40 w terminie miesiąca od uprawomocnienia się postępowania (punkt IV); ustalił, że S. D. (1) i M. D. (1) dokonali nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawczyni w łącznej wysokości 1.850 zł (punkt V); zasądził od S. D. (1) na rzecz M. D. (1) tytułem zwrotu połowy nakładów opisanych w pkt V kwotę 925 zł płatną w terminie do 31 grudnia 2016 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie (punkt VI); ustalił, że M. D. (1) poniósł nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny w łącznej wysokości 27.961,47 zł (punkt VII); zasądził od S. D. (1) na rzecz M. D. (1) tytułem zwrotu połowy nakładów opisanych w pkt VII kwotę 13.980,74 zł, płatną w terminie do 31 grudnia 2016 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie (punkt VIII); zasądził od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni kwotę 500 zł tytułem zwrotu połowy opłaty sądowej (punkt IX); nakazał ściągnąć od S. D. (1) i M. D. (1) na rzecz Skarbu Państwa kwoty po 1.880,52 zł tytułem zwrotu wydatków (punkt X, XI); w pozostałym zakresie pozostawił wnioskodawczynię i uczestnika przy poniesionych kosztach postępowania związanych z udziałem w sprawie (punkt XII).

Istotne dla rozstrzygnięcia ustalenia faktyczne i ocena prawna są następujące:

Małżeństwo S. D. (1) i M. D. (1) zostało zawarte 3 października 1998r., a rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Płocku z 19 listopada 2013r. w sprawie I C 795/13. Wyrok uprawomocnił się 11 grudnia 2013r. Natomiast 3 września 2009r. małżonkowie zawarli umowę o rozszerzeniu wspólności ustawowej na majątek osobisty M. D. (1) w postaci nieruchomości, położonej w K. gmina C., dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie prowadzi księgę wieczystą (...). S. D. (1) wyprowadziła się z domu 2 sierpnia 2011r.

Sąd ustalił, że w skład majątku wspólnego wchodzą: zabudowana nieruchomość położona w K., gmina C. opisana punkcie I.1 postanowienia, ruchomości szczegółowo opisane w punkcie I.2-51 oraz środki pieniężne zgromadzone na trzech rachunkach bankowych, szczegółowo opisane w punkcie I .52-54. W posiadaniu S. D. (1) znajdują się ruchomości w postaci motocykla, aparatu fotograficznego, lampki nocnej, serwisu obiadowego, firanek i laptopa. Pozostałe ruchomości znajdują się w posiadaniu M. D. (1).

Nieruchomość obciążona jest hipoteką na rzecz (...) Banku S.A, w W. (obecnie Bank (...) S.A. we W. ) z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego przez małżonków D. na budowę domu. Od 2 sierpnia 2011r. S. D. (1) nie uczestniczy w spłacie rat tego kredytu. W okresie od 11 grudnia 2013r. do 12 maja 2016 r. M. D. (1) spłacił z tytułu rat kredytu łącznie kwotę 27.961,47 zł. Spłata dokonywana była przez upoważniony bank przez pobieranie raty z rachunku bankowego M. D. (1) prowadzonego w złotych po przeliczeniu na rachunek bankowy w (...).

Wnioskodawczyni pracuje jako funkcjonariusz policji. Zarabia około 2.900 złotych netto. Ma na utrzymaniu, oprócz syna O., córkę ze związku z innym partnerem, którą sama wychowuje i na którą otrzymuje alimenty w wysokości 500 zł miesięcznie. Mieszka w wynajętym lokalu mieszkalnym; czynsz wynosi 1.300 zł.

Uczestnik postępowania mieszka z partnerką J. R.. Wspólnie utrzymują córkę. Mieszka z nimi również córka J. R. z innego związku. Dochód rodziny wynosi około 4.700 zł miesięcznie.

O. D., syn uczestników postępowania, przebywa naprzemiennie u obojga rodziców, którzy wówczas ponoszą koszty jego utrzymania.

Uczestnicy kwestionowali wzajemnie zgłaszane do podziału ruchomości. Skład majątku wspólnego Sąd ustalił więc na podstawie dowodów zakupu, zeznań świadków oraz zeznań uczestników, które poddał rzeczowej ocenie. Jeżeli chodzi zaś o wartości poszczególnych ruchomości, to nie były one już przedmiotem sporu. Sąd ustalił ich wartość na podstawie zgodnych oświadczeń uczestników. Wartość nieruchomości Sąd ustalił opierając się na opinii biegłego sądowego z zakresu wyceny nieruchomości. Wskazując, że zobowiązanie wynikające z zawartej umowy z bankiem nadal obciąża oboje małżonków, Sąd I instancji pominął obciążenie nieruchomości hipoteką zabezpieczającą wierzytelność z tytułu zaciągniętego przez nich kredytu.

Uczestnicy byli zgodni co do sposobu podziału nieruchomości i przyznania jej M. D. (1) ze spłatą na rzecz wnioskodawczyni. Jeżeli chodzi o podział ruchomości, to Sąd Rejonowy, dokonując ich podziału miał na uwadze zgodne wnioski co do części ruchomości. Co do pozostałych ruchomości, uznał że skoro przez okres prawie pięciu lat korzysta z nich uczestnik, a wnioskodawczyni w tym czasie mieszka w wynajmowanych mieszkaniach, to ruchomości te powinny przypaść uczestnikowi.

Przyznanie S. D. (1) części składników majątkowych w naturze o mniejszej wartości niż jej wynoszący połowę udział w majątku wspólnym, skutkował obowiązkiem zasądzenia na jej rzecz od uczestnika dopłaty w wysokości 196.294,76 zł (206.276,15 zł – 9.981,39 zł). Rozłożenie dopłaty na pięć rocznych rat, począwszy od 2016r., płatnych do 31 grudnia każdego roku Sąd I instancji uzasadnił jej znaczną wysokością. O wydaniu ruchomości Sąd orzekł przy zastosowaniu art. 624 kpc.

M. D. (1) w okresie od ustania małżeńskiej wspólności ustawowej tj. od 11 grudnia 2013r., dokonał nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny w postaci spłaty kredytu zaciągniętego przez oboje małżonków na budowę domu. W okresie od 11 grudnia 2013 r. do 12 maja 2016r. spłacił łącznie 27.961,47 zł. Sąd, przywołując art. 376 kc, art. 43 § 1 kro i 45 § 1 kro obciążył wnioskodawczynię obowiązkiem zwrotu połowy tej sumy tj. kwotą 13.980,74 zł. Termin zapłaty Sąd określił podobnie jak termin pierwszej raty dopłaty, na dzień 31 grudnia 2016r. Nie uwzględnił żądania uczestnika, by kwotę tę zasądzić z ustawowymi odsetkami od płatności poszczególnych rat, bowiem wnioskodawczyni nie była wzywana przez uczestnika do zwrotu jakiejkolwiek ich części. Sąd Rejonowy podkreślił, że wydane postanowienie nie rozstrzyga, która ze stron postępowania zobowiązana jest do spłaty pozostałej części kredytu, a zatem odpowiedzialność M. D. (1) i S. D. (1) z tytułu części kredytu pozostałego do spłaty, zaciągniętego w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej przez oboje małżonków, a nie spłaconych dotychczas, jest solidarna w stosunku do banku, który tego kredytu udzielił.

Jednocześnie Sąd Rejonowy zasądził od S. D. (1) na rzecz M. D. (1) 925 zł tytułem zwrotu połowy nakładów poniesionych z majątku wspólnego na jej majątek osobisty. Termin zapłaty ustalił tak samo jak w przypadku zwrotu nakładów w postaci spłaty kredytu poniesionych z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny. Przywołując art. 498 § 1 kc, Sąd zauważył, że każdy z uczestników może złożyć oświadczenie o potrąceniu. Wskutek potrącenia, obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 kc).

Apelację od postanowienia złożył M. D. (1), zaskarżając je w części dotyczącej punktów I, II, III i VIII zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego - art. 212 § 2 kc w zw. z art. 1035 kc i art. 46 kro przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na ustaleniu wartości nieruchomości będącej przedmiotem podziału z pominięciem obciążenia w postaci hipoteki ustanowionej na zabezpieczenie kredytu zaciągniętego przez strony;

2.  naruszenie prawa materialnego - art. 212 § 2 kc w zw. z art. 1035 kc i art. 47 § 2 kc przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na ustaleniu, że składniki majątkowe ujęte w punkcie I. 3, 4, 5, 7, 9, 10, 12, 13, 14, 16, 17, 34, 35, 36, 37, 38 i 41, nie są trwale związane z nieruchomości stanowiącą przedmiot współwłasności stron i zostały uwzględnionych w jej wartości, a stanowią odrębne ruchomości wchodzące w skład majątku wspólnego;

3.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez przyjęcie, iż składniki majątkowe ujęte w pkt I. 3, 4, 5, 7, 9, 10, 12, 13, 14, 16, 17, 34, 35, 36, 37, 38 i 41, nie stanowią elementów trwale związanych z nieruchomością stanowiącą przedmiot współwłasności stron i uwzględnionych w jej wartości, a stanowią majątek ruchomy wchodzący w skład majątku wspólnego;

4.  naruszenie przepisów prawa procesowego art. 233 kpc poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów polegające na ustaleniu składników majątku wspólnego stron oraz ich wartości w przypadku nieruchomości, z pominięciem treści opinii biegłego sądowego;

5.  naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 359 § l i 2 kc poprzez jego pominięcie w zaskarżonym rozstrzygnięciu i zasądzenie na rzecz uczestnika kwoty: 13.980,74 zł tytułem zwrotu połowy nakładów opisanych w punkcie VII postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, jedynie w przypadku uchybienia terminowi płatności, podczas gdy na rozprawie 16 lutego 2016r. uczestnik wniósł o rozliczenie tychże nakładów i zasądzenie odsetek ustawowych za okres od dnia spłaty kredytu;

6.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 623 kpc poprzez dokonanie podziału w naturze w sposób pomijający wartość udziałów współwłaścicieli, w efekcie którego doszło do nieuzasadnionego obciążenia uczestnika spłatami na rzecz wnioskodawczyni.

Skarżący wniósł o zmianę postanowienia w zaskarżonej części w ten sposób, by z ustalonych przez Sąd Rejonowy składników majątku wyeliminować te, które opisane zostały w punktach: I. 3, 4, 5, 7, 9, 10, 12, 13, 14, 16, 17, 34, 35, 36, 37, 38 i 41 i po odjęciu wartości obciążenia nieruchomości, łączną wartość majątku wspólnego określić na 160.110,32 zł. Następnie skarżący wniósł, by Sąd dokonał podziału majątku wspólnego w ten sposób, by przy niezmienionych składnikach majątku przyznanych wnioskodawczyni o łącznej wartości 9.981,39 zł, skarżącemu przyznać składniki majątkowe opisane w punktach I.1,32,33,42,43,44,52,53 o łącznej wartości 146.428,93 zł oraz zarządzić sprzedaż w drodze licytacji publicznej składników opisanych w punktach I. 18-21, 24-27, 39,45-46 o wartości 3.700 zł. Apelujący wniósł też o zmianę punktu III poprzez zasądzenie na rzecz S. D. (1) tytułem dopłaty kwotę 66.373,77 zł płatną w czterech ratach w terminie do 31 grudnia każdego kolejnego roku, począwszy od 2016r. wraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie, z tym że pierwsza rata w wysokości 21.373,77 zł, zaś trzy kolejne po 15.000 zł. Nadto wniósł, by opisana w punkcie VII postanowienia kwota zwrotu połowy nakładów od wnioskodawczyni na jego rzecz została zasądzona, nie w terminie do 31 grudnia 2016r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, ale by odsetkami liczone były od dnia spłat poszczególnych rat kredytu, które szczegółowo wymienił, poczynając od 3 stycznia 2014r. (kwota 490,92 zł) do 3 maja 2016r. (kwota 470,23 zł.). Apelacja zawiera też żądanie zasądzenie od wnioskodawczyni zwrotu kosztów postępowania oraz żądanie ewentualne uchylenia postanowienia w zaskarżonej części i przekazania sprawy w tym zakresie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

S. D. (1) wniosła o oddalenie apelacji.

M. D. (1) w piśmie z 31 stycznia 2017r. rozszerzył żądanie dotyczące zwrotu połowy nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny za okres po wydaniu orzeczenia przez Sąd I instancji, tj. za okres od czerwca 2016r. do stycznia 2017r w kwocie 3.846,06 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia następnego po dniu dokonania spłaty poszczególnych rat kredytu, które szczegółowo określił. Do pisma załączył wyciąg z historii rachunku i zaświadczenie z banku o aktualnym stanie zadłużenia.

Postanowieniem z 15 lutego 2017 r. w sprawie IV Ca 782/16 Sąd Okręgowy w Płocku zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie I w ten sposób, że wartość nieruchomości opisanej w podpunkcie 1 określił na 151.137,94 zł; wyeliminował podpunkty 3, 4, 5, 7, 9, 10, 12, 13, 14, 34, 35, 36, 37, 38, 41, jako opisujące przedmioty połączone z nieruchomością; łączną wartość majątku określił na 166.440,25 zł (pkt I ppkt 1); zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie II podpunkcie 2 w ten sposób, że nadał mu następującą treść: „składniki majątkowe, opisane w pkt I ppkt 1, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 24, 25, 26, 27, 32, 33, 42, 43, 44, 45, 46, 52, 53 o łącznej wartości 156.458,36 zł przyznał M. D. (1) (pkt I ppkt 2); zmienił zaskarżone postanowienie w pkt III w ten sposób, że zasądzoną w nim kwotę 196.294,76 zł obniżył do 73.238,76 zł, płatnej w czterech ratach do 31 grudnia każdego kolejnego roku, począwszy od 2016 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności, z tym że pierwsza rata w wysokości 28.238,76 zł, zaś trzy kolejne po 15.000 zł (pkt I ppkt 3); zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie VII w ten sposób, że ustaloną w nim kwotę 27.961,47 zł zastąpił kwotą 35.653,60 zł (pkt I ppkt 4); zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie VIII w ten sposób, że zasądził dalszą kwotę 3.846,06 z ustawowymi odsetkami od 1 lutego 2017r. do dnia zapłaty (pkt I ppkt 5); oddalił apelację w pozostałej części (pkt II); nakazał pobrać od S. D. (2) i M. D. (2) na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Płocku po 93 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych w postępowaniu odwoławczym (punkt III).

Rozpoznając apelację, Sąd Okręgowy stwierdził, że jest ona częściowo zasadna.

Wskazał, że Sąd Rejonowy błędnie ustalił skład i wartość majątku wspólnego podlegającego podziałowi, zawyżył wartość całego majątku poprzez zaliczenie jako odrębnych składników majątku wspólnego elementów wyposażenia budynku, które jako trwale i funkcjonalnie połączone z nieruchomością, zostały już uwzględnione w wartości nieruchomości oraz z powodu nieuwzględnienia przy ustalaniu wartości nieruchomości, wartości pozostałego do spłaty kredytu hipotecznego. Obciążenie hipoteką wpływa w sposób oczywisty na wartość nieruchomości, a zatem przy jej ustalaniu w toku podziału majątku wspólnego, sąd powinien uwzględnić to obciążenie, podobnie jak zobowiązany jest rozważyć obniżenie wartości z powodu obciążenia w postaci służebności czy dożywocia. Wartość tych obciążeń odlicza się zarówno przy ustalaniu składników majątku wspólnego, jak i przy zaliczaniu wartości nieruchomości przyznanej jednemu z małżonków na poczet przysługującego mu udziału w majątku wspólnym. W ocenie Sądu Okręgowego, w sprawach działowych sąd, dokonując określenia wartości nieruchomości obciążonej długiem hipotecznym powinien uwzględnić wartość obciążenia hipoteką, jako podstawy spłaty na rzecz tego z małżonków, któremu nieruchomość nie zostaje przyznana.

Sąd II instancji ustalił najbardziej aktualną na dzień orzekania wartość obciążającego nieruchomość zadłużenia. Przy średnim kursie franka wg NBP wynoszącym 4,03 zł na dzień 13 lutego 2017r., kwota zadłużenia wynosiła 222.862,06 zł (4,03zł x 55.300,76 CHF) i o taką kwotę należało pomniejszyć wartość nieruchomości oszacowaną przez biegłego na kwotę 374.000 zł. Reasumując, wartość nieruchomości z uwzględnieniem obciążenia hipotecznego Sąd ustalił na 151.137,94 zł (374.000 zł – 222.862,06), a wartość całego majątku wspólnego na 166.440,31 zł (151.138 zł + 15.302,31 zł wartość ruchomości).

Sąd Okręgowy nie podzielił natomiast zarzutu dotyczącego sposobu podziału. Aczkolwiek na skutek wyłączenia z majątku wspólnego przedmiotów połączonych z nieruchomością opisaną w punkcie I.1, a przyznanych przez Sąd Rejonowy uczestnikowi automatycznie zmianie podlegał punkt II podpunkt 2, wymieniający przyznane mu składniki majątku, to w pozostałej części apelacja podlegała oddaleniu. Sąd II instancji podzielił argumentację Sądu Rejonowego co do tego , że skoro uczestnik z ruchomości tych wyłącznie korzysta od 2011r., to w celu zmniejszenia dopłaty winny one mu właśnie przypaść. (...) sprzedaży w drodze licytacji publicznej ruchomości w wymienionych w punkcie I. 18 - 21 (żyrandol i oświetlenie barku, dwa krzesła barowe, naczynia szklane, zastawy stołowej porcelanowej o łącznej wartości 1.000 zł), w punkcie I. 24 – 27 (meble o łącznej wartości 2.400 zł), I. 39 (odkurzacz- 200 zł ), I. 45 (wąż ogrodniczy – 50 zł ), I. 46 (drabina – 50 zł) – uczestnik zgłosił brak zainteresowania przejęciem tych składników w okolicznościach przedmiotowej sprawy, jest niezasadne. Za powyższym przemawiała niska wartość poszczególnych przedmiotów, stopień ich zużycia oraz nie znajdujące potwierdzenia w materiale dowodowym, twierdzenia o przymusowym ich przechowywaniu po opuszczeniu domu przez wnioskodawczynię.

Rozszerzenie żądania dotyczącego zwrotu połowy nakładów z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny w postaci uiszczania rat kredytu po wydaniu orzeczenia przez Sąd Rejonowy miał podstawę w art. 45 § 2 kro w zw. z art. 567 § 1 kpc. Reasumując, nakłady uczestnika wyrażają się kwotą 35.653,60 zł (27.961,47+7.692,13 zł), z czego obciążająca wnioskodawczynię połowa to 17.826,80 zł (13.980,74 zł + 3.846,06 zł) zł.

Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu uczestnika, iż Sąd Rejonowy błędnie nie zasądził odsetek od spłat poszczególnych rat kredytu. Dopiero w postanowieniu o podziale majątku wspólnego Sąd rozliczał nakłady i dopiero z chwilą wydania tego postanowienia, mającego konstytutywny charakter, powstała wymagalność roszczenia regresowego uczestnika. Wcześniej roszczenia z tego tytułu nie były jeszcze wymagalne, tym bardziej, że uczestnik nie zwracał się do wnioskodawczyni każdorazowo o zapłatę połowy zapłaconej raty (art. 376 § 1 kc). Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc i art. 385 kpc częściowo zmienił zaskarżone postanowienie, a w części apelację oddalił.

Od powyższego postanowienia skargę kasacyjną na rzecz wnioskodawczyni złożył Rzecznik Praw Obywatelskich, zaskarżając je w punkcie I ppkt 1 tiret pierwsze i trzecie oraz w punkcie I ppkt 3, zarzucając naruszenie prawa materialnego, a mianowicie:

- art. 151 ust. 1 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tj. Dz. U. z 2016 r. poz. 2147 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2017 r. – w powiązaniu z § 38 rozporządzenia Rady Ministrów z 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. nr 207, poz. 2109 ze zm.) poprzez jego błędną wykładnię wyrażającą się w uznaniu, że wartość rynkową nieruchomości powinno się obliczać z uwzględnieniem obciążenia hipotecznego, ciążącego na nieruchomości, podczas gdy prawidłowa wykładnia tych przepisów winna prowadzić do uznania, że obciążenie nie wpływa na wartość rynkową nieruchomości;

- art. 212 § 1 kc (stosowanego w podziale majątku dorobkowego na mocy art. 567 § 3 kpc i 46 kro w zw. z art. 688 kpc) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wyrażające się w tym, że Sąd zasądził dopłatę na rzecz wnioskodawczyni w nieprawidłowej wysokości, a więc wartość udziału wnioskodawczyni w majątku wspólnym nie została wyrównana.

Nadto Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucił naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

- art. 684 kpc w zw. z art. 567 § 3 kpc oraz art. 46 kro poprzez błędne określenie wartości składnika wchodzącego w skład majątku dorobkowego byłych małżonków D. w postaci zabudowanej nieruchomości, a zatem i całego dorobku;

- art. 686 kpc w zw. z art. 567 § 3 kpc oraz art. 46 kro poprzez rozstrzygnięcie o niespłaconym długu związanym z majątkiem dorobkowym, podczas gdy przepis ten pozwala na rozliczenie długów spłaconych.

Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucił także naruszenie konstytucyjnego prawa do ochrony praw majątkowych, gwarantowanego w ramach art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, z uwagi na istotne uszczuplenie dopłaty należnej wnioskodawczyni z tytułu udziału w majątku wspólnym małżonków o stosowną część niespłaconego kredytu, podczas gdy nie istniały podstawy do takiego obniżenia dopłaty. Stwierdził, że Sąd Okręgowy w Płocku rozstrzygając o podziale majątku dorobkowego, oparł się na założeniach przyszłych i niepewnych: do takich należy jego zdaniem zaliczyć prognozy w kwestii tego, kto będzie spłacał wspólny kredyt, zaciągnięty przez małżonków, bądź do którego z nich wierzyciel skieruje egzekucję, oraz jaka będzie ostateczna wysokość spłaconego zobowiązania. Poczynione przez Sąd Okręgowy w Płocku prognozy mogą okazać się nietrafne, co spowoduje, że małżonkowie nie uzyskają równowartości praw majątkowych związanych z udziałem majątku wspólnym, które są chronione na poziomie konstytucyjnym.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o uchylenie postanowienia w zaskarżonym zakresie i przekazanie temu Sądowi sprawy do ponownego rozpoznania, wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną uczestnik postępowania M. D. (1) wniósł o jej odrzucenie, a w wypadku nieuwzględnienia tego wniosku, domagał się nieprzyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania lub jej oddalenia w całości.

W piśmie wniesionym 31 stycznia 2018 r. S. D. (1) w pełnym zakresie przychyliła się i poparła zarzuty, wnioski oraz twierdzenia zawarte w skonstruowanej przez Rzecznika Praw Obywatelskich skardze kasacyjnej oraz zaznaczyła, że zarzuty i wnioski podniesione przez uczestnika w odpowiedzi na skargę kasacyjną nie zasługują na uwzględnienie, jako całkowicie błędne i nietrafione.

Sąd Najwyższy postanowieniem z 19 września 2019 r. w sprawie II CSK 88/18 uchylił zaskarżone postanowienie w części, tj. w punktach: I. 1. tiret pierwsze i trzecie, I. 2 i 3, III. oraz IV. I w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Płocku do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, że wskazany przez skarżącego problem wywołuje swoiste komplikacje interpretacyjne. Nie ma w tym zakresie konsekwencji, zarówno w judykaturze Sądu Najwyższego, jak i sądów powszechnych. W uchwale składu siedmiu sędziów z 27 lutego 2019 r. w sprawie III CZP 30/18 Sąd Najwyższy podjął uchwałę, zgodnie z którą „artykuł 618 § 3 kpc nie wyłącza dochodzenia między małżonkami roszczenia o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z nich po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego”. W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał m.in., że ukształtowana orzecznictwem tego Sądu praktyka pomniejszania wartości nieruchomości o kwotę niespłaconego kredytu, mimo że jej konstrukcja dogmatyczna nasuwa wątpliwości, bywa aprobowana przez uczestników postępowań działowych; ich akceptacja takiego sposobu rozliczenia jest dla sądu wiążąca. Ma ona również zastosowanie w każdej sytuacji, w której szczególne okoliczności sprawy wskazują na taką potrzebę, co może wiązać się z sytuacją osobistą małżonków, dążących do ustabilizowania swojej sytuacji majątkowej przez kompleksowe i ostateczne wzajemne rozliczenie, a wysokość długu jest policzalna, nieprzekraczająca wartości nieruchomości. Wprawdzie Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały w części bezpośrednio dotyczącej wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich, jednak w tym zakresie, w jakim zostało zajęte stanowisko, ma ono doniosłe znaczenie dla rozstrzyganej kwestii. Skoro bowiem art. 618 § 3 kpc nie wyłącza dochodzenia między małżonkami roszczenia o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z nich po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego, to w istocie odpada argument, że obniżenie wartości rynkowej nieruchomości lub prawa do lokalu o wartość tego długu i w konsekwencji proporcjonalne obniżenie należnej drugiemu małżonkowi spłaty, ma na celu zapobieżenie pokrzywdzeniu małżonka – właściciela nieruchomości (lokalu), polegającego na tym, że „płaci on dwukrotnie”, a więc spłaca drugiego małżonka z wartości rynkowej lokalu, a nadto może być w przyszłości narażony na spłatę całości kredytu, za który odpowiada rzeczowo, w celu uniknięcia skierowania przez wierzyciela hipotecznego egzekucji do tej nieruchomości. Skutkiem zastosowania takiej formuły rozliczeń jest to, że spłata długu hipotecznego, uwzględnionego przy ustalaniu wartości nieruchomości przez zmniejszenie jej wartości, dokonana z osobistego majątku przez małżonka, któremu przypadła ona w wyniku podziału, nie rodzi roszczenia z tego tytułu wobec drugiego małżonka, mimo że dług zabezpieczony hipoteką obciążał oboje małżonków także po ustaniu wspólności. Oznacza to jednak w istocie obciążenie przez sąd długiem z tytułu kredytu tylko jednego z małżonków w ich wzajemnych stosunkach – tego, który otrzymał nieruchomość, mimo że oboje małżonkowie nadal są dłużnikami osobistymi banku. Przyjęcie takiej koncepcji nie prowadzi do skutecznego w sensie prawnym obciążenia spłatą kredytu małżonka, któremu przyznano prawo do lokalu o wartości obniżonej o wartość tego kredytu i nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania wnioskodawczyni wobec banku do spłaty kredytu ze względu na otrzymanie przez nią spłaty stosownie obniżonej. Słabością tej formuły rozliczeń jest ponadto nieuwzględnienie sytuacji, w której po podziale majątku, kredyt w pełnym zakresie, przy bierności małżonka aktualnego właściciela nieruchomości lub lokalu, zmuszony jest spłacać ten drugi małżonek, będący przecież nadal solidarnym dłużnikiem osobistym, który nie tylko nie otrzymał nieruchomości, ale także spłaty proporcjonalnej do wartości rynkowej ustalonej bez obciążenia kredytowego, a musi ponosić ciężar spłaty całości kredytu i ewentualnego dochodzenia roszczeń regresowych kierowanych z tego tytułu do drugiego małżonka.

W niniejszej sprawie, gdy małżonkowie wspólnie zaciągnęli zobowiązanie kredytowe, a Sąd Najwyższy przesądził w cytowanej uchwale, że art. 618 § 3 kpc nie wyłącza dochodzenia m. in. roszczenia zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z nich po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego, to zasadnym jest przyjęcie, że ustalając wartość wchodzącego w skład majątku wspólnego prawa własności nieruchomości, obciążonego hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy, powinno uwzględnić wartość rynkową tego prawa z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego. Fakt zakończenia postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu ustawowej wspólności majątkowej, nie wyłącza bowiem dochodzenia między małżonkami roszczenia o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z nich po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie wystąpiły sytuacje nietypowe, które uzasadniałyby odmienne podejście do określenia wartości przedmiotowej nieruchomości. W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 398 ¹⁵ § 1 kpc.

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Okręgowy poczynił dodatkowe ustalenia w zakresie wartości nieruchomości, stanowiącej zabudowaną działkę oznaczoną w ewidencji gruntów numerem (...) położonej w miejscowości K. według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej byłych małżonków D., tj. na 11 grudnia 2013 r. i cen aktualnych.

W sprawie o podział majątku wspólnego Sąd ustala skład i wartość majątku wspólnego (art. 567 § 3 kpc w zw. z art. 684 kpc). Ponieważ Sąd II instancji jest również sądem merytorycznym, to należało podjąć się tego zadania, choć trzeba zauważyć, że w pewnym stopniu okazała się to czynność procesowa wbrew wnioskom apelacyjnym, które zmierzały przecież do obniżenia dopłaty na rzecz wnioskodawczyni, a nie do jej podwyższenia. Sąd podziela stanowisko zawarte w postanowieniu Sądu Najwyższego z 23 czerwca 2016 r. w sprawie V CNP 72/15 (LEX nr 2109491), zgodnie z którym zakaz reformationis in peius ma zastosowanie w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym, w których interesy uczestników mają charakter sporny, co oznacza, że spór rozstrzygnięty przez sąd może dać korzystny rezultat tylko dla wnioskodawcy albo tylko dla uczestnika. Nakaz ustalania wartości majątku wspólnego z urzędu ma charakter nadrzędny i leży w interesie obojga byłych małżonków, nie ma zresztą pewności, że aktualizacja operatu szacunkowego zawsze oznacza podwyższenie wartości nieruchomości. Dlatego też Sąd Okręgowy uznał za celowe uzupełnić postępowanie dowodowe w tym zakresie, skoro wnioskodawczyni i uczestnik nie zgodzili się na przyjęcie wartości wynikającej z opinii przeprowadzonej w postępowaniu przed Sądem Rejonowym i uzupełnionym na rozprawie apelacyjnej 1 lutego 2017r.

Operat szacunkowy sporządzony przez biegłego J. J. był datowany na marzec 2015r. Zgodnie z art. 156 ust. 3 ustawy z 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 2020.65 -j.t.), operat szacunkowy może być wykorzystywany do celu, dla którego został sporządzony, przez okres 12 miesięcy od daty jego sporządzenia, chyba że wystąpiły zmiany uwarunkowań prawnych lub istotne zmiany czynników, o których mowa w art. 154 tej ustawy.

Z tego względu, Sąd Okręgowy zdecydował się przeprowadzić dowód z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości i zlecił jej sporządzenie temu samemu rzeczoznawcy majątkowemu, który był autorem pierwotnego operatu szacunkowego.

W piśmie z 7 lutego 2020r. wnioskodawczyni domagała się zlecenia opinii innemu biegłemu, podnosząc że J. J. jest znajomym uczestnika, zatem zachodzi podejrzenie jego stronniczości. Z uwagi na treść pisma, Sąd potraktował je jako wniosek o wyłączenie biegłego.

Dodatkowo 5 marca 2020r. S. D. (1) złożyła pisemne oświadczenie, w którym stwierdziła, że jej koleżanka na korytarzu sądowym w Sądzie Okręgowym w Płocku zaobserwowała, że „starszy pan, który wyszedł w trakcie trwania rozprawy” podszedł do J. D. (obecnej żony uczestnika) i rozmawiał z nią, mówił, żeby się nie martwiła i wszystko będzie dobrze.

Biegły sądowy z zakresu (...) w piśmie z 19 lutego 2020r. oświadczył, że nie łączą go z M. D. (1) jakiekolwiek więzi rodzinne i towarzyskie, uczestnik jest dla niego osobą nieznajomą, z którą miał kontakt jedynie podczas czynności będących następstwem zlecenia wykonania opinii.

M. D. (1) również stwierdził, że biegły J. J. nie pozostaje z nim w jakichkolwiek relacjach rodzinnych bądź towarzyskich. Biegły jest dla niego osobą całkowicie obcą.

Sąd ocenił, że oświadczenie wieloletniego biegłego sądowego J. J. ma w tym wypadku kluczowe znaczenie. S. D. (1) w istocie nie przedstawiła okoliczności, które obiektywnie mogłyby świadczyć o emocjonalnym zaangażowaniu biegłego po którejkolwiek ze stron. Nie ma pewności, że w ogóle zdarzenie, jakie opisała w swoim oświadczeniu z 5 marca 2020r., dotyczyło osoby J. J., wszak koleżanka miała posłużyć się zwrotem „starszy pan”. Sama wnioskodawczyni nie była świadkiem opisanego w oświadczeniu zajścia, zaś biegły i uczestnik zgodnie stwierdzili, że są dla siebie osobami obcymi. Zawarte w opinii sformułowania w żaden sposób nie wskazują na to, że rzeczoznawca majątkowy „sprzyja” jednej ze stron.

Sąd nie podzielił zapatrywania wnioskodawczyni, że między biegłym sądowym J. J., a uczestnikiem postępowania M. D. (1) zachodzą wątpliwości tego rodzaju, że mogą budzić wątpliwości co do jego bezstronności (art. 281 § 1 kpc w zw. z art. 49 kpc). Dlatego Sąd Okręgowy postanowieniem z 9 marca 2020r. oddalił wniosek o wyłączenie biegłego z zakresu szacowania nieruchomości J. J. od sporządzenia opinii.

Opinia uzupełniająca została zdaniem Sądu II instancji wykonana zgodnie z zasadami przewidzianymi w ustawie o gospodarce nieruchomościami, jej wywody są logiczne, a wnioski – mimo odmiennego stanowiska wnioskodawczyni - przekonujące.

W pierwszej kolejności trzeba podkreślić, że opinia podstawowa (z marca 2015r.) w tej sprawie została przez wnioskodawczynię ostatecznie zaakceptowana, wszak apelację od postanowienia Sądu Rejonowego w Ciechanowie wywiódł tylko uczestnik. Sporządzona na obecnym etapie opinia miała na celu jedynie aktualizację opinii wykonanej w 2015r. Ponieważ okazało się, że w ciągu pięciu lat ceny nieruchomości podobnych nieco wzrosły, konieczne było uwzględnienie tej tendencji.

W myśl art. 152 ustawy o gospodarce nieruchomościami, sposoby określania wartości nieruchomości, stanowiące podejścia do ich wyceny, są uzależnione od przyjętych rodzajów czynników wpływających na wartość nieruchomości. Wyceny nieruchomości dokonuje się przy zastosowaniu podejść: porównawczego, dochodowego lub kosztowego, albo mieszanego, zawierającego elementy podejść poprzednich. Przy zastosowaniu podejścia porównawczego lub dochodowego określa się wartość rynkową nieruchomości. Jeżeli istniejące uwarunkowania nie pozwalają na zastosowanie podejścia porównawczego lub dochodowego, wartość rynkową nieruchomości określa się w podejściu mieszanym. Przy zastosowaniu podejścia kosztowego określa się wartość odtworzeniową nieruchomości.

Nie ulega wątpliwości, że przedmiotem opinii biegłego było określenie rynkowej wartości nieruchomości należącej do byłych małżonków D.. Biegły wykonał wycenę przy zastosowaniu podejścia porównawczego. Podejście porównawcze polega na określeniu wartości nieruchomości przy założeniu, że wartość ta odpowiada cenom, jakie uzyskano za nieruchomości podobne, które były przedmiotem obrotu rynkowego. Ceny te koryguje się ze względu na cechy różniące nieruchomości podobne od nieruchomości wycenianej oraz uwzględnia się zmiany poziomu cen wskutek upływu czasu. Podejście porównawcze stosuje się, jeżeli są znane ceny i cechy nieruchomości podobnych do nieruchomości wycenianej (art. 153 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami). Wyboru właściwej metody i techniki szacowania nieruchomości dokonuje rzeczoznawca majątkowy, uwzględniając w szczególności cel wyceny, rodzaj i położenie nieruchomości, przeznaczenie w planie miejscowym, stan nieruchomości oraz dostępne dane o cenach, dochodach i cechach nieruchomości podobnych (art. 154 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami).

Zgodnie z § 4 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 21 września 2004r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzenia operatu szacunkowego (Dz. U. 2004.207.2109), w podejściu porównawczym stosuje się metodę porównywania parami, metodę korygowania ceny średniej albo metodę analizy statystycznej rynku.

Przy metodzie porównywania parami porównuje się nieruchomość będącą przedmiotem wyceny, której cechy są znane, kolejno z nieruchomościami podobnymi, które były przedmiotem obrotu rynkowego i dla których znane są ceny transakcyjne, warunki zawarcia transakcji oraz cechy tych nieruchomości (§ 4 ust. 3 cyt. wyżej rozporządzenia).

Przy metodzie korygowania ceny średniej do porównań przyjmuje się co najmniej kilkanaście nieruchomości podobnych, które były przedmiotem obrotu rynkowego i dla których znane są ceny transakcyjne, warunki zawarcia transakcji oraz cechy tych nieruchomości. Wartość nieruchomości będącej przedmiotem wyceny określa się w drodze korekty średniej ceny nieruchomości podobnych współczynnikami korygującymi, uwzględniającymi różnice w poszczególnych cechach tych nieruchomości (§ 4 ust. 4 cyt. wyżej rozporządzenia).

Zarzuty wnioskodawczyni, odnoszące się do nieprawidłowego zastosowania podejścia porównawczego, wynikają z braku różnicowania metod, jakie w takim wypadku mogą być zastosowane. Faktycznie, bardzo powszechną metodą, stosowaną przez wielu rzeczoznawców majątkowych, jest porównywanie parami. Biegły już w pierwotnej opinii wyjaśnił, z jakich przyczyn uznał za celowe wykorzystanie drugiej metody, tj. korygowania ceny średniej wskazując, że przy metodzie porównywania parami, porównuje się nieruchomość będącą przedmiotem wyceny, której cechy są znane, kolejno z nieruchomościami podobnymi (co najmniej z trzema), które były przedmiotem obrotu rynkowego i dla których znane są ceny transakcyjne, warunki zawarcia transakcji oraz cechy tych nieruchomości. Ze względu na brak dostępności danych o cechach nieruchomości sprzedanych (przepisy prawa nie dają biegłemu możliwości wejścia na teren nieruchomości sprzedanej – art. 154 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami upoważnia do wstępu tylko na nieruchomość wycenianą), uzyskanie wiarygodnych wyników wyceny nieruchomości zabudowanej na podstawie tej metody, przy ograniczonych informacjach o stanie nieruchomości, może być obarczone dużym błędem (strony 10 – 11 operatu szacunkowego z marca 2015, k: 178 – 179). Dlatego też biegły J. J. zastosował metodę korygowania ceny średniej, która określa wartość nieruchomości w drodze korekty średniej ceny nieruchomości podobnych współczynnikami korygującymi, uwzględniającymi różnicę w poszczególnych cechach tych nieruchomości. Ograniczenia dotyczące dostępności danych w tej metodzie są podobne jak przy metodzie porównywania parami, ale ze względu na większą ilość nieruchomości, stanowiących podstawę do porównań (kilkanaście), zdaniem biegłego J. J., prawdopodobieństwo określenia wartości rynkowej nieruchomości jest wyższe (strona 11 operatu szacunkowego z marca 2015, k: 179).

Przyjęcie metody korygowania ceny średniej nie było kwestionowane przed Sądem I instancji, zaś obecnie biegły miał jedynie dokonać aktualizacji operatu szacunkowego z 2015r. Nie powinno więc budzić wątpliwości, że dla rzetelnego wykonania opinii, powinien był przyjąć tę samą metodę. Zastrzeżenia S. D. (1) dotyczące zaniechania dokładnego obejrzenia nieruchomości przyjętych do porównania są więc nieuzasadnione.

Przygotowując wycenę nieruchomości w 2015r. biegły J. J. wytypował 15 nieruchomości do porównania, położonych na terenie powiatu (...). Wskazał przy tym, że zgodnie z § 26 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wyceny nieruchomości, przy określaniu wartości nieruchomości, które ze względu na ich szczególne cechy i rodzaj, nie są przedmiotem obrotu na lokalnym rynku nieruchomości lub w przypadku braku stawek czynszu na tym rynku, można przyjmować odpowiednio ceny transakcyjne lub stawki czynszu uzyskiwane za nieruchomości podobne na regionalnym albo krajowym rynku nieruchomości. W obrębie K. zarówno pięć lat temu, jak i obecnie, nie odnotowano większej ilości transakcji nieruchomości podobnych. Biegły miał zatem podstawy do rozszerzenia rynku do obszaru powiatu (...), przy czym obecnie wybrał 20 nieruchomości zabudowanych do porównania. W ocenie Sądu Okręgowego, zarówno wybór metody korygowania ceny średniej, jak i przyjęte do porównania nieruchomości zabudowane domami mieszkalnymi, nie budzą zastrzeżeń.

Kolejny zarzut wnioskodawczyni odnosi się do dokonanego przez biegłego na potrzeby wyceny, podziału funkcjonalnego nieruchomości. Należy przypomnieć, że nieruchomość należąca do majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika, stanowi działkę gruntu o powierzchni 1,0406 ha, przy czym część zabudowana obejmuje 0,1902 ha. Dokumentacja fotograficzna załączona do pierwotnej opinii wyraźnie świadczy o tym, że część działki z domem została ogrodzona, pozostałe grunty leżą odłogiem. Działka nr (...) nie jest objęta planem zagospodarowania przestrzennego, zaś w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy C., leży ona na terenie preferowanym pod zalesienie. Znajdujące się w obrocie nieruchomości zabudowane stanowią zwykle działki o mniejszej powierzchni. Dlatego też, biorąc pod uwagę specyfikę całej nieruchomości, biegły niezbudowaną część działki (...) wycenił zgodnie z jej przeznaczeniem, tj. jako grunt rolny. W tym wypadku biegły także dokonał wyceny w podejściu porównawczym metodą korygowania ceny średniej, przy czym do porównania w opinii z 2015r. wybrał 18 działek, zaś w opinii z 2020r. – 36 działek. Rozważania wnioskodawczyni na temat tego, że wyodrębniony na potrzeby opinii grunt rolny, nie ma powierzchni 1 ha, nie mają znaczenia, ponieważ ani biegły, ani tym bardziej Sąd prowadzący postępowanie, nigdy nie traktował go jak gospodarstwo rolne. Natomiast nie ulega wątpliwości, że mimo zabudowania domem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym, nieruchomość ma charakter nieruchomości rolnej. Rodzaj i położenie nieruchomości oraz stan faktyczny na gruncie mógł uzasadniać dokonanie wyceny złożonej niejako z dwóch, gdzie jedna odnosi się tylko do działki zabudowanej domem mieszkalnym, zaś pozostała stanowi grunty rolne. Biegły uzasadnił swoją decyzję w tym zakresie w wystarczającym stopniu.

Znów wypada podkreślić, że zastosowanie na potrzeby wyceny tego funkcjonalnego podziału nieruchomości nie było kwestionowane przez wnioskodawczynię w postępowaniu przed Sądem I instancji, dlatego zrozumiałym jest powtórzenie tego zabiegu przez biegłego sądowego przy aktualizacji operatu szacunkowego.

Natomiast hipotetyczne rozważania na temat tego, czy istnieje możliwość dokonania podziału rolnej części nieruchomości na mniejsze działki i uzyskanie z niej korzyści, nie ma znaczenia dla ostatecznej wyceny. Biegły dokonał oszacowania nieruchomości według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej, czyli na 11 grudnia 2013r. Nie ma wątpliwości, że w tamtym momencie nieruchomość nie została dostosowana do ewentualnej sprzedaży wydzielonych działek budowalnych, jej stan został opisany w opinii z 2015r. i jednoznacznie wynika z niego, że małżonkowie byli właścicielami nieruchomości rolnej zabudowanej domem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym. Nic nie wskazuje na to, że została ona zakupiona w celach inwestycyjnych.

Na ostateczne wnioski opinii ma wpływ także lokalizacja nieruchomości, która znajduje się w K., w sąsiedztwie budowy rozproszonej (siedliskowej i gruntów rolnych). W otoczeniu brak szczególnych walorów krajobrazowych, zaś w pobliskiej miejscowości, w K. wybudowano kurniki. Wbrew zapatrywaniu wnioskodawczyni, położenie nieruchomości w odległości ok. 1.500 – 1.700 m od kurników produkujących na skalę przemysłową, może wpływać na obniżenie ceny rynkowej, ze względu na dyskomfort związany z nieprzyjemnym zapachem.

Sąd Okręgowy uznał, że podejście, metoda oraz dobór nieruchomości do porównania, przyjęte przez biegłego J. J. są zgodne z art. 154 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Przedstawione przez rzeczoznawcę argumenty oraz analiza materiału przyjętego do porównania, są logiczne. Dlatego Sąd uznał, że ustalona przez biegłego wartość rynkowa nieruchomości, tj. 399.500 zł, jest prawidłowa.

Z tych względów Sąd Okręgowy oddalił wniosek S. D. (1) o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego, jak również (z urzędu) nie dostrzegł potrzeby zlecenia oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego przez organizację zawodową rzeczoznawców majątkowych (art. 157 ustawy o gospodarce nieruchomościami). Natomiast zgłoszony przez S. D. (1) wniosek o skierowanie operatu szacunkowego sporządzonego przez biegłego J. J. w dniu 8 kwietnia 2020r. do Komisji Odpowiedzialności Zawodowej przy Ministrze (...), Pracy i (...) w trybie art. 194 ust. 1b ustawy o gospodarce nieruchomościami, nie został uwzględniony nie tylko dlatego, że został złożony po zamknięciu rozprawy, ale również dlatego, że postępowanie, o którym mowa w art. 194 ust. 1b dotyczy odpowiedzialności zawodowej, a nie merytorycznej oceny prawidłowości sporządzonego operatu szacunkowego. Sąd nie dopatrzył się w działalności biegłego sądowego J. J. jakiegokolwiek przewinienia służbowego i nie widzi podstaw, by na gruncie niniejszej sprawy kierować skargę do Komisji Odpowiedzialności Zawodowej.

Sąd Okręgowy ustalił:

Wartość nieruchomości położonej w K., gmina C., stanowiących działkę gruntu nr (...) o powierzchni 1,0406 ha, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie prowadzi księgę wieczystą (...) według stanu na dzień ustania wspólności ustawowej między małżonkami S. D. (1) i M. D. (1), tj. na 11 grudnia 2013r. i aktualnych cen rynkowych wynosi 399.500 zł.

(opinia biegłego z zakresu szacowania nieruchomości J. J. z kwietnia 2020r. k: 537 – 552; k: 618 v – 619 wraz z nagraniem z rozprawy z 18 listopada 2020r. 00:06:01 – 00:49:43 w nawiązaniu do opinii tegoż biegłego z marca 2015r. k: 168 – 198; k: 232 – 234; k: 351 – 352)

W okresie od 2 lutego 2017r. do 2 listopada 2020r. M. D. (1) wpłacił do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. łącznie 42.222,43 zł z tytułu wymagalnych rat kredytu hipotecznego, zaciągniętego wspólnie z S. D. (1) w czasie trwania małżeńskiej wspólności ustawowej na budowę domu. Wnioskodawczyni nadal nie spłaca kredytu.

(zaświadczenie (...) Bank (...) S.A. z 7 stycznia 2020r. wraz z zestawieniami wpłat k: 598 – 600v, zeznania wnioskodawczyni S. D. (1) k: 619 v – nagranie 00:51:45 - 00:58:02)

S. D. (1) ma 42 lata, obecnie mieszka w G., pracuje jako policjantka z wynagrodzeniem 4.500 zł netto. Wnioskodawczyni samodzielnie wychowuje 8 – letnie dziecko. Syn pochodzący z małżeństwa z M. D. (1) jest już dorosły, zaś obowiązek alimentacyjny matki wobec niego ustał w tym roku. Wnioskodawczyni obecnie mieszka w mieszkaniu służbowym. Poza udziałem w majątku wspólnym, będącym przedmiotem niniejszego postępowania, S. D. (1) jest współwłaścicielką w ½ części gospodarstwa rolnego położonego w U., gdzie mieszka jeden z jej braci. Z uwagi na jego niepełnosprawność, wspólnie z drugim współwłaścicielem, wnioskodawczyni wspiera brata finansowo.

(zeznania wnioskodawczyni S. D. (1) k: 619 v – nagranie 00:51:45 - 00:58:02)

M. D. (1) ma 43 lata, mieszka w K. w domu należącym do majątku wspólnego, który zajmuje z drugą żoną, jej córką i swoim synem. Uczestnik utrzymuje się z pracy w firmie ubezpieczeniowej, zarabia ok. 4.000 zł netto. Na rachunku ma oszczędności w wysokości ok. 10.000 zł. Poza ratą kredytu hipotecznego, która po uwzględnieniu kursu franka szwajcarskiego wynosi ok. 1.000 zł miesięcznie, spłaca kredyt na fotowoltaikę w wysokości 419 zł. Żona uczestnika również pracuje w agencji ubezpieczeniowej i zarabia ok. 3.000 zł netto. M. D. (1) nie planuje sprzedaży niezabudowanej części nieruchomości.

(zeznania uczestnika M. D. (1) k: 619v – nagranie 00:58:02 – 01:07:15)

W okresie pomiędzy wydaniem przez Sąd Okręgowy w Płocku postanowienia z 15 lutego 2017r. w sprawie IV Ca 782/16, a częściowym uchyleniem tegoż postanowienia przez Sąd Najwyższy 19 września 2019r., M. D. (1) na poczet dopłaty na rzecz S. D. (1) wpłacił łącznie 39.949,96 zł, dokonując przy tym potrącenia swojej wierzytelności z tytułu zwrotu nakładów ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 9.949,96 zł. (bezsporne, potwierdzone dowodami wpłat k: 630 – 632; k: 648 – 650 i oświadczeniem o potrąceniu k: 633)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika w zakresie dotyczącym ustalenia wartości nieruchomości okazała się niezasadna.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, przedstawionym w uzasadnieniu postanowienia z 19 września 2019r., ustalając wartość wchodzącego w skład majątku wspólnego prawa własności nieruchomości, obciążonego hipoteką zabezpieczającą, udzielony małżonkom kredyt bankowy, powinno uwzględnić wartość rynkową tego prawa z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego. Dlatego ponownie rozpoznając apelację M. D. (1), Sąd ustalił wartość nieruchomości bez uwzględnienia obciążenia wynikającego z kredytu, jaki zaciągnął on wspólnie z S. D. (1) w czasie trwania ich małżeństwa. Zatem konieczna była zmiana postanowienia Sądu Rejonowego poprzez ustalenie wartości nieruchomości na 399.500 zł, zaś łącznej wartości majątku wspólnego na 414.802,31 zł. Określając wartość całego dorobku byłych małżonków D., należy mieć na uwadze, iż postanowienie Sądu Okręgowego w Płocku z 15 lutego 2017r. w części, w jakiej z jego składu zostały wyeliminowane składniki opisane w punkcie I, podpunktach: 3, 4, 5, 7, 9, 10, 12, 13, 14, 34, 35, 36, 37, 38 i 41, jest prawomocne. Dlatego łączna wartość majątku wspólnego uwzględnia z jednej strony aktualną wartość rynkową nieruchomości, a z drugiej - wyłączenie w/w pozycji, jako opisujących przedmioty połączone z nieruchomością. W związku z tym, zarzut naruszenia art. 212 § 2 kc w zw. z art. 1035 kc okazał się słuszny jedynie w części, jakiej uczestnik twierdził, że opisane wyżej składniki stanowią części składowe budynku, zaś w pozostałym zakresie – zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, rozpoznającego skargę kasacyjną w niniejszej sprawie, zarzut okazał się nieuzasadniony.

Jeśli idzie o sposób zniesienia współwłasności w części obejmującej nieruchomość, to wypada podkreślić, że wnioskodawczyni nie zaskarżyła postanowienia Sądu I instancji, zatem zaakceptowała rozwiązanie polegające na przyznaniu tego składnika uczestnikowi z obowiązkiem wyrównania udziału w majątku wspólnym na jej rzecz. Również po uchyleniu postanowienia Sądu Okręgowego z 15 lutego 2017r. M. D. (1) nadal był zainteresowany takim sposobem wyjścia ze współwłasności. Dlatego ewentualny wniosek S. D. (1) o zarządzenie sprzedaży licytacyjnej nieruchomości, Sąd II instancji uznał za nieuzasadniony.

W konsekwencji Sąd Okręgowy dokonał podziału majątku wspólnego w ten sposób, że składniki opisane w punkcie I, podpunktach: 2, 6, 8, 11, 15, 22, 23, 28, 29, 30, 31, 40, 47, 48, 49, 50, 51, 54 o łącznej wartości 9.981,39 zł przyznał na własność S. D. (1), zaś składniki opisane w punkcie I, podpunktach: 1, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 24, 25, 26, 27, 32, 33, 39, 42, 43, 44, 45, 46, 52, 53 o łącznej wartości 404.820,92 zł przyznał na własność M. D. (1).

Wartość udziału w majątku wspólnym każdego z byłych małżonków wynosi po 207.401,15 zł (414.802,31 x ½). Skoro M. D. (1) otrzymał składniki o wartości znacznie przewyższającej przysługujący mu udział we wspólnym dorobku, to wartość dopłaty na rzecz S. D. (1) wynosi 197.419,76 zł (207.401,15 zł – 9.981,39 zł). Niemniej jednak, ponieważ uczestnik na poczet tej należności wpłacił po uprawomocnieniu się postanowienia Sądu Okręgowego z 15 lutego 2017r. 39.949,96 zł, to Sąd zasądził od niego na rzecz wnioskodawczyni jedynie różnicę, tj. 157.469,80 zł (197.419,76 zł – 39.949,96 zł).

Z uwagi na upływ czasu od postanowienia Sądu Rejonowego z 25 maja 2016r., należy zauważyć, że termin ostatniej raty, jaka wynika z zaskarżonego orzeczenia upłynąłby 31 grudnia 2020r. W tej sytuacji dalsze rozkładanie na raty byłoby krzywdzące dla wierzycielki i dlatego Sąd II instancji zdecydował się jedynie nieznacznie wydłużyć termin wymagalności dopłaty, tj. do 28 lutego 2021r., uznając że M. D. (1) powinien spełnić świadczenie jednorazowo. Okres trzech miesięcy jest wystarczający do tego, by uczestnik podjął starania o uzyskanie kredytu, co zresztą deklarował na ostatnim terminie rozprawy apelacyjnej.

Sąd Okręgowy uwzględnił wniosek M. D. (1) o zasądzenie na jego rzecz zwrotu dalszych wydatków z jego majątku osobistego na majątek wspólny w postaci spłaty kredytu hipotecznego w okresie od zamknięcia rozprawy apelacyjnej poprzedzającej wydanie postanowienia Sądu Okręgowego w Płocku z 15 lutego 2017r. do zamknięcia rozprawy apelacyjnej w postępowaniu po częściowym uchyleniu tegoż postanowienia przez Sąd Najwyższy, tj. od 2 lutego 2017r. do 2 listopada 2020r. Należy zgodzić się z tym, że rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w zakresie dotyczącym rozliczenia wydatków poniesionych we wcześniejszym okresie jest prawomocne (punkt I podpunkty 4) – 5) postanowienia z 15 lutego 2017r.), nie było objęte skargą kasacyjną, jak również nie było przedmiotem postępowania przed Sądem Najwyższym. Niemniej jednak częściowe uchylenie postanowienia Sądu Okręgowego z 15 lutego 2017r. spowodowało, że sprawa o podział majątku wspólnego nadal była w toku, a tym samym M. D. (1) nie mógłby wystąpić z osobnym pozwem o zapłatę z tytułu zwrotu poniesionych przez niego na majątek wspólny wydatków w okresie po uchyleniu postanowienia z 15 lutego 2017r. (art. 567 § 3 kpc w zw. z art. 688 kpc w zw. z art. 618 § 2 i 3 kpc). Spór między byłymi małżonkami koncentrował się przecież na tym, czy wnioskodawczyni powinna uzyskać wyrównanie udziału w majątku wspólnym z uwzględnieniem aktualnej wartości rynkowej nieruchomości, czy też po pomniejszeniu jej o wartość pozostałego do spłaty kredytu hipotecznego obciążającego tę nieruchomość. Skoro Sąd Najwyższy przesądził o konieczności uwzględnienia w podziale wartości rynkowej z pominięciem obciążenia kredytowego, to tym bardziej nie można odmówić uczestnikowi prawa dochodzenia w sprawie o podział majątku wspólnego wyłożonych przez niego wydatków na spłatę kolejnych rat, wszak do dnia wydania postanowienia w tej sprawie, nieruchomość w dalszym ciągu pozostawała we współwłasności obojga byłych małżonków.

Zgodnie z art. 383 kpc w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami. Jednakże w sprawach o świadczenie powtarzające się można rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy. Żądanie zwrotu wydatków poniesionych przez uczestnika wynika z ponoszonych przez niego co miesiąc wpłat poszczególnych rat z tytułu zaciągniętego wspólnie kredytu na budowę domu. Zatem, podobnie jak możliwe było rozszerzenie żądania o dalsze okresy po wydaniu postanowienia przez Sąd Rejonowy do chwili zamknięcia rozprawy przez Sąd Okręgowy w Płocku 1 lutego 2017r., możliwe było rozszerzenie go o dalszą część, tj. z tytułu rat wpłaconych od 2 lutego 2017r. do 2 listopada 2020r.

Z załączonego do wniosku z 17 listopada 2020r. zaświadczenia (...) Banku (...) S.A. w W. wraz z zestawieniami comiesięcznych wpłat wynika, że M. D. (1) w okresie od 2 lutego 2017r. do 2 listopada 2020r. wpłacił 42.222,43 zł. Sąd zasądził na jego rzecz od S. D. (1) połowę tej sumy, czyli 21.111,21 zł, stosując art. 45 § 1 kro. W tym wypadku Sąd oznaczył termin wymagalności również na 28 lutego 2021r., kierując się tym, w jakiej sytuacji osobistej i materialnej znajduje się wnioskodawczyni, ale biorąc pod uwagę także ewentualną możliwość potrącenia tej należności z dopłatą na jej rzecz, wymagalną w tym samym dniu.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy w Płocku, ponownie rozpoznając sprawę, zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego w Ciechanowie na podstawie art. 386 § 1 kpc, przy czym nie zamieścił w sentencji rozstrzygnięcia o oddaleniu apelacji w pozostałej części, bowiem nie zostało ono uchylone przez Sąd Najwyższy.

Wnioski o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnika Sąd oddalił, uznając, iż w tym wypadku należało zastosować art. 520 § 1 kpc.

Sąd obciążył obowiązkiem zwrotu wydatków (na wynagrodzenie biegłego J. J. za pisemną i ustną opinię uzupełniającą) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku wnioskodawczynię i uczestnika po połowie, stosując art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Skargę kasacyjną na rzecz S. D. (1) wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich, wnioskodawczyni nie poniosła opłaty kasacyjnej, zaś jej pełnomocnik występujący w postepowaniu przed Sądem Najwyższym, nie domagał się wynagrodzenia z tytułu zastępstwa prawnego. Dlatego orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego okazało się bezprzedmiotowe.