Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 maja 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym w dniu 13 maja 2021 r. w Lublinie

sprawy L. W.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji

o wysokość emerytury policyjnej

na skutek apelacji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 22 stycznia 2021 r. sygn. akt IV U 885/19

I. oddala apelację

II. zasądza od Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji na rzecz L. W. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Lucyna Stąsik-Żmudziak Krzysztof Szewczak Elżbieta Czaja

III AUa 222/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 czerwca 2017 r., nr (...) Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, na podstawie art. 15c w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, mając na uwadze informację Instytutu Pamięci Narodowej nr (...) z dnia 20 kwietnia 2017 r., ponownie ustalił od dnia 1 października 2017 r. wysokość emerytury L. W. na kwotę 2 069,02 zł brutto miesięcznie. Z decyzji tej wynika, że z wysługi przyjętej do ustalenia wysokości emerytury od dnia 1 października 2017 r. wyłączono okres, o którym mowa w art. 13b powołanej wyżej ustawy, przypadający od dnia 1 grudnia 1984 r. do dnia 31 lipca 1990 r., tj. 5 lat i 8 miesięcy. Za ten okres emerytura wynosi 0% podstawy wymiaru.

W odwołaniu od tej decyzji L. W. zarzucając naruszenie art. 32 ust. 1, art. 33 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 33 ust. 4 i 5 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) oraz art. 2 Konstytucji RP w związku z art. 15c i art. 32 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…), art. 2 i art. 32 Konstytucji RP w związku z art. 13b ust. 1 pkt 5 lit. „c” i art. 14 w związku z art. 15c i art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…), art. 32 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji RP w związku z art. 1 Protokołu nr (...) do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w związku z art. 14 tej Konwencji, art. 30 i art. 47 Konstytucji RP w związku z art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w związku z art. 15c i art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…), art. 45 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 i 2 Konstytucji RP oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji RP w związku z art. 6 ust. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, wnosił o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie wysokości emerytury od dnia (...) w wysokości ustalonej przed tą datą, tj. w kwocie 8 021,07 zł brutto miesięcznie.

W odpowiedzi na odwołanie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wnosił o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od L. W. kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 22 stycznia 2021 r. Sąd Okręgowy w Siedlcach zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił wysokość emerytury L. W. na dzień(...) w kwocie 8 021,07 zł brutto miesięcznie oraz zasądził od Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji na rzecz L. W. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd I instancji ustalił, że L. W., urodzony w dniu (...), po odbyciu w latach (...)zasadniczej służby wojskowej, podjął pracę w bazie technicznej Urzędu Rady Ministrów jako pracownik cywilny. W okresie od dnia 1 grudnia 1984 r. do dnia 31 lipca 1990 r. pełnił służbę jako funkcjonariusz na stanowisku starszego wywiadowcy w Wydziale (...) ówczesnego Biura Ochrony Rządu MSW. Wydział ten wykonywał ochronę obiektów stałych, zabezpieczał m.in. budynki Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Sejmu, KC (...), a po 1990 r. Pałacu Prezydenckiego. Praca L. W. polegała na zewnętrznej i wewnętrznej ochronie tych obiektów. Odpowiadał on nadto za przestrzeganie systemu przepustkowego, tj. kontrolował osoby wchodzące do ochranianego obiektu i wychodzące z niego. W okresie od dnia 7 stycznia 1986 r. do dnia 25 lutego 1986 odbył kurs specjalistyczny BOR, a następnie w okresie od dnia 21 października 1986 r. do 5 lutego 1987 r. odbył wstępne przeszkolenie funkcjonariuszy operacyjnych SB – Kurs O. W dniu 27 maja 1987 r. złożył w Wyższej Szkole (...) w L. egzamin na podoficera MO.

Sąd Okręgowy dalej ustalił, że L. W. w przekształcanych strukturach BOR pełnił służbę do dnia 28 grudnia 2011 r., kiedy to po zwolnieniu ze służby wystąpił do pozwanego organu emerytalnego z wnioskiem o emeryturę policyjną.

Sąd I instancji podkreślił, że w całym okresie służby w BOR L. W. nie używał środków przymusu bezpośredniego, gazu, kajdanek czy pałki służbowej. Praca jego polegała wyłącznie na zapewnieniu bezpieczeństwa ochranianych ludzi i obiektów. Nie podejmował żadnych działań przeciwko prawom człowieka i wolności, przeciwko kościołom i związkom wyznaniowym. Nie miał uprawnień i nie podejmował żadnych działań operacyjnych, śledczych i dochodzeniowych.

Decyzją z dnia 11 stycznia 2012 r. policyjny organ emerytalny ustalił prawo L. W. do emerytury policyjnej od dnia 29 grudnia 2011 r. Do wysługi emerytalnej zaliczono mu okres zasadniczej służby wojskowej od dnia (...) do dnia (...)., okres służby w Policji od dnia 1 grudnia 1984 r. do dnia 31 lipca 1990 r., okres zawodowej służby wojskowej od dnia 1 sierpnia 1990 r. do dnia 29 marca 2001 r. oraz okres służby w BOR od dnia 30 marca 2001 r. do dnia 28 grudnia 2011 r., tj. łącznie 28 lat, 9 miesięcy i 13 dni służby oraz okresy składkowe przebyte przed służbą od dnia 3 września 1979 r. do dnia 19 lipca 1980 r. oraz od dnia 8 maja 1984 r. do dnia 30 listopada 1984 r., tj. 1 rok, 5 miesięcy i 11 dni.

Wysokość emerytury L. W. od dnia 1 marca 2017 r. wynosiła
8 021,07 zł brutto miesięcznie.

Zaskarżoną decyzją z dnia 30 czerwca 2017 r. policyjny organ emerytalny na podstawie art. 15c w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 powołanej wyżej ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. ponownie ustalił od dnia 1 października 2017 r. wysokość emerytury L. W. przyjmując, że stanowi ona 71,03% podstawy wymiaru wynoszącej 10 694,76 zł, tj. w kwocie 7 596,49 zł brutto miesięcznie. Z uwagi na to, że tak ustalona wysokość emerytury okazała się wyższa od przeciętnej emerytury wypłaconej przez ZUS z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa ZUS, wysokość emerytury została ograniczona do kwoty 2 069,02 zł, tj. do przeciętnej emerytury wypłacanej przez ZUS z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ustalenie ostatnio wskazanej wysokości emerytury policyjnej L. W. poprzedzało ustalenie policyjnego organu emerytalnego dokonane na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej nr (...) z dnia 20 kwietnia 2017 r., udzielonej w trybie art. 13a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…), że L. W. w okresie od dnia 1 grudnia 1984 r. do dnia 31 lipca 1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie L. W. od decyzji z dnia 30 czerwca 2017 r. za uzasadnione, co skutkowało zmianą tej decyzji poprzez ustalenie wysokości emerytury policyjnej odwołującego się od dnia(...) z pominięciem przy tym przepisów art. 15c w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…). Tak ustalona wysokość tego świadczenia od dnia (...)wynosi 8 021,07 zł i odpowiada wysokości emerytury policyjnej ustalonej od dnia 1 marca 2017 decyzją pozwanego organu emerytalnego z dnia 27 lutego 2017 r.

W związku z przedstawionymi w odwołaniu zarzutami naruszenia przepisów Konstytucji RP oraz Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Sąd I instancji stwierdził, że jest uprawniony do zbadania zgodności z Konstytucją RP mających zastosowanie w sprawie niniejszej przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…), co nie narusza kompetencji Trybunału Konstytucyjnego określonych w art. 188 Konstytucji RP. Zaznaczył przy tym, że sąd powszechny nie orzeka o zgodności normy ustawowej z Konstytucją RP, lecz stwierdzając jej sprzeczność z odpowiednią normą Konstytucji może odmówić zastosowania przepisu niezgodnego z Konstytucją.

Sąd Okręgowy uznał, że przepis art. 15c ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…), na podstawie którego policyjny organ emerytalny obniżył wysokość emerytury L. W., jest sprzeczny z wynikającymi z art. 2 Konstytucji RP zasadami: ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz sprawiedliwości społecznej. W okolicznościach sprawy niniejszej, zdaniem Sądu I instancji, zastosowane przez policyjny organ emerytalny przepisy ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…), na podstawie których doszło do obniżenia od dnia (...) emerytury L. W., naruszają wynikającą z art. 2 Konstytucji RP zasadę ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. Przepis art. 15c ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) przewidujący obniżenie emerytury policyjnej poprzez pominięcie w jej obliczeniu okresu służby na rzecz totalitarnego państwa, daje podstawę do ingerencji w uprawnienie emerytalne w oparciu o przesłankę służby na rzecz totalitarnego państwa, która to przesłanka, biorąc pod uwagę sposób redakcji art. 13b tej ustawy, jest wypełniona przez sam fakt pełnienia służby w formacji wymienionej w tym przepisie we wskazanym w nim okresie. Faktyczne okoliczności pełnienia służby pełnienia służby przez funkcjonariusza w określonej formacji, w tym związane z indywidualnymi czynami, w szczególności w kontekście ich zgodności z prawem, ustawodawca pozostawił poza ramami przesłanki służby na rzecz totalitarnego państwa. Tego rodzaju regulacja jako podstawa obniżenia emerytury, zdaniem Sądu Okręgowego, narusza powołaną wyżej zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Sąd I instancji dalej podniósł, że organy bezpieczeństwa PRL w rzeczywistości były policją polityczną i stosowały metody działania naruszające przyrodzone prawa człowieka. Ogólna ocena instytucji i organów PRL nie powinna jednak być automatycznie przenoszona na ocenę sytuacji jednostki w kontekście jej uprawnień emerytalnych, w tym wysokości tego świadczenia. Powołując się na uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r., III UZP 1/20, Sąd Okręgowy wskazał, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa”, określone w art. 13b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…), powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka. Zgromadzony w sprawie niniejszej materiał dowodowy nie daje postaw do stwierdzenia, że w okresie uznanym przez Instytut Pamięci Narodowej za okres służby na rzecz totalitarnego państwa (od 1 grudnia 1984 r. do 31 lipca 1990 r.), odwołujący się dopuszczał się zachowań, które zasługiwały na penalizację. W okresie służby L. W. nie wykonywał zadań związanych ze zwalczaniem organizacji niepodległościowych i osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej. W spornym okresie pełnił on służbę wartowniczą, a jego praca polegała wyłącznie na ochronie obiektów.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Okręgowy odmówił zastosowania przepisu art. 15c ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) i zmienił zaskarżoną decyzję poprzez ustalenie wysokości emerytury policyjnej L. W. od dnia (...) w kwocie 8 021,07 zł, tj. w wysokości obowiązującej przed tą ostatnią datą.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

Apelację od tego wyroku wniósł Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Zaskarżając wyrok Sądu I instancji w całości pozwany organ emerytalny zarzucił mu naruszenie:

1/ art. 15c w związku z art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) oraz art. 2 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiady Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. 2016 r., poz. 2270), poprzez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy bezspornym jest, że odwołujący pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa zdefiniowaną w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, a w związku z tym spełnione zostały przesłanki warunkujące ponowne przeliczenie jego świadczenia z zabezpieczenia społecznego służb mundurowych;

2/ art. 15c w związku z art. 13a ust. 5 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) w związku z § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 października 2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (t.j. 2015 r., poz. 1148 ze zm.) poprzez ich niezastosowanie, a tym samym błędne ustalenie wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza pełniącego służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…);

3/ art. 15c ustawy zaopatrzeniowej oraz art. 2 ust. 1 i 4 ustawy zmieniającej poprzez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy z informacji Instytutu Pamięci Narodowej nr (...) z dnia 20 kwietnia 2017 r. o przebiegu służby, z akt IPN oraz zeznań odwołującego się wynika jednoznacznie, że w okresie od dnia 1 grudnia 1984 r. do dnia 31 lipca 1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej;

4/ art. 178 ust. 1 Konstytucji RP w związku z art. 15c ustawy zaopatrzeniowej oraz art. 2 ust. 1 i 4 ustawy zmieniającej poprzez ich niezastosowanie i wydanie orzeczenia z pominięciem obowiązujących przepisów prawa;

5/ art. 188 Konstytucji RP poprzez samodzielne rozstrzygnięcie, niejako „w zastępstwie” Trybunału Konstytucyjnego, o niekonstytucyjności art. 15c ustawy zaopatrzeniowej, stanowiącego podstawę wydania zaskarżonej decyzji, z pominięciem wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego w zakresie stwierdzenia zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją;

6/ art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji nie zawieszenie postępowania do czasu zakończenia postępowań toczących się przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach sygn. akt P 4/18, P 16/19 oraz P 10/20, w których ma zostać rozstrzygnięta kwestia zgodności z Konstytucją art. 15c, art. 22a i art. 24a w związku z art. 13b ustawy zaopatrzeniowej w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiady Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. 2016 r., poz. 2270) w związku z art. 2 tej ustawy, w sytuacji gdy głównym zarzutem odwołującego się jest niekonstytucyjność przepisów stanowiących podstawę wydania zaskarżonej decyzji;

7/ art. 2, art. 7, art. 8, art. 178 ust. 1 Konstytucji RP w związku z art. 15c i art. 13b ustawy zaopatrzeniowej oraz art. 2 ust. 1 i 4 ustawy zmieniającej poprzez ich niezastosowanie i wydanie orzeczenia z pominięciem obowiązujących przepisów prawa;

8/ art. 2, art. 30, art. 32 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w związku z art. 15c oraz art. 22a ustawy zaopatrzeniowej poprzez uznanie, że te dwa ostatnie przepisy naruszają zasadę demokratycznego państwa prawa, prawa do ochrony dobrego imienia, sprawiedliwości społecznej, zaufania obywatela do państwa i tworzonego przez nie prawa, w sytuacji gdy zakwestionowany przepis wprowadzony został w celu zniwelowania nieuzasadnionych przywilejów, niesłusznie przyznanych funkcjonariuszom służb bezpieczeństwa oraz wobec braku konstytucyjnych gwarancji wysokości świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego, niekonstruowaniu przesłanek przeliczenia świadczenia na zasadzie winy;

9/ art. 233 k.p.c. w związku z art. 13b ustawy zaopatrzeniowej poprzez bezpodstawne przyjęcie przez Sąd I instancji, że służba odwołującego się nie stanowi „służby na rzecz totalitarnego państwa” w rozumieniu ustawy zaopatrzeniowej, pomimo ustalenia w toku postępowania, że pełniona była w jednostce wymienionej w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej;

10/ art. 232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c. w związku z art. 13b i art. 15c ustawy zaopatrzeniowej oraz art. 2 ust. 1 i 4 ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2016 r. poprzez bezpodstawne uznanie, że pozwany organ emerytalny był zobowiązany do wykazania, iż odwołujący się podejmował jakąkolwiek osobistą działalność polegającą na naruszaniu podstawowych praw i wolności innych osób, zwłaszcza walczących o niepodległość i suwerenność Państwa Polskiego;

11/ art. 13b ustawy zaopatrzeniowej poprzez wprowadzenie do zawartej w tym przepisie definicji „służby na rzecz totalitarnego państwa” przesłanek z tego przepisu niewynikających, a mianowicie obowiązek dodatkowego wykazania, że w związku z pracą lub służbą w jednostkach i formacjach wymienionych w tym przepisie odwołujący osobiście podejmował czynności polegające na naruszaniu podstawowych praw i wolności innych osób, zwłaszcza walczących o niepodległość i suwerenność Państwa Polskiego, co w konsekwencji prowadzi do nieuzasadnionego, sprzecznego z jednoznacznym, literalnym brzmieniem tego przepisu, zawężenia wprowadzonej w nim definicji tej służby;

12/ art. 87 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym poprzez uznanie przez Sąd I instancji, że uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r., III UZP 1/20 ma charakter wiążący w sprawie niniejszej.

W konsekwencji tych zarzutów apelant wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania oraz zasądzenie od odwołującego się na rzecz policyjnego organu emerytalnego kosztów postępowania apelacyjnego obejmujących koszty zastępstwa procesowego ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej. Apelant wnosił nadto o wyznaczenie rozprawy.

W odpowiedzi na apelację odwołujący się L. W. wnosił o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od pozwanego organu emerytalnego na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego obejmujących koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zostały w niej przedstawione zarzuty skutkujące zmianą lub uchyleniem zaskarżonego wyroku.

Istota sporu w sprawie niniejszej sprowadzała się do kwestii, jakie znaczenie należało przypisać informacji Instytutu Pamięci Narodowej, o której mowa w art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. 2020 r., poz. 723), zwanej dalej „ustawą zaopatrzeniową”, a w szczególności, czy sąd jest związany tą informacją, czy też podlega ona weryfikacji w toku postępowania sądowego, oraz czy w postępowaniu sądowym dopuszczalne jest ustalenie, że służba danego funkcjonariusza w okresie wskazanym w informacji Instytutu Pamięci Narodowej, o której wyżej mowa, nie była służbą na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu art. 13b ustawy zaopatrzeniowej.

Odnosząc się do pierwszego z tych zagadnień należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, że sąd rozpoznający sprawę, w której postępowanie zostało wszczęte na skutek wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji dotyczącej ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tej informacji przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów, tj. zakwalifikowania konkretnego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r., II UZP 10/11 – OSNP 2012, nr 23-24, poz. 298).

W przypadku L. W. informacja Instytutu Pamięci Narodowej nr (...) z dnia 20 kwietnia 2017 r. wskazuje, poza jego danymi osobowymi, jedynie okres od dnia 1 grudnia 1984 r. do dnia 31 lipca 1990 r. jako okres pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa, bez wskazania przy tym w jakich konkretnie formacjach i instytucjach służba ta była pełniona. Z treści tej informacji nie wynika jakie działania pracowników IPN poprzedziły jej wydanie. Jedynie można przypuszczać, że na podstawie teczki personalnej wnioskodawcy ustalono okres, w którym był on formalnie przydzielony do formacji wymienionych w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej (Biuro Ochrony Rządu MSW). Należy przy tym zauważyć, że wyspecjalizowany organ, jakim niewątpliwie jest Instytut Pamięci Narodowej, posiadał możliwości dokładnego sprawdzenia na czym polegała służba (praca) danego funkcjonariusza w konkretnych okresach. Teczka akt osobowych L. W. oraz dokumenty zgromadzone w aktach pozwanego organu emerytalnego nie pozwalają na przypisanie mu działań bezprawnych, które mogły być kwalifikowane jako działania (służba) na rzecz na rzecz totalitarnego państwa.

Ustalenia Sądu I instancji dotyczące okresu służby objętego informacją IPN nr (...)z dnia 20 kwietnia 2017 r. oraz dokumenty zgromadzone w aktach osobowych L. W., a także w aktach pozwanego organu emerytalnego, nie wskazują na podejmowanie przez wnioskodawcę w spornym okresie realnych działań w ramach pełnionej służby, świadczących o działalności na rzecz totalitarnego państwa. Z ustaleń tych wynika, że L. W. rozpoczął w dniu 1 grudnia 1984 r. służbę w Wydziale(...)Biura Ochrony Rządu MSW w stopniu starszego szeregowego, zaś w dniu 31 lipca 1990 r. pełnił ją w stopniu plutonowego. Polegała ona na zewnętrznej i wewnętrznej ochronie obiektów, w tym na kontroli osób wchodzących i wychodzących z ochranianych obiektów (budynków: Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Sejmu, KC (...)). Z części III ust. 1 i 2 opinii służbowej za okres od 1 grudnia 1984 r. do 3 listopada 1987 r. sporządzonej przez zastępcę dyrektora Biura Ochrony Rządu MSW płk W. G. wynika, że L. W. „pełni służbę na posterunkach zewnętrznego zabezpieczenia ochranianych obiektów. (…) W dotychczasowej służbie nie wyróżniał się szczególnymi osiągnięciami w realizacji powierzonych mu zadań.” W części VI tej opinii służbowej zaznaczono, że „po wzbogaceniu wiedzy i umiejętności w procesie szkolenia i doskonalenia zawodowego, a także zdobycia niezbędnego doświadczenia, będzie można powierzyć mu bardziej złożone, samodzielne zadania służbowe (opinia służbowa z dnia 3 listopada 1987 r. – k. 54-55v oraz 324-327).

Zgromadzony w sprawie niniejszej obszerny materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że w spornym okresie L. W. wykonywał czynności operacyjne, a więc zadania przypisane Służbie Bezpieczeństwa. Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy odwołujący się nie miał w tym okresie odpowiednich uprawnień i w związku z tym nie podejmował żadnych działań operacyjnych, śledczych i dochodzeniowych. Jedynie odbył w okresie od dnia 21 października 1986 r. do 5 lutego 1987 r. wstępne przeszkolenie funkcjonariuszy operacyjnych SB – Kurs O, które było częścią kursu podoficerskiego MO, który został zakończony w dniu 27 maja 1987 r. złożeniem w Wyższej Szkole (...) w L. egzaminu na podoficera MO.

Treść powołanej wyżej opinii służbowej z dnia 3 listopada 1987 r., a także innych dokumentów znajdujących się w aktach sprawy niniejszej oraz aktach pozwanego organu emerytalnego, które zostały przez Sąd Okręgowy poddane dokładnemu badaniu i wnikliwej analizie, nie dają podstawy do stwierdzenia, że L. W. mogą być przypisane działania bezprawne dokonane w spornym okresie, które mogą być kwalifikowane jako działania na rzecz totalitarnego państwa.

Należy zauważyć, że Biuro Ochrony Rządu zostało wymienione w art. 13b ust. 1 pkt 5 lit. „c” tiret 14 ustawy zaopatrzeniowej jako instytucja, w której służba w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. jest uznawana za służbę na rzecz totalitarnego państwa. Dokonując wykładni art. 13b ust. 1 pkt 5 ostatnio powołanej ustawy nie można pominąć tego, że samo wskazanie w nim jednostek i formacji jest niewystarczające do uznania, że pełniona w nich służba była służbą na rzecz totalitarnego państwa. Musiał być tu spełniony dodatkowy warunek, a mianowicie służba ta musiała polegać na wypełnianiu zadań Służby Bezpieczeństwa. Zgromadzony w sprawie niniejszej materiał dowodowy nie pozwala na stwierdzenie, że w spornym okresie L. W. takie zadania wykonywał. Dodatkowo za takim ustaleniem przemawia fakt, że w tym okresie nie posiadał on odpowiednich kwalifikacji do wykonywania takich zadań.

Przepis art. 13b ustawy zaopatrzeniowej nie określa kryteriów uznania służby w formacjach i jednostkach w nim wymienionych za służbę na rzecz totalitarnego państwa. To kryterium powinno być więc oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod katem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r., III UZP 1/20 – Legalis nr 2467938). Za Sądem Najwyższym należy powtórzyć, że skoro datą końcową okresu wskazanego w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej jest 31 lipca 1990 r. (rozwiązanie SB i utworzenie UOP), to im bliżej tej daty, tym mniej było w państwie elementów totalitarnych. Dekompozycja reżimu komunistycznego w Polsce miała charakter postępujący. W latach 80-tych ubiegłego stulecia pojawiły się elementy i instytucje świadczące o jego stopniowej demokratyzacji. Nie można więc z góry zakładać, że każda osoba pełniąca służbę działała na rzecz totalitarnego państwa, gdyż funkcje rozkładały się także na obszary bezpieczeństwa państwa, które są istotne w każdym jego modelu. W rezultacie należy uznać, że miejsce i okres pełnienia służby nie może być jedynym kryterium radykalnego obniżenia emerytury osób, które pozytywnie przeszły w 1990 r. proces weryfikacji i następnie w wolnej Polsce nienagannie pełniły wieloletnią służbę.

W odniesieniu do wnioskodawcy należy stwierdzić, że okres od dnia 1 grudnia 1984 r. do dnia 31 lipca 1990 r., przypada na końcową fazę (kilka lat) okresu wskazanego w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej. W tym okresie pełniąc służbę w Biurze Ochrony Rządu MSW polegającą na zewnętrznej i wewnętrznej ochronie obiektów, w tym na kontroli osób wchodzących i wychodzących z ochranianych obiektów, L. W. nie wypełniał zadań Służby Bezpieczeństwa, lecz pełnił typową służbę wartowniczą. Zgromadzony w sprawie niniejszej materiał dowodowy nie daje podstaw do przypisania L. W. działań bezprawnych, które mogą być zakwalifikowane jako podejmowane na rzecz totalitarnego państwa. W postępowaniu przed Sądem I instancji, jak i w postępowaniu apelacyjnym, nie zostały przedstawione dowody na potwierdzenie pełnienia przez wnioskodawcę służby polegającej na wykonywaniu czynności związanych z wypełnianiem zadań Służby Bezpieczeństwa, w tym czynności o charakterze operacyjnym, służących totalitarnemu państwu, łamiących podstawowe prawa i wolności obywatelskie. Nie ma więc podstaw, żeby odmówić wiary zeznaniom L. W. co do rzeczywistego charakteru jego służby w okresie od dnia 1 grudnia 1984 r. do dnia 31 lipca 1990 r., który to okres został zakwalifikowany przez pozwany organ emerytalny, na podstawie w/w informacji Instytutu Pamięci Narodowej, jako okres służby na rzecz totalitarnego państwa.

W świetle zgromadzonego w sprawie niniejszej materiału dowodowego, działań wnioskodawcy w tym okresie nie można więc ocenić jako bezprawne, które mogą być kwalifikowane jako działania na rzecz totalitarnego państwa.

Z tych wszystkich względów zarzuty przedstawione w apelacji nie mogły uzasadniać zawartego w niej wniosku o zmianę ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku.

Na koniec tych wszystkich rozważań należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną ważną okoliczność, a mianowicie, że po zmianach ustrojowych w Polsce jakie się dokonały po wyborach do Sejmu i Senatu, które odbyły się w dniu 4 czerwca 1989 r., L. W. pełnił służbę w Biurze Ochrony Rządu przez okres 22 lat (zwolniony został ze służby z dniem 28 grudnia 2011 r.), a więc przez okres znacznie przekraczający 15 lat służby w Biurze Ochrony Rządu uprawniające, zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, do emerytury policyjnej. W okresie służby w Biurze Ochrony Rządu od 1990 r., na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy, wnioskodawca był wielokrotnie awansowany (od stopnia plutonowego, który posiadał w dniu 31 lipca 1990 r. do stopnia podpułkownika w dniu zwolnienia ze służby) i nagradzany za wzorową służbę. Został on odznaczony m.in. Brązowym Krzyżem Zasługi, Srebrnym Medalem „Za Długoletnią Służbę”, Srebrnym Medalem „Za Zasługi dla Obronności Kraju” oraz Odznaką Honorową BOR. L. W. nie był karany dyscyplinarnie. Z opinii służbowej obejmującej okres od dnia 1 grudnia 1984 r. do dnia 28 grudnia 2011 r. wynika, że „ppłk L. W. z powierzonych obowiązków i stawianych zadań wywiązywał się wzorowo. W trakcie pełnienia służby na stanowiskach kierowniczych potwierdził swój profesjonalizm w podejściu do powierzonych obowiązków służbowych. Bogate doświadczenie zawodowe oraz duży zasób wiedzy ogólnej i specjalistycznej pozwalały mu realizować zadania służbowe o bardzo wysokim stopniu złożoności. Stale podnosił swoje kwalifikacje. Był oficerem obowiązkowym, kompetentnym i zdyscyplinowanym. Powierzone zadania realizował prawidłowo i z zaangażowaniem. Był dyspozycyjny i pryncypialny. Prezentował ugruntowaną wiedzę ogólną i specjalistyczną” (opinia służbowa – 150v). To wszystko również sprzeciwia się stosowaniu wobec L. W. restrykcyjnych norm art. 13b i nast. ustawy zaopatrzeniowej. Wydaje się, że taka była również intencja projektodawcy ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. nowelizującej ustawę zaopatrzeniową (Dz.U. 2016 r., poz. 2270), o czym świadczy następująca wypowiedź J. Z.– Sekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji na posiedzeniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Administracji (nr 76) i Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (nr 55) Sejmu VIII Kadencji w dniu 14 grudnia 2016 r. (zapis tego posiedzenia – str. 8): „funkcjonariusze, którzy zostali dopuszczeni do pracy w wolnej Polsce w różnych służbach i którzy w sposób rzetelny pełnili swoje obowiązki, którzy mają zasługi po roku 1990, byli nawet odznaczani, nagradzani, ofiarnie, że tak powiem, wykonywali swoje obowiązki niezależnie od tego, że wcześniej pełnili służbę w organach bezpieczeństwa totalitarnego państwa, powinni być traktowani inaczej niż reszta”.

Reasumując, należy stwierdzić, że powyższe rozważania prowadzą do wniosku, iż okres od dnia 1 grudnia 1984 r. do dnia 31 lipca 1990 r., w którym L. W. jako podoficer MO (plutonowy w dniu 31 lipca 1990 r.) pełnił służbę w Biurze Ochrony Rządu, nie może być uznany, z przyczyn, o których była wyżej mowa, za okres służby na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej. W związku z tym, jak trafnie przyjął Sąd I instancji, wysokość emerytury policyjnej L. W. od dnia (...) nie może być ustalana z zastosowaniem przepisów art. 13a, art. 13b oraz art. 15c ustawy zaopatrzeniowej. Sporny okres, nie podlega więc przeliczeniu z zastosowaniem 0% podstawy wymiaru emerytury. Świadczenie to nie podlega również dalszemu obostrzeniu przewidzianemu w art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej, tj. obniżeniu do kwoty przeciętnej emerytury wypłacanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłaszanej przez Prezesa ZUS.

Na zakończenie należy się jeszcze odnieść do dwóch ostatnich zarzutów przedstawionych w apelacji, a mianowicie zarzutu obrazy art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. oraz zarzutu naruszenia art. 87 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym. W odniesieniu do pierwszego z tych zarzutów należy stwierdzić, że Sąd Apelacyjny miał na uwadze, iż przed Trybunałem Konstytucyjnym toczy się postępowanie w sprawie, sygn. akt P 4/18, o stwierdzenie zgodności z Konstytucją RP m.in. przepisów art. 15c, art. 22a i art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) oraz przepisów wprowadzających do niej od dnia (...) regulacje dotyczące służby na rzecz totalitarnego państwa. Sąd Apelacyjny, podobnie jak wcześniej Sąd I instancji, nie skorzystał z możliwości zawieszenia postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. uznając przy tym, że odbyłoby się to ze szkodą dla rozpoznania sprawy niniejszej w rozsądnym terminie. Ocena ta jest tym bardziej uzasadniona jeżeli weźmie się pod uwagę fakty dotyczące procedowania przez Trybunał Konstytucyjny w w/w sprawie, które wskazują, że pierwszą rozprawę w niej wyznaczono na dzień 17 marca 2020 r., a więc po ponad 2 latach od wpływu tej sprawy do Trybunału. Termin ten jednak nie doszedł do skutku, a następny zaplanowano na dzień 21 kwietnia 2020 r., ale on również nie doszedł do skutku. Następny termin rozprawy wyznaczono na dzień 15 lipca 2020 r., na którym zarządzono przerwę w rozprawie do dnia 18 sierpnia 2020 r.. Z kolei na tym terminie zarządzono przerwę w rozprawie do dnia 11 września 2020 r. Podobnie jak wcześniejsze, również ten ostatni termin nie doszedł do skutku, a następny termin wyznaczono na dzień 6 października 2020 r., zaś ogłoszenie wyroku zaplanowano na dzień 13 października 2020 r., które następnie zostało przesunięte na dzień 20 października 2020 r., ale termin ten został odwołany. Następnie został wyznaczony termin rozprawy na dzień 17 czerwca 2021 r. Długie i nietypowe procedowanie przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie sygn. akt P 4/18 bynajmniej nie przemawiało za zawieszeniem postępowania w sprawie niniejszej, które zresztą w świetle art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. jest fakultatywne, a zatem zależne od decyzji sądu orzekającego w danej sprawie, biorącego pod uwagę wszystkie jej okoliczności. Długość postępowania przed samym Trybunałem Konstytucyjnym przekłada się na długość postępowania przed sądami powszechnymi w sprawach takich jak niniejsza i stanowi już poważne zagrożenie dla rozpoznania ich w rozsądnym terminie. Przypomnieć tu się godzi, że prawo strony dostępu do sądu i rozpoznania jej sprawy w rozsądnym terminie, gwarantowane w art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w dniu 4 listopada 1950 r. (Dz.U. 1993 r., Nr 61, poz. 284 ze zm.) oraz art. 45 Konstytucji RP, jest szczególnie akcentowane w sprawach, w których przedmiotem postępowania są świadczenia mające istotne znaczenie dla egzystencji ubezpieczonych (emerytury, renty, wynagrodzenia za pracę). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka sprawy dotyczące źródeł utrzymania należą do spraw o szczególnym znaczeniu dla strony (ubezpieczonego) i konieczne jest, aby postępowanie w nich toczyło się szczególnie szybko. Należy ponadto zauważyć, że nawet wydanie przez Trybunał Konstytucyjny wyroku w sprawie sygn. akt P 4/18 może stwarzać stronom, stosownie do jego treści, możliwość potencjalnego wznowienia postępowania na podstawie art. 401 ¹ k.p.c., art. 403 § 4 k.p.c. i art. 416 ¹ k.p.c.

Chybiony jest również zarzut naruszenia art. 87 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. 2021 r., poz. 154 ze zm.). Przepis ten stanowi, że uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu całej izby, z chwilą ich podjęcia, uzyskują moc zasad prawnych. Skład 7 sędziów może postanowić o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej. Wbrew odmiennemu zapatrywaniu wyrażonemu w apelacji, z przepisu tego nie wynika moc wiążąca każdy skład sądu powszechnego uchwały Sądu Najwyższego posiadającej moc zasady prawnej. Uchwała taka wiąże jedynie wszystkie składy orzekające Sądu Najwyższego. Mając na uwadze autorytet Sądu Najwyższego, sąd powszechny, w sprawie którego taka uchwała nie została podjęta, może taką uchwałę podzielić w całości lub w części. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wynika, że Sąd Okręgowy uznał, iż uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r., III UZP 1/20 (skład orzekający nie postanowił o nadaniu tej uchwale mocy zasady prawnej), ma w sprawie niniejszej moc wiążącą. Sąd I instancji podzielił natomiast pogląd wyrażony w tej uchwale, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Zaskarżony wyrok odpowiada więc prawu, a apelacja jako bezzasadna, na podstawie art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu.

O kosztach instancji odwoławczej Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015 r., poz. 1800 ze zm.).