Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 maja 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 20 maja 2021 r. w L.

sprawy D. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 9 lutego 2021 r. sygn. akt VI U 1669/19

oddala apelację

Lucyna Stąsik-Żmudziak Krzysztof Szewczak Małgorzata Pasek

Sygn. akt III AUa 264/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 października 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił D. B. prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy kolejowy, ponieważ wnioskodawczyni nie pozostawała w zatrudnieniu na kolei ostatnio przed przejściem na emeryturę.

Wnioskodawczyni odwołała się od powyższej decyzji podnosząc, że jej emerytura została w całości wyliczona z okresu jej zatrudnienia w (...) , w związku czym nabyła prawo do deputatu węglowego.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, argumentując jak w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 9 lutego 2021 r. Sąd Okręgowy w Radomiu zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał D. B. prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego.

Rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i ich ocenie prawnej.

Sąd I instancji ustalił, że D. B., urodzona (...), w okresie od 23 września 1978 r. do 31 sierpnia 1995 r. zatrudniona była w (...) Państwowych (...) w D. na stanowisku kasjera biletowo-bagażowego. W okresie od 1 września 1995 r. do 31 grudnia 2004 r. zatrudniona była w (...) Sp. z o.o. (...) Zakład (...) w W. na podstawie umowy agencyjnej — sprzedaż biletów a w okresie od 1 września 1995 r. do 31 lipca 1999 r. zatrudniona była w (...) Sp. z o.o. (...) Zakład (...) w K. na podstawie umowy agencyjno-prowizyjnej jako sprzedawca biletów (kasjer biletowy). W czasie całego okresu zatrudnienia w (...) wnioskodawczyni otrzymywała deputat węglowy.

Sąd I instancji wskazał, że od stycznia 2005 r. wnioskodawczyni była zarejestrowana w PUP w K. jako osoba bezrobotna. W okresie od 6 maja 2013 r. do 31 października 2013 r. D. B. odbywała staż w PUP K. w ramach projektu systemowego „Wspierajmy bezrobotnych” , a w okresie od 4 listopada 2013 r. do 3 stycznia 2014 r. była zatrudniona w Gminnym Ośrodku Pomocy (...) w G. w wymiarze czasu pracy na ½ etatu jako pomoc administracyjna.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 23 sierpnia 2019 r. ubezpieczona złożyła wniosek o emeryturę. W jego rozpoznaniu, decyzją z 24 września 2019 r., organ rentowy przyznał wnioskodawczyni prawo do dochodzonego świadczenia od (...)., tj. od daty osiągnięcia wieku emerytalnego, ustalając jego wysokość w oparciu o art. 26 ustawy emerytalnej na kwotę 1.632,39 zł. W dniu 7 października 2019 r. ubezpieczona złożyła w organie rentowym wniosek o przyznanie deputatu węglowego z tytułu zatrudnienia w (...) w latach 1978-1995.

Ustalenia stanu faktycznego Sąd I instancji poczynił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach rentowych i aktach sprawy - kserokopii umowy o pracę, zaświadczenia o zatrudnieniu, pism ZUS, kserokopii oświadczenia bezrobotnego skierowanego do odbycia stażu, pisma starosty, świadectwa pracy oraz zeznań wnioskodawczyni.

Powołując się na treść art. 74 ust. 1, 2, 4,10 i 11 ustawy z dnia 8 września 2000 r. komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz.U. 2021, poz.146), oraz art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sąd I instancji stwierdził, że odwołanie wnioskodawczyni jest zasadne.

Sąd Okręgowy podniósł, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przyjęty do ustalenia kapitału początkowego wnioskodawczyni w całości został ustalony w oparciu o okresy pracy kolejowej, tj. zarobki z lat 1978-1998, a okresy pracy kolejowej w wymiarze 15 lat, 8 miesięcy i 5 dni stanowią 100% okresów składkowych przyjętych do jego ustalenia. Z kolei kwota odprowadzonych składek z tytułu odbywania stażu w PUP w K. i pracy w (...) w G. stanowi jedynie nieznaczny ułamek z kwoty zewidencjonowanych składek na koncie skarżącej, przypadających po dniu 31 grudnia 1998 r., tj. około 14%. Wysokość emerytury wnioskodawczyni została więc ustalona w głównej mierze z tytułu okresów pracy na kolei.

W ocenie Sądu I instancji odwołanie od zaskarżonej decyzji jest zasadne, ponieważ pobierająca emeryturę ubezpieczona, jest byłym pracownikiem kolejowym i w okresie zatrudnienia na kolei przysługiwało jej prawo do deputatu.

Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹¹ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego.

Od powyższego wyroku apelację złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art.74 ust.1 i 3 ustawy z dnia z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (Dz.U.2020, poz. 292 j.t.) poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że D. B. ma prawo do ekwiwalentu pieniężnego za deputat kolejowy, w przypadku gdy jej emerytura nie ustalona została wyłącznie z okresów pracy na kolei, przy czym bez znaczenia pozostaje dysproporcja okresów pracy na kolei i poza koleją oraz błędną wykładnię tego przepisu poprzez ustalenie, że ustalenie wysokości i prawa do emerytury nastąpiło w znacznej mierze z okresów zatrudnienia na kolei, a tylko nieznaczna część wysokości emerytury stanowi kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej z ubezpieczenia poza pracą na kolei, a dysproporcje w długości okresów nie mogą pozostawać bez wpływu na prawo do ekwiwalentu.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania albo o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Radomiu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący wskazał, że ubezpieczona po ustaniu zatrudnienia w 2004 r. świadczyła pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej i nie otrzymywała ekwiwalentu za deputat węglowy. Podstawą prawną przyznania emerytury wnioskodawczyni nie było zatrudnienie na kolei ponieważ decyzją z dnia 24 września 2019 r. organ rentowy przyznał wskazane świadczenie na podstawie art. 24 o emeryturach i rentach, ustalając jego wysokość bez brania pod uwagę stażu pracy odwołującej się.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu.

Ustalenia Sądu I instancji i wyprowadzone na ich podstawie wnioski Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne. W tej sytuacji nie zachodzi potrzeba powtarzania ustaleń faktycznych oraz dokonanej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku interpretacji przepisów prawa mających zastosowanie w sprawie niniejszej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2004 r., IV CK 227/03 Legalis nr 80983; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004 r., II CK 353/03, LEX nr 585756; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1997 r, II UKN 61/97, Legalis nr 31021; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2002 r, IV CKN 1244/00, Lex nr 55521). Stan faktyczny sprawy ustalony przez Sąd Okręgowy nie był kwestionowany przez strony.

Apelant zarzucił Sądowi I instancji naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art.74 ust.1 i 3 ustawy z dnia z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że D. B. ma prawo do ekwiwalentu pieniężnego za deputat kolejowy, w przypadku gdy jej emerytura nie ustalona została wyłącznie z okresów pracy na kolei.

Analiza motywów zaskarżonego wyroku nie potwierdza zarzutu naruszenia powołanego wyżej przepisu.

Podstawę prawną przyznania prawa do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego stanowią przepisy art. 74 ust.1, 3, 4 i 10 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 1311 ze zm.).

Kwestią sporną w sprawie była wykładnia art. 74 ust. 1 i 3 powołanej ustawy z dnia z 8 września 2000 r.

Zgodnie z treścią art. 74 ust. 1 byłemu pracownikowi kolejowemu pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 1983 r. poz. 144 ze zm.) albo przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 53, 252, 568, 1222 i 1578), a także członkom rodziny tego pracownika pobierającym po nim rentę rodzinną przyznaną na podstawie wymienionych przepisów, przysługuje prawo do deputatu węglowego w ilości 1800 kg węgla kamiennego rocznie, w formie ekwiwalentu pieniężnego. Art. 74 ust. 3 stanowi, że świadczenie określone w ust. 1 przysługuje również emerytowi lub renciście, który pobiera emeryturę lub rentę z tytułu zatrudnienia w okresach równorzędnych z okresami zatrudnienia na kolei, oraz osobie, której przyznano kolejową emeryturę lub rentę w drodze wyjątku.

Jednocześnie zgodnie z dyspozycją art. 74 ust. 4, prawo do deputatu węglowego nie przysługuje jednak emerytowi lub renciście, jeżeli nie przysługiwało mu w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty.

W świetle powołanych przepisów, ekwiwalent za deputat węglowy jest świadczeniem wywodzącym się ze stosunku pracy na kolei, co oznacza, że przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy uzyskali świadczenie emerytalne lub rentowe na podstawie zatrudnienia kolejowego i już w trakcie zatrudnienia przysługiwało im prawo do deputatu węglowego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji właściwie zastosował wskazane powyżej przepisy art. 74 powołanej ustawy i uznał, że wnioskodawczyni przysługuje prawo do deputatu węglowego.

D. B. była zatrudniona na kolei w okresie od 23 września 1978 r. do 31 sierpnia 1995 r. w (...) Państwowych (...) w D. na stanowisku kasjera biletowo-bagażowego, następnie w okresie od 1 września 1995 r. do 31 grudnia 2004 r. w (...) Sp. z o.o. (...) Zakład (...) w W. na podstawie umowy agencyjnej — sprzedaż biletów i w okresie od 1 września 1995 r. do 31 lipca 1999 r. w (...) Sp. z o.o. (...) Zakładzie (...) w K. na podstawie umowy agencyjno-prowizyjnej jako sprzedawca biletów. Okresy te zostały zaliczone do uprawnień emerytalnych. Przez cały okres zatrudnienia w (...) wnioskodawczyni otrzymywała deputat węglowy.

Należy mieć również na względzie, że wnioskodawczyni, która osiągnęła wiek emerytalny, legitymuje się również stażem pracy na kolei wymaganym przez art. 40 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2018, poz.1270), niezbędnym do przyznania prawa do emerytury kolejowej. Ubezpieczona udowodniła bowiem okres składkowy i nieskładkowy wynoszący ponad 20 lat, w tym ponad 15 lat zatrudnienia na kolei.

Wnioskodawczyni jest więc byłym pracownikiem kolejowym. Była zatrudniona na kolei w okresie od 23 września 1978 r. do 31 grudnia 2004 r., początkowo na podstawie umowy o pracę, a następnie jako sprzedawca biletów kolejowych, wykonując taką samą pracę na podstawie umowy agencyjnej. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przyjęty do ustalenia kapitału początkowego ubezpieczonej w całości został ustalony w oparciu o okresy pracy kolejowej, tj. zarobki z lat 1978-1998, zaś okresy pracy kolejowej w wymiarze 15 lat, 8 miesięcy i 5 dni stanowią 100% okresów składkowych przyjętych do ustalenia tego wskaźnika. Wysokość emerytury wnioskodawczyni została więc ustalona w głównej mierze z tytułu okresów pracy na kolei. Sąd Okręgowy prawidłowo zauważył, że zwolnienie grupy osób nabywających prawo do emerytury na podstawie art. 24 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS, z wymogu wykazania się odpowiednio długim okresem ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia na kolei prowadziłoby do paradoksalnej sytuacji, że nawet stosunkowo krótki okres takiego zatrudnienia i pobierania w tym czasie ekwiwalentu stanowiłby o możliwości uzyskania ekwiwalentu po przejściu na emeryturę, której wysokość obliczono w oparciu o składkę odprowadzoną w części z tego okresu, a w pozostałej części z okresu poza koleją.

W sprawie bezsporne jest, że ubezpieczona, która spełniała warunki do przyznania prawa do emerytury kolejowej, otrzymywała deputat węglowy. Gramatyczna wykładnia powołanego powyżej przepisu art. 74 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 8 września 2000 r. jednoznacznie wskazuje, że prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie tego właśnie zatrudnienia, a nie jak twierdzi organ rentowy, wyłącznie na jego podstawie, otrzymali emeryturę lub rentę oraz którym prawo do deputatu przysługiwało w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty.

Podnoszone w apelacji zarzuty należy uznać za całkowicie bezzasadne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, ocenił dowody w sprawie i ustalił stan faktyczny oraz właściwie zastosował przepisy prawa materialnego uznając, że wnioskodawczyni przysługuje prawo do deputatu węglowego.

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.