Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy i Zamówień Publicznych w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 maja 2021 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko P. F.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 21 stycznia 2020 r., sygn. akt XV GC 3076/19

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie począwszy od dnia 14 sierpnia 2019 r. i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sadowi Rejonowemu dla m. st. Warszawy w Warszawie, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Bernard Litwiniec Anna Gałas Sylwia Paschke

Sygn. akt XXIII Ga 1634/20

UZASADNIENIE

Powód (...) sp. z o.o. w W. wniósł przeciwko pozwanemu P. F. pozew o zasądzenie 65.000 zł z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i 1.995,48 zł, w sumie 66.995,48 zł oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu podniesiono, iż dochodzona wierzytelność wynika z umowy pożyczki zawartej między stronami 6 września 2017 r. Wskazano, iż kwota 65.000 zł stanowi niespłaconą należność z tytułu kapitału, zaś na kwotę 1.995,48 zł składa się kwota 150 zł z tytułu odsetek umownych naliczonych w okresie obowiązywania umowy, kwota 1.645,48 zł z tytułu maksymalnych odsetek za opóźnienie naliczonych od niespłaconej kwoty kapitału od dnia następnego po terminie zapłaty ostatniej raty według harmonogramu (tj. od dnia 28 stycznia 2018 r.) do dnia wniesienia pozwu oraz kwota 200 zł z tytułu podjętych czynności windykacyjnych.

Pozew skutkował wydaniem nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Pozwany P. F. wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty, domagając się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powoda na rzecz strony pozwanej kosztów procesu. Ewentualnie, w przypadku uwzględnienia powództwa wniósł o nieobciążanie pozwanego kosztami procesu i rozłożenie kwoty objętej żądaniem pozwu na raty.

W uzasadnieniu pozwany nie kwestionował faktu zawarcia umowy pożyczki, podniósł natomiast, iż powód naruszył przy zawarciu umowy przepisy ustawy o kredycie konsumenckim. Pozwany wskazał w szczególności, że prowizja od udzielonej pożyczki w kwocie żądanej pozwem stoi w sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interes strony pozwanej, zaś z treści pozwu nie wynika, aby strony umowy uzgadniały indywidualnie wysokość prowizji od udzielonej pożyczki, nie wykazano też, by pożyczkobiorca miał jakikolwiek wpływ na jej wysokość. Pozwany zakwestionował również wysokość odsetek i twierdził, że odsetki określone w umowie, ze względu na ich wysokość, stanowią swoistą karę umowną.

Wyrokiem z dnia 21 stycznia 2020 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie zasądził od P. F. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. 66.995,48 zł z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwoty 65.000 zł (pkt I.) i zasądził od P. F. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. 8.767 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Wyrok został oparty na następujących ustaleniach faktycznych:

6 września 2018 r. P. F., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) jako pożyczkobiorca, zawarł z (...) sp. z o.o. w W. jako pożyczkodawcą umowę pożyczki nr (...). Przedmiotem umowy było udzielenie przez pożyczkodawcę pożyczki pożyczkobiorcy w ramach prowadzonej przez pożyczkobiorcę działalności gospodarczej, na zasadach i pod warunkami określonymi w umowie oraz regulaminie serwisu udostępnionym na stronie kredytmarket.com. Na mocy zawartej umowy oraz zaakceptowanego regulaminu (...) sp. z o.o. udzielił P. F. pożyczki pieniężnej na kwotę 65.000 zł na czas określony - 6 miesięcy. Kwota wypłaty wynosiła 63.375 zł, zaś wynagrodzenie pożyczkobiorcy 1.625 zł. Pożyczkobiorca zobowiązał się do spłaty pożyczki w 6 ratach określonych w harmonogramie spłat wraz z odsetkami umownymi w wysokości 9,5% w skali roku. W razie opóźnienia w spłacie pożyczki pożyczkobiorca uprawniony był do obciążenia pożyczkodawcy opłatą za wysłanie wezwania do zapłaty w kwocie 50 zł, za wysłanie ponownego wezwania do zapłaty w kwocie 100 zł oraz za wysłanie wezwania przedsądowego do zapłaty w kwocie 200 zł.

W przypadku opóźnienia pożyczkobiorcy w zapłacie jakichkolwiek należności, przekraczającego 3 dni robocze, zastrzeżono odsetki umowne w wysokości maksymalnych odsetek ustawowych za opóźnienie.

Do zawarcia umowy doszło w wyniku przyjęcia przez P. F. oferty złożonej przez pożyczkodawcę, za pośrednictwem Systemu Informatycznego (...) dostępnego pod adresem (...) Tożsamość pożyczkobiorcy została zweryfikowana po jego zalogowaniu się do serwisu.

(...) sp. z o.o. w W. wypłacił w dniu 7 września 2017 r. środki z tytułu udzielonej pożyczki na konto bankowe wskazane przez P. F., uwzględniając wynagrodzenie za wykonanie analizy zdolności kredytowej pożyczkobiorcy oraz udostępnienie konta umożliwiającego zawarcie umowy.

P. F. od grudnia 2017 r. przestał przestrzegać ustalonego harmonogramu spłat.

W związku z zaległościami w spłacaniu rat pożyczki, (...) sp. z o.o. wystawił na rzecz P. F. noty obciążeniowe z tytułu monitu w sprawie zaległości.

(...) sp. z o.o. ostatecznie wezwał P. F. do zapłaty kwoty 66.397,12 zł w piśmie doręczonym w dniu 30 kwietnia 2018 r.

Sąd Rejonowy zważył, że powództwo podlegało uwzględnieniu w całości. Na wstępie oceny prawnej wskazał, że stosownie do art. 720 § 1 k. c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Odnosząc się do zarzutów pozwanego, że w umowie powód zastosował niedozwolone klauzule umowne odnośnie konsumenta Sąd wskazał, że zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 126, poz. 715 ze zm.) w zw. z art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Natomiast umowa pożyczki z dnia 6 września 2017 r. została zawarta między powodem a pozwanym w ramach prowadzonych - przez każdą ze stron - działalności gospodarczych. W szczególności, okoliczność ta stwierdzona jest w treści samej umowy. Sąd Rejonowy wobec tego jednoznacznie skonstatował, że pozwany nie jest konsumentem w rozumieniu przedmiotowej ustawy, zawarta przez niego z powodem umowa ma charakter gospodarczy, a przepisy ustawy o kredycie konsumenckim nie mają do niej zastosowania. Z tych samych względów w okolicznościach sprawy nie będą miały również zastosowania art. 385 ¹ k.c. oraz art. 385 ² k.c. Tym samym wywodzone na tej podstawie zarzuty uznał za niezasadne.

Sąd Rejonowy dalej wskazał, że w przypadku umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami tj. w obrocie gospodarczym, nie funkcjonuje pojęcie klauzul niedozwolonych (klauzul abuzywnych), bowiem uznaje się, że podmioty uczestniczące w obrocie profesjonalnym posiadają wiedzę oraz doświadczenie, które gwarantuje im skonstruowanie takiej umowy, której postanowienia będą zadowalające dla obu stron. Sąd może badać postanowienia umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcami w kontekście art. 353 ¹ k. c., zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Sąd Rejonowy mając z kolei na uwadze art. 388 k.c. wskazał, że zarówno odsetki umowne ustalone w wysokości 9,5% w skali roku, jak i odsetki za opóźnienie przewidziane w wysokości maksymalnej, tj. 14% w skali roku, mieściły się w dopuszczalnych prawnie granicach.

Również z tego względu Sąd Rejonowy ocenił, jako niezasadny zarzut pozwanego, zgodnie z którym odsetki za opóźnienie przewidziane w umowie pożyczki miały stanowić - z uwagi na swoją wysokość - swoistą karę umowną.

Reasumując, w ocenie Sadu Rejonowego pozwany nie wykazał abuzywnego charakteru postanowień umowy pożyczki zawartej z powodem. Z powyższych względów Sąd Rejonowy uznał za uzasadnioną, obok roszczenia o należność z niespłaconej pożyczki, kwotę dochodzoną przez powoda z tytułu odsetek umownych naliczonych w okresie obowiązywania umowy, kwotę z tytułu odsetek za opóźnienie naliczonych od dnia 28 stycznia 2018 r. do dnia wniesienia pozwu oraz kwotę z tytułu podjętych czynności windykacyjnych.

Mając na uwadze powyższe, Sąd uwzględnił roszczenie powoda w całości, zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 66 995,48 zł, na którą składają się kwoty: 65.000 zł z tytułu niespłaconej pożyczki; 150 zł z tytułu odsetek umownych naliczonych w okresie obowiązywania umowy; 1.645,48 zł z tytułu maksymalnych odsetek za opóźnienie obliczonych od niespłaconej kwoty kapitału od dnia następnego po terminie zapłaty ostatniej raty według harmonogramu (tj. od dnia 28 stycznia 2018 r.) do dnia wniesienia pozwu oraz 200 zł z tytułu podjętych czynności windykacyjnych.

Sąd Rejonowy zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie na podstawie art. 481 § 1 k.c. kwoty 65.000 zł z tytułu niespłaconej pożyczki zgodnie z żądaniem powoda, naliczając je od dnia wniesienia pozwu - tj. od dnia 18 maja 2018 r. do dnia zapłaty.

Osobno Sąd Rejonowy odniósł się do wniosków pozwanego o nieobciążanie go kosztami procesu, stosownie do art. 102 k.p.c., ewentualnie o rozłożenie świadczenia na raty zgodnie z art. 320 k.p.c.

Odnośnie do odstąpienia od obciążania strony przegrywającej sprawę kosztami procesu poniesionymi przez jej przeciwnika procesowego, to Sąd Rejonowy powołując się na obszerne orzecznictwo wskazał, że jest możliwe jedynie w wypadkach szczególnie uzasadnionych, tj. wówczas, gdy z uwagi na okoliczności faktyczne konkretnej sprawy zastosowanie ogólnych zasad odpowiedzialności za wynik procesu byłoby sprzeczne z zasadą słuszności. Podstawą do takiej oceny może być zachowanie się strony w procesie, jak i jej sytuacja pozaprocesowa, przy czym zła sytuacja finansowa, stanowiąca podstawę do zwolnienia strony od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, nie wyczerpuje sama w sobie przesłanek zastosowania art. 102 k.p.c., a przepis ten, z uwagi na swój szczególny charakter, nie może być wykładany rozszerzająco i wyklucza uogólnienie. Natomiast wykazanie przesłanek zastosowania art. 320 k.p.c. ciąży na stronie, która chce skorzystać z możliwości rozłożenia świadczenia na raty. Sąd z urzędu nie jest zobowiązany do ustalenia sytuacji majątkowej i rodzinnej strony, podobnie jak co do zasady to nie Sąd, lecz strona ma obowiązek powoływać fakty i przedstawiać dowody (art. 3 k.p.c., art. 232 k.p.c.) i ją obciążają konsekwencje zaniedbań w tym zakresie (art. 6 k.c.).

Mając powyższe na względzie Sąd Rejonowy wskazał, że okoliczności wykazane przez stronę pozwaną nie stworzyły wystarczających podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c., ani też art. 320 k.p.c. Pozwany do dnia zamknięcia rozprawy nie przedstawił szczególnych okoliczności uzasadniających rozłożenie świadczenia na raty oraz odstąpienie od obciążenia go kosztami procesu.

W związku z powyższym o kosztach procesu orzeczono w oparciu o przepis art. 98 § 1 k.p.c., formułujący zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Apelację od tego wyroku wywiódł pozwany zaskarżając wyrok w całości. Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił:

1) Brak pozytywnego rozpatrzenia jego wniosku dotyczącego odroczenia rozprawy wyterminowanej na 21 stycznia 2020 r. pomimo dostarczonego uzasadnienia wraz z kopią biletu lotniczego.

2) Naruszenie przepisów postępowania, a to art. 320 k.p.c. poprzez zaniechanie rozłożenia na raty zasądzonej należności, pomimo iż w sprawie zachodził szczególnie uzasadniony wypadek ze względu na sytuację materialną pozwanego a także na jego sytuację zdrowotną.

3) Brak rozpatrzenia wniosku o zwolnienie od kosztów, który został przesłany wraz ze złożonym sprzeciwem do sądu przed wezwaniem do uzupełnienia braków formalnych.

Powołując się na te zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez rozłożenie zasądzonej wierzytelności na 16 miesięcznych rat w równych miesięcznych częściach płatnych z dołu do 18 każdego miesiąca poczynając od uprawomocnienia się wyroku lub poprzez rozłożenie zasądzonej wierzytelności na 6 rat płatnych w kwocie po 5.000 zł oraz 7 rata płatna w całości pozostałej wierzytelności płatnych z dołu do 18 każdego miesiąca poczynając od uprawomocnienia się wyroku. Wniósł też o zwolnienie od ponoszenia kosztów postępowania odwoławczego w całości w tym opłat sądowych.

W odpowiedzi na apelację pozwanego, pismem z dnia 19 lutego 2021 r. reprezentowana przez radcę prawnego spółka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W piśmie tym poinformowano Sąd Okręgowy, że po wniesieniu pozwu doszło do zmian po stronie powoda, mianowicie dnia 28 października 2020 r. na podstawie art. 562 § 1 k.s.h., art. 563 k.s.h. i art. 577 k.s.h. nastąpiło przekształcenie spółki (...) spółka akcyjna w spółkę (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok nie mógł się ostać ze względu na nieważność postępowania, z przyczyn określonych w art. 379 pkt 2 k.p.c., a konkretnie braku zdolności sądowej powoda i nadto braku umocowania pełnomocnika do reprezentowania strony powodowej.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnosząca pozew spółka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (KRS (...)) została wykreślona z Krajowego Rejestru Sądowego (dalej jako: Rejestr) w dniu 9 lipca 2019 r., a postanowienie w przedmiocie wykreślenia stało się prawomocne z dniem 14 sierpnia 2019 r. tj. przed wydaniem przez Sąd Rejonowy zaskarżonego wyroku zasądzającego roszczenie na rzecz tej spółki.

Jak wynika z treści wpisów w Rejestrze, to wykreślenie tej spółki miało miejsce w związku z przejęciem przez inną spółkę (...) spółka akcyjna (KRS (...)). Opis w Rejestrze jest następujacy: Uchwałą nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z dnia 19 lutego 2019 r. (Rep. A Nr (...)) nastąpiło połączenie w trybie art. 492 § 1 pkt 1) k.s.h. i art. 506 k.s.h. w zw. z art. 516 § 1 i 6 k.s.h., to jest przez przeniesienie całego majątku spółki pod firmą (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (adres: (...)-(...) W., ul. (...), REGON (...), NIP (...), KRS (...)) na spółkę (...) spółka akcyjna. (odpis pełny z Krajowego Rejestru Sądowego – k. 194 - 197).

Zgodnie z art. 492 § 1 pkt 1) k.s.h. połączenie spółek może być dokonane przez przeniesienie całego majątku spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przejmowaną) za udziały lub akcje, które spółka przejmująca wydaje wspólnikom spółki przejmowanej (łączenie się przez przejęcie). Jak natomiast stanowi art. 493 § 1 k.s.h. spółka przejmowana albo spółki łączące się przez zawiązanie nowej spółki zostają rozwiązane, bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, w dniu wykreślenia z rejestru. Przepis ten reguluje podstawowy skutek połączenia spółek, którym jest rozwiązanie spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego. Konsekwencją ustawową tego rozwiązania jest zgodnie z § 2 art. 493 k.s.h. to, że wpis połączenia do Rejestru wywołuje skutek wykreślenia spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, z uwzględnieniem art. 507. Wykreślenie spółki przejmowanej z Rejestru powoduje, że traci ona byt prawny i co oczywiste zdolność sądową, ponieważ przestaje być podmiotem praw i obowiązków.

Jak wynika z urzędowo potwierdzonych okoliczności faktycznych (wpisy w Rejestrze) oraz powołanych przepisów spółka, która wniosła pozew - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, jako spółka przejmowana utraciła zdolność sądową w wyniku połączenia ze spółką (...) spółka akcyjna, jako spółką przejmującą. Wynika to z utraty przez spółkę przejmowaną bytu prawnego (art. 493 § 1 w zw. z art. 492 § 1 pkt 1) k.s.h.) i powodującego, że przestała ona być osobą prawną (art. 64 § 1 k.p.c.).

Okoliczność utraty zdolności sądowej przez powoda miała miejsce prawomocnie w dniu 14 sierpnia 2019 r., tj. kilka miesięcy przed wydaniem zaskarżonego wyroku przez Sąd Rejonowy, a zatem zaskarżone rozstrzygnięcie zapadło w warunkach nieważności, ponieważ dotyczyło ono podmiotu nie istniejącego w chwili orzekania. Na marginesie tylko należy wskazać, że pełnomocnik powoda adwokat w swoim piśmie z dnia 17 września 2019 r. nie powołała się na te istotne okoliczności i nie złożyła Sądowi żadnych informacji, co do zmian po stronie powoda, co oznacza naruszenie zasady lojalności i reguł wynikających z art. 3 k.p.c. a także utrwalanie nieważności postępowania. Trzeba bowiem zauważyć, że w nagłówku owego pisma pełnomocnik adwokat posługiwała się firmą spółki przejmującej i jednocześnie nie przedłożyła umocowania do występowania w imieniu tego podmiotu a poprzednie jej pełnomocnictwo wygasło.

W sytuacji, w której w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji (...) Finanse spółka z ograniczoną odpowiedzialnością utraciła zdolność sądową, zasadne było zawieszenie postępowania (art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.) i podjęcie go z jej następcą prawnym, jako następcą procesowym po jego ustaleniu (art. 180 § 1 pkt 2 k.p.c.). Zaniechanie tych czynności spowodowało, że postępowanie przed Sądem pierwszej instancji było dotknięte nieważnością. W orzecznictwie przyjmuje się, że przyczyną tej nieważności jest to, że postępowanie było prowadzone z udziałem strony pozbawionej zdolności sądowej (art. 379 pkt 2 k.p.c., por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 1997 r., III CKN 39/97, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2001 r., I PKN 264/00, postanowienie Sadu Najwyższego z dnia 24 listopada 2017 r., I CZ 108/17). Można także rozważać, czy nieważność postępowania nie wynika z pozbawienia możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.) następcy procesowego strony, która utraciła byt prawny i tym samym także zdolność sądową, tj. w niniejszej sprawie - następcy prawnego i następcy procesowego – (...) spółki akcyjnej (aktualnie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością). W wyroku z dnia 4 marca 2016 r., I CSK 218/15 Sąd Najwyższy dobitnie stwierdził, iż jest oczywiste, że wykreślenie z rejestru spółki na skutek jej przejęcia przez inną spółkę powoduje, że utraciła ona tym samym zdolność sądową oraz że udzielone przez nią pełnomocnictwo procesowe wygasło (art. 35 k.c. oraz art. 64 § 1 i art. 96 k.p.c.). Także należyte umocowanie pełnomocnika do działania w imieniu strony stanowi jedną z bezwzględnych przesłanek procesowych, a brak należytego umocowania prowadzi do nieważności postępowania (art. 379 pkt 2 k.p.c.).

Sąd Okręgowy z uwagi na przepis art. 378 § 1 k.p.c. miał obowiązek z urzędu wzięcia pod uwagę nieważności postępowania niezależnie od tego, czy skarżący podniósł ten zarzut i niezależnie od ewentualnego wpływu przyczyny nieważności na treść wyroku. Jednocześnie należy wskazać, że Sąd II instancji nie miał prawnej możliwości naprawy wadliwości postępowania, które miało miejsce w I instancji. Sąd Rejonowy będzie zobowiązany do dokonania właściwych procesowo czynności, już wymienionych wyżej, będących konsekwencją zmian po stronie powodowej, które znajdują odzwierciedlenie w urzędowym Rejestrze.

Z racji nieważności postępowania przed Sądem I instancji konieczne było na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. w zw. z art. 379 pkt 2 k.p.c. uchylenie zaskarżonego wyroku, zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością począwszy od dnia 14 sierpnia 2019 r. tj. dnia prawomocnego wykreślenia powoda z Rejestru i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, a stosownie do treści art. 108 § 2 k.p.c., rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego.

Bernard Litwiniec Anna Gałas Sylwia Paschke