Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 marca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Radomiu IV Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Grzegorz Wójtowicz

Sędziowie: SO Elżbieta Kołodyńska

SO Joanna Kaczmarek-Kęsik (sp.)

Protokolant: st. sekr. Sąd. Magdalena Żuchowska

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2014 roku w Radomiu

na rozprawie

sprawy z wniosku Gminy J.

z udziałem I. B. , P. G. , Z. G. , W. M. , Skarbu Państwa - Starosty (...)

o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie

na skutek apelacji P. G.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Radomiu

z dnia 31 października 2012 roku sygn. akt I Ns 1156/05

postanawia:

1.sprostować niedokładność pisarską w zaskarżonym postanowieniu w ten sposób, że

po słowach "z udziałem" wpisać dodatkowo (...);

2.zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I (pierwszym) i oddalić wniosek;

3.oddalić apelację w pozostałej części;

4.nakazać ściągnąć od Gminy J. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Radomiu 160 (sto sześćdziesiąt) złotych tytułem brakującej opłaty od apelacji.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 31 października 2012 roku Sąd Rejonowy w Radomiu stwierdził, że Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie z dniem 31 grudnia 1983 r. własność nieruchomości składającej się z działek położonych we wsi W., gmina J., powiat (...), oznaczonych numerami: (...) o powierzchni 0,3783ha oraz nr (...) o powierzchni 0,0904ha i (...) o powierzchni 0,0013 ha, które objęte są księgą wieczystą (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Radomiu VI Wydział Ksiąg Wieczystych, jak również działek położonych we wsi K., gmina J., powiat (...), oznaczonych numerami: (...) o powierzchni 0,0111 ha, (...) o powierzchni 0,0031 ha, (...) o powierzchni 0,0002 ha, które objęte są księgą wieczystą (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Radomiu VI Wydział Ksiąg Wieczystych, które to działki zostały przedstawione na mapie z dnia 28 grudnia 2011 r. sporządzonej przez geodetę uprawnionego J. N. zaewidencjonowanej w (...) Ośrodku (...) w R. w dniu 10 lutego 2012 r. za numerem (...)-61/11. Ponadto Sąd Rejonowy oddalił wniosek o zasiedzenie w części dotyczącej działek oznaczonych numerami: (...) o powierzchni 0,0330 ha i (...) o powierzchni 0,0645 ha położonych we wsi K., gmina J.. Sąd nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Radomiu od Gminy J. kwotę 4.609,78 zł tytułem nieuiszczonych wydatków związanych z opinią biegłego i orzekł, że w pozostałym zakresie wnioskodawca oraz uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia:

Nieruchomość oznaczona w ewidencji gruntów jako działka nr (...) zapisana jest w ewidencji gruntów jako działka o powierzchni 0,4200 ha położona we wsi W.. Oznaczona jest jako droga, zaś jako posiadacz samoistny wpisana jest Gmina J.. Powierzchnia działki nr (...) wskazana w ewidencji gruntów jest nieprawidłowa. Działka nr (...) ma w rzeczywistości powierzchnię 0,3783 ha, co wynika z dokładniejszych pomiarów. Droga ta istniała już w latach 30 - tych ubiegłego wieku. Była do droga piaszczysta, z której korzystali mieszkańcy wsi. Do chwili obecnej z drogi korzystają (...), aby dojechać do przysiółka Z., łączy ona również gminę J. z gminą S.. Jest wyraźnie wyodrębniona na gruncie, w niektórych miejscach jest wysypana szlaką. Droga była już oznaczona na mapie wsi W. z 1864 r. z okresu pouwłaszczeniowego. Na gruncie droga składa się zarówno z działki nr (...) położonej we wsi W., jak i części działek przyległych położnych zarówno w K. jak i W.. Przy założeniu ewidencji gruntów obrębu W. w 1963 r. droga oznaczona była numerami (...) (rów i droga) o łącznej powierzchni 0,52 ha. Działka nr (...) była wykazywana na mapach jako droga o szerokości 4 m, zaś na dalszym odcinku drogi działka nr (...) była wykazywana jako droga o szerokości 7 m. Droga była zapisana w ewidencji gruntów na Skarb Państwa. Podczas aktualizacji granic wsi W. w 1988 r.- operat (...)połączono działki sąsiadujące (...)(rów i drogę) i oznaczono numerem (...)o powierzchni 0,42 ha, zmniejszając tym samym powierzchnię drogi. Działka nr (...) została zapisana w ewidencji gruntów na Gminę J. jako posiadacza samoistnego. Nie wpisano do ewidencji działki nr (...) o powierzchni 0,16 ha wykazywanej na mapach jako rów o szerokości 3 m przylegający do działki nr (...). Z przedmiotową drogą sąsiaduje działka nr (...) stanowiącą własność W. M., a na dalszym odcinku działka nr (...) należąca do I. B.. Od strony drogi asfaltowej W. - K. wjazd na drogę jest wysypany szlaką. Po drugiej stronie drogi znajdują się grunty wsi K.. Do drogi przylegają działki oznaczone numerami (...) należące do P. G. oraz działka nr (...) (rów o szerokości 2 metrów) zapisany na Wojewódzki Zarząd Melioracji i (...) Oddział w R. Inspektorat w B.. Na działce P. G. (...) znajdującej się przy drodze asfaltowej W. – K. usytuowany jest niewykończony budynek mieszkalny. Wzdłuż drogi biegnie rów w działce nr (...) w kierunku północnym, od działki nr (...) stanowiącej rów. Obecnie rów jest zasypany ściółką, liśćmi, gałęziami. Spór o część drogi rozpoczął się z Z. G. około 2005 r. o część gruntu od strony działki nr (...). Gmina dała materiał, a mieszkańcy w czynie społecznym wyrównali część drogi. Z. G. zasypała częściowo przydrożny rów i przepust. Przyorywała część drogi do swojego gruntu. Na skutek blokowania udrożnienia rowu, w okresie opadów deszczu woda nie ma opływu, zalewane są sąsiednie działki, zaś droga w tym miejscu staje się nieprzejezdna. Mieszkańcy wjeżdżają więc na przyległe do drogi po drugiej stronie grunty W. M.. W okresie od 2008 do listopada 2010 r. P. G. budował etapami ogrodzenie, aby mieszkańcy wsi nie wjeżdżali na działkę nr (...). Wyrokiem z dnia 27 października 2011 r. w sprawie VII C (...) Sąd Rejonowy w Radomiu orzekł przywrócenie Gminie J. współposiadania drogi gruntowej biegnącej od drogi asfaltowej w kierunku północnym na długości 85 m o szerokościach w różnych punktach 4,47m, 3,60 m, 3,15m. Na wniosek Starosty P. postanowieniem Wójta Gminy J. z dnia 25 lipca 2005 r. wszczęte zostało postępowanie rozgraniczeniowe dotyczące ustalenia przebiegu granicy między obrębami W. i K. na odcinku od punktu 37 do punktu 41, tj. pomiędzy działkami nr (...) stanowiącej własność I. B., (...) będącej we władaniu Gminy J. położonymi we wsi W. a działkami nr (...) stanowiącymi własność Z. G. oraz nr (...)będącymi we władaniu Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i (...) Oddział w R. Inspektorat w B.. Decyzją z dnia 26 stycznia 2006 r. Wójt Gminy J. orzekł o rozgraniczeniu obrębów wsi W. i K. na odcinku od punktu 37 do punktu 41. Decyzją z dnia 12 czerwca 2007 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w R. stwierdziło nieważność decyzji Wójta Gminy J. z dnia 26 stycznia 2006 r., wskakując, że została wydana z rażącym naruszeniem art. 33 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne oraz przepisów rozporządzenia w sprawie rozgraniczenia nieruchomości. W 2002 r. I. B. zgodziła się odsprzedać Gminie J. z działki stanowiącej jej własność oznaczonej numerem (...) pas gruntu z przeznaczeniem na drogę. Wydzielona działka została oznaczona w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni 0,1443 ha. Sąd Rejonowy ustalił, że istniejąca na gruncie droga do przysiółka Z. zajmuje działki położone we wsi W. oznaczone numerami: (...) o powierzchni 0,3783ha, (...) o powierzchni 0,0904 ha, (...)o powierzchni 0,0013 ha, (...) o powierzchni 0,1443 ha, oraz położone we wsi K., gmina J., oznaczone numerami: (...) o powierzchni 0,0111ha, (...) o powierzchni 0,0031 ha, (...)o powierzchni 0,0002 ha. Razem powierzchnia zajmowana przez drogę wynosi 0,6287 ha. Istniejące na gruncie rowy odwadniające stanowią sieć rowów melioracyjnych zarówno melioracji podstawowej jak i szczegółowej. Rowy te są istotną częścią systemu melioracyjnego. Zajęta pod drogę działka nr (...) stanowi własność I. B. na podstawie umowy darowizny z dnia 22 maja 1997 r. Objęta jest księgą wieczystą (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Radomiu VI Wydział Ksiąg Wieczystych. Działki nr (...) o powierzchni 0,0904 ha i (...) o powierzchni 0,0013 ha powstały z wydzielenia ich z działki nr (...) o powierzchni 0,8430 ha, stanowiącej własność W. M. na podstawie umowy przekazania własności i posiadania gospodarstwa rolnego z dnia 13 maja 1980 r. i objętej księga wieczystą (...). Działka nr (...) odpowiada działkom o poprzednich numerach (...). Działka nr (...) powstała z podziału działki nr (...) o powierzchni 0,47 ha, działki nr (...) o powierzchni 0,0031 ha i (...) o powierzchni 0,0002 ha powstały z podziału działki nr (...), stanowiącej własność P. G. na podstawie umowy darowizny z dnia 6 października 2006 r. objętej księgą wieczystą (...). Działka nr (...) o powierzchni 0,3783 ha odpowiada działce nr (...) o powierzchni 0,42 ha ujawnionej w rejestrze gruntów wsi W.. Różnica powierzchni wynika z dokładniejszych pomiarów. W ocenie Sądu, zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala na przyjęcie, że co najmniej od 1963r., kiedy został założony operat ewidencji gruntów i budynków dla tego okręgu przedmiotowa droga wpisana w dokumentacji traktowana była jako dobro ogólno-publiczne. Wnioskodawca Gmina J. wniosła również o zasiedzenie rowów oznaczonych jako działki nr (...) położonych we wsi K., gmina J.. W ocenie Sądu wnioskodawczyni nie przedstawiła jednak wystarczających dowodów na to, aby uznać, że rowy te były w posiadaniu jednostek państwowych, a następnie jednostek samorządu terytorialnego, aby jednostki te udrażniały rowy i przepusty. Nie wykazała, aby rowy te stanowiły urządzenie drogowe. Zdaniem Sądu Rejonowego Skarb Państwa od co najmniej od 1963r. roku był posiadaczem przedmiotowej drogi. Operat ewidencji gruntów i budynków dla obrębu W. nr(...) sporządzany był w latach 1958-1962 i zarejestrowany został w Ośrodku (...) w 1963r. Droga została wówczas oznaczona jako działka nr (...) i oznaczona na mapach jako droga lokalna, znajdująca się we władaniu Skarbu Państwa. Traktowana była jako dobro ogólno - publiczne. W 1986 r. działce nadano nowy numer (...) w wyniku aktualizacji ewidencji gruntów i budynków dla tego samego obrębu. Okoliczność, w jaki sposób doszło do objęcia rzeczy w samoistne posiadanie przez posiadacza, nie ma w tym przepadku wpływu na możliwość nabycia przez niego własności przez zasiedzenie. W ocenie Sądu, biorąc pod uwagę fakt, że w dokumentacji droga ta jako droga powszechnego użytku pojawiła się w 1963 r., tj. od czasu założenia ewidencji gruntów, od końca 1963 r. należy przyjąć bieg początku zasiedzenia. W tym okresie nikt nie kwestionował władztwa Skarbu Państwa, ani nie żądał wydania pasa gruntu zajętego przez drogę. W świadomości lokalnej społeczności przedmiotowa droga była i jest drogą publiczną. Zdaniem Sądu Rejonowego, Skarb Państwa może być traktowany jako posiadacz samoistny w złej wierze zaś termin zasiedzenia wynosi lat 20 na podstawie art.172 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 1990r, zatem upłynął on 31 grudnia 1983 roku.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał przepis art.172 k.c.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. oraz art. 83 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz. U. nr 167, poz. 1398 ze zm.).

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł P. G., zaskarżając postanowienie w punkcie I uwzględniającym wniosek o zasiedzenie i IV orzekającym o kosztach postępowania. Zarzucił, iż zaskarżone postanowienie jest dla niego krzywdzące, sentencja postanowienia w zestawieniu z uzasadnieniem jest sprzeczna i niezrozumiała, a powołane argumenty wzajemnie się wykluczają przecząc tezie zasiedzenia w formie określonej w punkcie I postanowienia. Ponadto podniósł, iż zgromadzone dowody nie zostały przez Sąd ocenione bezstronnie. Zdaniem skarżącego, droga znajdowała się pomiędzy działką o nr obecnym (...)w W. a rowem o nr ew. (...) w K.. Działka ta nazwana drogą służyła mieszkańcom przysiółka Z. jako dojazd do uprawiania ich pól. Natomiast droga z działki położonej w K. została zrobiona jako dojazd do nieruchomości w C. przez matkę skarżącego. P. G. zarzucił Sądowi błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, iż nikt nie występował o wydanie nieruchomości, gdyż w latach 1963-1983 prywatna droga na długości działek (...), którą wydzieliła matka skarżącego, nie była nigdzie uwidoczniona a żaden organ administracyjny nie był jej posiadaczem dlatego brak było podstaw do występowania o wydanie tej drogi. Podniósł, iż nie ustalono jaka część drogi leży we wsi K.. Ponadto zarzucił, iż Sąd nie podał w oparciu o jaki operat rozgraniczeniowy wydał przedmiotowe orzeczenie oraz pominął okoliczności wskazujące na próbę przejęcia własności skarżącego poprzez przestawienie granicy.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę postanowienia w zaskarżonej części i oddalenie wniosku w całości ewentualnie o jego uchylenie w zaskarżonej części i w tym zakresie o przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz P. G. kosztów postępowania według norm przepisanych

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna o ile dotyczy punktu I (pierwszego) zaskarżonego postanowienia uwzględniającego wniosek o zasiedzenie.

Sąd Rejonowy uwzględniając wniosek o zasiedzenie ustalił, że istniejąca na gruncie droga do przysiółka Z. zajmuje działki położone we wsi W. oznaczone numerami: (...) o powierzchni 0,3783ha, nr (...) o powierzchni 0,0904 ha, (...) o powierzchni 0,0013 ha, nr (...) o powierzchni 0,1443 ha oraz położone we wsi K., gmina J., oznaczone numerami: (...) o powierzchni 0,0111ha, (...) o powierzchni 0,0031 ha, (...) o powierzchni 0,0002 ha. Zajęta pod drogę działka nr (...) stanowi własność I. B. na podstawie umowy darowizny z dnia 22 maja 1997 r. Objęta jest księgą wieczystą Kw nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Radomiu VI Wydział Ksiąg Wieczystych. Działki nr (...) o powierzchni 0,0904 ha i nr (...) o powierzchni 0,0013 ha powstały z wydzielenia ich z działki nr (...) o powierzchni 0,8430 ha, stanowiącej własność W. M. na podstawie umowy przekazania własności i posiadania gospodarstwa rolnego z dnia 13 maja 1980 r. i objętej księgą wieczystą Kw nr (...). Działka nr (...) powstała z podziału działki nr (...) o powierzchni 0,47 ha, działki nr (...) o powierzchni 0,0031 ha i (...)o powierzchni 0,0002 ha powstały z podziału działki nr (...), stanowiącej własność P. G. na podstawie umowy darowizny z dnia 6 października 2006 r. objętej księgą wieczystą Kw nr (...). Działka nr (...) o powierzchni 0,3783 ha odpowiada działce nr (...) o powierzchni 0,42 ha ujawnionej w rejestrze gruntów wsi W.. Różnica powierzchni wynika z dokładniejszych pomiarów. Działka nr (...) powstała z działek o nr ew. (...)podczas aktualizacji granic wsi W. w 1988 r. Natomiast przy zakładaniu ewidencji gruntów obrębu W. w 1963 r. droga oznaczona była numerami (...)(rów i droga) o łącznej powierzchni 0,52 ha. Działka nr (...) była wykazywana na mapach jako droga o szerokości 4 m, zaś na dalszym odcinku drogi działka nr (...) była wykazywana jako droga o szerokości 7 m. Droga była zapisana w ewidencji gruntów na Skarb Państwa. Droga ta istniała już w latach 30-tych ubiegłego wieku jako droga gruntowa, piaszczysta z której korzystali mieszkańcy wsi. Droga była uwidoczniona na mapach pochodzących z końca XIX wieku a znajdujących się obecnie w Archiwum Państwowym w R. i przebiegała przez grunty prywatne w obrębie granicy między wsią K. i wsią W. (k. 962). Zatem nieruchomość objęta wnioskiem o zasiedzenie ma szczególny charakter. Służy mieszkańcom wsi jako droga o charakterze ogólnodostępnym. Rodzaj tej nieruchomości decyduje o publicznym korzystaniu z niej przez nieograniczoną liczbę osób.

Tymczasem podstawową przesłanką zasiedzenia jest samoistne posiadanie nieruchomości. W świetle art. 336 k.c. posiadaczem samoistnym jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel. Posiadanie samoistne jest stanem faktycznym przejawiającym się we władztwie nad rzeczą oraz woli władania rzeczą dla siebie. Władztwo nad rzeczą występuje wówczas, gdy dana osoba znajduje się w sytuacji pozwalającej jej na korzystanie z rzeczy w taki sposób, w jaki mogą to czynić osoby, którym przysługuje do rzeczy określone prawo, przy czym wystarczy sama możliwość korzystania z rzeczy. O możliwości korzystania z rzeczy można mówić wówczas, gdy władający może używać rzeczy, pobierać z niej pożytki, przekształcać, a nawet ją zniszczyć. Zakres potencjalnego korzystania z rzeczy jest najszerszy przy posiadaniu samoistnym i odpowiada on wówczas treści prawa własności. Wola władania rzeczą dla siebie przejawia się w podejmowaniu wielu czynności wskazujących na to, że posiadacz traktuje faktyczny stosunek do rzeczy jako własną, z reguły nieograniczoną sferę dyspozycji. O posiadaniu i jego postaci decyduje wyłącznie sposób władania rzeczą (por. uzasadnienie uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2007 roku, III CZP 30/07, OSNC 2008/5/43).

Wnioskodawca w sprawie niniejszej podnosił, iż będąca przedmiotem sprawy nieruchomość jest wykorzystywana jako droga ogólnodostępna. Korzystają z niej mieszkańcy wsi przy dojeżdżaniu do swoich pól oraz mieszkańcy przysiółka Z.. Zatem brak jest podstaw do twierdzenia, iż posiadanie tej nieruchomości przez Skarb Państwa miało charakter posiadania właścicielskiego. Było to posiadanie w interesie ogólnym, dla dobra innych. W sprawie niniejszej władanie nieruchomością przez Skarb Państwa miało zatem charakter władztwa publicznego, sprawowanego pro publico bono. Nie było posiadaniem rzeczy dla siebie, która to postać władztwa jest nieodzownym warunkiem prowadzącym do nabycia własności przez posiadacza w drodze zasiedzenia. Również posiadanie Gminy J. nie miało charakteru posiadania samoistnego lecz władztwa publicznego. Znamiennym jest, iż Sąd Rejonowy w Radomiu w sprawie VII C (...)przywrócił Gminie J. jedynie współposiadanie drogi, wobec tego, iż korzystała z niej nieograniczona liczba osób.

Sąd Okręgowy w całości podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 maja 2012 roku ICSK 408/11 (Lex nr 1168865) oraz w uzasadnieniu uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2007 roku III CZP 30/07 (OSNC 2008/5/43,) zgodnie z którym władanie nieruchomością dla dobra innych określane mianem władztwa publicznego nie spełnia wymogu przesłanki zasiedzenia, jaką jest charakter posiadania właścicielskiego, a tym samym nie może doprowadzić władającego nieruchomością do nabycia w tym trybie własności.

Wobec tego, że w sprawie niniejszej Skarbowi Państwa nie można przypisać posiadania samoistnego przedmiotowej nieruchomości wniosek o zasiedzenie podlegał oddaleniu.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 386§1 w zw. z art. 13§2 k.p.c. orzeczono jak w pkt 1 postanowienia.

Apelacja w zakresie dotyczącym kosztów postępowania podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. Wnioskodawca został obciążony przez Sąd pierwszej instancji kosztami związanymi z jego udziałem w sprawie. Skarżący natomiast nie był reprezentowany przez pełnomocnika, nie poniósł wydatków w toku postępowania ani opłat sądowych, od których był zwolniony zatem brak było podstaw do zasądzenia od wnioskodawcy kosztów na rzecz skarżącego.

Wobec uwzględnienia apelacji, Sąd Okręgowy opłatą od apelacji, od której uczestnik P. G. był zwolniony obciążył wnioskodawczynię na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010r., nr 90, poz.594 ze zm.) w zw. z art. 520§2 i art. 108§1 k.p.c.