Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II AKzw 2204/18

Uzasadnienie postanowienia z dnia 16 stycznia 2019 r.

Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zawierciu z dnia 5 kwietnia 2018 r, sygn. akt II K 133/18, K. R. skazany został za popełnienie w dniu 10 grudnia 2017 r. przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. na karę 9 miesięcy pozbawienia wolności, a ponadto na mocy art. 42 § 3 k.k. oraz art. 43a § 2 k.k. orzeczono wobec niego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio oraz świadczenie pieniężne w wysokości 10.000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Obrońca skazanego radca prawny G. S. wniósł o udzielenie K. R. zezwolenia na odbywanie wymienionej wyżej kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Sąd Okręgowy w Częstochowie postanowieniem z dnia 13 listopada 2018 r., sygn. akt III Kow 1628/18, nie uwzględnił wniosku i nie udzielił zezwolenia na odbycie rzeczonej kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego.

Zażalenie na to postanowienie wniosła obrońca skazanego radca pr. A. B. zaskarżając je w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego, a to:

-

art. 106 k.k. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji uznanie, że dopuszczalne jest uwzględnienie w niniejszej sprawie poprzedniej karalności skazanego, która uległa zatarciu z mocy prawa;

-

art. 43la k.k.w. poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji uznanie, że poprzednia karalność skazanego, zatarta z mocy prawa, stanowi wystarczającą okoliczność uzasadniającą odmowę udzielenia skazanemu zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, podczas gdy z powyższego przepisu wynika odmienny wniosek.

Powołując się na te zarzut obrońca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez udzielenie skazanemu zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie okazało się częściowo zasadne, co spowodowało konieczność uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Nie był zasadniczo trafny zarzut naruszenia przepisu art. 106 k.k. poprzez nieprawidłowe uwzględnianie przez Sąd Okręgowy poprzedniej karalności skazanego K. R.. Z danych o karalności (k. 30 akt sprawy) wynika, że zarządzono wykonanie kary 3 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej wobec skazanego wyrokiem Sądu Rejonowego w Zawierciu z dnia 21 września 2010 r., sygn. akt VI K 589/10, której wykonanie było pierwotnie warunkowo zawieszone. Oznacza to, że do zatarcia skazania w przypadku tej kary nie stosuje się unormowań art. 76 k.k., lecz zastosowanie znajduje przepis ogólny z art. 107 § 1 k.k., a zatem zatarcie skazania tej pierwszej kary 3 miesięcy pozbawienia wolności winno generalnie nastąpić z mocy prawa z upływem 10 lat od jej wykonania, tj. od dnia 25 czerwca 2012 roku, kiedy to zakończono ją odbywać w systemie dozoru elektronicznego. Drugie ze skazań K. R. (wyrokiem S.R. w Zawierciu z dnia 23 lutego 2011 r., sygn. akt VI K 893/10, za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. i z art. 244 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 3 lata, z orzeczeniem trzyletniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych) figuruje nadal w jego danych o karalności zapewne ze względu na treść przepisu art. 108 k.k. stanowiącego, że w przypadku skazań za przestępstwa nie pozostające w zbiegu, dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań. Rzecz jednak w tym, że przepis art. 108 k.k. stosuje się do zatarcia skazań na kary z warunkowym zawieszeniem ich wykonania dopiero od dnia 1 lipca 2015 r., tj. od wejścia w życie ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 396), a z przepisu art. 21 tejże ustawy wynika, że wprowadzone przez nią przepisy dotyczące zatarcia skazania stosuje się, o ile nie upłynął okres zatarcia skazania przed jej wejściem w życie. W przypadku drugiego skazania K. R. nie jest jasne, czy ten okres upłynął, bo chociaż okres próby i dalszych 6 miesięcy, w ciągu których nie zarządzono wykonania warunkowo zawieszonej kary upływał z dniem 3 września 2014 r., to nie wiadomo, czy np. ze względu na okoliczności wymienione w art. 76 § 2 k.k. w brzmieniu sprzed 1 lipca 2015 r. okres zatarcia skazania nie uległ wydłużeniu (np. z powodu późniejszego zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu – stosownie do art. 43 § 3 k.k.). W odniesieniu do pierwszego z zarzutów podniesionych w zażaleniu należy więc stwierdzić, że sąd I instancji słusznie wziął pod uwagę uprzednie skazanie K. R. za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności, którą skończył odbywać w systemie dozoru elektronicznego w dniu 25 czerwca 2012 r., jednakże uwzględniając także drugie skazanie wyrokiem z dnia 23 lutego 2011 r., na które powołano się w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, sąd meriti winien najpierw wyjaśnić, czy i dlaczego nie doszło do zatarcia tego drugiego skazania.

Przechodząc do zasadniczego zarzutu podniesionego w środku odwoławczym, który sprowadza się nie tyle do naruszenia przepisu prawa materialnego tj. art. 43la k.k.w., co do błędnego ustalenia przez sąd I instancji, że nie zachodzą wszystkie przesłanki określone tym przepisem, uzasadniające udzielenie wnioskowanego zezwolenia, stwierdzić należy, że zaskarżone orzeczenie wraz z jego uzasadnieniem nie okazały się przekonujące, a postępowanie przed sądem meriti nie było w tym zakresie wyczerpujące.

Nie ulega wątpliwości, że w odniesieniu do K. R. spełnione zostały formalne warunki udzielenia zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, co potwierdził też sąd I instancji. Powodem, dla którego Sąd Okręgowy w Częstochowie nie udzielił zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego było niespełnienie, w ocenie sądu I instancji, tzw. materialnoprawnej przesłanki niezbędnej do wyrażenia zgody na dozór, ujętej w przepisie art. 43la § 1 pkt 2) k.k.w., sprowadzającej się do stwierdzenia, że odbycie kary w tym systemie będzie wystarczające do osiągnięcia celów kary. W odniesieniu do osób, które nie rozpoczęły jeszcze odbywania kary, przesłanka ta znajduje swe uszczegółowienie w przepisie art. 43la § 2 k.k.w. stanowiącym, że udzielenie zezwolenia takim osobom jest możliwe, jeżeli względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym.

Zachowując w polu uwagi okoliczności podniesione w uzasadnieniu zażalenia wniesionego na korzyść skazanego trzeba zauważyć, że rozważając, czy w odniesieniu do K. R. spełniona została wymieniona wyżej materialnoprawna przesłanka udzielenia zezwolenia na dozór elektroniczny, mająca w znacznej mierze charakter oceny, sąd I instancji dokonał tejże oceny nieco jednostronnie, koncentrując się na okolicznościach przemawiających na niekorzyść skazanego i nie odnosząc się z większą wnikliwością do czynników dla niego korzystnych.

Oczywistym, istotnym przeciwwskazaniem do uwzględnienia wniosku od dozór elektroniczny był fakt, że K. R. był w przeszłości skazany za popełnienie przestępstwa z art. 178a § 1 k.k. i odbył wymierzoną za nie karę 3 miesięcy pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, po czym dopuścił się ponownie popełnienia podobnego przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego pod wpływem alkoholu, za co wymierzono mu karę 9 miesięcy bezwzględnego pozbawienia wolności. Niemniej jednak, jak już wskazano, nie jest pewne, czy można powoływać się na trzykrotną, czy jedynie na dwukrotną karalność skazanego, a nadto nie można całkowicie pominąć okoliczności, że poprzednie, pierwsze przestępstwo popełnione było ponad siedem lat wcześniej niż występek ostatni, a kara za nie orzeczona została wykonana ponad pięć lat temu, co uprawniało nawet skazanego, przed popełnieniem ostatniego przestępstwa, do składania wniosku o wcześniejsze zatarcie skazania na podstawie przepisu art. 107 § 2 k.k. Ta znaczna odległość czasowa pomiędzy poszczególnymi występkami skazanego nakazuje bardziej wnikliwie badać, jaka jest aktualna sytuacja i postawa życiowa skazanego, co pozwoliłoby stwierdzić, czy faktycznie grozi z jego strony niebezpieczeństwo popełnienia kolejnego przestępstwa i czy wykazuje on przejawy znaczącego stopnia demoralizacji (przesłanki z art. 43la § 2 k.k.w.). Ze sprawozdania z wywiadu kuratorskiego, znajdującego się w aktach sprawy wynika, że u skazanego doszło w pewnym stopniu do stabilizacji życiowej – pracuje, mieszkając u rodziców partycypuje w kosztach utrzymania, pozostaje w związku partnerskim i cieszy się pozytywną opinią w miejscu zamieszkania. Ponadto, jak wynika z jego słów oraz twierdzeń zawartych w uzasadnieniu zażalenia, stroni on obecnie od alkoholu i stosuje się do orzeczonego dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, w związku z czym sprzedał samochód. Twierdzenia te wymagają jednak weryfikacji w drodze przeprowadzenia bardziej aktualnego wywiadu środowiskowego przez kuratora sądowego. Nadto podniesiono, że skazany rzetelnie realizuje z własnych zarobków ratalne spłaty, w kwotach po 1000 zł miesięcznie, zasądzonego od niego ostatnim wyrokiem świadczenia pieniężnego, co powinno podlegać weryfikacji w sądzie wykonania wyroku i może świadczyć przeciwko powoływanemu w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia znacznemu stopniu demoralizacji skazanego oraz lekceważeniu przez niego orzeczeń sądowych.

Jeśliby wskazane ostatnio okoliczności znalazły potwierdzenie w rzeczywistości, konieczne stanie się ponowne, bardziej wnikliwe rozważenie, czy w odniesieniu do osoby skazanego K. R. nie byłoby wskazane, spoglądając także przez pryzmat celów kary, zwłaszcza tych, które ma osiągnąć wobec osoby skazanego wdrażając go do bezwzględnego obowiązku przestrzegania porządku prawnego, udzielenie zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego, co jest wszakże przewidzianą przepisami prawa formą wykonania bezwzględnej kary pozbawienia wolności. W przypadku stwierdzenia takiej możliwości, niezbędne byłoby z kolei uzyskanie bardziej aktualnego i bardziej uproszczonego, niż znajdujący się w aktach sprawy, harmonogramu okresów, w których skazany w trakcie elektronicznego dozoru mógłby opuszczać miejsce zamieszkania celem wykonywania pracy zarobkowej.

Dlatego wobec stwierdzenia, że w aktualnym stanie sprawy zaskarżone postanowienie nie może zostać utrzymane w mocy, a z uwagi na konieczność przeprowadzenia szeregu czynności procesowych, o których była mowa wyżej, w zasadzie całe postępowanie w przedmiocie wniosku o udzielenie zgody na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego winno zostać powtórzone, nie przesądzając ostatecznego rozstrzygnięcia, sąd odwoławczy uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania w I instancji Sądowi Okręgowemu w Częstochowie.

Z.:

1.  odpisy postanowienia wraz z uzasadnieniem doręczyć skazanemu, obrońcy oraz Prok. Reg. w Katowicach;

2.  zwrócić akta sprawy.

Katowice, 23 stycznia 2019 r.