Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2021 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący SSR (del.) Kamil Gołaszewski

Protokolant Katarzyna Konarzewska

po rozpoznaniu 9 kwietnia 2021 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa B. J.

przeciwko (...) Towarzystwo (...) SA w W.

o zapłatę

I.  zasądza od (...) Towarzystwo (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz B. J. kwotę 180 000 zł (sto osiemdziesiąt tysięcy złotych) wraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 2 marca 2018 roku do dnia zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie oddala powództwo;

III.  zasądza od (...)Towarzystwo (...)Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz B. J. kwotę 13 425,30 zł (trzynaście tysięcy czterysta dwadzieścia pięć złotych trzydzieści groszy) tytułem kosztów procesu, w tym 5 028,55 zł (pięć tysięcy dwadzieścia osiem złotych pięćdziesiąt pięć groszy) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

sygn. XXV C 844/19

UZASADNIENIE

Sąd uwzględnił żądanie zasądzenia od pozwanego (...)Towarzystwo (...) na Życie SA w W. na rzecz B. J. dochodzonej pozwem z 24 grudnia 2018 roku kwoty 180 000 zł, oddalając, jako przedawnione, żądanie zasądzenia odsetek za okres do 1 marca 2018 roku.

Podstawą uwzględnienia żądania jest przyjęcie, że strony nie zawarły skutecznej umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...), na skutek niedoręczenia powódce, będącej konsumentem, ogólnych warunków ubezpieczenia przed zawarciem umowy.

Do takiego wniosku doprowadziły następujące ustalenia:

W marcu 2012 roku M. K. (1), prawcownik (...) Bank, który zajmował się również pośredniczeniem w zawieraniu umów oferowanych przez pozwanego, pozostawał w stałym kontakcie ze swoim znajomym P. J. (1), będącym synem powódki. P. J. (1) prowadził w tym czasie działalność inwestycyjną, w tym inwestycje na giełdzie – również za pośrednictwem M. K. (zeznania M. K.)

M. K. (1) przekazał Wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia (k.77) P. J. (1), od którego odebrał następnie dokument podpisany przez powódkę. Nie kontaktował się z powódką (zeznania M. K., zeznania P. J. (1)).

Wśród przekazanych dokumentów był tylko wniosek o zawarcie umowy – 2 kartki papieru (zeznania P. J.).

Sąd uznaje za wiarygodne zeznania świadka P. J. w zakresie, w którym wskazuje on na nieotrzymanie od M. K. i nieprzekazanie powódce ogólnych warunków ubezpieczenia, gdyż taki przebieg wypadków znajduje swoje uzasadnienie w koleżeńskich relacjach jakie panowały pomiędzy nim a M. K.. Codzienne widywanie się obu świadków, koleżeńskie relacje, działanie przez P. J. (1) jako faktycznego pośrednika pomiędzy M. K. a rodzicami, czynią wiarygodnym odstąpienie od przestrzegania wszystkich formalności związanych z zawieraniem umów (skoro nie były dotrzymywane niektóre z nich). Pomiędzy M. K. a B. J. nie było kontaktu, więc skoro M. K. zdecydował się odstąpić od formalności związanych z oferowaniem umowy klientowi, to równie prawdopodobne jest, że w podobny sposób potraktował wymogi związane z doręczaniem klientowi dokumentów związanych z zawieraną umową.

Do odmiennych wniosków nie prowadzą zeznania samego M. K., który nie pamiętał czy przekazał powódce warunki ubezpieczenia.

W tej sytuacji nie można uznać za decydującego o przyjęciu, że powódka otrzymała ogólne warunki ubezpieczenia znajdującego się na 3 stronie wniosku oświadczenia o treści „Oświadczam, że przed zawarciem umowy ubezpieczenia otrzymałem(am) i zapoznałem(am) się z treścią Ogólnych warunków ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi ze składką podstawową opłacaną regularnie – (...) – indeks (...) oraz Regulaminów ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych oferowanych do umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi – Plan inwestycyjny – indeks (...)wraz z wykazem oferowanych ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych.”

Podpisanie dokumentu zawierającego taką treść stanowi wyłącznie dowód złożenia oświadczenia, a nie dowód zaistnienia faktu polegającego na doręczeniu powódce warunków ubezpieczenia. Ustalone okoliczności podpisywania wniosku przez powódkę czynią prawdziwość oświadczenia wątpliwą, a pozwany – pomimo twierdzeń powódki zawartych już w pozwie – nie przedstawił innego dowodu doręczenia powódce warunków ubezpieczenia.

Zauważyć też trzeba, że omawiane oświadczenie napisane jest drobnym, w porównaniu do pozostałej części wniosku, drukiem i znajduje się pośród szeregu innych oświadczeń. Złożenie oświadczenia następuje poprzez złożenie podpisu na dole strony, zaś do oświadczeń i zgód zawartych w różnych częściach trzeciej strony wniosku, odnoszą się kratki odpowiadające słowom TAK i NIE pod treścią Ubezpieczający wyraża zgodę. Biorąc pod uwagę, że krzyżyki w kratkach są wydrukowane, a nie naniesione ręcznie i okoliczności składania podpisu przez powódkę (dokument przekazany przez jej syna, bez obecności przedstawiciela pozwanego), oczywiste staje się, że odpowiednie kratki nie zostały zaznaczone przez powódkę czy w jej obecności.

Dlatego też treść wniosku nie mogła doprowadzić do przyjęcia odmiennych ustaleń w zakresie doręczenia dokumentu.

Sąd pominął dowody z dokumentów w postaci polisy i Ogólnych Warunków Ubezpieczenia Plan Inwestycyjny (...), gdyż powódka, pomimo wezwania, nie przedłożyła tych dokumentów (złożone ogólne warunki opatrzone są innym symbolem i odnoszą się do innego rodzaju umowy)

Zgodnie z art. 384§1 kc ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Zwyczajowe posługiwanie się wzorcem umowy przy zawieraniu umów ubezpieczenia nie uchyla konieczności jego doręczenia, gdyż powódka była konsumentem, a umowy na podstawie której inwestuje kilkaset tysięcy złotych nie można uznać za powszechnie zawieraną w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego (art. 384§2).

Uchybienia wymogom z art. 384 kc nie konwaliduje późniejsze wykonywania umowy przez strony, w tym wpłacanie składek przez powódkę. Brak związania treścią wzorca – warunków ubezpieczenia – które samodzielnie wyznaczają prawa i obowiązki stron (strony nie złożyły innych dokumentów, które pozwalałyby na ustalenie jakie były ich wzajemne prawa i obowiązki w ramach zawartej umowy ubezpieczenia, w szczególności jakie świadczenia strony zobowiązane były spełniać) powoduje, że strony nie uzgodniły warunków zawartej umowy, równocześnie składając oświadczenia o zawarciu umowy ubezpieczenia. Jednak umowa która nie kształtuje dostatecznie praw i obowiązków stron narusza art. 354 kc, zgodnie z którym zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić, zaś umowa ubezpieczenia, która nie określa wypadku stanowiącego podstawę obowiązku świadczenia przez ubezpieczającego narusza art. 805 kc. Zawarta między stronami umowa jest więc nieważna jako sprzeczna z ustawą (art.58 kc)

Przyjęta podstawa rozstrzygnięcia czyniła zbędnym odnoszenie się do argumentacji stron dotyczącej warunków ubezpieczenia, w tym prawa pozwanego do pobrania opłat likwidacyjnych. Nie było to zresztą możliwe, skoro żadna ze stron nie złożył (powódka – pomimo zobowiązania) dokumentów kształtujących treść stosunku prawnego mającego podlegać ocenie.

Przyjęcie, że strony nie zawarły ważnej umowy powoduje, że spełniane wzajemnie świadczenia uznać trzeba za nienależne (art. 410§2 kc) i podlegające zwrotowi (art. 405 w zw. z art. 410§1 kc).

Konsekwentnie jednak rozliczenie stron nie odbywa się w sposób przyjęty przez pozwanego (Szczegółowe dane dotyczące umów ubezpieczenia – k.60), a zwrotowi podlegają wszystkie spełniane przez strony świadczenia. Skoro jednak zgłoszone żądanie mieści się w wysokości sumy uiszczonych przez powódkę świadczeń (190 000 zł), podlega uwzględnieniu w całości – bez względu na to czy pozwanemu przysługują roszczenia o zwrot świadczeń spełnianych na rzecz powódki (uchwały Sądu Najwyższego z 16 lutego 2021 r., sygn. III CZP 11/20 i z 7 maja 2021 r., sygn. III CZP 6/21).

Podstawą oddalenia żądania odsetkowego było z jednej strony przedawnienie roszczenia o zapłatę odsetek za okres wcześniejszy niż 3 lata przed wniesieniem pozwu (art. 118 kc w zw. z art. 120§1 zd. 2 kc), z drugiej – brak podstaw do przyjęcia, że pozwany znajdował się w opóźnieniu, skoro do spełnienia świadczenia wywodzonego z zobowiązania o charakterze bezterminowym (art.455 kc), został wezwany dopiero pismem z 9 lutego 2018 roku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc, przyjmując, że oddalenie znacznej części roszczenia odsetkowego uzasadnia dokonanie stosunkowego rozdzielenia kosztów, przy przyjęciu, że powódka wygrała sprawę w 95%.

Całość kosztów procesu wyniosła 19 834 zł (koszty powódki i 5 417 zł kosztów pozwanego), powódka powinna ponieść 5% tej kwoty, tj.991,70 zł, zaś poniosła 14 417 zł (9000 zł opłaty, 5 417 zł wynagrodzenia pełnomocnika, 17 zł opłaty skarbowej), co oznacza, że zasądzeniu na jej rzecz podlega różnica pomiędzy tymi kwotami.

Wobec powyższego sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)