Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 grudnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 grudnia 2019 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. W.

przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego w (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 1 marca 2018 r., sygn. akt II C 523/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn.. akt VACa 198/18

UZASADNIENIE

Powód A. W. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Dyrektora Zakładu Karnego w (...):

kwoty 25 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych;

kwoty 5 000 zł na cel społeczny organizacji (...), KRS (...), a nadto domagał się zobowiązania pozwanego do przeproszenia powoda za dokonane już naruszenia dóbr osobistych, których skutków nie da się usunąć poprzez zamieszczenie na koszt pozwanego w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się wyroku na stronie internetowej (...) ( (...) w dziale „Ogłoszenia i komunikaty”, czcionką Verdana, rozmiar „small” z pojedynczą interlinią tekstu:

Te żądania powód opierał na regulacji art. 23 i 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c. i w zw. z naruszeniem art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowiek i Podstawowych Wolności oraz art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, wiążąc je z bezprawnym naruszeniem dóbr osobistych powoda w postaci czci, godności osobistej, poczucia własnej wartości, zdrowia, prawa do humanitarnego traktowania, prawa do bycia pozbawionym wolności w warunkach gwarantujących poszanowanie godności, prawa do intymności, prawa do prywatności oraz zdrowia, w okresie odbywania kary pozbawienia wolności.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu. Rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych i wnioskach.

Powód A. W. jako nieletni przebywał w placówkach opiekuńczych, zakładach poprawczych, później odbywał kary w zakładach karnych.

Po śmierci matki w 1999 r. powód został umieszczony w domu dziecka. Z uwagi na to, że sprawiał problemy wychowawcze umieszczony był w (...)w J.. Po niepowrocie z przepustki, gdzie dokonywał licznych kradzieży został umieszczony w (...)w Ł., a później w W..

Powód nie ma rodziny, która zainteresowałaby się jego losem. Konkubina w styczniu 2014 r. urodziła córkę, ale nie mieszka z powodem ze względu na tragiczne warunki. Ze związków konkubenckich posiada dwoje dzieci, podobnie jak ze związku małżeńskiego. Zobowiązany jest łożyć alimenty na dzieci, których nigdy nie łożył, nie utrzymywał też kontaktów z dziećmi.

Powód był wielokrotnie karany, także w warunkach recydywy, dopuszczał się przestępstw podobnych w okresie próby, nie realizował obowiązków probacyjnych nałożonych w wyrokach i postanowieniach sądów, uchylał się od dozoru kuratora. Nadużywał alkoholu, a skierowany do poradni odwykowej, leczenia nigdy nie podjął. Powód notorycznie nie przestrzega porządku prawnego i zasad współżycia społecznego, a naruszanie porządku prawnego dla skazanego wydaje się być ogólnie obowiązującą normą. Wobec powoda była też stosowana procedura Niebieskiej Karty.

Przed osadzeniem w Zakładzie Karnym w (...) powód zamieszkiwał w R. przy ul. (...), gdzie zajmował ze współlokatorem mieszkanie socjalne. Powód zajmował jeden pokój, a kuchnia i łazienka była wspólna z lokatorem. Warunki bytowe w mieszkaniu były na bardzo niskim poziomie, pokój powoda zaniedbany, brudno, a w oknach brak szyb – zabite dyktami. Miejsce zamieszkania powoda to skupisko osób skazanych, nadużywających alkoholu o negatywnej opinii społecznej. Powód nigdzie nie pracował i zaniedbywał rejestrację w Urzędzie Pracy.

Zakład Karny w (...) jest zakładem karnym typu półotwartego dla recydywistów penitencjarnych z oddziałem zakładu karnego typu półotwartego dla odbywających karę po raz pierwszy oraz oddziałem terapeutycznym dla osób uzależnionych od alkoholu ((...)).

Powód w okresie od 2010 r. do 2018 r. odnotował już trzy pobyty na terenie jednostek penitencjarnych. Natomiast w Zakładzie Karnym w (...) przebywał od 7.08.2014 r. do 16.02.2017 r., kiedy to został zdegradowany do podgrupy (...), z uwagi na ustalenie, że rozprowadzał substancje niedozwolone w środowisku osadzonych na terenie tutejszej jednostki. Tym samym zaprzepaścił dotychczasowy możliwie umiarkowany przebieg procesu resocjalizacji i w znacznym stopniu nadużył zaufania administracji jednostki. Wykazał się całkowitym lekceważeniem porządku prawnego, a także jednoznacznie udowodnił, iż nie potrafi funkcjonować w warunkach zakładu karnego typu półotwartego, w którym wymagana jest od skazanych wzmożona samodyscyplina.

W trakcie pobytu w jednostce pozwanego powód poddawał się wykonywaniu tatuaży. Działania te były niezwykle ryzykowne pod względem sanitarnym. Powód konstruował również maszynki wykorzystywane do tatuowania, pomimo zakazu podejmowania tego rodzaju ryzykownych zachowań przez skazanych (niewysterylizowany sprzęt). Za popełnione przekroczenia był karany dyscyplinarnie – wnioski o wymierzenie kar z 2.02.2015 r., z 17.04.2015 r., 29.11.2016 r. Pozwany pierwszy tatuaż wykonał sobie w zakładzie poprawczym ponad 14 lat temu. Powód składał wprawdzie skargi do różnych organów, jednakże nie zostały one uznane za zasadne.

Powód w okresie pobytu w jednostce penitencjarnej pozwanego nigdy nie przebywał w przeludnionych celach, gdzie powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego byłaby mniejsza niż 3 m ^{( 2)}. W okresie od 5 września 2014 r. do 10 lutego 2017 r. zaludnienie oddziałów mieszkalnych w Zakładzie Karnym w (...) nigdy nie przekroczyło dostępnych miejsc: wrzesień 2014 r. liczba miejsc 906 – stan ewidencyjny osadzonych 875, styczeń 2015 r. liczba miejsc 1039 – stan ewidencyjny osadzonych 982, sierpień 2015 r. liczba miejsc 765 – stan ewidencyjny osadzonych 675, październik 2015 r. liczba miejsc 897 – stan ewidencyjny osadzonych 743, listopad 2016 r. liczba miejsc 979 – stan ewidencyjny osadzonych 757, luty 2017 r. liczba miejsc 1013 – stan ewidencyjny osadzonych 790.

Pomiary pojemności jednostki oraz samych cel mieszkalnych dokonywane są zgodnie z normą Polskiego Komitetu Normalizacyjnego PN-ISO 9836: 1997 „Właściwości użytkowe w budownictwie. Określanie i obliczanie wskaźników powierzchniowych i kubaturowych” oraz zgodnie z wytycznymi zawartymi w zarządzeniu nr 7/2012 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z 30.01.2012 r. w sprawie ustalania pojemności jednostek penitencjarnych. Po myśli powyższych przepisów do powierzchni pomieszczenia mieszkalnego nie wlicza się wnęki okiennej i grzejnikowej, a także powierzchni znajdującej się poza kratami wewnętrznymi oraz wydzielonych kącików sanitarnych.

Ostatni raz zjawisko przeludnienia wystąpiło w Zakładzie Karnym w (...) w 2010 r. Natomiast z uwagi na półotwarty typ jednostki, skazani mają nieograniczoną możliwość poruszania się w porze dziennej po kilku hektarach terenów i korzystania w tym czasie z bogatej oferty rekreacyjnej, oświatowej i wyznaniowej, jaką zapewnia im administracja pozwanej jednostki: skwery, chodniki, boiska sportowe, świetlice do zajęć kulturalno-oświatowych, biblioteka wraz z czytelnią, kaplica, sala związków wyznaniowych. Również w porze nocnej skazani mają również niczym nieograniczone prawo poruszania się w obrębie pawilonu mieszkalnego, cele mieszkalne pozostają bowiem otwarte przez całą dobę.

W miejscach zakwaterowania skazanego (cele mieszkalne: (...), (...),(...), (...)) nigdy nie występowały zawilgocenia, bądź ich skutki. Cele te podlegały bieżącym czynnościom konserwacyjnym i remontowym. Wszystkie cele mieszkalne Zakładu Karnego w (...) są wyposażone w otwierane okna i drzwi. Skazani mają niczym nieograniczoną możliwość ich otwierania i zamykania, a tym samym wietrzenia pomieszczeń. Wszystkie cele są wyposażone w kratki wentylacyjne, podlegają corocznym przeglądom kominiarskim. W oknach nie ma zamontowanych siatek ani blind.

W celach mieszkalnych są zainstalowane oprawy oświetleniowe o źródle jarzeniowym zapewniające odpowiednią ilość światła. Skazani mają również możliwość korzystania z biblioteki wraz z czytelnią. Pomieszczenie to zapewnia czytelnikom znakomite warunki czytania. Wszystkie cele wyposażone są w niczym niezasłonięte okno zapewniające dostęp światła naturalnego w porze dziennej.

W jednostce penitencjarnej skazanego w celach mieszkalnych nie ma wydzielonych kącików sanitarnych. Umywalnie i toalety są umieszczone w osobnych pomieszczeniach, poza celami. Toalety są usytuowane w osobnych kabinach, z nieprzezroczystymi, zamykanymi drzwiami. Taka ich konstrukcja i usytuowanie zapewnia skazanym niekrępujące użytkowanie. Usytuowanie toalet i umywalni w osobnych pomieszczeniach wyklucza możliwość przedostawania się nieprzyjemnych zapachów do cel mieszkalnych.

W celu zapewnienia odpowiednich warunków higienicznych w Zakładzie Karnym w (...) stosuje się środki czystości posiadające stosowne atestaty i certyfikaty. Do utrzymania czystości w pomieszczeniach używa się: płynu do mycia i bieżącej pielęgnacji podłóg, proszku do szorowania oraz środka do gruntownego czyszczenia urządzeń sanitarnych. Ilość wydawanych środków czystości na pawilony mieszkalne, nie jest limitowana, w razie potrzeby środki te są wydawane są w zwiększanej ilości. Skazani otrzymują również sprzęt do czyszczenia w formie: szczotek, szrobrów, misek, zmiotek, szmat, wiader.

Czystość i porządek w pawilonie mieszkalnym utrzymują sami skazani w ramach tzw. dyżurów gospodarczych. Dyżury takie wykonywane są co najmniej dwa razy dziennie i polegają na sprzątaniu i myciu cel, korytarza, pomieszczeń ubikacji, łazienki oraz zamiataniu terenu przed pawilonem mieszkalnym. Wykonywanie dyżurów jest nadzorowane przez funkcjonariuszy. W przypadku stwierdzenia nienależytego wykonania dyżuru porządkowego, prace są powtarzane. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w okresach pobytów w Zakładzie Karnym w (...) skazany otrzymywał co miesiąc środki higieny osobistej.

Obowiązujące przepisy nie nakładają na administracje zakładów karnych obowiązku zapewnienia osadzonym ciepłej wody w pawilonach mieszkalnych. Zgodnie z § 30 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno - porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności skazany korzysta co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli. W okresie pobytu w jednostce skazany korzystał z gorącej kąpieli dwa razy w tygodniu. Kąpiel jest realizowana w łaźni ogólnej, usytuowanej w osobnym budynku. Łaźnia została wyremontowana w 2010 r. i zapewnia odpowiednie warunki kąpieli (śluza poprzedzająca wejście do przebieralni, szczelne drzwi, nawiew ciepłego powietrza z nagrzewnicy).

Skazani mają wystarczającą ilość czasu na kąpiel, wysuszenie się, przebranie i wymianę ręczników i bielizny. Nie są w tym czasie narażeni na działanie warunków pogodowych. Odległość budynku od pawilonów zakwaterowania nie ma więc żadnego znaczenia. W budynku łaźni odbywają się również wymiany pościeli, piżam, ręczników, ścierek, ubrań. Zarówno kąpiel jak i wymiany odbywają się w środku budynku.

Ponadto w obiekcie stołówki znajduje się kilkanaście umywalek z ciepłą wodą dostępnych w godzinach otwarcia stołówki (godziny wydawania posiłków), a w godzinach wydawania posiłków skazani mogą pobierać wrzątek na stołówce u wydającego posiłki. Natomiast za zgodą dyrektora osadzeni mogą posiadać i korzystać w oddziałach mieszkalnych z grzałek oraz czajników bezprzewodowych. Skazani mają również niczym nieograniczoną możliwość wypożyczenia do miejsca zakwaterowania kuchenek elektrycznych, znajdujących się w dyspozycji porządkowego pawilonu. Od 2014 r. na terenie jednostki trwa kompleksowa termomodernizacja, w wyniku której w większości budynków jest już ciepła woda.

Zakład Karny w (...) jest położony na terenie występowania szkód górniczych, dlatego na terenie jednostki występują uszkodzenia budynków. Jednakże obiekty budowlane znajdują się pod ciągłym nadzorem rzeczoznawcy budowlanego, który określa potrzeby remontowo-naprawcze oraz sposób naprawy bądź zabezpieczenia budynków. W okresie pobytu skazanego w jednostce jak i obecnie sanitariaty, z których korzystał znajdowały się w odpowiednim stanie technicznym. Pomieszczenia jednostki podlegają też bieżącym remontom, jak również czynnościom naprawczym. Obecnie na terenie zakładu z powodu szkód górniczych zostały wyburzone dwa obiekty, a w ramach ugody spółka węglowa wybuduje na terenie jednostki nowy obiekt.

Widzenia osadzonych z osobami bliskimi odbywają się w środy, niedziele oraz niektóre dni świąteczne zgodnie z porządkiem ustalonym w porządku wewnętrznym (§ 12) pozwanej jednostki. Powód wielokrotnie korzystał z widzeń, a administracja jednostki nie podejmowała żadnych działań zmierzających do ograniczenia mu prawa widywania osób bliskich. Powód miał również otrzymywania paczek zgodnie z limitem określonym w kodeksie karnym wykonawczym. Był zaś pozbawiony możliwości ich otrzymywania m.in. decyzją dyrektora z 5 lutego 2015 roku za poddawanie się tatuowaniu, 23 kwietnia 2015 roku za posiadanie maszynki do robienia tatuaży, 16 lutego 2017 roku za rozprowadzanie niedozwolonych substancji na terenie zakładu.

W Zakładzie Karny w (...) zatrudniony jest wysoko wykwalifikowany personel medyczny, tj. lekarze interniści, endokrynolog, pulmonolog, okulista, neurolog, laryngolog, chirurg-ortopeda, psychiatra, stomatolog i wykwalifikowane pielęgniarki. Skazani przyjmowani są przez lekarzy każdego dnia, zaś konsultację specjalistyczne odbywają się raz w tygodniu. W razie konieczności osadzeni są konsultowani w przychodniach specjalistycznych w więziennej lub poza-więziennej służbie zdrowia. W nagłych wypadkach wzywane jest pogotowie ratunkowe lub konwojowani są do szpitala publicznego. Zawsze przestrzegany jest termin dwumiesięczny do sporządzania badań specjalistycznych.

W 2015 r. zdiagnozowano u powoda gronkowca złocistego po wymazie z rany. Miało to miejsce niedługo po tym jak jeden z osadzonych zrobił powodowi tatuaż, za co został ukarany dyscyplinarnie. Po opuszczeniu Zakładu Karnego w (...) powód obecnie przebywa w Zakładzie Karnym w (...). Na miejscu otrzymał antybiotyk i na razie nie występuje u niego problem związany z zarażeniem gronkowcem złocistym. Natomiast przy przyjęciu do jednostki pozwanego lekarz odnotował poza licznymi tatuażami, także zmiany skórne. Pozwany nie ma też problemów natury psychologicznej, czy psychiatrycznej. Koniec kary przypada powodowi na wrzesień 2019 roku.

W tak ustalonym stanie faktycznym wskazując treść regulacji na których powód zasadzał powództwo, Sąd Okręgowy uznał je za niezasadne. Nie można bowiem przyjąć, aby w trakcie odbywania kary przez powoda w pozwanym Zakładzie Karnym doszło do naruszenia jego dóbr osobistych poniżającego i nieludzkiego traktowania. Karę powód odbywał w Zakładzie półotwartym, w którym cele pozostają otwarte przez całą dobę z możliwością przemieszczania się, korzystania z infrastruktury. Nie występowało też przeludnienie. Zarzuty powodowa nie znalazły potwierdzenia w materiale dowodowym. Powód przed przyjęciem do Zakładu Karnego posiadał tatuaże i zmiany skórne, jak również w sposób nielegalny poddawał się temu w trakcie pobytu w Zakładzie za co był ukarany. Udzielono mu niezbędnej i właściwej pomocy lekarskiej. Nie wystąpiły przesłanki do udzielenia powodowi żądanej ochrony prawnej z tytułu twierdzonego naruszenia dóbr osobistych.

W ocenie Sądu powód w żaden sposób nie tylko nie wykazał, ale nawet nie uprawdopodobnił domniemanej szkody. Skoro osadzenie powoda w Zakładzie Karnym w (...) było zgodne z prawem i miało na celu ochronę interesu społecznego i wartości nadrzędnych jakimi są izolacja przestępców od społeczeństwa i osiągnięcie celów probacji, odbywało się w godziwych warunkach, nie miało cech poniżającego i nieludzkiego traktowania powoda, to samo subiektywne, a nie obiektywne przekonanie powoda, że nastąpiło przy tym naruszenie jego dóbr osobistych, jest bezpodstawne i nie może znaleźć ochrony prawnej przewidzianej w art. 23 i 24 k.c., jak również być podstawą przyznania mu jakiegokolwiek zadośćuczynienia przewidzianego w art. 448 k.c. oraz art. 445 k.c. W związku z tym Sąd oddalił powództwo A. W..

W apelacji od tego wyroku powód zarzucając obrazę prawa materialnego a to art. 23 i 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. przez błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie oraz naruszenie prawa procesowego – art. 233 k.p.c. przez nierozważenie wszystkich okoliczności, a co miało wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia wniósł o zmianę wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Pozwany wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Ustalenia faktyczne stanowiące podstawę zaskarżonego wyroku Sąd Apelacyjny podziela jako znajdujące odzwierciedlenie w materiale dowodowym sprawy, a którego ocena nie narusza reguł wynikających z art. 233 § 1 k.p.c., w konsekwencji przyjmuje je za własne, jak i wysnuty z nich wniosek prawny co do braku podstaw do przypisania pozwanemu bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powoda.

Stawiany przez skarżącego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może być uznany za zasadny, gdy w istocie skarżący nie wskazuje jakie to dowody zostały ocenione wadliwie przez Sąd Okręgowy bądź pominięte w procesie czynienia ustaleń faktycznych, jakie reguły oceny dowodów zostały naruszone w tym konkretnym przypadku. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. dotyczy oceny dowodów pod względem ich wiarygodności i mocy dowodowej, a która to ocena została pozostawiona swobodnemu uznaniu sądu. Postawienie zarzutu naruszenia tej normy prawa procesowego wymaga przede wszystkim wskazania jakie konkretne dowody zostały ocenione wadliwie bądź pominięte oraz jakie kryteria oceny wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. zostały naruszone, gdy apelacja nie czyni temu zadość.

Apelacja w przeważającej mierze ogranicza się do teoretycznych wywodów z przytoczeniem orzecznictwa co do kwestii związanych z prawem do godnego odbywania kary pozbawienia wolności jako dobra osobistego podlegającego ochronie, abstrahując od stanu faktycznego z jakim mamy do czynienia w tym przypadku, a który nie pozwala na przyjęcie, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda. Skarżący nie wskazuje jakiegokolwiek materiału dostępnego w sprawie, a który dawałby podstawę do podważenia poczynionych ustaleń, ani też nie zawiera w swym uzasadnieniu argumentów pozwalających uznać je za wadliwe, rozmijające się z wynikami postepowania dowodowego przeprowadzonego w sprawie. Zupełnie nie przystają do realiów odbywania przez powoda kary pozbawienia wolności w pozwanym Zakładzie Karnym wywody apelacji co do oceny przeludnienia, kącika sanitarnego, wydzielających się zeń zapachów jako mających świadczyć o poniżającym traktowaniu więźnia. Skarżący pomija, że w tym przypadku, jak prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy, a które to ustalenia nie zostały podważone nie występowało przeludnienie w celach, w których przebywał powód, zachowany był metraż wynikający z normy art. 110 kkw. Pozwany Zakład jest zakładem półotwartym w którym cele mieszkalne są otwarte przez całą dobę, a pawilony w porze dziennej. Osadzeni mają możliwość swobodnego poruszania się po pawilonie, jak i terenie Zakładu Karnego, korzystania z jego ogólnie dostępnych pomieszczeń. W celach mieszkalnych nie ma kącików sanitarnych, skąd miałyby się wydzielać akcentowane w apelacji zapachy, gdy wszystkie urządzenia sanitarne umieszczone są w oddzielnych pomieszczeniach o charakterze niemieszkalnym. Co za tym idzie nie można uznać za apelującym aby okoliczności te miały zostać pominięte przez Sąd Okręgowy przy orzekaniu, gdy poddane one zostały badaniu, a rzecz w tym, że nie wystąpiły w tym przypadku. Podstawą zaś uznania, że doszło do naruszenia dóbr osobistych nie jest samo przebywania w jednostce penitencjarnej, co niewątpliwie jest niedogodnością, ale niehumanitarne i poniżające godności warunki jej odbywania, gdy o takich nie można mówić w prawidłowo ustalonym przez Sąd Okręgowy stanie faktycznym. Jak trafnie też zaznaczył Sąd Okręgowy, o tym czy doszło do naruszenia dóbr osobistych decydują wyłącznie okoliczności obiektywne nie zaś subiektywne odczucia osoby żądającej ochrony prawnej.

Stąd tez w konsekwencji nie mogły być uznane za zasadne zarzuty dotyczące wskazanych w apelacji przepisów prawa materialnego, a których wykładnia dokonana przez Sąd Okręgowy nie budzi zastrzeżeń.

Natomiast całkowicie nie przystają do zaskarżonego rozstrzygnięcia zarzuty i wywody apelacji co do wysokości zadośćuczynienia, decydujących o tym kryteriów, proporcjonalności do wyrządzonej krzywdy, gdy te mogłyby mieć znaczenie i podlegać rozważeniu dopiero w razie ziszczenia się przesłanek z art. 24 k.c., gdyby można było mówić o naruszeniu dóbr osobistych powoda. Wtedy dopiero następczo w grę wchodzi ocena przysługujących z tego tytułu środków ochrony prawnej.

Z tych przyczyn apelacja jako pozbawiona uzasadnionych podstaw podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosowanie do art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.