Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i (...)

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 26 lutego 2020 r.

w W.

sprawy J. Ł.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

o ustalenie kapitału początkowego

na skutek odwołania J. Ł.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

z dnia 27 września 2019 r. znak: (...)-2019

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 28 października 2019 r. J. Ł. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. z dnia 27 września 2019 r.,
znak: (...)-2019 dotyczącej ustalenia kapitału początkowego.

Zaskarżonej decyzji ubezpieczony zarzucił naruszenie art. 15 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez błędne zastosowanie niekonstytucyjnej, sprzecznej z art. 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji RP wykładni przepisów polegającej na złamaniu zasady demokratycznego państwa prawnego, zasady zaufania do państwa oraz prawa do nabycia zabezpieczenia emerytalnego zgodnie z uprawnieniami wynikającymi z ustawodawstwa nakładającego obowiązek odprowadzenia składki na ZUS w wysokości przekraczającej limit 250 % wynagrodzenia przed rokiem 1999. W oparciu o powyższe ubezpieczony wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i wyliczenie kapitału początkowego przyjmując wskaźnik podstawy wymiaru kapitału początkowego na 893,92 % średniego wynagrodzenia, tj. zgodnie z opłaconą przez odwołującego składką (odwołanie, k. 3-5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 21 listopada 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. wniósł o oddalenie odwołania.

Uzasadniając swoje stanowisko organ rentowy wyjaśnił, że J. Ł. złożył wniosek w sprawie kapitału początkowego i na tej podstawie w dniu 27 września 2019 r., wydano zaskarżoną decyzję o ustaleniu kapitału początkowego. Opierając się na dokumentacji złożonej przez ubezpieczonego, organ rentowy ustalił okres składkowy w wymiarze łącznie 7 lat, 2 miesiące, 18 dni, okres nieskładkowy po ograniczeniu do 1/3 udowodnionych okresów składkowych wyniósł 2 lata, 4 miesiące i 26 dni. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z faktycznego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 893,92 %. Wskaźnik ten został ograniczony do wysokości 250 %. Współczynnik proporcjonalny do wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 35,73 %. Organ rentowy podniósł, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są przepisami bezwzględnie obowiązującymi i jako takie powinny być ściśle wykładane. Art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej jest jasny i logiczny, z tego też powodu Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalając podstawę wymiaru kapitału początkowego ograniczył w zaskarżonej decyzji wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego do wartości 250%. Co więcej organ rentowy powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2005 r., sygn. P 13/04, w którym stwierdzono, że art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej jest zgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ponieważ ustawodawca wprowadzając to ograniczenie kierował się ideą solidarności oraz dotacji państwa. W związku z powyższym organ rentowy prawidłowo ograniczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru do wysokości 250 %, a więc zaskarżona decyzja jest prawnie i faktycznie uzasadniona (odpowiedź na odwołanie, k. 7 - 7 verte a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. Ł., urodzony (...) w dniu 3 lipca 2019 r. złożył w Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniosek w sprawie kapitału początkowego. Do przedmiotowego wniosku odwołujący załączył świadectwo pracy potwierdzające zatrudnienie w Banku Austria (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w okresie od 1 września 1991 r. do 31 października 2000 r. w wymiarze pełnego etatu na stanowiskach: praktykanta, zastępcy kierownika wydziału analiz/rzeczoznawcy, zastępcy dyrektora departamentu gospodarki pieniężnej w centrali banku / rzeczoznawcy, zastępcy dyrektora departamentu gospodarki pieniężnej w centrali banku / eksperta. Ubezpieczony złożył także zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu u płatnika składek Banku Austria (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w okresie od 1 września 1991 r. do 31 października 2000 r. (wniosek w sprawie kapitału początkowego z dnia 3 lipca 2019 r., k. 1-5 akt ZUS, świadectwo pracy z dnia 31 października 2000 r., k. 7 akt ZUS, zaświadczenie RP-7, k. 8 - 9 akt ZUS).

W dniu 27 września 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. wydał decyzję znak: (...)-2019, na mocy której ustalił kapitał początkowy ubezpieczonego na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 91.732,19 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy, organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z faktycznego okresu ubezpieczenia, tj. od dnia 1 września 1991r. do dnia 31 grudnia 1998 r., przyjmując wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w wysokości 893,92%, jednocześnie ograniczając go do 250,00%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego, organ rentowy ustalił w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru, wynoszącego 250,00% przez kwotę 1.220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w części I decyzji (250,00% x 1.220,89 zł = 3 052,23 zł). Przy ustalaniu wartości kapitału początkowego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględnił okresy składkowe w wymiarze 7 lat i 2 miesiące, 18 dni, nieskładkowe po ograniczeniu do 1/3 uwzględnionych okresów składkowych 2 lata, 4 miesiące, 26 dni, współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze 35,73% oraz średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat, tj. 209 miesięcy (decyzja ZUS z dnia 27 września 2019 r., k. 17-18 akt ZUS).

J. Ł. odwołał się od powyższej decyzji organu rentowego inicjując tym samym niniejsze postępowanie (odwołanie, k. 3-5 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy i aktach rentowych. Zdaniem Sądu, powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie J. Ł. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. z dnia 27 września 2019 r., znak: (...)-2019 jest niezasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było zastosowanie przez organ rentowy art. 15 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.), który w ocenie odwołującego jest niezgodny z art. 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a jego prokonstytucyjna wykładnia miałaby polegać na tym, że nie stosuje się ograniczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru do 250 %.

Z uwagi na treść zarzutów formułowanych przez wnioskodawcę należy jednak mieć na względzie poniższe uwagi.

Zgodnie z treścią przepisu art. 15 ust 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.), wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%.

Wskazana powyżej regulacja funkcjonowała także przed wejściem w życie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przypomnieć należy, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie mógł być wyższy niż 250% już z mocy ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Poprzednie ustawy nie przewidywały ograniczenia wysokości wskaźnika (...), ale też nie przewidywały waloryzacji świadczeń. Podkreślenia wymaga fakt, iż w chwili wprowadzania powyższych przepisów do systemu ubezpieczeń społecznych odprowadzane składki na ZUS obciążały pracodawcę, nie zaś pracownika, a ich wysokość nie obniżała bieżących dochodów pracownika. Wpłacane przez pracodawcę środki były przekazywane bezpośrednio do budżetu państwa i wykorzystywane na jego działalność, w tym na bieżące finansowanie emerytur i rent osób, które wcześniej nabyły prawo do tych świadczeń. Zgodnie z zasadą solidarności społecznej ubezpieczeni aktywni zawodowo w tamtym okresie mogli oczekiwać sfinansowania ich świadczeń w przyszłości ze składek pobieranych przez budżet w przyszłości z tytułu zatrudnienia kolejnych pokoleń.

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS podtrzymała wskazaną powyżej regulację dotyczącą ograniczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru. Podkreślenia wymaga fakt, iż Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 października 2005 r. (P 13/04) uznał, iż art. 15 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest zgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, „rozważana regulacja spełniała i spełnia konstytucyjne wymagania co do swojej niezbędności i zapewnienia bezpieczeństwa prawnego bezpośrednio zainteresowanym oraz znajduje swoje oparcie we wskazanych wyżej wartościach art. 2 Konstytucji. Ustawodawca realizując ideę solidarności zbiorowej, dotyczącej ogółu osób objętych ubezpieczeniem oraz wszystkich korzystających z systemu finansowanego przez FUS, miał prawo kierować się przy uchwalaniu kwestionowanego przez Sąd art. 15 ust. 5 ustawy o FUS, także przesłankami wpływającymi na wydolność systemu, finansowanego ze składek na ubezpieczenie społeczne oraz z dotacji państwa. Obecna konstrukcja ubezpieczenia (także związana z zasadą solidarności) powoduje przekazywanie pobieranych z tytułu ubezpieczenia składek zarówno na rzecz funduszy przyszłych emerytur osób objętych bieżącym obowiązkiem ubezpieczeniowym jak i aktualnych beneficjentów systemu.”

Pamiętać trzeba, że przepis art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020r., poz. 266 ze zm.) stanowi, że roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób, o których mowa w art. 6, 7 ustawy, w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone. Nie dotyczy to składki na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe.

Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu cytowanego orzeczenia, celem nowego systemu emerytalnego było stworzenie mechanizmu gromadzenia środków finansowych łagodzących w dalszej przyszłości zwiększenie wydatków związanych z postępującym procesem starzenia się ludności, przy ograniczeniu roli państwa. Uległa zmianie istota emerytury, która przekształciła się ze świadczenia ubezpieczenia społecznego, przysługującego na wypadek utraty zdolności do pracy z powodu wieku, w prawo żądania, z osiągnięciem określonego wieku, wypłaty zgromadzonych na nowych zasadach oszczędności z tytułu opłacanych składek ubezpieczeniowych i wpłat na fundusz, w formie renty miesięcznej, skalkulowanej na podstawie rachunku ubezpieczeniowego, czyli aktuarialnego.

Zasadnicza trudność zmiany związanej z przejściem z repartycyjnego systemu finansowania na system kapitałowy łączyła się z okresem przejściowym, w którym zachodzi potrzeba w ciągu życia jednej generacji ludności finansowania równoległego dwóch systemów: dotychczasowego, istniejącego do czasu jego wygaśnięcia wskutek śmierci uprawnionych do jego świadczeń oraz nowego, opartego na zgromadzonym na nowych zasadach kapitale.

Stanowisko, sprowadzające się do twierdzenia, że nie ma uzasadnienia dla obniżania wskaźnika (...) dla osób, których okresy składkowe przypadły na okres przed wejściem w życie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, bowiem poprzez pozbawienie ich prawa do emerytury uwzględniającej wyższy niż przeciętny wkład w gromadzenie funduszy ubezpieczeniowych narusza się ich prawa nie znalazło zatem akceptacji Trybunału Konstytucyjnego.

W sprawie o sygn. K 5/99 Trybunał potwierdził, że celem uchwalenia ustawy o FUS było utworzenie stabilnego systemu emerytalno - rentowego w warunkach niekorzystnych trendów demograficznych, prowadzących do wzrostu liczby świadczeniobiorców przy jednoczesnym spadku liczby płatników składek, a sama reforma znajduje oparcie w wartościach i normach konstytucyjnych. Ma ona na celu urzeczywistnienie prawa do zabezpieczenia społecznego w obecnych warunkach demograficznych i gospodarczych. Realizacja wartości znajdujących się u podstaw tego prawa może usprawiedliwiać poświęcenie ich części znajdujących się u podstaw ochrony praw nabytych dla stworzenia efektywnego systemu emerytalno - rentowego opartego - w założeniu - na jednolitych zasadach dla wszystkich ubezpieczonych, co nie byłoby możliwe bez ograniczenia niektórych uprawnień gwarantowanych w poprzednio obowiązującym systemie emerytalno - rentowym.

O braku niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej wypowiedział się także Sąd Najwyższy w wyroku z 15 października 2007 r. (II UK 9/07) w którym uznał, że ograniczenie wysokości wskaźnika podstawy wymiaru świadczenia na podstawie art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej w odniesieniu do osób, które nabyły prawo do emerytury na mocy przepisów obowiązujących po dniu 1 stycznia 1999r., od których pobierano składki na ubezpieczenie społeczne na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów, a więc bez ograniczenia wprowadzone w art. 19 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, nie jest niezgodne z art. 2 i 32 ust. 1 Konstytucji RP (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 4 czerwca 2013 r., III AUa 1765/12, postanowienie Sądu Najwyższego z 18 lutego 2013r., II UK 303/12).

W świetle powyżej poczynionych wywodów nie znajduje również uzasadnienia zarzut naruszenia art. 15 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.), poprzez jego błędne zastosowanie i sprzeczne z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. O zgodności z Konstytucją art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej orzekł Trybunał Konstytucyjny także w wyroku z 24 października 2005 r. (P 13/04) – choć stan faktyczny sprawy, a której skierowano pytanie prawne dotyczył renty rodzinnej, to rozważania Trybunału dotyczyły stricte przepisu art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że treść w art. 67 ust. 1 Konstytucji RP stanowić może argument za możliwością ograniczenia ochrony praw nabytych do ekspektatyw maksymalnie ukształtowanych, wskazując, że do ustawodawcy należy wybór rozwiązań optymalnych z punktu widzenia potrzeb obywateli i zapewnienia rozwoju gospodarczego kraju, pod warunkiem, że nie dojdzie przy tym do naruszenia istoty prawa do zabezpieczenia społecznego. Zasada zachowania praw słusznie nabytych nie ma bowiem charakteru absolutnego. Odstępstwa od niej mogą być – jak to stwierdził Trybunał – uzasadnione szczególnymi okolicznościami, sytuacjami wyjątkowymi, gdy ze względów obiektywnych istnieje potrzeba dania pierwszeństwa innej wartości chronionej bądź znajdującej swoje oparcie w Konstytucji. Wyjątkowość tych okoliczności nakazuje dokonanie oceny w każdej sytuacji z osobna, jako że trudno jest to ustalić uniwersalną w tej mierze regulację (por. wyrok TK z 13 czerwca 2000 r., sygn. K 15/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 137, oraz z 22 czerwca 1999r., sygn. K 5/99, OTK ZU nr 5/1999, poz. 100). Co więcej Sąd Okręgowy zważył, że art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nie został skonstruowany przez ustawodawcę dla indywidualnych ubezpieczonych, ale dla ogółu osób objętych ubezpieczeniem, które w przyszłości staną się beneficjentami systemu emerytalnego. Reasumując, organ rentowy prawidłowo zastosował art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej i ograniczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru do 250,00% nie naruszając w ten sposób prawa wnioskodawcy wynikającego z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, o czym orzekł w sentencji wyroku.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć (...)