Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2021 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa E. W. i G. W.

przeciwko (...) S.A. w W.

przy interwencji ubocznej po stronie pozwanej T. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji interwenienta ubocznego

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 18 czerwca 2019 r. sygn. akt I C 3193/17

1.  prostuje oczywistą niedokładność w komparycji zaskarżonego wyroku poprzez dopisanie po oznaczeniu strony pozwanej słów: „ przy interwencji ubocznej po stronie pozwanej T. w W.”;

2.  oddala apelację;

3.  zasądza od interwenienta ubocznego T.w W. na rzecz powódki G. W. kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Paweł Rygiel SSA Sławomir Jamróg SSO del. Izabella Dyka

sygn. akt I ACa 1083/19

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 4 lutego 2021 r.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 czerwca 2019 r. Sąd Okręgowy w Kielcach:

- zasądził od pozwanego (...)
(...)S.A. w W. na rzecz powodów G. W. i E. W. po 70 000 zł na rzecz każdego z powodów z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 października 2017 r. (pkt 1);

- oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2);

- nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Kielcach)
od pozwanego 7000 zł tytułem opłaty od pozwu oraz 495 zł tytułem wydatków (pkt 3);

- nie obciążył powodów kosztami procesu od oddalonej części powództwa (pkt 4).

Podstawę wyroku stanowiły następujące ustalenia stanu faktycznego:

W dniu (...)r., na skutek poniesionych w wyniku wypadku obrażeń, zmarł J. W. – syn powodów. Kierujący pojazdem, którego pasażerem był J. W. w dacie wypadku posiadał obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej u pozwanego.

Pismem z 17 sierpnia 2017 r. powodowie zgłosili pozwanemu (...) S.A. w W. szkodę domagając się przyznania na rzecz każdego z nich kwot po 150.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz po 50.000 zł tytułem odszkodowania. Pozwany w postępowaniu likwidacyjnym przyznał na rzecz każdego z powodów kwotę po 30.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz po 5.000 zł tytułem odszkodowania.

J. W. w chwili śmierci miał (...) lata. Był kawalerem, nie pozostawał w związku z żadną kobietą, nie planował założenia rodziny; mieszkał z rodzicami. Był właścicielem gospodarstwa rolnego wynoszącego 5 ha, z którego pożytki stanowiły jego jedyny dochód. Pozostawał w dobrych relacjach z rodzicami, z którymi mieszkał w domu parterowym, dwupokojowym; wspierał ich i pomagał im. Był osobą zdrową, nie posiadał nałogów. Pomagał powódce po przebytym udarze, wspólnie z ojcem zajmował się gospodarstwem. Pomagał przy remoncie domu. Po chorobie matki poszkodowany przejął obowiązki domowe takie jak pranie, sprzątanie, gotowanie.

Powódka G. W. ma (...) lat. O śmierci syna dowiedziała się od męża. Lekarz pierwszego kontaktu przepisał wówczas powódce leki o nazwie E., które zażywa do chwili obecnej. Wobec śmierci syna nie leczyła się ani psychiatrycznie, ani psychologicznie. Miała jednak problemy ze snem, płakała każdej nocy. Przed śmiercią syna była osobą towarzyską, radosną, miała dobre samopoczucie. W chwili obecnej nie utrzymuje z nikim kontaktu. Otrzymuje rentę w wysokości 900 zł miesięcznie. W każdą sobotę odwiedza grób syna, ponadto raz na miesiąc zamawia mszę świętą w jego intencji.

Powód E. W. ma (...) lata. Pozostawał w bardzo dobrych relacjach z synem. Łączyły ich bliskie, rodzinne więzi. Do chwili obecnej nie pogodził się ze stratą syna. Ma problemy ze snem. W każdą sobotę odwiedza grób syna. Bierze leki na niedotlenie oraz na uspokojenie, które kupuje sobie sam, bez recepty. Otrzymuje emeryturę w kwocie 800 zł.

Sąd poczynił także szczegółowe ustalenia dotyczące skutków śmierci syna na sferę psychiczną powodów oraz sposobu przeżywania przez nich żałoby. Wskazał m.in., że śmierć syna spowodowała u nich gwałtowną reakcję emocjonalną, w tym poczucie beznadziejności, bezsensu życia, zaburzeniami depresyjnymi. Przeżywając żałobę powodowie znajdują się w fazie dezorganizacji. Ich działania zmierzają do destrukcyjnego zakończenia życia; sprzedali gospodarstwo, planują zamieszkać w DPS lub hospicjum, tworzą „pożegnanie” ze swoim życiem, dorobkiem, dziedzictwem życiowym.

W rozważaniach prawnych Sąd I instancji wskazał, że roszczenie powodów oparte o art. 446 § 4 k.c. dotyczące przyznania najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiedniego zadośćuczynienia pieniężnego za doznana krzywdę było w części uzasadnione. Dokonując szczegółowej analizy sytuacji powodów, oceny stopnia doznanej przez nich krzywdy, Sąd ocenił, że rozmiar ich cierpień uzasadnia przyznanie im zadośćuczynienia w kwotach po 100.000 zł. Przy uwzględnieniu zatem kwot już wypłaconych przez stronę pozwaną w postępowaniu likwidacyjnym, do zapłaty na rzecz powodów pozostały kwoty po 70.000 zł.

W pozostałym zakresie Sąd powództwo oddalił jako wygórowane.

O odsetkach orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. zasądzając je od dnia następnego po tym, gdy pozwany wydał decyzję z 24 października 2017 r. o przyznaniu świadczenia. Wówczas zdaniem Sądu ubezpieczyciel dysponował materiałem pozwalającym ustalić rozmiar krzywdy, zatem od dnia następnego pozostawał on w opóźnieniu.

O kosztach Sąd orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c. stosunkowo je rozdzielając. Uznał, że powodowie wygrali sprawę w 40% każde z nich. Po wzajemnym potrąceniu kosztów należało zatem zasądzić od powodów tytułem zwrotu kosztów procesu kwoty po 1073,20 zł. Na zasadzie art. 102 k.p.c. z uwagi na sytuację życiową i majątkową powodów oraz charakter sprawy Sąd zdecydował o odstąpieniu od obciążania ich kosztami procesu od oddalonej części powództwa. O nieuiszczonych kosztach sądowych orzekł w oparciu o przepis art. 113 ust. 1 u.k.s.c.

Apelację od wyroku wniósł interwenient uboczny - T.w W., zaskarżając go w następującej części tj. w zakresie pkt 1 co do kwot ponad kwoty po 27 000 zł oraz w zakresie pkt 4 w całości. Zarzucił wyrokowi naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 446 § 4 k.c. poprzez nieprawidłowe ustalenie, że odpowiednie zadośćuczynienie na rzecz powodów stanowią kwoty po 100 000 z (pomniejszone o kwoty wypłacone w postępowaniu likwidacyjnym), albowiem z uwagi na zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, należy uznać te kwoty za rażąco wygórowane.

Apelujący interwenient wniósł o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części, zasądzenie od powodów na rzecz interwenienta ubocznego kosztów postępowania za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie od interwenienta ubocznego na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

W pierwszej kolejności należało wskazać, że sprostowaniu podlegała oczywista niedokładność dotycząca braku oznaczenia w komparycji zaskarżonego wyroku z dnia 18 czerwca 2019 r., iż po stronie pozwanej występował interwenient uboczny T. w W.. Jak stanowi art. 350 § 1 k.p.c., Sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. Do takiej niedokładności doszło przy sporządzaniu komparycji wyroku poprzez brak oznaczenia interwenienta ubocznego, skoro T. w W. zgłosiło interwencję uboczną po stronie pozwanej pismem z dnia 3 kwietnia 2018 r. (k. 53), jak też w takim charakterze wzięło udział w postępowaniu.

Odnosząc się zaś merytorycznie do apelacji interwenienta ubocznego, należało uznać ją za bezzasadną.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny i przyjmuje dokonane ustalenia za własne. Ustalone fakty nie były sporne, w szczególności apelujący nie kwestionował oceny dowodów ani ustaleń stanu faktycznego, ograniczając zarzuty do zakwestionowania dokonanej przez Sąd I instancji wykładni przepisu prawa materialnego co do wysokości przyznanego powodom zadośćuczynienia.

Sąd odwoławczy w pełni podziela przyjętą przez Sąd Okręgowy argumentację prawną, uznając przyznane kwoty tytułem zadośćuczynienia za adekwatne do doznanej krzywdy na skutek śmierci syna powodów.

Wymaga podkreślenia, że roszczenie z tytułu zadośćuczynienia z uwagi na śmierć najbliższego członka rodziny, jest świadczeniem pieniężnym o charakterze kompensacyjnym, który stanowi próbę naprawienia doznanej szkody niemajątkowej. Ustawa w art. 446 § 4 k.c. przewiduje, że sąd może przyznać tym osobom „ odpowiednią sumę” tytułem zadośćuczynienia. W tym ujęciu istotne jest rozważenie wszystkich okoliczności danego przypadku i dokonanie oceny pod kątem rozmiaru krzywdy jakiej doznali najbliżsi osoby zmarłej, jak też wymiaru zadośćuczynienia, które winno być "odpowiednie", co oznacza pozostawienie tej kwestii sędziowskiemu uznaniu i ocenie. Zadośćuczynienie musi przedstawiać pewną odczuwalną wartość ekonomiczną, adekwatną do warunków gospodarki rynkowej. Choć o ostatecznym rozmiarze przyznanego zadośćuczynienia decydują okoliczności danej sprawy, to zasądzone w oparciu o art. 445 § 1 k.c. świadczenie powinno być wyważone. Możliwość korygowania przez Sąd II instancji zasądzonego zadośćuczynienia zachodzi jedynie w przypadku, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, tj. albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie.

Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2019 r., sygn. akt V CSK 179/18 (LEX nr 2712254), iż krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej, a każdy przypadek powinien być traktowany indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta ma opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego. Zadośćuczynienie powinno uwzględniać dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, oparcie w innych osobach bliskich, wiek osoby uprawnionej do zadośćuczynienia, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, a także wiek pokrzywdzonego. Zadośćuczynienie nie powinno prowadzić do wzbogacenia pokrzywdzonego. Powinno jednak przedstawiać odczuwalną ekonomicznie wartość, a jego wysokość nie może sprowadzać się do kwoty symbolicznej.

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że Sąd I instancji uwzględnił wszelkie okoliczności faktyczne mające znaczenie dla ustalenia wysokości należnego powodom zadośćuczynienia i dokonał ich właściwej oceny. Kwota 100 000 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć syna nie może zostać uznana za rażąco wygórowaną. Należało mieć na uwadze, że do śmierci J. W. doszło w sposób nagły, zginął w wypadku samochodowym. Powodowie stracili jedyne dziecko, w którym pokładali nadzieję na pomoc obecną i przyszłości. Po śmierci syna odczuwali silne cierpienia, rozpacz, mieli problemy z emocjami, codziennymi czynnościami, wycofali się z kontaktów społecznych. Relacje między rodzicami, a synem były głębokie: mieszkali razem, syn prowadził gospodarstwo rolne z ojcem, stanowił znaczne wsparcie emocjonalne i finansowe dla powodów. Powodowie nie potrafią odnaleźć się w nowej rzeczywistości, w której brakuje ich dziecka. Jak podkreślił w opinii biegły psycholog powodowie nadal są w fazie żałoby po śmierci syna, a ich plany na przyszłość są niepomyślne.

Uwzględnić także należy, że przyznane powodom świadczenia z tytułu zadośćuczynienia nie są rażąco zawyżone także i z tego względu, że nie odbiegają od kwot przyznawanych w innych, podobnych przypadkach tj. w podobnych sprawach z tytułu zadośćuczynienia na rzecz rodziców po śmierci dziecka.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł jak w pkt 2 sentencji, oddalając apelację interwenienta ubocznego. O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik (art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.).

SSA Paweł Rygiel SSA Sławomir Jamróg SSO del. Izabella Dyka