Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2021r. w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

przeciwko M. S. (1) (S.)

o odszkodowanie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 10 czerwca 2019r. sygn. akt VI P 193/18

1)  zmienia zaskarżony wyrok w punktach pierwszym oraz czwartym w ten sposób, że oddala powództwo,

2)  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 744zł (siedemset czterdzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu,

3)  oddala apelację w pozostałym zakresie.

(-) sędzia Teresa Kalinka (-) Sędzia SO Grażyna Łazowska (spr.) (-) sędzia Anna Capik-Pater

Sygn. akt VIII Pa 19/21

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. domagała się zasądzenia od powoda M. S. (1) kwoty 26.683,20 zł tytułem odszkodowania za szkodę wyrządzoną niezgodnym z wewnętrznymi procedurami zamawianiem ograniczników przepięć wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych wskazując, że prawidłowo wykonywał swoją pracę.

Wyrokiem z 27 kwietnia 2017r. Sąd Rejonowy w Gliwicach zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 24 000 zł z ustawowymi odsetkami od 18 lipca 2016r., oddalił powództwo w pozostałym zakresie i obciążył pozwanego kosztami procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że pozwany pracował u powódki od 2 maja 2006r. do 15 marca 2016r. na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, w tym od 1 września 2013r. na stanowisku dyrektora oddziału w G.. Na tym stanowisku pozwany odpowiadał za pracę całego oddziału, nadzorował pracę podwładnych, odpowiedzialny był za realizację budżetu sprzedaży, kontakty z klientami i dostawcami. Jego miesięczne wynagrodzenie za pracę w ostatnim czasie wynosiło 8.000 zł.

Powodowa spółka zajmuje się dystrybucją materiałów elektrotechnicznych na terenie całego kraju. Posiada 34 oddziały, w tym oddział w G., który obok oddziału w R. i T. należy do specjalnej grupy oddziałów obsługujących rynek energetyki. Powódka dokonuje zakupów towarów u producentów zatwierdzonych przez zarząd spółki. Pierwotnie zakupów dokonywały osobiście poszczególne oddziały/hurtownie, samodzielnie negocjując cenę i ilość zamawianego towaru. Po dokonaniu takiego zakupu dana jednostka nie miała obowiązku przekazywania do centrali spółki informacji o wynegocjowanej cenie.

Z dniem 8 lutego 2013r. powódka poleceniem służbowym nr (...) wprowadziła bezwzględny zakaz dokonywania zakupów towarów handlowych przez poszczególne oddziały czy hurtownie. Odtąd jedyną jednostką organizacyjną uprawnioną do dokonywania takich zakupów jest dział zakupów. Tym samym wygasły wszystkie indywidualne uprawnienia dyrektorów/kierowników oddziałów/hurtowni do zakupów towarów handlowych. Celem wprowadzenia zakupów przez centralę było dokonywanie przez dział zakupów negocjacji cenowych i uzyskania dogodnych cen dla wszystkich oddziałów i hurtowni. Dzięki temu nie istniało zagrożenie zakupu towaru przez określoną jednostkę po niekorzystnej cenie.

Odstępstwo od zasady dokonywania zakupów przez dział zakupów powódka zastosowała wyjątkowo wobec dyrektorów oddziałów w R., T. i G. upoważniając ich do składania zamówień u konkretnych dostawców do kwoty 30.000 zł. Miało to związek z zapewnieniem szybkiej i elastycznej obsługi klientów. Upoważnienie takie pozwany otrzymał od powódki w marcu 2013r. na mocy którego mógł on składać zamówienia u konkretnych dostawców w imieniu powódki do kwoty 30.000 zł. Uprawnienia tego pozwany nie mógł przekazywać na osobę trzecią. Dotyczyło ono wyszczególnionych w załączniku ponad 50 kontrahentów powódki, przy czym nie uwzględniono w nim firmy (...) Sp. z o.o. (zwanej dalej N.). Powódka w listopadzie 2013r. przyjęła własną procedurę trybu postępowania podczas składania zamówienia w systemie IKAR i przyjmowania towaru zamawianego w tym systemie. Do składania zamówienia w systemie co do zasady zostali upoważnieni tylko specjaliści ds. zakupów.

Dalej Sąd Rejonowy ustalił, że w praktyce jeżeli pracownik oddziału chce dokonać zakupu, to najpierw sprawdza w systemie czy dany towar istnieje oraz czy jest założony na niego indeks w magazynie. Jeśli tak, to winien on sprawdzić czy towar jest dostępny na stanie magazynu. Następnie przekazuje on zamówienie do działu zakupów, który składa zamówienie u dostawcy według ceny dotychczas wynegocjowanej. Przy czym pracownik oddziału może samodzielnie próbować wynegocjować korzystniejszą cenę. W razie powodzenia winien on powiadomić dział zakupów o wynegocjowaniu lepszych warunków handlowych zamówienia. Wówczas zgłoszona niższa cena wprowadzana jest w systemie działu zakupów jako obowiązująca przy wszystkich kolejnych zamówieniach. Powódka dużą uwagę przywiązuje do procedury indeksowania, która ma na celu wprowadzenie do bazy danych towaru według ściśle określonych kryteriów technicznych i nazwy producenta. Dzięki tak prowadzonej statystyce sprzedaży danego towaru powódka ma wiedzę o efektywności sprzedaży i w jaki sposób kształtuje się wysokość marży na przestrzeni czasu.

Na początku 2014 roku powódka wprowadziła zmiany w procedurze zamawiania towaru polegające m.in. na tym, że po przesłaniu do działu zakupów zamówień są one – zanim zostaną wysłane do dostawców – wyceniane przez dział zakupów. Dział ten ma za zadanie kontrolę realizacji wszystkich zamówień, ewentualne korekty w wysokości cen. Powódka prowadzi wewnętrzny system (...), w którym uwzględnia się warunki handlowe z poszczególnymi dostawcami, w tym z firmą (...) – producentem ograniczników napięcia. Warunki te rzadko ulegają zmianie, aczkolwiek oddziały mają możliwość negocjowania z dostawcami lepszych warunków. Powódka od marca 2015 roku miała z firmą (...) ustaloną korzystną cenę za ograniczniki napięcia w kwocie 38 zł netto za sztukę i za tę cenę nabywała te produkty. Cenę tę wynegocjował oddział w T., a dokładnie pracownik tego oddziału S. O..

Na rynku istnieją dwa rodzaje ograniczników przepięć: produkowane przez firmę fińską E. i firmę polską (...). Oddział w G. zakupu ograniczników przepięć do 2014 roku dokonywał bezpośrednio u jednego z producentów tj. w firmie (...). Średnio w miesiącu wysokość sprzedaży tego produktu sięgała około 100-150 sztuk.

Od 2015r. materiały te były nabywane w firmie (...), o czym zadecydował samodzielnie pozwany na prośbę swego kolegi zatrudnionego w firmie (...). Zwrócił się on do pozwanego o przysługę tzn. nabycie ograniczników przepięć, które otrzymał od jednego z dłużników w zamian za dług pieniężny. Firma (...) nie była producentem takich ograniczników. Pozwany i przedstawiciel firmy (...) wspólnie doszli podczas rozmowy do porozumienia, że cena za jedną sztukę ogranicznika wyniesie średnio od 50 do 55 zł i będzie niższa od ceny katalogowej u firmy (...), tj. mniejszej niż 80 zł, a ponadto zakup ograniczników miał odbywać się w ramach umowy bonusowej z firmą (...). Pozwany nie poinformował o tych uzgodnieniach bezpośredniego przełożonego dyrektora rynku energetyki M. S. (2), a także nikogo w centrali spółki w P.. Nie sprawdził także po jakiej cenie kupowane są ograniczniki przepięć przez inne oddziały/hurtownie. Pozwany był bowiem przekonany że jako pierwszy w firmie kupuje ograniczniki firmy (...).

W okresie od marca 2015r. do stycznia 2016r. dwa magazyny należące do oddziału w G. nabyły łącznie 1.900 ograniczników przepięć firmy (...) nie bezpośrednio u tego producenta, ale u pośrednika, tj. w firmie (...). Zamówienia były składane drogą mailową z pominięciem działu zakupów. Pozwany chciał bowiem zyskać na czasie i jedynie przekazywał działowi zakupów kopie zamówień. Dokonywane one były albo osobiście przez samego pozwanego, albo też przez M. G. – na wyraźne polecenie pozwanego. Cena za zakup tych ograniczników kształtowała się następująco:

- w marcu 2015 roku dokonano zakupu 200 sztuk ograniczników w cenie 51 zł netto za sztukę (wartość netto – 10.200 zł, wartość brutto – 12.546 zł),

- w kwietniu 2015 roku dokonano zakupu 200 sztuk ograniczników w cenie 51 zł netto za sztukę (wartość netto – 10.200 zł, wartość brutto – 12.546 zł),

- w lipcu 2015 roku dokonano zakupu 200 sztuk ograniczników w cenie 55 zł netto za sztukę (wartość netto – 11.000 zł, wartość brutto – 13.530 zł),

- w sierpniu 2015 roku dokonano zakupu 200 sztuk ograniczników w cenie 55 zł netto za sztukę (wartość netto – 11.000 zł, wartość brutto – 13.530 zł),

- w I połowie października 2015 roku dokonano zakupu 200 sztuk ograniczników w cenie 56,30 zł netto za sztukę (wartość netto – 11.260 zł, wartość brutto – 13.849 zł),

- w II połowie października 2015 roku dokonano zakupu 100 sztuk ograniczników w cenie 56,30 zł netto za sztukę (wartość netto – 5.630 zł, wartość brutto – 6.924,90 zł),

- w listopadzie 2015 roku dokonano zakupu 200 sztuk ograniczników w cenie 69 zł netto za sztukę (wartość netto – 13.800 zł, wartość brutto – 16.974 zł),

- w grudniu 2015 roku dokonano zakupu 200 sztuk ograniczników w cenie 56,30 zł netto za sztukę (wartość netto – 11.260 zł, wartość brutto – 13.849 zł),

- w styczniu 2016 roku dokonano zakupu 300 sztuk ograniczników w cenie 56,30 zł netto za sztukę oraz kolejnych 100 sztuk w cenie 69 zł netto za sztukę (wartość netto – 23.790 zł, wartość brutto – 29.261,50 zł).

Łączna wartość powyższych zamówień wyniosła 108.140 zł netto (133.010,40 zł brutto). Pozwany miał nieograniczony dostęp do faktur wystawionych przez firmę (...) i mógł skontrolować cenę transakcji dokonywanych z tą firmą na zakup ograniczników, która w wielu przypadkach odbiegała od ceny ustnie ustalonej pomiędzy powodem, a przedstawicielem firmy (...).

Nabyte przez oddział w G. ograniczniki firmy (...) zostały zaindeksowane jako (...) pomimo tego, że indeksowanie zakupionych produktów winno zaczynać się od pierwszych liter producenta. Decyzja o nieprawidłowym dokonywaniu indeksowania podjęta została przez pozwanego, który miał na względzie wyższą ceną katalogową ograniczników firmy (...) w stosunku do firmy (...) i chciał uzyskać z tego tytułu większą marżę dla oddziału.

W styczniu 2016r. M. S. (2) powziął informacje, że oddział w G. dokonał zakupu ograniczników przepięć po niekorzystnej cenie, wobec czego pod koniec stycznia 2016r. poprosił drogą mailową pozwanego o podanie procedury zakupu przez jego oddział ograniczników przepięć. W odpowiedzi na to pozwany mailem z dnia 28 stycznia 2016r. wskazywał, że dokonane zakupy były korzystne dla powódki. Następnie w dniu 29 stycznia 2016r. M. S. (2) wysłał maila do zarządu spółki, w którym przedstawił całą sytuację dotyczącą niekorzystnego zakupu przez oddział w G. ograniczników i wniósł o rozwiązanie z pozwanym umowy o pracę. W wyniku prowadzonego postępowania wyjaśniającego u powódki, a w szczególności w wyniku audytu przeprowadzonego przez E. Z. ustalono między innymi, że w jednym z magazynów nie znajdują się ograniczniki zaindeksowane jako (...), pomimo że w systemie widniała ich liczba na 473 sztuki oraz stwierdzono liczbę 472 ograniczników zaindeksowanych jako (...)-015-010-002, które nie zostały odnotowane w systemie. Postępowanie wyjaśniające wykazało również, że różnica ceny za sztukę ogranicznika pomiędzy zakupem w firmie (...) a potencjalnym zakupem bezpośrednio u producenta wahała się od 13 zł do 31 zł netto. W sumie potencjalna różnica w koszcie zakupu ograniczników – po uwzględnieniu wartości rabatu za 2015 rok w kwocie 7.591,50 zł – miała wynieść 28.348,50 zł. Ostatecznie po zawarciu przez powódkę kolejnej umowy bonusowej z firmą (...) na 2016 rok powódka ustaliła wysokość szkody w związku z dokonywaniem przez pozwanego lub podległych mu pracowników, ale na polecenie pozwanego, zakupów ograniczników przepięć w firmie (...) na kwotę 26.683,20 zł.

Nabyte przez oddział w G. ograniczniki przepięć od firmy (...) udało się sprzedać w liczbie ponad 1.100 sztuk. Cena sprzedaży za jedną sztukę kształtowała się w zależności od kontrahenta od 52,48 zł do 70,27 zł, średnio uzyskując 10% marżę.

Oświadczeniem woli z dnia 15 marca 2016r. powódka rozwiązała z pozwanym umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z winy pracownika. W piśmie zawiadamiającym pozwanego o rozwiązaniu z nim umowy o pracę powódka jako przyczynę rozwiązania stosunku pracy wskazała ciężkie naruszenie przez pozwanego podstawowych obowiązków pracowniczych polegających na:

1)  nieprzestrzeganiu procedury dotyczącej zasad zamawiania towarów u dostawców poprzez składanie zamówień bezpośrednio przez pozwanego bądź przez podwładnych pozwanego na jego polecenie, na produkty m. (...) (ograniczniki napięć) u pośrednika – firmy (...) Sp. z o.o. – z pominięciem działu zakupów pracodawcy;

2)  nieprzestrzeganiu procedury dotyczącej zasad wprowadzania produktów pod właściwy indeks poprzez polecenie swoim podwładnym nieprawidłowego wprowadzania ograniczników przepięć marki (...) pod niewłaściwy indeks, tj. indeks zaczynający się od „E.…” zamiast „B.…”, gdy zgodnie z zasadami obowiązującymi u pracodawcy pierwsze litery powinny oznaczać producenta danego towaru;

3)  narażaniu pracodawcy na istotną szkodę poprzez zapłatę znacznie wyższej ceny za ww. produkt m. (...) pośrednikowi – firmie (...) (zapłacona przez pracodawcę cena za ten produkt wahała się pomiędzy 51 zł a 69 zł netto za sztukę), podczas gdy cena wynegocjowana przez pracodawcę z producentem – firmą (...) – była równa kwocie 38 zł netto za sztukę (w przypadku składania zamówień przez dział zakupów produkt zostałby zamówiony bezpośrednio u producenta po cenie korzystniejszej); w konsekwencji łączna strata pracodawcy na zakupach ograniczników przepięć marki (...) w firmie (...) wyniosła około 28.000 zł;

4)  braku dbania w powyższy sposób o dobro zakładu pracy pracodawcy, do czego pozwany był szczególnie zobowiązany jako osoba zajmująca stanowisko dyrektora oddziału.

(dowód z: akt osobowych pozwanego – k. 43-115; upoważnienia – k. 115; procedury zamawiania i przyjęcia towaru – k. 117-121; procedury tworzenia indeksów – k. 129-130; raportu z kontroli zakupów – k. 134-137; faktur – k. 139-143; oświadczeń – k. 147-149; faktur – k. 205-216, 235-236; raportu z kontroli zakupów – k. 298-302; zeznań świadków: E. O. – k. 269-269v, S. O. – k. 269v-270v, M. G. – k. 270v-272, J. M. – k. 287v-289, M. K. – k. 289-290, E. Z. – k. 290-292v, M. S. (2) – k. 292v-296v; przesłuchania stron: przedstawiciela powódki T. S. (1) – k. 316-320v, pozwanego – k. 320v-323).

W powyższym zakresie Sąd Rejonowy uznał okoliczności sprawy za wszechstronnie wyjaśnione w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe, w szczególności o zeznania zawnioskowanych świadków, przesłuchanie stron i przedłożoną do akt sprawy dokumentację.

W oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługuje jedynie na częściowe uwzględnienie, albowiem odpowiedzialność materialna pozwanego wynika z tytułu szkody wyrządzonej z winy nieumyślnej.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że Kodeks pracy reguluje trzy oddzielne reżimy odpowiedzialności materialnej pracownika, tj. za szkodę wyrządzoną z winy nieumyślnej (art. 114-119 k.p.), za szkodę wyrządzoną z winy umyślnej (art. 122 k.p.) oraz za mienie powierzone (art. 124 k.p). Roszczenia powódki oparte były na podstawie konstrukcji odpowiedzialności pracownika przewidzianej w art. 122 k.p. regulującej odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną z winy umyślnej. Dalej wskazano, że umyślne wyrządzenie szkody w rozumieniu art. 122 k.p. zachodzi wówczas, gdy pracownik objął następstwa swojego czynu zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym (teza VIII uchwały Sądu Najwyższego Izby Pracy i (...) z dnia 29 grudnia 1975 roku, V PZP 13/75, OSNC 1976/2/19). Zamiar pracownika – dla zastosowania tego przepisu – musi obejmować nie tylko umyślne naruszenie obowiązków, ale także powstanie szkody. Zamiar bezpośredni zachodzi wtedy, gdy pracownik chce wyrządzić szkodę, a ewentualny – gdy przewiduje możliwość jej powstania i godzi się na to.

W ocenie Sądu Rejonowego, postępowanie dowodowe wykazało w sposób niebudzący wątpliwości, że o ile pozwany w sposób świadomy naruszył obowiązujące u powódki procedury dotyczące zasad zamawiania towarów i wprowadzania produktów pod właściwy indeks, to nie było jego zamiarem działanie na szkodę powodowej spółki. Nie miał on bowiem świadomości, że cena jaką ustalił z przedstawicielem firmy (...) na zakup ograniczników firmy (...) znacznie odbiega od ceny możliwej do uzyskania u bezpośredniego producenta ograniczników przepięć, jaka od kilkunastu miesięcy funkcjonowała już w powodowej spółce – kwota 38zł. Pozwany nie miał tej wiedzy, gdyż pomijał dział zakupów przy zamówieniach ograniczników z firmy (...), a robił tak, bo jak przyznał nie miał zwyczajnie czasu.

Sąd Rejonowy ustalił, że na początku 2015r. pozwany poproszony został przez swego znajomego z firmy (...) o zakup dużej ilości ograniczników przepięć i strony ustaliły średnią cenę 50-55 zł. Pozwany jako dyrektor oddziału w G. samodzielnie przystał na tę propozycję, bez przeprowadzenia konsultacji z zarządem powódki czy z bezpośrednim przełożonym. Pozwany dokonywał zamówień ograniczników przepięć w firmie (...) świadomie pomijając dział zakupów tłumacząc to brakiem czasu. Takie polecenie pomięcia działu zakupów zostało również wydane podwładnemu pozwanego M. G.. Pozwany zatem bezpośrednio przyczynił się do wystąpienia szkody w mieniu powódki, bowiem świadomie pomijał dział zakupów przy dokonywaniu zamówień ograniczników firmy (...) u pośrednika tj. w firmie (...). O tym jednak, że oddział powódki w T. wynegocjował cenę ograniczników u bezpośredniego producenta w kwocie 38 zł pozwany po prostu nie wiedział, a co więcej był przekonany, że żadna jednostka powódki nie dokonuje jeszcze zakupów ograniczników przepięć z firmy (...). Powstała więc szkoda – wskutek różnicy w cenie za sztukę ogranicznika pomiędzy zakupem w firmie (...) a zakupem bezpośrednio u producenta – nie była objęta świadomością pozwanego. W zakresie wyrządzenia powódce szkody pozwany nie działał z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym. Z całą pewnością pozwany nie zamierzał wyrządzić powódce szkody, bowiem subiektywnie był przekonany, że uzyskana przez niego cena zakupu ograniczników w firmie (...) pozwoli mu sprzedać nabyte ograniczniki z wysoką marżą. Do tego też służył zabieg nieprawidłowego zaindeksowania zakupionych towarów jako pochodzących z firmy (...), która sprzedawała je na rynku po cenie wyższej niż zakupione przez pozwanego ograniczniki firmy (...).

Te ustalenia doprowadziły Sąd Rejonowy do przekonania, że pozwany nie wyrządził powódce szkody z winy umyślnej w rozumieniu art. 122 k.p., wobec czego doszedł do przekonania, iż wyrządzenie szkody powódce przez pozwanego należy rozpatrywać w granicach dyspozycji art. 114 k.p.

Jak wskazał Sąd Rejonowy, zgodnie z art. 114 k.p. pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w przepisach niniejszego rozdziału. Pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda (art. 115 k.p.). Pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody (art. 116 k.p.). Pracownik ponosi odpowiedzialność materialną, jeżeli pracodawca wykaże spełnienie wszystkich przesłanek uzasadniających tę odpowiedzialność: 1) naruszenie obowiązków pracowniczych, 2) winę pracownika, 3) wysokość rzeczywistej straty, 4) normalny związek przyczynowy między zachowaniem pracownika a powstałą stratą. Naruszenie obowiązków pracowniczych zachodzi wówczas, gdy pracownik działa sprzecznie z ciążącym na nim obowiązkiem lub gdy nie podejmuje działania, mimo że powinien był to uczynić. Wina nieumyślna pracownika może przybrać formę lekkomyślności, gdy bezpodstawnie przypuszcza on, że uniknie wyrządzenia szkody lub niedbalstwa, gdy nie przewiduje on wyrządzenia szkody, mimo że mógł i powinien przewidzieć nastąpienie tego skutku. Ocena bezpodstawności przypuszczenia co do uniknięcia wyrządzenia szkody oraz możliwości przewidzenia jej wyrządzenia jest dokonywana z uwzględnieniem indywidualnych cech pracownika. Należy w szczególności ocenić poziom wykształcenia pracownika, jego doświadczenie zawodowe, rozwój umysłowy oraz wiek. Zachowanie pracownika jest zawinione, gdy można mu postawić zarzut, że z uwagi na jego cechy indywidualne mógł – w konkretnych okolicznościach, w których wykonywał pracę - uniknąć wyrządzenia szkody. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 maja 1977r. (IV PR 109/77, LEX nr 14384) wskazał, że zgodnie z art. 114 i 115 k.p. pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę poniesioną przez zakład pracy tylko w razie zawinionego niewykonania obowiązków pracowniczych, pozostającego w związku przyczynowym ze szkodą. Ponadto Sąd Najwyższy w tezie II uchwały z dnia 29 grudnia 1975r. podkreślił, że na zakładzie pracy spoczywa ciężar wykazania, że szkoda powstała z winy pracownika . Oznacza to, że w razie dochodzenia od pracownika odszkodowania z art. 114 k.p. to na pracodawcy spoczywa ciężar łącznego wykazania szkody i jej wysokości, winy pracownika oraz normalnego związku przyczynowego pomiędzy powstaniem albo zwiększeniem szkody a zachowaniem się pracownika (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 11 września 2012r., III APa 20/12, LEX nr 1223232).

Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że powódka sprostała obowiązkowi dostarczenia dowodów (art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c.) dla stwierdzenia, że pozwany naruszył swoje obowiązki pracownicze, działał w sposób zawiniony, a jego zachowanie doprowadziło do powstania szkody. Naruszenie obowiązków pracowniczych przez pozwanego polega na złamaniu procedur dotyczących zasad zamawiania towarów i wprowadzania produktów pod właściwy indeks. O ile, zdaniem Sądu Rejonowego nie przewidywał on, że zakup ograniczników u jednego z pośredników wyrządzi szkodę w majątku pracodawcy, to jednak z całą pewnością jako pracownik z dużym doświadczeniem zawodowym na stanowisku kierowniczym mógł i powinien był przewidzieć, iż jego działanie może przynieść straty pracodawcy. Pozwany nie powinien był opierać swego działania na przekonaniu, że żadna jednostka w ramach powódki nie dokonywała jeszcze zakupów ograniczników firmy (...). Przeciwnie winien był co było jego obowiązkiem działać zgodnie z obowiązującymi procedurami i dokonać zakupów za pośrednictwem działu zakupów, którego przecież funkcjonowanie związane było z chęcią wyeliminowania indywidualnych negocjacji kierowników/dyrektorów poszczególnych jednostek w celu usunięcia ryzyka zakupi towarów po niekorzystnej cenie. Dział zakupów ma bowiem większe możliwości negocjacyjne zwłaszcza przy większej ilości zamówienia. Wobec braku złożenia zamówienia poprzez dział zakupów pozwany uniemożliwił tym samym zakup towaru po niższej cenie, co w konsekwencji doprowadziło o powstania szkody w majątku powódki. Wysokość tej szkody wyniosła ostatecznie 26.683,20 zł, a jej powstanie ma oczywisty związek z działaniem pozwanego. Pozwanego nie może tłumaczyć fakt, że kopie zamówień kierowanych do firmy (...) przekazywał „do wiadomości” do działu zakupów. Zdaniem Sądu Rejonowego, takie postępowanie nie stanowi przestrzegania procedury zakupów, do czego pozwany był bezwzględnie zobowiązany, za wyjątkiem firm wyraźnie określonych przez powódkę. Gdyby pozwany zamawiał ograniczniki przepięć firmy (...) poprzez dział zakupów, to w ocenie Sądu uzyskałby wiedzę na temat faktycznej ceny tych ograniczników kupowanych bezpośrednio u producenta.

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności Sąd Rejonowy uznał, że pozwany ponosi odpowiedzialność za wyrządzoną pracodawcy szkodę na zasadzie winy nieumyślnej. Powództwo jako uzasadnione podlegało zatem uwzględnieniu jedynie w wysokości limitowanej normą art. 119 k.p., zgodnie z którą odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Skoro pozwany osiągał miesięczne zarobki w kwocie 8.000 zł, to należne powódce odszkodowanie odpowiada trzykrotnemu miesięcznemu wynagrodzeniu za pracę. W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu należało rozstrzygnąć w oparciu o art. 100 k.p.c., stosunkowo je rozdzielając pomiędzy stronami. Z kwoty 26.683,20 zł, stanowiącej wartość przedmiotu sporu, została zasądzona na rzecz powódki kwota 24.000 zł, stanowiąca w przybliżeniu 90% wartości przedmiotu sporu. Koszty powódki uwzględnione przez Sąd to koszty opłaty sądowej – 1.335 zł, kwota 3.600 zł z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1804). Koszty procesu pozwanego natomiast obejmują kwotę 3.600 z tytułu poniesionych kosztów zastępstwa procesowego. Łączne koszty procesu obu stron to kwota 8.535 zł (1.355 zł + 3.600 zł + 3.600 zł). Powódka poniosła koszty procesu w łącznej kwocie 4.935zł, a powinna ponieść te koszty jedynie w kwocie 853,50zł (8535zł x10% przegranej powódki). Tym samym w oparciu o treść art. 100 k.p.c. pozwany winien zapłacić kwotę 4.081,50zł.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił wniosku pełnomocnika powódki o uwzględnieniu kosztów zastępstwa procesowego strony powodowej według norm prawem przepisanych w sześciokrotnej stawce. W ocenie Sądu pierwszej instancji, długotrwałość procesu, spowodowana liczbą wnioskowanych świadków,. w znacznej mierze była inicjowana przez stronę powodową.

Na skutek apelacji pozwanego, Sąd Okręgowy w Gliwicach w sprawie VIII Pa 129/17 uchylił zaskarżony wyrok w punkcie 1 (zasądzającym od pozwanego kwotę 24 000zł) oraz w punkcie 3 (zasądzającym od pozwanego koszty procesu w kwocie4 081,50zł) i w tym zakresie sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za obie instancje.

Sąd Okręgowy nie podzielił wniosków Sądu I instancji, iż po stronie powodowej zaistniała szkoda we wskazanej wysokości, bowiem ustalenia faktyczne zostały w tym zakresie oparte jedynie na twierdzeniach powódki. Zdaniem Sądu Okręgowego, ustalona wysokość szkody ma charakter hipotetyczny a nie rzeczywisty, a tylko za tą ostatnią pozwany może ponosić odpowiedzialność. Sąd drugiej instancji podniósł, że „ Uproszczeniem jest stwierdzenie, że szkodą jest różnicą w cenie uzyskiwanej przez Oddział powodowej Spółki w T. wynoszący 38 zł za sztukę ogranicznika przepięć, a ceną tego ogranicznika uzyskiwaną w zakupach dokonywanych przez pozwanego, która kształtowała się na poziomie 51-56 zł. Powódka nabywając towary sprzedaje je z określoną marżą. Nie jest tak, że ograniczniki przepięć powódka sprzedaje wszystkie w tej same cenie brutto tylko wlicza marżę do ceny za którą sama zakupuje towary, średnio w wysokości około 10%. Pracownik, który jest odpowiedzialny za dokonywanie sprzedaży ustala cenę dla klienta powódki zaglądając do systemu i sprawdzając po jakie cenie dany asortyment został zakupiony, dolicza do tego marżę i uzyskuje cenę dla klienta powódki. Można by było przyjąć, że szkodą jest różnica w cenie, gdyby przyjąć że cena sprzedaży tego samego ogranicznika tylko kupowanego po różnych cenach, zawsze w sprzedaży była ta sama. Natomiast w niniejszej sprawie było tak, że to ceny zakupu doliczano marżę 10 %. W związku z tym, jeśli pracownik widział, że dany towar został zakupiony po cenie 38 zł doliczał do tego marżę, która była przyjęta w obrocie i sprzedawał ten towar , a w przypadku ogranicznika przepięć zakupionego przez pozwanego po cenie odpowiednio wyższej, wówczas również doliczał marżę w tej założonej przez firmę wysokości doliczał do kwoty, która wynikała z systemu. Wtedy taki asortyment na rynku był sprzedawany po cenie odpowiednio wyższej, ale marża dla Spółki była zachowana, co potwierdza dyrektor sprzedaży , który mówił, że towary zakupywane przez pozwanego w większej cenie były sprzedane przez powódkę w ilości 1100 sztuk.”

Dalej Sąd drugiej instancji wskazał, że z zakupionych przez pozwanego 1900 sztuk ograniczników, według zeznań świadka M. sprzedano 1100 sztuk za cenę od 52,48 do 70,27 zł ze średnią 10% marżę.

Oznacza to, że część towaru została sprzedana z zyskiem, wobec czego aby prawidłowo ustalić szkodę, należy przeanalizować dowody , z których by wynikało czy i ile z zakupionych przez pozwanego ograniczników przepięć po zawyżonej cenie dalej zalega na magazynach pozwanej, czy też wszystkie się sprzedały, a jeśli tak to z jaką marżą, marżą dodatnią czy marżą ujemną..

Sąd drugiej instancji zauważył również, że w toku postępowania mógł ulec zmianie stan magazynowy i część z 800 sztuk ograniczników mogła się sprzedać, co oznaczałoby brak szkody. Z tych przyczyn, wyrok został uchylony i zalecono Sądowi Rejonowemu przy ponownym rozpoznaniu szkody ustalenie czy i w jakiej wysokości nastąpiła szkoda po stronie powodowej, po uprzednim wezwaniu jej do złożenia ewentualnych wniosków dowodowych.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w sprawie VI P 193/18 wyrokiem z 10 czerwca 2019r. w punkcie 1 zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2595,24zł z ustawowymi odsetkami od 10 czerwca 2019r. tytułem odszkodowania, w punkcie 2 oddalił powództwo co do kwoty 1681,56zł z odsetkami i dalej idące roszczenie o odsetki; w punkcie 3 umorzył postępowanie co do kwoty 19 723,20zł; w punkcie 4 zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3483zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego za obydwie instancje; w punkcie 5 oddalił wniosek pozwanego o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Z uwagi na długotrwałą nieobecność sędziego referenta, w sprawie nie sporządzono uzasadnienia wyroku.

Powód wniósł apelację od wyroku zaskarżając go w punktach 1 i 4, zarzucając:

1. naruszenie przepisu postępowania, a to art. 233 § 1 k.p.c., mające istotny wpływ na wynik sprawy, poprzez niedokonanie wszechstronnego rozważenia zebranych w sprawie dowodów, tj.:

a.  faktur załączonych przez powoda do pozwu o numerach, 32, 33, (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), dokumentujących zakupy ograniczników przepięć przez oddział w G.,

⚫

w zakresie okoliczności kto składał zamówienia na poszczególne partie ograniczników przepięć, których dotyczą powyższe faktury, oraz kto jest wymieniony w powyższych fakturach jako osoba zamawiająca, a tym samym kto może ponosić odpowiedzialność oraz w jakim zakresie za ewentualną szkodę wynikającą z dokonania poszczególnych zakupów objętych tymi fakturami,

b.  zeznań pozwanego

⚫

w zakresie okoliczności kto składał zamówienia na poszczególne partie ograniczników przepięć, których dotyczą powyższe faktury, a tym samym kto może ponosić odpowiedzialność oraz w jakim zakresie za ewentualną szkodę wynikającą z dokonania poszczególnych zakupów objętych tymi fakturami,

c.  zeznań świadka M. G.

⚫

w zakresie okoliczności, czy zamówienia składane przez niego były zatwierdzane przez pozwanego,

⚫

w zakresie okoliczności, czy pozwany nakazał świadkowi składać zamówienia bezpośrednio do dostawcy, czy też świadek robił to samodzielnie oraz z własnej woli, tj. bez polecenia pozwanego w tym zakresie,

⚫

w zakresie okoliczności czy świadek dokonywał zakupów towarów od N. także po ustaniu stosunku pracy pozwanego.

d.  zeznań świadka J. M. w zakresie okoliczności czy cena wynegocjowana przez dział zakupów (lub handlowca) przy wcześniejszym zamówieniu obowiązuje także przy kolejnych zamówieniach, czy też dział zakupów (lub handlowiec) za każdym razem negocjuje ceny oraz nie jest pewne że zawsze uda się wynegocjować tak korzystną cenę jak w poprzednim zamówieniu, oraz

⚫

w zakresie okoliczności czy cena 38 zł za sztukę była ceną wynegocjowaną przez powódkę z dostawcą ( firmą (...)), czy też była ceną jaką wynegocjował dyrektor oddziału w T. Szynom O. dla dokonywanych przez oddział w T. zakupów ograniczników,

e.  zeznań świadka S. O.

⚫

w zakresie okoliczności czy cena wynegocjowana przez dział zakupów (lub handlowca) przy wcześniejszym zamówieniu obowiązuje także przy kolejnych zamówieniach, czy też dział zakupów (lub handlowiec) za każdym razem negocjuje ceny oraz nie jest pewne że zawsze uda się wynegocjować tak korzystną cenę jak w poprzednim zamówieniu, oraz

⚫

w zakresie okoliczności czy cena 38 zł za sztukę była ceną wynegocjowaną przez powódkę z dostawcą ( firmą (...)), czy też była ceną jaką wynegocjował dyrektor oddziału w T. Szynom O. dla dokonywanych przez oddział w T. zakupów ograniczników dla określonego klienta,

f. oświadczenia pracodawcy z dnia 15.03,2016 roku w przedmiocie rozwiązania umowy

o pracę

⚫

w zakresie okoliczności, czy według samej powódki gdyby zamówienia na ograniczniki przepięć były składane przez dział zakupów, produkt zostałby zamówiony po cenie 38 zł, czy po innej cenie korzystniejszej od uzyskanej przez pozwanego,

g. zeznań świadka M. K. – w zakresie okoliczności prawidłowego, zgodnego

z wewnętrzną procedurą i dotychczasową praktyką indeksowania ograniczników

przepięć nabywanych od N. na indeks ogólny,

h. zeznań przedstawiciela powódki T. S. (2) w zakresie okoliczności:

- niezgodnej z wewnętrznymi przepisami obowiązującymi u powódki zmiany przez nią indeksacji 243 sztuk ograniczników na indeksy jak dla ograniczników zakupionych od (...) oraz przyczynienia się powódki do ewentualnej szkody w stopniu wyłączającym odpowiedzialność pozwanego,

- czy zmiana indeksacji dotyczyła wyłącznie ograniczników kupionych przez pozwanego czy także ograniczników zakupionych przez M. G., a jeśli tego drugiego, to czy dotyczyła ograniczników kupionych przez M. G. w okresie po rozwiązaniu umowy o pracę pozwanego,

- czy szkoda wyliczona w sposób jaki opisała powódka tj. ze sprzedaży 243 sztuk ograniczników, wyliczona na podstawie ograniczników zakupionych przez pozwanego, czy także ograniczników zakupionych przez M. G., a jeśli tego drugiego także, to czy dotyczyła też ograniczników zakupionych przez niego w okresie po rozwiązaniu umowy o pracę pozwanego,

- czy gdyby pozwany dokonał zakupu przez dział zakupów, to powódka zakupiłaby ograniczniki po cenie 38zł/szt.,

- czy brak zmiany przez powódkę indeksacji 243 szt. ograniczników skutkowałby zaleganiem ograniczników w magazynie albo wprowadzeniem w błąd co do nabywanego u powódki towaru oraz czy zmiana indeksacji była konieczna wobec dotychczasowej skutecznej sprzedaży ograniczników wprowadzonych na inny indeks oraz braku zastrzeżeń ze strony klientów,

co pozwala przyjąć, że ocena materiału dowodowego została dokonana przez Sąd w sposób dowolny, a nie swobodny, co w konsekwencji doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych w sprawie polegających na przyjęciu przez Sąd, że:

⚫

zamówienia na ograniczniki przepięć zostały dokonane osobiście przez pozwanego, albo też przez M. G. na wyraźne polecenie pozwanego,

⚫

powódka od marca 2015 roku miała z firmą (...) ustaloną korzystną cenę za ograniczniki przepięć w kwocie 38 zł netto za sztukę i za tę cenę nabywała te produkty

⚫

gdyby pozwany dokonywał zakupów ograniczników przepięć przez dział zakupów, to cena zakupu tych ograniczników także wynosiłaby 38 zł netto za sztukę,

⚫

powódce została wyrządzona szkoda w wysokości 2595,24 zł oraz, że powódka tę szkodę wykazała,

⚫

działania pozwanego doprowadziły do wyrządzenia szkody powodowej spółce w wysokości 2595,24 zł, którą to szkodę powódka wykazała

2. naruszenie przepisu postępowania, a to art. 116 k.p., mające istotny wpływ na wynik sprawy, poprzez przyjęcie, że powódka udźwignęła ciężar dowodu w zakresie wykazania przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej tj. szkody, jej wysokości, winy pozwanego oraz związku przyczynowego pomiędzy niewłaściwym wykonywaniem obowiązków pracowniczych a szkodą.

3. naruszenie przepisów postępowania, a to art. 203§ 2 kpc w zw. z art. 98 § 1kpc poprzez jego niezastosowanie, skutkujące brakiem zasądzenia na rzecz pozwanego należnych mu kosztów postępowania w związku z cofnięciem (ograniczeniem) powództwa przez powódkę.

W oparciu o wskazane zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o jego uchylenie w zaskarżonym zakresie oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, orzeczenie o kosztach postępowania, według obowiązujących norm z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego według 1,5 krotności stawki minimalnej dla każdej instancji.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Wyrokiem z 17 kwietnia 2020r. Sąd Okręgowy uchylił wyrok w zaskarżonych punktach i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Gliwicach, uznając że brak pisemnego uzasadnienia skarżonego wyroku należy traktować jako nierozpoznania istoty sprawy.

Na skutek zażalenia powódki, Sąd Najwyższy postanowieniem z 16 grudnia 2020r. uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Gliwicach do rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania zażaleniowego.

Sąd drugiej instancji ustalił i orzekł, co następuje;

Apelacja zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W trakcie ponownego rozpoznania sprawy przez Sąd Rejonowy, powódka pismem z 1 sierpnia 2018r. cofnęła pozew co do kwoty 22 406,40zł, wniosła o umorzenie postępowania w tym zakresie oraz o zasądzenie kwoty 4276,80zł tytułem odszkodowania. Pozwana oświadczyła, że 243 sztuki ograniczników (...) zakupionych przez pozwanego po cenie pomiędzy 52 a 69zł, zostało ostatecznie sprzedanych za średnią cenę zakupu 44,92zł, tj. po cenie niższej od ceny zakupu, kreując szkodę w majątku spółki. Powódka podała, że na dochodzone odszkodowanie składa się kwota 2595,24zł stanowiąca różnicę pomiędzy ceną zakupu a ceną sprzedaży (ograniczniki zostały zakupione przez powoda za 13 510,80zł, a zostały sprzedane za 10 915 zł), oraz kwota 1651,56zł stanowiąca utraconą marżę – k. 460. Na tę okoliczność powódka, nie przedstawiła żadnych dowodów np. w postaci dokumentów księgowych potwierdzających to oświadczenie.

W tym Sąd drugiej instancji podzielił i przyjął za własne ustalenia faktycznie, poczynione przez Sąd Rejonowy przy pierwszym rozpoznaniu sprawy (sygn.akt VI P 375/16), za wyjątkiem ustaleń dotyczących wysokości wyrządzonej przez pozwanego szkody majątkowej. Zdaniem Sądu drugiej instancji, pozwany swoim działaniem naruszył obowiązujące u powódki procedury zakupu spornym ograniczników przepięć, co skutkowało stratą materialną powódki, jednakże powódka wysokości tej szkody nie wykazała w niniejszej sprawie. Sąd drugiej instancji, w całości podziela i przyjmuje za własne rozważania prawne Sądu Rejonowego poczynione w sprawie VI P 375/16, w której w obszerny sposób przedstawił zasady odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy oraz, że pozwany ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną powódce na zasadzie art. 114 kp. Podkreślenia wymaga, że w razie dochodzenia od pracownika odszkodowania na podstawie art. 114 kp, na pracodawcy spoczywa ciężar łącznego wykazania szkody i jej wysokości, winy pracownika oraz normalnego związku przyczynowego pomiędzy powstaniem albo zwiększeniem szkody a zachowaniem się pracownika. Sąd Okręgowy podziela stanowisko apelującego, że powódka nie udowodniła, że wskazywane 243 sztuki ograniczników zostały zakupione przez pozwanego, ani że zostały sprzedane ze stratą. Złożone oświadczenie powódki (k.460) nie stanowi takiego dowodu, bowiem nie zostało poparte jakimikolwiek dokumentami księgowymi. Ponieważ powódka nie wykazała wysokości poniesionej szkody, Sąd Okręgowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, wobec czego zmienił zaskarżony wyrok w punktach 1 i 4, w ten sposób, że powództwo oddalił. Jako, że powództwo zostało oddalone z uwagi na nie wykazanie wysokości szkody, a apelacja w tym zakresie została uwzględniona w całości, bezprzedmiotowym stało się odnoszenie do pozostałych zarzutów skarżącego.

Sąd Rejonowy w wyroku z 10 czerwca 2019r. w punkcie 5 oddalił wniosek pozwanego o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. Apelujący nie zaskarżył tego punktu wyroku, czym doprowadził do jego uprawomocnienia. Z tych przyczyn, Sąd Okręgowy, apelację pozwanego w zakresie kosztów zastępstwa procesowego za pierwszą i drugą instancję oddalił.

Mając powyższe na uwadze oraz fakt, że pozwany wygrał sprawę, Sąd Okręgowy orzekł o kosztach procesu na zasadzie art. 98 kpc i zasądził na jego rzecz od powódki kwotę 744zł na którą składają się: opłata za pierwszą apelację – 30zł, opłata za pełnomocnictwo do prowadzenia sprawy – 17 zł, opłata za drugą apelację – 200zł, opłata od zażalenia do Sądu Najwyższego – 30zł, opłata za pełnomocnictwo do prowadzenia sprawy przed Sądem Najwyższym – 17zł, koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem Najwyższym – 450zł (§ 2 pkt. 3 w zw. z § 10 ust.2 pkt.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych).

W tym stanie rzeczy, w oparciu o powołane przepisy prawa i art. 386§1 kpc Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

(-) sędzia Teresa Kalinka (-) Sędzia SO Grażyna Łazowska (spr.) (-) sędzia Anna Capik-Pater