Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 czerwca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Roman Troll

po rozpoznaniu w dniu 15 czerwca 2021 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Skarbu Państwa-Prezydenta Miasta G.

przeciwko (...) Państwowym Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 3 grudnia 2020 r., sygn. akt II C 799/20

1)  oddala apelację,

2)  zasądza od powoda na rzecz pozwanej 1800 zł (tysiąc osiemset złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym

SSO Roman Troll

Sygn. akt III Ca 62/21

UZASADNIENIE

Powód Skarb Państwa – Prezydent Miasta G. wniósł o zasądzenie od (...) Państwowych Spółki Akcyjnej w W. 12562,20 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 29 listopada 2019 r., nadto wniósł o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu. Żądanie zapłaty wywodził z obowiązku pozwanej uiszczenia opłaty rocznej za lata 2017-2019 z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości będącej własnością Skarbu Państwa, a obejmującej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą KW nr (...).

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.

Wyrokiem 3 grudnia 2020 r. Sąd Rejonowy w Gliwicach oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanej 3600 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu.

Orzeczenie to zapadło przy ustaleniu, że pozwana jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości gruntowej stanowiącej własność Skarbu Państwa, położonej w G., stanowiącej działkę o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), a na podstawie decyzji Wojewody (...) z
9 grudnia 2009 r. była zwolniona z opłat za użytkowanie wieczyste tej działki. Pismem z 12 listopada 2019 r., doręczonym pozwanej w 14 listopada 2019 r., powód poinformował, że ustalił opłaty roczne za użytkowanie wieczyste wskazanej wyżej nieruchomości za okres od
1 stycznia 2017 do 2019 r. po 4187,40 zł za każdy rok, wzywając ją do zapłaty tych kwot
w terminie 14 dni, poinformował ją także, iż ta zmiana wynika z wejścia w życie 30 grudnia 2016 r. ustawy o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz niektórych innych ustaw oraz z faktu, że działka nr (...), począwszy od 1 stycznia 2017 r., nie podlega zwolnieniu od opłaty, gdyż na tej działce nie znajdują się elementy infrastruktury kolejowej. Z tego względu powód od 1 stycznia 2017 r. ustalił opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego w oparciu o operat szacunkowy z 25 października 2019 r., sporządzony przez rzeczoznawcę majątkowego, według wartości rynkowej nieruchomości na dzień 1 stycznia 2017 r. (to jest według stanu i cen nieruchomości na dzień 1 stycznia 2017 r.), zgodnie z którym wartość omawianej działki została określona na 139580 zł. Sąd Rejonowy zaznaczył też, że we wspomnianym wyżej piśmie z 12 listopada 2019 r. powód ustalił – w drodze wypowiedzenia na skutek ustawowego wygaśnięcia zwolnienia – od 1 stycznia 2017 r. opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego działki nr (...) zapisanej w księdze wieczystej (...) w wysokości 4187,40 zł, co stanowiło 3% wartości działki.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, przywołując art. 71 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami – zwanej dalej „u.g.n.” – wskazał, że do 1 stycznia 2017 r., co stanowiło okoliczność bezsporną, pozwana była zwolniona z opłat za użytkowanie wieczyste ww. nieruchomości należącej do Skarbu Państwa, a sytuacja ta mogła ulec zmianie od 1 stycznia 2017 r., wraz ze zmianą stanu prawnego, jednakże wymagało to wykazania nie tylko, iż na nieruchomości znajduje się infrastruktura nieczynna, ale przede wszystkim, że doszło do ustalenia opłaty za użytkowanie wieczyste we właściwym trybie. Z uwagi na dokonane poniżej rozważania co do prawidłowości ustalenia opłaty rocznej Sąd Rejonowy nie rozważał podniesionej przez stronę pozwaną okoliczności ewentualnego nie znajdowania się na działce numer (...) nieczynnej infrastruktury kolejowej.

Sąd I instancji wskazał, że dla powstania obowiązku uiszczania opłaty rocznej przez pozwaną za użytkowanie wieczyste ww. działki nie jest wystarczające samo zaprzestanie wykorzystywania gruntu oddanego w użytkowanie wieczyste pod infrastrukturę kolejową. Skarb Państwa winien przede wszystkim określić wysokość stawki procentowej opłaty rocznej, stosując tryb postępowania przewidziany dla wypowiedzenia wysokości opłaty rocznej, co wynika wprost z art. 221 ust. 2 u.g.n., zgodnie z którym jeżeli przy oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nie została określona wysokość stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, właściwy organ określi wysokość tej stawki,
z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 217 ust. 1, stosując tryb postępowania określony w art. 78-81. Jedną z sytuacji, w jakich oddając nieruchomość w użytkowanie wieczyste czy też stwierdzając nabycie użytkowania wieczystego z mocy prawa nie określa się wysokości stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jest ta,
w której użytkownik wieczysty korzysta z ustawowego zwolnienia z ponoszenia opłat. Tym samym z chwilą ustania ustawowych przesłanek zwolnienia pozwanej z opłaty za użytkowanie wieczyste, właściciel zobowiązany był dostosować treść stosunku prawnego łączącego go z użytkownikiem wieczystym do zasad wynikających z ustawy poprzez wypowiedzenie zasad dotychczasowych i złożenie oferty o ustaleniu wysokości stawki procentowej opłaty rocznej
z tytułu użytkowania wieczystego. Przywołując treść art. 78 ust. 1 u.g.n. Sąd Rejonowy wskazał w jakim trybie dokonuje się aktualizacji opłaty rocznej. Wskazał, że powód pismem doręczonym pozwanej 14 listopada 2019 r. ustalił opłaty roczne za użytkowanie wieczyste omawianej nieruchomości - działki o numerze (...), za okres od 2017 roku do 2019 roku po 4187,40 zł za każdy rok wzywając pozwaną do zapłaty tych kwot w terminie 14 dni. Takie oświadczenie powoda, w ocenie Sądu Rejonowego, nie mogło skutkować modyfikacją treści łączącego strony stosunku prawnego z mocą wsteczną. Niezależnie od okoliczności czy pismo z 12 listopada 2019 r. – wezwanie oraz wypowiedzenie z 12 listopada 2019 r. – spełnia warunki wymagane przez art. 78 ust. 1 u.g.n. dla wypowiedzenia dotychczasowej wysokości opłaty rocznej, należy wskazać, iż nie może ono skutkować powstaniem zobowiązania po stronie pozwanej do zapłaty opłaty rocznej za lata poprzednie, to jest 2017-2019. Jego ewentualne skutki mogłyby powstać dopiero w roku 2020.

Sąd I instancji podkreślił, że dla ustalenia wysokości opłaty rocznej niezbędne jest dokonanie skutecznego wypowiedzenia celem aktualizacji treści tego stosunku. Tryb złożenia oświadczenia określającego wysokość stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego określa art. 221 ust 2 u.g.n., poprzez odesłanie do art. 78-80 tej ustawy. Oznacza to, że oświadczenie powinno być złożone w formie pisemnej do 31 grudnia roku poprzedzającego oraz że w razie niezłożenia przez użytkownika wieczystego wniosku do samorządowego kolegium odwoławczego o ustalenie niezasadności ustalenia stawki procentowej, zaproponowaną stawkę należy uznać za obowiązującą począwszy od 1 stycznia roku następującego po roku, w którym złożono oświadczenie ustalające jej wysokość (art. 78
ust. 4 u.g.n. w związku z art. 78 ust. 5 u.g.n.). Ustalenie po stronie pozwanej istnienia obowiązku zapłaty opłaty rocznej na podstawie oświadczeń powoda zawartych w pismach z 12 listopada 2019 r. byłoby sprzeczne z regulacjami art. 221 ust. 2 u.g.n. w zwiżaku z art. 78 ust. 4 u.g.n. i art. 79 ust 5 u.g.n. Tym samym za niezasadne uznał Sąd Rejonowy żądanie powoda zasądzenia na jego rzecz opłat za użytkowanie wieczyste działki nr (...) za lata 2017-2019.
O kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od tego wyroku złożył powód, zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie wszechstronnej analizy materiału dowodowego i dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów oraz sprzeczność istotnych ustaleń sądu z zebranym w sprawie materiałem, co spowodowało ustalenie błędnego stanu faktycznego i uznanie, że powódka nie zastosowała prawidłowego trybu ustalania opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, gdy opłata ta dotychczas nie była ustalana;

- naruszenie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. przez nieprawidłowe zastosowanie, a to pominięcie wniosków dowodowych powoda, które jego zdaniem były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a w rzeczywistości były wręcz kluczowe;

- naruszenie art. 221 pkt 2 u.g.n. poprzez uznanie, że procedura ustalania stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego tam wskazana ma zastosowanie także do nieruchomości gruntowych oddanych w użytkowanie wieczyste po 1 stycznia 1998 r.;

- naruszenie art. 3 ust. 2 ustawy z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym w związku z art. 8 tejże ustawy oraz związku z art. 1 ust. 3 ustawy z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy
o transporcie kolejowym oraz niektórych innych ustaw poprzez ich niezastosowanie i uznanie, że wobec pozwanej zwolnienie z uiszczania opłat za użytkowanie wieczyste nie zostało zniesione;

- naruszenie art. 238 k.c. poprzez jego niezastosowanie, a to pominięcie okoliczności, że wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.

Jednocześnie wniósł o przeprowadzenie przez sąd II instancji dowodów zawnioskowanych w postępowaniu przed sądem I instancji, które zostały oddalone jako rzekomo nieistotne dla rozpoznania sprawy.

Przy tak postawionych zarzutach powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje wraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od prawomocności orzeczeń, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelacje pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Sprawę rozpoznawano w postępowaniu uproszczonym, gdyż dotyczy żądania zapłaty nieprzekraczającego 20000 zł (art. 505 ¹ § 1 k.p.c.).

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowe i jako takie Sąd Okręgowy uznaje je za własne.

Zarzut apelacji naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest zupełnie niezrozumiały. W zasadzie odnosi się on do naruszenia prawa materialnego związanego z przeprowadzoną oceną jaką procedurę zastosować przy ustaleniu opłaty rocznej. Stan faktyczny sprawy był zaś bezsporny. Warto jedynie podkreślić, że decyzją Wojewody (...) z 9 grudnia 2009 r. doszło do oddania nieruchomości Skarbu Państwa w użytkowanie wieczystego pozwanej (decyzji tej brak w aktach), a stawka opłaty w tej decyzji nie została określona.

Oddając nieruchomość w użytkowanie wieczyste nie ustalono zarówno stawki procentowej opłaty rocznej, jaki i wysokości tej opłaty, gdyż wówczas obowiązywało ustawowe zwolnienie z jej uiszczania, uwzględnione w ww. decyzji. Zmieniło się to od 30 grudnia
2016 r., co oznacza, że od tego czasu opłata roczna nie jest już objęta zwolnieniem. Aby taką opłatę ustalić wpierw trzeba ustalić stawkę, która nie została określona w decyzji wojewody. Art. 221 u.g.n. dotyczy właśnie tego w jaki sposób takie stawki procentowe ustalać.

Art. 221 ust. 1 u.g.n. dotyczy nieruchomości gruntowych oddanych w użytkowanie wieczyste przed 1 stycznia 1998 r.; ust. 2 tej regulacji dotyczy sytuacji, gdy przy oddaniu nieruchomości gruntowych w użytkowanie wieczyste nie określono wysokości stawki procentowej. Pojawienie się w ust. 1 tej regulacji określonej daty (wprowadzające ograniczenie jego zastosowania do określonych przypadków) nie oznacza, że dotyczy ona także ust. 2; oznacza tylko tyle, że ustawodawca do nieruchomości gruntowych oddanych w użytkowanie wieczyste przed 1 stycznia 1998 r., a więc przed wejściem w życie tej ustawy, zdecydował o odpowiednim stosowaniu regulacji art. 72 ust. 3 tej ustawy, a więc regulacji dotyczącej wysokości stawek procentowych. Dlatego też art. 221 ust. 2 tej ustawy dotyczy sytuacji, gdy takich stawek nie określono oddając grunt w użytkowanie wieczyste już po jej wejściu w życie. Warto zaznaczyć, że w następstwie nowelizacji od 15 lutego 2000 r. art. 221 ust. 1 u.g.n. przestał być przepisem przejściowym, a stał się przepisem znajdującym zastosowanie do wszystkich stanów faktycznych objętych jego dyspozycją (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2017 r., sygn. akt I CSK 36/17, LEX nr 2408332).

Sąd Rejonowy nie przyjął, że pozwanej nadal przysługuje zwolnienie ustawowe od ponoszenia opłat za użytkowanie wieczyste, wręcz przeciwnie. Te zarzuty apelacji są zupełnie niezrozumiałe. Od 30 grudnia 2016 r. regulacji art. 8 ustawy z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym nie stosuje się do infrastruktury nieczynnej (por. art. 1 ust. 3 ustawy z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz niektórych innych ustaw, którym nadano nowe brzmienie art., 3 ust. 2 ustawy o transporcie kolejowym, art. 21 tej ustawy).

Istotne jest, że wieczysty użytkownik ma obowiązek regulowania opłaty, ale musi ona być ustalona – art. 238 k.c. jej nie ustala, nie wskazuje w jakiej ma być wysokości. Samo zaś ustawowe cofnięcie zwolnienia z jej ponoszenia, w sytuacji braku określenia stawki procentowej opłaty i wartości nieruchomości, a co za tym idzie wysokości opłaty, w żaden sposób nie może działać automatycznie, bo druga strona nie wie w jakiej wysokości opłata się należy. Opłaty te są zaś związane z istniejącym stosunkiem cywilnoprawnym.

Zgodnie z art. 221 ust. 2 u.g.n. jeżeli przy oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nie została określona wysokość stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, właściwy organ określi wysokość tej stawki, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 217 ust. 1, stosując tryb postępowania określony w art. 78-81. Należy więc zastosować tryb przyjęty przez Sąd Rejonowy jako właściwy, a związany z wypowiedzeniem wysokości tej opłaty na podstawie u.g.n. Art. 217 ust. 1 u.g.n. dotyczy innej sytuacji, nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste z tytułu odszkodowania lub rekompensaty.

Wypowiedzenie stawki opłaty rocznej za 2017 r. nie mogło skutecznie nastąpić w listopadzie 2019 r., albowiem termin w tym zakresie upłynął 31 grudnia 2016 r. (por. art. 78 ust. 1 u.g.n. w związku z art. 221 ust. 2 u.g.n.). Wówczas mogłoby ono odnieść skutek tylko na przyszłość, od 2020 r., ale takiego oświadczenia woli pozwany nie złożył, gdyż wypowiedział stawkę za 2017 r., a to było nieprawidłowe (zacznie spóźnione). Dotyczy to odpowiednio lat 2018 i 2019.

W uzasadnieniu apelacji powód także powołuje się na własne pismo z 20 września 2019 r. ustalające opłatę, takiego pisma jednak nie przedstawił. Trudo więc odnosić się do jego treści, której sąd nie zna, a to powoda obciąża ciężar wykazania, że zaistniały przywołane przez niego okoliczności (art. 6 k.c.).

Dlatego też nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia tej sprawy przeprowadzenie wnioskowanych przez powoda dowodów, właściwie w tej części je pominięto, stosują prawidłową kwalifikację prawną. Sąd Okręgowy, w związku z powyższymi uwagami, pominął zgłoszone w apelacji wnioski dowodowe o przeprowadzenie dowodów z opinii biegłego rzeczoznawcy, oględzin oraz biegłego ds. kolejnictwa na okoliczności braku infrastruktury kolejowej i wartość nieruchomości na 1 stycznia 2017 r. /k. 59v.-60/, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., gdyż ich przeprowadzenie nie miało istotnego znaczenia dla rozpoznania sprawy (por. art. 227 k.p.c.).

Zastosowana przez Sąd Rejonowy regulacja prawna jest prawidłowa.

Dlatego też zarzuty apelacji są bezzasadne.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 505 ¹⁰
§ 1 k.p.c., apelację jako bezzasadną oddalono ( punkt 1. sentencji). Orzeczenie zapadło na posiedzeniu niejawnym z uwagi na regulację art. 374 k.p.c., gdyż nie było konieczności przeprowadzania rozprawy, a żadna ze stron także o to nie wnosiła.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie 2. sentencji na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 ze zm.) oraz § 10 ust. 1 pkt 1 tego rozporządzenia. Odsetki od tych kosztów należne są z mocy ustawy na podstawie art. 98 § 1 ^{( 1)} k.p.c., dlatego też nie było konieczności zamieszczania rozstrzygnięcia w tym zakresie w sentencji (por. M. Manowska [w:] A. Adamczuk, P. Pruś, M. Radwan,
M. Sieńko, E. Stefańska, M. Manowska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Art. 1-477(16), wyd. IV, Warszawa 2021, t. 12. do art. 98, S. Hajnrych [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian. Tom I i II, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020, t. 7. do art. 98.).

SSO Roman Troll