Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

po rozpoznaniu 7 czerwca 2021 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) ( (...)) (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę ewentualnie o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

1)  zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz (...) ( (...)) (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 383.783,02 zł (trzysta osiemdziesiąt trzy tysiące siedemset osiemdziesiąt trzy złote dwa grosze) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 19 lipca 2019 r. do dnia zapłaty;

2)  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3)  zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz (...) ( (...)) (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 30.540,00 zł (trzydzieści tysięcy pięćset czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia Jerzy Kiper

Sygn. akt XXVI GC 1314/20

UZASADNIENIE

Pozwem z 27 sierpnia 2020 roku powódka (...)( (...)) (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. wniosła o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i nakazanie pozwanej (...) Spółce Akcyjnej w W. zapłaty na rzecz powódki kwoty 394 443,68 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od daty wymagalności roszczenia, tj. 26 kwietnia 2019 r. (k. 6). Ponadto powódka wniosła ewentualnie o wydanie zastępczego oświadczenia woli przez pozwaną o treści „W związku z spełnieniem przesłanek wynikających z Subkl. (...) Warunków Szczegółowych Umowy z dnia 29 marca 2018 roku nr (...), Zamawiający (pozwany) zgadza się na zmianę umowy poprzez podwyższenie wynagrodzenia umownego netto o kwotę 394 443,68 zł tytułem waloryzacji za okres do 29 marca 2019 roku.” W piśmie z 11 maja 2021 r. powódka sprecyzowała żądanie w zakresie dnia końcowego zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie (k. 236-327).

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że zawarła z pozwaną umowę, w której umieszczono klauzulę waloryzacyjną. Wobec ziszczenia się przesłanek, od których była uzależniona waloryzacja należnego powódce świadczenia, powódka wystąpiła z wnioskiem do pozwanej o waloryzację ceny kontraktowej netto. Pozwana odmówiła waloryzacji świadczenia należnego powódce wskazując na brak spełnienia jednej z przesłanek klauzuli waloryzacyjnej. Wobec powyższego powódka wystąpiła z roszczeniem o zapłatę kwoty obejmującej waloryzację należnego jej wynagrodzenia.

W dniu 22 września 2020 roku referendarz sądowy w Sądzie Okręgowym w Warszawie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym nakazując pozwanej zapłatę kwoty 394 443,68 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od daty wymagalności roszczenia oraz kwotę 26 940 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W dniu 13 listopada 2020 roku pozwana wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym zaskarżając nakaz w całości. Zdaniem pozwanej nie została spełniona jedna z przesłanek określonych w klauzuli waloryzacyjnej w związku z czym, roszczenie powódki jest bezzasadne.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Powódka 30 listopada 2017 roku złożyła ofertę w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego nr (...) na „Opracowanie dokumentacji projektowej i wykonanie robót budowlanych dla zadania pn. zabudowa systemu (...)/ (...) poziom 2 na linii (...) na odcinku W. P. w ramach projektu zabudowa (...)/ (...) na liniach sieci bazowej (...)”. Oferta złożona przez powódkę uzyskała w postępowaniu najwięcej punktów co poskutkowało zawarciem 29 marca 2018 umowy nr (...) pomiędzy stronami niniejszego postępowania (dalej: „Umowa”). Umowa została zawarta na wzorcu sporządzonym przez pozwaną, którego akceptacja stanowiła podstawę do złożenia przez powódkę oferty w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. W Umowie jako Zamawiający została wskazana pozwana, a jako Wykonawca została wskazana powódka.

Na Umowę składał się m. in.: Akt Umowy, Warunki Szczególne oraz Warunki Ogólne. Warunki Szczególne wnosiły zmiany i uzupełnienia do Warunków Ogólnych oraz wprowadzały nowe Klauzule. W ramach nowych Klauzul została wprowadzona SubKlauzula13.8 (dalej; „Subkl. (...)”) o treści:

„Cena kontraktowa netto, wchodząca w skład Zaakceptowanej Kwoty Kontraktowej określona w § 3 Umowy, będzie waloryzowana o Wskaźnik waloryzacji według SubKLAUZULI (...). Warunków Szczególnych.

Waloryzacja nastąpi na wniosek Wykonawcy po każdych 12 miesiącach od podpisania Umowy oraz przy wzroście wartości wskaźnika określonego według SubKLAUZULI (...). Warunków Szczególnych średnio o co najmniej 2% za ostatnie cztery kwartały poprzedzające złożenie wniosku o waloryzację. Waloryzacja będzie obliczana na podstawie średniej wskaźników określonych według SubKLAUZULI (...). Warunków Szczególnych za ostatnie cztery kwartały poprzedzające waloryzację. Pierwsza waloryzacja nastąpi tylko i wyłącznie w przypadku, gdy Wykonawca na dzień złożenia wniosku o waloryzację zrealizuje Roboty w terminach określonych w HRF. Za zakończone Roboty, Zamawiający będzie uważał tylko te Roboty, dla których zostało wystawione Przejściowe Świadectwo Płatności. Waloryzacja będzie podlegać wartości Robót poświadczonych w Przejściowych Świadectwach Płatności. […]”

Wskaźnik waloryzacji, zgodnie z treścią SubKLAUZULI (...). Warunków Szczególnych: „oznacza wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej (kwartalny), ogłaszany w Dzienniku Urzędowym Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 roku o zmianie ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielonych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne, ustawy o Baku Gospodarstwa krajowego oraz niektórych innych ustaw. (Dz. U. Nr 65 poz.545).” (dalej: „Wskaźnik waloryzacji’).

(dowód: okoliczności bezsporne, a ponadto Umowa z 29 marca 2018 roku nr 90/106/019/18/ZI wraz z załącznikami k. 8- 143)

Zgodnie z Harmonogramem rzeczowo-finansowym prac projektowych dla zadania „zabudowa systemu (...)/(...) na linii (...) na odcinku W. – P. w ramach projektu zabudowania (...)/ (...) na liniach sieci bazowej (...)” z 8 kwietnia 2019 roku powódka zrealizowała prace budowlane w terminach z nim określonych. Wyżej wymieniony harmonogram został zaakceptowany przez Inżyniera Projektu R. H.. Podczas Narady z Postępu Prac stwierdzono, że postęp prac jest zgodny z harmonogramem.

(dowód: okoliczności bezsporne a ponadto: Harmonogramem rzeczowo-finansowym prac projektowych dla zadania „zabudowa systemu (...)/(...) na linii (...) na odcinku W. – P. w ramach projektu zabudowania (...)/ (...) na liniach sieci bazowej (...)” z 8 kwietnia 2019 roku k.144-145, Korespondencja z 6 lutego 2019 roku k. 146, Protokół z Narady z Postępu Prac nr (...) k. 147)

Zrealizowanie robót przez powódkę zostało stwierdzone wystawieniem przez pozwaną Przejściowych Świadectw Płatności, które wydane zostały na wniosek powódki. W Przejściowym Świadectwie Płatności nr (...) wartość obecnej płatności określona na kwotę 671 000 zł. W Przejściowym Świadectwie Płatności nr 2 wartość obecnej płatności określona na kwotę 3 760 585,74 zł. W Przejściowym Świadectwie Płatności nr 3 wartość obecnej płatności określona na kwotę 3 460 585,75 zł. W Przejściowym Świadectwie Płatności nr 4 wartość obecnej płatności określona na kwotę 2 768 468,60 zł.

(dowód: okoliczności bezsporne a ponadto: wniosek o Przejściowe Świadectwo Płatności nr (...) z 21 września 2018 roku k. 149, Przejściowe Świadectwo Płatności nr (...) z 28 września 2018 roku k. 202, wniosek o Przejściowe Świadectwo Płatności nr (...) z 26 listopada 2018 roku k. 167-181, Przejściowe Świadectwo Płatności nr (...) z 26 listopada 2018 roku k. 203, wniosek o Przejściowe Świadectwo Płatności nr (...) z 28 lutego 2019 roku k.182-195, Przejściowe Świadectwo Płatności nr (...) z 28 lutego 2019 roku k. 204, wniosek o Przejściowe Świadectwo Płatności nr (...) z 29 marca 2019 roku k. 196-201, Przejściowe Świadectwo Płatności nr (...) z 29 marca 2019 roku k. 205)

Ceny produkcji budowlano-montażowej w II kwartale 2018 roku wzrosły o 0,8%, w III kwartale 2018 roku centy te wzrosły o 1,0 %, w IV kwartale 2018 roku centy te wzrosły o 1,1 %., natomiast w I kwartale 2019 roku centy te wzrosły o 0,7 %.

(dowód: Komunikat Prezesa GUS z 20 sierpnia 2018 roku w spawie zmian cen produkcji budowlano-montażowej w II kwartale 2018 roku k. 277, Komunikat Prezesa GUS z 21 listopada 2018 roku w spawie zmian cen produkcji budowlano-montażowej w III kwartale 2018 roku k. 278, Komunikat Prezesa GUS z 19 lutego 2019 roku w spawie zmian cen produkcji budowlano-montażowej w IV kwartale 2018 roku k. 279, Komunikat Prezesa GUS z 17 maja 2019 roku w spawie zmian cen produkcji budowlano-montażowej w I kwartale 2019 roku k. 280)

Pismem z 26 kwietnia 2019 roku powódka złożyła wniosek o nr (...), wnosząc o dokonanie waloryzacji świadczenia. Podczas Narady z Postępu Prac odbywanej 19 lipca 2019 roku, powódka przypomniała pozwanej o zajęciu stanowiska w sprawie wystąpienia z wnioskiem dotyczącym waloryzacji. Pismem z 30 października 2019 roku powódka zwróciła się o zajęcie stanowiska w sprawie wystąpienia z wnioskiem dotyczącym waloryzacji. Do wniosku powódki strona pozwana odniosła się w piśmie z 5 grudnia 2019 roku. W treści pisma stwierdzono, że poprzedzający złożenie wniosku o waloryzację wzrost Wskaźnika waloryzacji nie osiągnął średnio co najmniej 2 %. W związku z powyższym pozwana stwierdziła brak podstaw do dokonania waloryzacji wartości Robót netto. Podobne stanowisko pozwana zajęła w piśmie o nr (...) z 3 grudnia 2019 roku. Powódka wniosła o ponowną analizę wniosku o waloryzację pismem nr (...) z 6 grudnia 2019 roku. Pismem z (...) z 20 grudnia 2019 roku pozwana ponownie odmówiła dokonania waloryzacji Ceny kontraktowej netto. Pismem o nr (...) z 14 stycznia 2020 roku powódka wniosła o rozpoczęcie negocjacji w zakresie waloryzacji Ceny kontraktowej netto. Pozwana nie ustosunkowała się do ww. wniosku.

(dowód: okoliczności bezsporne a ponadto: wniosek o waloryzację wraz z załącznikiem k. 206 – 239, Protokół z Narady z Postępu Prac nr (...) k.240-241, pismo z 30 października 2019 roku k. 242, Korespondencja z 5 grudnia 2019 roku k. 243, pismo o nr (...) z 3 grudnia 2019 roku k.244, pismo z (...) z 20 grudnia 2019 roku k.253, pismo o nr. (...) z 14 stycznia 2020 roku k.254)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił częściowo na podstawie okoliczności bezspornych oraz w oparciu o ww. dowody z dokumentów, których treść nie była kwestionowana przez strony, również i Sąd nie widział podstaw by czynić to z urzędu. Komunikaty Prezesa GUS sprawie zmian cen produkcji budowlano-montażowej są dokumentami urzędowym i zgodnie z art. 244 § 1 k.p.c. stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Pozostałe dokumenty stanowią dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c. to stosowanie do treści art. 233 § 1 k.p.c. Sąd, dokonując ich oceny w ramach swobodnej oceny dowodów uznał je za wiarygodne i w pełni przydatne dla ustalenia faktycznego, a w konsekwencji, poczynił na ich podstawie ustalenia stanu faktycznego. Ustalenia faktyczne Sąd poczynił także w oparciu o okoliczności bezsporne, które na podstawie art. 230 k.p.c. w zw. z art. 229 k.p.c. zostały przyjęte za udowodnione.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Powództwo w znacznej części zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powódka dochodziła waloryzacji świadczenia, które powinno zostać dokonane na podstawie Umowy. W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że spełniła wszystkie przesłanki wynikające z Subklauzuli (...), od których uzależnione było dokonanie waloryzacji świadczenia. Powódka wskazała, że złożyła wniosek o waloryzację po upływie 12 miesięcy od podpisania Umowy (Umowa została podpisana 29 marca 2018 roku, a wniosek o waloryzację został złożony 26 kwietnia 2019 roku), zrealizowała wszystkie prace w terminach wskazanych w Harmonogramie rzeczowo – finansowym oraz wszystkie roboty objęte wnioskiem waloryzacyjnym do dnia wysłania wniosku zostały zakończone oraz zostały wydane dla nich Przejściowe Świadectwa Płatności. Ponadto powódka wskazała, że ceny produkcji budowlano-montażowej w marcu 2019 roku w porównaniu z marcem 2018 roku były wyższe o 3,7 %, co oznacza że nastąpił wzrost Wskaźnika waloryzacji o przynajmniej 2% w czterech kwartałach poprzedzających złożenie wniosku. Zdaniem powódki Subkl. (...) powoduje automatyczną zmianę Umowy na wypadek zaistnienia przesłanek określonych w przedmiotowej klauzuli. Oznacza to, że jej zdaniem jest ona uprawniona do żądania odsetek od dnia 29 marca 2019 roku, to jest od chwili materializacji jednej z przesłanek waloryzacyjnych (upływ 12 miesięcy od podpisania umowy), co przy kumulatywnym spełnieniu pozostałych przesłanek skutkowało nabyciem przez powódkę uprawnienia do wystąpienia z wnioskiem o waloryzację.

W odpowiedzi na sprzeciw od nakazu zapłaty pozwana przyznała, że zawarła z powódką Umowę oraz, że Umowa została zawarta w trybie przetargu i w oparciu o Warunki Kontraktu na urządzenia i budowę z projektowaniem (dalej: (...)). Pozwana nie kwestionowała również realizacji Umowy w okresie objętym powództwem, ani kwot wskazanych w Przejściowych Świadectwach Płatności. Pozwana zakwestionowała natomiast ziszczenie się przesłanki wynikającej z Subkl. (...) dotyczącej wzrostu Wskaźnika waloryzacji o co najmniej 2%. Zdaniem pozwanej zgodnie z literalnym brzmieniem przedmiotowej klauzuli waloryzacja może nastąpić jedynie w sytuacji, gdy średnia wartość Wskaźnika waloryzacji wyniosła co najmniej 2%. Jej zdaniem Umowa wskazuje prosty wzór matematyczny, zgodnie z którym miało nastąpić zweryfikowanie wzrostu cen. Pozwana podniosła, że istota waloryzacji zobowiązania zakłada istotną zmianę siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania. Pozwana wskazała, że celem wprowadzenia klauzuli waloryzacyjnej było zachowanie równowagi pomiędzy obiema stronami stosunku prawnego. Z jednej strony ochronie podlega interes zamawiającego, który powinien mieć zapewnioną stałość ustalonego wynagrodzenia. Z drugiej strony ochroną objęty został wykonawca, w przypadku takiej zmiany wysokości cen, którego nie dało się przewidzieć w momencie zawierania umowy i która ma charakter nadzwyczajny.

W niniejszej sprawie bezsporny był fakt wykonania przez powódkę robót zgodnie z Harmonogramem rzeczowo-finansowym, zakończenia robót objętych wnioskiem waloryzacyjnym do dnia wysłania wniosku, wydania dla nich Przejściowych Świadectw Płatności oraz wniesienia wniosku o waloryzację po upływie 12 miesięcy od podpisania umowy. Istotę sporu stanowiła natomiast wykładnia postanowień Subklazuli (...) dotyczącej spełnienia przesłanki wzrostu Wskaźnika waloryzacji średnio o co najmniej 2% przez ostatnie cztery kwartały poprzedzające złożenie wniosku o waloryzację.

Zgodnie z regułą interpretacyjną wskazaną w art. 65 § 1 i 2 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Natomiast w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Zasady dokonywania wykładni umów trafnie podsumował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 stycznia 2020 roku (I CSK 380/18, Legalis nr 2284501). Wykładnia umów, do której znajdują zastosowanie dyrektywy interpretacyjne zawarte w art. 65 k.c., dokonywana jest kolejno na trzech płaszczyznach: ustalenia literalnego brzmienia umowy, ustalenia treści oświadczeń woli przy zastosowaniu reguł określonych w art. 65 § 1 k.c. oraz ustalenia sensu złożonych oświadczeń woli poprzez odwołanie się do zgodnego zamiaru stron i celu umowy. Na tle art. 65 k.c. przyjmuje się kombinowaną metodę wykładni, która w przypadku oświadczeń woli składanych innej osobie przyznaje pierwszeństwo temu znaczeniu oświadczenia, jakie rzeczywiście nadawały mu obie strony w chwili jego złożenia. Ten sens oświadczenia woli uznaje się za wiążący. Priorytet stosowania wykładni subiektywnej wynika z art. 65 § 2 k.c. Jeżeli okaże się, że strony nie przyjmowały tego samego znaczenia oświadczenia woli, konieczne jest przejście do wykładni obiektywnej, tj. ustalenia właściwego sensu oświadczenia woli na podstawie przypisania normatywnego, czyli tak jak adresat oświadczenia woli rozumiał to oświadczenie lub powinien je rozumieć. Decydujący jest tu punkt widzenia odbiorcy oświadczenia, dokonującego z należytą starannością zabiegów interpretacyjnych zmierzających do odtworzenia treści myślowych podmiotu składającego oświadczenie. W przypadku oświadczenia ujętego w formie pisemnej, sens oświadczeń woli ustala się na podstawie wykładni tekstu dokumentu. Podstawową rolę grają tu językowe normy znaczeniowe, ale także kontekst i związki znaczeniowe poszczególnych postanowień w świetle całości postanowień umownych (kontekst umowny). Tekst nie stanowi jednak wyłącznej podstawy wykładni ujętych w nim oświadczeń, lecz konieczne jest również zrekonstruowanie, na podstawie przedstawionych przez strony dowodów, zgodnego zamiaru i celu stron, a zatem ustalenie tego, do czego strony dążyły dokonując określonej czynności prawnej; znaczenie mają tu okoliczności faktyczne, w których umowę uzgadniano i zawarto, a także zachowanie stron umowy przed i po jej sfinalizowaniu, w tym zachowania polegające na jej wykonywaniu, zwłaszcza w sytuacji, w której nie doszło jeszcze do sporu (por. również wyrok Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 2016 r., I CSK 306/15).

Z treści Subklauzuli (...) wynika, że waloryzacja nastąpi na wniosek Wykonawcy […] przy wzroście wartości wskaźnika określonego według Subklauzuli (...). Warunków Szczególnych średnio o co najmniej 2 % za ostanie cztery kwartały poprzedzające złożenie wniosku o waloryzację. Zgodnie z literalnym brzmieniem Subklauzuli (...) warunkiem zaistnienia stanu waloryzacyjności, konieczne było ustalenie czy Wskaźnik waloryzacji wzrósł średnio o co najmniej 2 % za ostanie cztery kwartały poprzedzające złożenie wniosku o waloryzację. Literalne brzmienie klauzuli nie wskazuje jednak jakie pojęcie średniej zostało w niej użyte.

Zgodnie ze stanowiskiem pozwanej pojęcie „średnia” w przedmiotowej klauzuli należy rozumieć jako średnią arytmetyczną. W konsekwencji ustalenie zaistnienia ww. przesłanki ogranicza się, zdaniem pozwanej, do zastosowania prostego wzoru matematycznego polegającego na zsumowaniu Wskaźnika inflacji za ostanie cztery kwartały poprzedzające złożenie wniosku o waloryzację i podzieleniu wyniku przez cztery (tj. liczbę kwartałów). Taki wzór matematyczny wyglądałby następująco (Q1+Q2+Q3+Q4) / 4 gdzie Q oznacza Wskaźnik inflacji z danego kwartału.

Taką wykładnię Subklauzuli (...) zakwestionowała powódka. Do pozwu załączyła Ekspertyzę dla przedsiębiorstwa (...) ( (...)) (...) sp. z o.o. dotycząca interpretacji postanowień waloryzacyjnych w umowach zawartych z kontrahentem – (...) SA (...)/ (...) (dalej: „Ekspertyza” k.246-252), na której oparła swoją argumentację. W Ekspertyzie wskazano, że z uwagi na konstrukcję Wskaźnika waloryzacji i jego narastającą formułę (kolejny kwartał odnosi się do poprzedniego kwartału) średnia arytmetyczna nie może mieć zastosowania przy dokonywaniu interpretacji spornej części postanowienia. Podobnie jest z zastosowaniem średniej geometrycznej, ponieważ średnia ta co prawda wskazuje o ile średnio zmieniał się dany Wskaźnik inflacji, ale jest to informacja o zmianie kwartalnej i tym samym nie reprezentuje wzrostu z okresu całego roku, a o takim okresie zmiany (12 miesięcy) jest mowa w klauzuli.

W Ekspertyzie wskazano, że zgodnie z literalnym brzmieniem przesłanka wzrostu Wskaźnika waloryzacji „średnio o co najmniej 2% za ostatnie cztery kwartały” nie zostałaby spełniona, w sytuacji w której wskaźnik ten wzrósłby w tym okresie do poziomu 2%, ale wzrost ten nie przekroczył by średnio 2% w każdym z ostatnich czterech kwartałów. Choć łączny wzrost Wskaźnika waloryzacji osiągnąłby wartość 2%, to jego średnia za ostatnie cztery kwartały mogłaby nie przekroczyć tej wartości i tym samym uniemożliwić waloryzację świadczenia. Biorąc za przykład sytuację graniczną, w której Wskaźnik inflacji wyniósłby 1.99% w każdym z czterech kwartałów średnia wzrostu nie osiągnęła by poziomu 2% przewidzianego Subkl. (...). Natomiast w takim samym przypadku Wskaźnik inflacji liczony narastająco
(tj. z uwzględnieniem wzrostu w każdym z kwartałów) wyniósł by łącznie 8,2%, a więc ponad czterokrotnie przekroczył by poziom 2%. Powyższy przykład można zobrazować na podstawie poniższego działania

Wzrost „średnio o 2 % za ostatnie cztery kwartały”. Każda z dodawanych wartości oznacza wzrost Wskaźnika waloryzacji w każdym z kwartałów na poziomie 1,99% - (100 x 101,99%)

(101,99%+101.99%+101,99%+101,99%) / 4 = 101,99%  wzrost Wskaźnika inflacji na poziomie 1,99%

Wzrost Wskaźnika waloryzacji liczony narastająco tj. wzrost wskaźnika waloryzacji liczony jest od poziomu waloryzacji osiągniętego w poprzednim kwartale, gdzie Q oznacza wzrost Wskaźnika waloryzacji w poszczególnym kwartale.

Q1 – 100 x 101,99% = 101,99%

Q2 - 101,99 x 101,99% = 104,2%

Q3 – 104,02 x 101,99% = 106,09%

Q4 – 106,09 x 108,2% = 108,2 %  wzrost Wskaźnika inflacji na poziomie 8,2%

Realny wzrost Wskaźnika waloryzacji w okresie czterech kwartałów, w przypadku opisanym powyżej, wyniósłby więc 8,2%, w sytuacji w której zgodnie z literalnym brzmieniem Subkl. (...) wzrost ten nie przekroczyłby średnio 2%. Przy tak znaczącym wzroście Wskaźnika waloryzacji, w prezentowanym przypadku, zgodnie z wykładnią postulowaną przez pozwaną, nie nastąpiłaby więc waloryzacja świadczenia. Taka wykładnia literalnego brzmienia przedmiotowej klauzuli, zdaniem powódki, pozbawiona byłaby ekonomicznego sensu.

Wobec sporu co do interpretacji treści Subkl. (...)., należało ustalić właściwy sens oświadczenia woli na podstawie przypisania normatywnego, czyli tak jak adresat oświadczenia woli rozumiał to oświadczenie lub powinien je rozumieć. Jak wskazał Sąd Najwyższy w przypadku oświadczenia ujętego w formie pisemnej, sens oświadczeń woli ustala się na podstawie wykładni tekstu dokumentu. Innymi słowy należy rozważyć czy znaczenie jakie nadają Subkl. (...) strony postępowania jest zgodne z celem tego postanowienia.

Zdaniem pozwanej celem Subklauzuli (...) jest zabezpieczenie wykonawcy (powódki) na wypadek nadzwyczajnej zmiany stosunków gospodarczych i istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza, bez konieczności występowania na drogę postępowania sądowego. Umowa ma chronić ekonomiczne interesy wykonawcy nie przerzucając jednak na zamawiającego (pozwaną) ciężaru związanego z niedoszacowaniem przez powódkę kwoty wynagrodzenia i brakiem założenia przez nią pewnego wzoru cen w całym czasie wykonywania umowy. W piśmie z 21 kwietnia 2021 roku pozwana wyraźnie podkreśliła, że celem wprowadzenia klauzuli waloryzacyjnej przez pozwaną w formie przez nią przyjętą było zachowanie równowagi pomiędzy obiema stronami stosunku prawnego. Z jednej strony ochronie podlega interes zamawiającego, który powinien mieć zapewnioną stałość ustalonego wynagrodzenia. Z drugiej strony ochroną objęty zostaje wykonawca, w przypadku takiej zmiany wysokości cen, której nie dało się przewidzieć w momencie zawierania umowy i która ma charakter nadzwyczajny.

W konsekwencji zdaniem pozwanej, celem umieszczenia Subklauzuli (...) w Warunkach Szczególnych było uregulowanie stosunków stron w sytuacji nadzwyczajnej zmiany stosunków lub też istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania. Przyjmując stanowisko pozwanej należy stwierdzić, że cel Subklauzuli (...) odpowiadałby celowi regulacji zawartej w art. 358 ^{( 1 )}§ 3 k.c. lub art. 357 ^{( 1)} k.c. Zgodnie z art. 358 ^{( 1 )}§ 3 k.c. w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. Natomiast zgodnie z art. 357 ^{( 1)} k.c. jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Przy interpretacji Subklauzuli (...) można zatem posiłkowo posłużyć się wykładnią przywołanych przepisów

Zgodnie ze stanowiskiem doktryny podczas stosowania art. 358 ¹ § 3 k.c. nie wystarczy jeśli pieniądz zmieni swoją wartość jedynie względem jednego czy nawet kilku dóbr. Wykonanie zobowiązania w sumie nominalnej spowoduje wtedy wprawdzie, że strona tego stosunku albo się wzbogaci, albo zubożeje, bo będzie mogła nabyć więcej albo mniej danego dobra niż w dacie, kiedy zobowiązanie powstało, jednak takie ryzyka nie są objęte art. 358 ¹ § 3 k.c. Nie ma natomiast przeszkód do ich oceny w świetle art. 357 ¹ k.c. Dopiero globalna zmiana siły nabywczej pieniądza, a więc jej wzrost albo spadek mierzony względem wszystkich albo przynajmniej większości oferowanych na rynku dóbr i usług pozwala w ogóle myśleć o zastosowaniu art. 358 ¹ § 3 k.c. (M. Lemkowski [w:] Kodeks Cywilny. Komentarz pod red. M. Gutowski, Warszawa, 2019, wyd. 2, art. 358 ¹).

W świetle wykładni art. 358 ^{( 1 )}§ 3 k.c. nie wynika więc, aby Subklauzula (...) miałaby ona zostać zastrzeżona na wypadek wystąpienia okoliczności istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza. Należy wskazać, że treść klauzuli nie odwołuje się do pojęcia siły nabywczej pieniądza, a do cen produkcji budowlano-montażowej. Siła nabywcza jednostki pieniężnej jest to ilości towarów i usług, które można nabyć za jednostkę pieniężną w danym czasie i miejscu. Jest to zatem pojęcie szersze niż zmiana cen produkcji budowlano-montażowej. Odnosi się bowiem nie tylko cen usług i towarów w sektorze budowlanym a do cen usług i towarów w ogóle. Zmiany w sferze gospodarczej muszą być zaobserwowane w skali krajowej (Uchwała Sądu Najwyższego z 9 kwietnia 1992 roku, III CZP 32/92, OSNC 1992, nr 11, poz. 194.) Wzrost cen produkcji budowlano-montażowej nie musi zawsze oznaczać spadku siły nabywczej pieniądza w kontekście całej gospodarki krajowej.

Odnosząc się do regulacji zawartej w art. 357 ¹ k.c. reguluje ona takie uwarunkowania, które dotyczą większej grupy podmiotów lub wręcz mają charakter powszechny i nie dotyczą jedynie indywidualnej sytuacji strony bądź stron stosunku zobowiązaniowego. Tylko taka zmiana stosunków, której można przypisać charakter nadzwyczajny, tj. wyjątkowa, normalnie niespotykana, uzasadnia zastosowanie klauzuli rebus sic stantibus (R. Morek [w:] Kodeks cywilny. Komentarz pod red K. Osajda, Warszawa, 2021, wyd. 28. art. 357 ¹).

Takiego celu zastosowania spornego postanowienia nie można wyprowadzić z treści Subklauzuli (...). Z jej treści nie wynika aby postanowienie to zostało zastrzeżone na wypadek zaistnienia okoliczności nadzwyczajnych. Nawet wzrost Wskaźnika waloryzacji na poziomie średnio 2 % za ostatnie cztery kwartały, choć na pewno byłby dotkliwy pod względem ekonomicznym dla powódki, to nie ma charakteru okoliczności nadzwyczajnej. Co więcej samo umieszczenie takiego postanowienia w Warunkach Szczególnych wskazuje na to, że strony przewidziały wzrost na takim poziomie Wskaźnika waloryzacji.

Z powyższych względów Sąd nie podzielił stanowiska pozwanej, że celem Subklauzuli (...). było uregulowanie stosunków stron za wypadek zaistnienia sytuacji nadzwyczajnych. W niniejszej spawie strony ustaliły wartość świadczenia określając je w jednostkach pieniężnych. Wprowadziły również do Umowy klauzulę, która w oparciu o wzrost Wskaźnika waloryzacji, przy ziszczeniu się określonych w niej przesłanek, umożliwiała dostosowanie wysokości świadczenia do aktualnej sytuacji gospodarczej. Ustalając sens oświadczeń woli złożonych przez strony postępowania na podstawie wykładni Subklauzuli (...). Sąd uznał, że celem klauzuli było utrzymanie ekwiwalentności świadczeń i adaptacja ich do zmieniającej się sytuacji rynkowej. Na taki cel klauzuli wskazała również pozwana w piśmie z 21 kwietnia 2021 roku, w której wskazała, że jej celem jest zachowanie równowagi pomiędzy obiema stronami stosunku prawnego (k. 321). Równowagi tej natomiast nie zapewnia wykładnia klauzuli postulowana przez pozwaną. Jak wskazała powódka pojęcie „średniej” w Subklauzuli (...). rozumiane jako średnia arytmetyczna lub geometryczna nie ma ekonomicznego sensu. Sąd podzielił to stanowisko.

Dokonując wykładni postanowień umownych należy również wziąć pod uwagę kto był autorem spornego postanowienia. Cała Umowa a w szczególności Subklauzula (...) zostały sporządzone przez pozwaną, co zresztą zostało przez nią przyznane w piśmie z 21 kwietnia 2021 roku. To zatem pozwana powinna ponosić konsekwencje nieprecyzyjnej redakcji ww. klauzuli. W przypadku w którym, wątpliwości interpretacyjne nie dające się usunąć w drodze ogólnych dyrektyw wykładni oświadczeń woli, powinny być rozstrzygnięte na niekorzyść strony, która zredagowała tekst je wywołujący (in dubio contra proferentem). Ryzyko nie dających się usunąć w drodze ogólnych dyrektyw wykładni oświadczeń woli niejasności tekstu umowy powinna ponieść ta strona, która tekst zredagowała. Ogólne warunki kontraktu (...) i szczególne warunki kontraktu, jakie miały wiązać strony postępowania zostały opracowane przez pozwaną, co musi być uwzględnione w procesie wykładni oświadczeń woli złożonych przez strony i prowadzących do związania się przez nie umową (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 2016 roku, I CSK 306/15, LEX nr 2032362).

Biorąc pod uwagę wskazany powyżej cel Subklauzuli (...), a także wątpliwości interpretacyjne dotyczące literalnego brzmienia klauzuli sporządzonej przez pozwaną, Sąd podzielił w przeważającej części argumentację przedstawioną przez powódkę. Zdaniem Sądu ekonomicznie prawidłowa interpretacja klauzuli (tj. taka która zakłada ekwiwalentność świadczeń) powinna uwzględniać zmiany Wskaźnika inflacji liczone w sposób narastający w okresie 12 miesięcy na podstawie kwartalnych publikacji komunikatów Prezesa GUS. Strony zawarły Umowę 29 marca 2018 roku, w związku z czym jako podstawę obliczenia zmiany Wskaźnika inflacji należy przyjąć koniec pierwszego kwartału 2018 roku. Weryfikacja waloryzacji, zgodnie z Subklauzulą (...), powinna nastąpić po 12 miesiącach tj. pod koniec pierwszego kwartału 2019 roku. Obliczając wzrost Wskaźnika waloryzacji w sposób narastający w podanym terminie, Sąd zsumował wartości wskazane w komunikatach Prezesa GUS. Ceny produkcji budowlano-montażowej w II kwartale 2018 roku wzrosły o 0,8%, w III kwartale 2018 roku centy te wzrosły o 1,0 %, w IV kwartale 2018 roku centy te wzrosły o 1,1 %., natomiast w I kwartale 2019 roku ceny te wzrosły o 0,7 %. Po dodaniu tych wartości do siebie wskaźnik ten osiągnął wartość 3,6 %. Wzrost Wskaźnika waloryzacji przekroczył więc próg 2% wskazany w Subklauzuli (...). W związku z powyższym Sąd uznał, że przesłanka średniego wzrostu o co najmniej 2% za ostatnie cztery kwartały została spełniona i uwzględnił powództwo w przeważającej części.

Sąd nie podzielił natomiast stanowiska powódki, zgodnie z którym wzrost Wskaźnika waloryzacji nastąpił na poziomie 3,65 % oraz jej twierdzeń wskazujących, że wzrost Wskaźnika waloryzacji nastąpił na poziomie 3,7 %. Zarówno w Ekspertyzie jak i w argumentacji przedstawionej przez powódkę nie zostało wykazane dlaczego po zsumowaniu wartości wskazanych w komunikatach Prezesa GUS wzrost Wskaźnika waloryzacji miałby być wyższy niż 3,6 %. Sąd uznał w tym zakresie żądanie powódki za nieudowodnione (art. 6 k.c.).

Zgodnie z Subklauzulą (...) waloryzacji będzie podlegać wartości Robót poświadczonych w Przejściowych Świadectwach Płatności. Przy obliczaniu zasądzonej kwoty Sąd pomnożył więc kwoty wskazane w Przejściowych Świadectwach Płatności przez 3,6 % odpowiadające wzrostowi Wskaźnika waloryzacji.

W zakresie żądania odsetek ustawowych za opóźnienie powódka wskazała, że za dzień początkowy liczenia odsetek należy przyjąć 26 kwietnia 2019 roku czyli dzień sporządzenia przez nią wniosku o dokonanie waloryzacji. Sąd nie uwzględnił jej żądania w tym zakresie. Zgodnie z treścią Subklauzuli (...). waloryzacja nastąpi na wniosek. Powódka złożyła 26 kwietnia 2019 roku wniosek o nr (...), wnosząc o dokonanie waloryzacji świadczenia. Nie przedstawiła jednak dowodu doręczenia ww. wniosku pozwanej. Na dokumencie tym nie ma też wzmianki, która wskazuje iż został on doręczony do rąk własnych pracownika pozwanej. Za bezsprzeczne należy natomiast uznać złożenie wniosku o waloryzację dopiero podczas Narady z Postępu Prac, która odbyła się 19 lipca 2019 roku. W pkt. 5 protokołu z ww. narady stwierdzono, że wykonawca (powódka) przypomina o zajęciu przez strony stanowiska w spawie wystąpienia dotyczącego waloryzacji (k. 240). W związku z powyższym Sąd uznał, że z tą chwilą powódka skutecznie złożyła wniosek o waloryzację. Wobec powyższego żądanie dotyczące odsetek ustawowych za opóźnienie za okres 26 kwietnia 2019 r. – 18 lipca 2019 r. Sąd oddalił jako nieudowodnione (art. 6 k.c.).

Na koniec należy się odnieść do wniosku pozwanej o pominięcie dowodu z Ekspertyzy. Sąd uznał ten dokument za dokument prywatny, nie stanowiący dowodu w zakresie wiadomości specjalnych. Sąd uznał jednak, że załączenie Ekspertyzy do pozwu oznacza, że powódka podziela przedstawioną w niej argumentację i przyjmuje ją za swoją. Taką możliwość potwierdził również Sąd Najwyższy w wyroku z 9 sierpnia 2019 roku (II CSK 352/18, LEX nr 2727457), w którym stwierdził, że przedstawione przez stronę pisemne stanowisko osoby będącej ekspertem w konkretnej dziedzinie wiedzy, podpisane przez tę osobę, stanowi dokument prywatny i korzysta z domniemania autentyczności określonego w art. 245 k.p.c.

Podsumowując Sąd uwzględnił stanowisko powódki w przeważającej części. Zdaniem Sądu literalne brzmienie Subkl. (...) pozbawione byłoby ekonomicznego sensu i nie odpowiadałoby celowi klauzuli jakim jest zachowanie ekwiwalentności świadczeń stron Umowy. Zdaniem Sądu waloryzacja powinna zostać dokonana obliczając wzrost Wskaźnika inflacji w sposób narastający. Za podstawę obliczenia wskaźnika należy przyjąć koniec pierwszego kwartału 2018 roku. Weryfikacja waloryzacji powinna nastąpić pod koniec pierwszego kwartału 2019 roku. Przy uwzględnieniu powyższych przesłanek Sąd uznał, że wzrost Wskaźnika inflacji osiągnął 3,6 %.

Powódka żądała zasądzenia na jej rzecz 394 443, 68 zł, Sąd zasądził na jej rzecz 383 783,02 zł. Powódka wygrała więc w 97 %. Zgodnie z art. 100 k.p.c. zdanie drugie Sąd obciążył pozwaną obowiązkiem zwrotu wszystkich kosztów, ponieważ jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części. Orzekając zatem na podstawie art. 100 k.p.c. oraz art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 2 ust. 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265) Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 30 540 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (art. 98 § 1 ¹ k.p.c.). Na tą kwotę składała się opłata od pozwu w wysokości 19 723 zł, wynagrodzenie pełnomocnika powódki w wysokości 10 800 oraz opłata od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Z przedstawionych wyżej względów, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

sędzia Jerzy Kiper

ZARZĄDZENIE

(...).

sędzia Jerzy Kiper