Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VII AGa 773/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Maciej Dobrzyński

Sędziowie: SA Jolanta de Heij-Kaplińska (spr.)

SA Anna Szanciło

Protokolant: Małgorzata Prejna

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy ze skargi (...) w K.

przeciwko (...) spółce akcyjnej w K.

o uchylenie wyroku sądu polubownego

1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchyla wyrok Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. z dnia 8 lipca 2019 r., sygn. akt SA 191/15 w zakresie punktu piątego,

2. zasądza od (...) spółki akcyjnej w K. na rzecz (...) w K. kwotę 152 770 zł (sto pięćdziesiąt dwa tysiące siedemset siedemdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania.

VII AGa 773/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 lipca 2019 r. Zespół Orzekający Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) spółki akcyjnej z siedzibą w K. przeciwko A. G. mit beschränkter H. z siedzibą w K. (N.) na podstawie zapisu na sąd polubowny w § 18 ust. 7 umowy dostawy zawartej między powodem i pozwanym w dniu 25 października 2011 r. i na podstawie § 4 ust. 2 Regulaminu Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W.:

1. ustalił, że (...) nie ponosi wobec (...) S.A. odpowiedzialności za niezgodność z umową linii do recyklingu urządzeń AGD znajdującej się w zakładzie (...) S.A. w B. przy ulicy (...), którą (...) S.A. kupił od (...) na podstawie umowy z dnia 25 października 2011 r. (Linia lub Linia do Recyklingu) polegającą na nieosiąganiu przez Linię wydajności nominalnej (teoretycznej) na poziomie około 60 lodówek na godzinę;

2. ustalił, że (...) ponosi wobec (...) S.A. odpowiedzialność za niezgodność z umową Linii do Recyklingu polegającą na zaprojektowaniu i wykonaniu końcowego odcinka podajnika taśmowego transportującego lodówki do leja zasypowego wieży rozdrabniającej pod nieodpowiednim kątem, co skutkuje staczaniem się lodówek po taśmie podajnika i ich blokowaniem się w leju rozdrabniacza;

3. ustalił, że (...) ponosi wobec (...) S.A. odpowiedzialność za niezgodność z umową Linii do Recyklingu polegającą na wadzie urządzenia (...), której skutkiem była korozja kompensatora w wymienniku ciepła W1 będącego częścią składową urządzenia (...);

4. ustalił, że (...) ponosi wobec (...) S.A. odpowiedzialność za niezgodność z umową Linii do Recyklingu w postaci błędów oraz braków w tłumaczeniu dokumentacji Linii do Recyklingu;

5. ustalił, że (...) ponosi wobec (...) S.A. odpowiedzialność za niezgodność z umową Linii do Recyklingu, której skutkiem był wybuch i pożar Linii do Recyklingu w dniu 27 marca 2014 r.;

6. postanowił o wszystkich roszczeniach (...) S.A. wobec (...) oraz o żądaniach stron w zakresie kosztów postępowania orzec w wyroku kończącym postępowanie.

Powyższy wyrok został wydany na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych obejmujących zakres punktu 5 (piątego) zaskarżonego wyrok Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej:

1. (...) spółka akcyjna z siedzibą w K. (dalej jako B.) podjął decyzję o wybudowaniu w B. zakładu utylizacji sprzętu chłodniczego oraz małego sprzętu AGD. Projekt ten został częściowo sfinansowany ze środków pozyskanych w ramach działania 4.6 priorytetu IV Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013, na podstawie umowy z dnia 25 marca 2010 r. zawartej z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej o dofinansowanie nr (...) (...) Projektu „Uruchomienie zakładu odzysku i unieszkodliwiania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego" nr (...) (...).

W celu wyboru dostawcy linii technologicznej do tego zakładu (...) spotkał się z kilkoma dostawcami urządzeń i odbył szereg wizyt w zakładach, w których działały podobne linie technologiczne. B. nie posiadał wcześniej doświadczenia z liniami technologicznymi tego typu.

W wyniku odbytych spotkań, po przeprowadzeniu wymaganej procedury przetargowej, B. wybrał ofertę A. G. mit beschränkter H. z siedzibą w K. (N.) (dalej jako A.). W dniu 25 października 2011 r. B. i A. zawarli Umowę.

Zgodnie z Umową A. był zobowiązany do:

(a) wytworzenia i zmontowania Linii do Recyklingu;

(b) dostarczenia i zainstalowania Linii do Recyklingu w budynku zlokalizowanym w należącym do B. zakładzie przetwarzania odpadów w B.;

(d) dostarczania części zamiennych;

(e) uruchomienia Linii do Recyklingu;

(f) przeprowadzenia szkolenia pracowników B. w zakresie eksploatacji Linii do Recyklingu;

(g) dostarczenia B. gwarancji jakości; oraz

(h) świadczenia usług pogwarancyjnych.

B. był zobowiązany do zapłaty ceny oraz przygotowania i dostarczenia A. planu budynku, w którym zainstalowana miała zostać Linia do Recyklingu.

A. dostarczył i zainstalował Linię do Recyklingu. Protokół końcowego odbioru Linii do Recyklingu został podpisany w dniu 21 listopada 2012 r.

B. zgłaszał A. awarie i usterki Linii do Recyklingu. W szczególności, B. zgłaszał A. problem staczania się lodówek po taśmie podajnika oraz blokowania się lodówek w leju przed rozdrabniaczem. By zaradzić blokowaniu się lodówek w dniu 9 stycznia 2013 r. A. uzupełnił Linię do Recyklingu o wahadło ukierunkowujące lodówki wpadające do leja przed rozdrabniaczem.

Decyzja o pozwoleniu na użytkowanie budynku, w którym zainstalowania została Linia została uzyskana w dniu 15 kwietnia 2013 r., a stała się ostateczna w dniu 7 maja 2013 r.

W celu usunięcia problemu staczania się i blokowania lodówek w dniach od 25 do 27 marca 2014 r. pracownicy A., G. W., elektryk, oraz T. W., monter mechanik, dokonali montażu dodatkowych elementów na Linii do Recyklingu, tj. gumowej kurtyny oraz stalowej płyty.

W dniu 24 marca 2014 r. G. W. oraz T. W. sprawdzali, jak działa Linia do Recyklingu po dokonanych zmianach. O godzinie 15:03 doszło do wybuchu i pożaru Linii. W tym czasie Linia pracowała w trybie małego AGD.

Po pożarze B. zwrócił się do A. o pomoc w zakresie usunięcia skutków pożaru. W maju 2014 r. B. i A. zawarli umowę, na mocy której A. miał dokonać likwidacji szkód pożarowych.

Zgodnie z twierdzeniem B., A. nie dotrzymał terminu naprawy Linii do Recyklingu i nie ukończył naprawy. B. zlecił uruchomienie Linii do Recyklingu (...) z siedzibą w K., N. ( (...)) - podmiotowi zajmującemu się produkcją tego typu Linii do Recyklingu i będącemu bezpośrednim konkurentem A..

W dniu 2 października 2014 r. miała miejsce awaria urządzenia (...). A. odmówił naprawy urządzenia (...) w ramach gwarancji twierdząc, że urządzenie uległo awarii z przyczyn leżących po stronie B. polegających na rzekomym wadliwym jego użytkowaniu. B. nie zgodził się z tym stanowiskiem. B. zlecił naprawę bezpośrednio u producenta (...).

Linia do Recyklingu została ponownie uruchomiona na początku marca 2015 r. W piśmie z dnia 29 maja 2015 r. B. poinformował A. o ustalonych przez (...) wadach Linii do Recyklingu oraz zakresie prac wymaganych do doprowadzenia Linii do Recyklingu do stanu zgodnego z Umową Dostawy. B. wskazał przysługujące mu wobec A. roszczenia oraz zaprosił A. do negocjacji odnośnie sposobu ich zaspokojenia.

B. w piśmie z dnia 1 września 2015 r. wezwał A. do zapłaty kwoty jego roszczeń do dnia 14 września 2015 r. pod rygorem wystąpienia z powództwem przed SA (...).

2. W dniu 24 września 2015 r. B. wniósł do Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. ( SA (...)) pozew o zapłatę (Pozew). B. jako podstawę właściwości Zespołu (...) wskazał zapis na sąd polubowny zawarty w § 18 ust. 7 Umowy dostawy zawartej pomiędzy B. i A. w dniu 25 października 2011 r. (Umowa Dostawy lub Umowa).

3. B. żądał od A. zapłaty:

(a) kwoty 1.024.000,000 EUR wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 15 września 2015 r. do dnia zapłaty (Roszczenie I), na którą składają się kwoty:

(i) 1.200.000 EUR z tytułu obniżenia uiszczonego wynagrodzenia z powodu zmniejszenia wartości Linii do Recyklingu, które wynika z wady nieusuwalnej w postaci staczania się i blokowania lodówek, oszacowanego przez (...) kosztu usunięcia wad oraz szacowanego kosztu usunięcia wad dokumentacji i oprogramowania (Roszczenie I A);

(ii) 146.000 EUR zapłaconych kosztów naprawy urządzenia (...) (Roszczenie IB);

przy czym kwoty Roszczeń I A i I (...) zostały częściowo zaspokojone w kwocie 322.000 EUR z gwarancji bankowej A.;

(b) kwoty 5.202.569,22 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 15 września 2015 r. do dnia zapłaty z tytułu odszkodowania związanego z przestojami Linii do Recyklingu lub nieosiąganiem przez Linię do Recyklingu parametrów zagwarantowanych w Umowie Dostawy (Roszczenie II), które obejmuje kwoty:

(i) 2.895.858,01 zł z tytułu utraconych korzyści za okres od maja 2013 r. do marca 2014 r. (Roszczenie II A);

(ii) 1.476.952,17 zł z tytułu utraconych korzyści za okres od października 2014 r. do stycznia 2015 r. (Roszczenie II B); oraz

(iii) 829.759,04 zł z tytułu kosztów poniesionych w związku z brakiem możliwości założonej eksploatacji Linii do Recyklingu (Roszczenie II C);

(c) kwoty 150.324,87 EUR wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 15 września 2015 r. do dnia zapłaty (Roszczenie III), które obejmuje kwoty:

(i) 121.729,87 EUR z tytułu uiszczonych przez B. na rzecz A. kwot z tytułu usuwania skutków wybuchu i pożaru Linii do Recyklingu, który miał miejsce w dniu 27 marca 2014 r. (Roszczenie III A); oraz

(ii) 28.595 EUR z tytułu uiszczonych na rzecz (...) kosztów diagnozowania wad i ponownego uruchomienia Linii do Recyklingu (Roszczenie III B);

(d) kwoty 2.349.595,68 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 15 września 2015 r. do dnia zapłaty (Roszczenie IV), na które składają się kwoty:

(i) 2.264.815,99 zł z tytułu utraconych korzyści za okres od kwietnia do września 2014 r. (Roszczenie IV A);

(ii) 34.779,69 zł z tytułu poniesionych na rzecz innych niż A. podmiotów kosztów likwidacji skutków pożaru w dniu 27 marca 2014 r. (Roszczenie IV B);

(iii) 50.000 zł z tytułu szkody w substancji redukcyjnej niepokrytej przez ubezpieczyciela z uwagi na franczyzę redukcyjną (Roszczenie IV C).

4. W dniu 1 lutego 2016 r. A. złożył odpowiedź na pozew (Odpowiedź na Pozew), w której wniósł o stwierdzenie przez Zespół Orzekający braku właściwości w zakresie niektórych roszczeń. A. zakwestionował właściwość Zespołu Orzekającego w odniesieniu do:

(a) Roszczenia II B - z uwagi na to, że jest to roszczenie wynikające z Umowy Serwisowej;

(b) części Roszczenia II C w wysokości 523.620 zł - z uwagi na to, że jest to roszczenie wynikające z Umowy Serwisowej;

(d) Roszczenia III - z uwagi na to, że jest to roszczenie wynikające z Umowy Serwisowej;

(e) Roszczenia IV - z uwagi na to, że jest to roszczenie deliktowe.

5. W dniu 15 lutego 2016 r. w siedzibie SA (...) odbyła rozprawa. Postanowieniem wydanym na rozprawie Zespół Orzekający:

(a) zobowiązał B. i A. do złożenia pism procesowych, w których przedstawią swoje stanowiska odnośnie do właściwości Zespołu (...) oraz w kwestii prawa właściwego dla wszystkich roszczeń B. w terminie do dnia 22 lutego 2016 r. - w przypadku B. oraz do dnia 29 lutego 2016 r. - w przypadku A..

6. W dniu 22 lutego 2016 r. B. złożył pismo, w którym przedstawił swoje stanowisko odnośnie do prawa właściwego oraz właściwości Zespołu (...). W dniu 29 lutego 2016 r. A. złożył pismo, w którym przedstawił swoje stanowisko odnośnie do prawa właściwego oraz właściwości Zespołu (...).

7. W dniu 4 kwietnia 2016 r. Zespół Orzekający wydał postanowienie, w którym rozstrzygnął o swojej właściwości stwierdzając, że:

(a) jest właściwy do rozstrzygnięcia sprawy w zakresie roszczeń umownych B. wynikających z Umowy;

(b) nie jest właściwy do rozstrzygnięcia sprawy w zakresie roszczeń deliktowych oraz roszczeń wynikających z umowy serwisowej zawartej pomiędzy B. i A. w dniu 20 maja 2014 r.

8. Pismem z dnia 31 maja 2016 roku B. złożył prywatną opinię biegłego Katedry Chemii Organicznej (...) J. dotyczącą przyczyny wybuchu i pożaru. 29 lipca 2016 roku A. przełożył prywatną opinię (...) T. dotyczącą możliwości wywołania korozji przez cząstki rdzy; w dniu 30 września 2016 r. A. przedłożył opinię rzeczoznawcy niemieckiego (...) w zakresie przyczyn pożaru wraz z tłumaczeniem.

9. W dniu 16 września 2016 r. Zespół Orzekający wydał postanowienie, w którym zobowiązał:

(a) B. do złożenia pisma, w którym m.in. sprecyzuje, z którymi wadami Linii wiąże konkretne dochodzone roszczenia pieniężne, i w jakim zakresie; ewentualnie wskaże, które wady Linii nie są podstawą żadnych roszczeń;

(b) A. do złożenia pisma, w którym odniesie się do pisma B.;

(c) strony do złożenia pisma, w którym przedstawią wspólne stanowisko, a w razie braku porozumienia między stronami, pism, w których przedstawią one własne stanowiska, odnośnie do:

(i) tez dowodowych, na okoliczność których powinna zostać sporządzona opinia biegłego;

(ii) biegłego, ewentualnie instytutu badawczego lub naukowo-badawczego, który sporządzi opinię.

10. W dniu 17 października 2016 r. B. wniósł pismo, w którym m. in. sprecyzował, z którymi wadami Linii wiąże konkretne dochodzone roszczenia pieniężne i w jakim zakresie. Kolejnym pismem w dniu 16 stycznia 2017 r. B. wskazał listę tez dowodowych, na okoliczność których powinna zostać sporządzona opinia biegłego. W tym samym dniu również A. złożył pismo, w którym przedstawił listę tez dowodowych, na okoliczność których powinny zostać sporządzone opinie biegłych.

11. Na rozprawie 1 marca 2017 r. Zespół Orzekający postanowił:

(a) sporządzić, w oparciu o tezy dowodowe przedstawione przez strony, listę pytań, na które mieliby odpowiedzieć biegli w swojej opinii;

(b) dokonać wyboru biegłych, którzy mieliby sporządzić opinię w sprawie.

12. Obie strony zgłosiły uwagi do listy pytań, co spowodowało, że Zespół Orzekający 6 kwietnia 2017 roku wyjaśnił, że przygotuje ostateczną listę pytań do biegłych w oparciu o ostatnią wersję listy pytań sporządzoną przez strony.

13. W dniu 18 kwietnia 2017 r. Zespół Orzekający dopuścił dowody z opinii biegłych z zakresu:

(a) konstrukcji, eksploatacji i wyceny maszyn;

(b) ochrony przeciwpożarowej;

Jednocześnie Zespół Orzekający wskazał pytania, na które odpowiedzi powinny zawierać opinie biegłych poszczególnych specjalizacji oraz ustalił zasady, jakimi powinni kierować się biegli sporządzając opinie.

14. W dniu 12 lipca 2017 r. Zespół Orzekający poinformował strony, iż biegła sądowa z zakresu pożarnictwa B. O. ze Szkoły Głównej (...) (...)w W. jest gotowa sporządzić opinię osobiście, nie pod szyldem (...) oraz przekazał stronom pismo biegłej w tym zakresie. Jednocześnie Zespół Orzekający zobowiązał:

(a) B. - do ustosunkowania się do treści pisma biegłej, w szczególności w zakresie żądania przedstawienia dodatkowych dokumentów;

(b) A. - do odniesienia się do treści pisma biegłej oraz pisma B..

15. W dniu 19 lipca 2017 r. B. złożył pismo, w którym:

(a) wyraził zgodę na sporządzenie opinii biegłego z zakresu pożarnictwa w sprawie będącej przedmiotem niniejszego sporu samodzielnie przez biegłą B. O. we własnym imieniu, a nie jako opinię Szkoły Głównej (...) P.;

(b) wskazał, iż w jego ocenie, w ramach przygotowania do sporządzenia opinii biegła powinna dokonać oględzin Linii do Recyklingu w ramach wizji lokalnej zakładu w B. w obecności Zespołu (...) oraz przedstawicieli stron.

16. W dniu 26 lipca 2017 r. A. złożył pismo, w którym m.in. sprzeciwił się na obecnym etapie postępowania samodzielnemu sporządzeniu opinii przez B. O. i wskazał, iż uznaje dokonywanie oględzin Linii do Recyklingu w ramach wizji lokalnej zakładu w B. za niecelowe.

17. W dniu 12 stycznia 2018 r. opinię złożył biegły z zakresu ochrony przeciwpożarowej (...) (Opinia (...)). Opinia (...) sporządzona została przez B. O.. Opinię (...) strony otrzymały w dniu 18 stycznia 2018 r. Jednocześnie Zespół Orzekający zobowiązał strony do ustosunkowania się do opinii w terminie 21 dni.

18. 27 lutego 2018 roku B. przedstawił stanowisko wobec Opinii (...). A. nie zgłosił uwag odnośnie Opinii (...).

19. Zespół Orzekający poinformował strony, że podejmie decyzję odnośnie do pism zawierających uwagi B. do złożonych w sprawie opinii biegłych.

20. W dniu 29 października 2018 r. Zespół Orzekający postanowił, iż dopuści dowody z uzupełniających opinii biegłych z zakresu m.in. ochrony przeciwpożarowej.

21. W dniu 5 grudnia 2018 r. (...) złożyła opinię uzupełniającą (Opinia Uzupełniająca (...)). Opinia Uzupełniająca (...) sporządzona została przez B. O.. Jednocześnie Zespół Orzekający umożliwił stronom złożenie pism, w których odniosą się do złożonych w sprawie uzupełniających opinii biegłych.

22. W dniu 30 stycznia 2019 r. odbyła się konferencja telefoniczna dotycząca kwestii organizacyjnych i wniosków stron. Po rozważeniu uwag stron zgłoszonych podczas konferencji, w dniu 31 stycznia 2019 r. Zespół Orzekający wskazał m.in., (i) że pisma, które strony miały złożyć w dniu 1 lutego 2019 r. będą ostatnimi pismami, w których strony mogą złożyć nowe dowody w kwestii zasady odpowiedzialności A.; (ii) że pozwoli stronom na złożenie pism po rozprawie w dniu 19 lutego 2019 r. oraz określił zasady dotyczące złożenia tych pism; ( (...)) po rozprawie w dniach 7 i 8 maja 2019 r. zezwoli stronom na złożenie pism podsumowujących dotyczących kwestii odpowiedzialności A. z wyłączeniem kwestii quantum.

23. 1 lutego 2019 roku B. złożył zarzuty do Opinii Uzupełniającej (...).

24. W dniu 19 lutego 2019 r. odbyła się rozprawa, na której stawiła się m.in. biegła B. O., która przedstawiła ustną opinią uzupełniającą.

25. W dniu 28 lutego 2019 r. B. przedłożył opinię uzupełniającą z dnia 2 października 2015 r. w sprawie wybuchu i pożaru na linii utylizacji urządzeń (...) w hali B., sporządzoną na zlecenie Prokuratury Rejonowej w Chrzanowie do sprawy o sygn. akt 2 Ds.-399/14/Sp przez biegłego J. F. pozyskaną przez B. z akt postępowania prokuratorskiego.

26. W dniu 21 marca 2019 r. B. złożył pismo zawierające uzupełnienie argumentacji merytorycznej po wysłuchaniu uzupełniających ustnych opinii biegłych wydanych podczas rozprawy w dniu 19 lutego 2019 r.

27. W dniu 23 kwietnia 2019 r. A. złożył pismo, w którym przedstawił uzupełnienie swojej argumentacji merytorycznej po złożeniu przez biegłych ich opinii uzupełniających w sprawie.

28. Na rozprawie w dniu 8 maja 2019 roku Zespół Orzekający:

(a) wskazał, iż rozważa, jako jedną z możliwości, zakończenie tej części postępowania w ten sposób, że wyda wyrok, ustalający odpowiedzialność za poszczególne wady wskazane na str. 3 pisma B. z dnia 21 marca 2019 r.;

(b) zobowiązał B. do złożenia w terminie 7 dni pisma zawierającego wskazanie, które roszczenie i w jakiej części, zaspokoiła kwota gwarancji bankowej A.;

(c) udzielił stronom terminu do złożenia pisma podsumowującego oraz określił kwestie, jakie strony mają poruszyć w swoich pismach.

29. Strony wyraziły zgodę na wydanie przez Zespół Orzekający orzeczenia, w którym nastąpi określenie odpowiedzialności za poszczególne wady lub nieprawidłowości. W terminie złożyły pisma podsumowujące w sprawie.

30. Zespół Orzekający uznając, że jest właściwy do rozstrzygnięcia sprawy w zakresie roszczeń umownych B. wynikających z Umowy, a zatem Roszczenia III i IV, wskazał, że znajduje zastosowanie do niniejszej sprawy regulamin obowiązujący od dnia 1 stycznia 2015 r. ( (...) SA (...)), bowiem zgodnie z § 4 ust. 3 Regulaminu SA (...), jeżeli strony nie postanowiły inaczej, wiąże je regulamin obowiązujący w dniu wszczęcia postępowania, a nie w dacie zawarcia zapisu na sąd polubowny.

31. Do roszczeń B. z Umowy Dostawy Zespół Orzekający uzasadnił stosowanie Konwencji o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów sporządzoną w W. dnia 11 kwietnia 1980 r. ( (...)), a w sprawach w niej nieuregulowanych właściwe było prawo niemieckie.

32. B. opierał swoje roszczenia na podstawie przepisów Konwencji oraz na podstawie postanowień Umowy.

33. W sprawie wybuchu i pożaru Zespół Orzekający przypomniał, że w dniu 27 marca 2014 r. o godz. 15:03 doszło do wybuch i pożaru w zakładzie (...) w B.. W tym czasie Linia do Recyklingu pracowała w trybie małego AGD. Strony spierały się o przyczynę wybuchu i pożaru oraz o to, która z nich ponosi odpowiedzialność za te zdarzenia.

(a) S. B. w zakresie przyczyn wybuchu i pożaru było zmienne. Na różnych etapach postępowania, a czasami nawet w tych samych pismach, B. podkreślał inne przyczyny wybuchu i pożaru. Raz podkreślał, że przyczyną tą były nieprawidłowości w projekcie Linii, innym razem, że przyczyną tą było zachowanie pracowników A., którzy zaprojektowali i zainstalowali kurtynę gumową i blachę prowadzącą. Ostatecznie przyczyn wybuchu i pożaru B. upatrywał w:

- nieprawidłowym zaprojektowaniu oraz konstrukcji Linii,

- nieprawidłowych próbach naprawy Linii przez pracowników A. - montażu kurtyny gumowej i blachy prowadzącej,

- braku przekazania informacji co do obowiązków ostrożności, które byłyby konieczne by uniknąć ryzyka wybuchu i pożaru.

Zdaniem B. związek przyczynowy między zdarzeniem oraz szkodą a zachowaniem A. jest widoczny już prima facie i wynika z samego faktu, iż w chwili wybuchu Linia była w posiadaniu pracowników firmy (...).

(b) S. A. sprowadzało się do twierdzenia, że nie ponosi odpowiedzialności za wybuch i pożar w dniu 27 marca 2014 r. Wybuch nie był wynikiem rzekomych błędów konstrukcyjnych Linii do Recyklingu, gdyż Linia ta, jako taka jest bezpieczna i spełnia kryteria przeciwpożarowe. Przyczyną wybuch i pożaru nie było też zachowanie pracowników A.. A. twierdzi, że B. nieprawidłowo obsługiwał Linię: bezpośrednio przed wybuchem i pożarem, pracownicy B. umieszczali na podajniku drobne części oraz pył z mielenia lodówek. Było to co najmniej przyczynienie się do powstania wybuchu i pożaru, jeśli nawet nie ich wywołanie.

34. Ciężar dowodu.

Według Zespołu Orzekającego wybuch i pożar Linii nie stanowią wady Linii. Nie są to cechy Linii, ale zdarzenia, które mogły być spowodowane zarówno przez wady Linii, jak też przez inne przyczyny, np. niewłaściwą obsługę. Takie jest dominujące stanowisko w doktrynie: ciężar dowodu w odniesieniu do samego naruszenia umowy jest kwestionowany. Co do zasady, musi on także obciążać otrzymującego przyrzeczenie zgodności z umową. W § 12 Umowy A. zapewnił, że Linia wolna jest od wad oraz że Dokumentacja zgodna jest z obecnym poziomem wiedzy technicznej i odpowiednimi standardami. Dlatego, jeżeli B. wykazałby, że Linia jest niezgodna z Umową, to A. musiałby udowodnić, że wada wynika z zachowania B., a B. nie musi wykazywać, że A. spowodował wadę. Ciężar dowodu w zakresie związku przyczynowego pomiędzy wadą Linii a wybuchem i pożarem, oraz między wybuchem i pożarem a szkodą poniesioną przez B. spoczywa na B.. Gwarancja ma wpływ na ciężar dowodu w zakresie przyczyn wady, ale nie w zakresie jej skutków.

35. Istnienie wad i związek przyczynowy. Zespół Orzekający uznał, że najpierw należy rozstrzygnąć, czy Linia była niezgodna z Umową.

Z opinii (...) wynika, że dniu 27 marca 2014 r. w zakładzie w B. doszło do wybuchu pianki poliuretanowej lub hybrydy pianki poliurenatowej z cyklopentanem. Konkluzje Opinii (...) były następujące:

1) W dniu 27 marca 2014 r. w hali firmy (...) S.A doszło do wybuchu mieszaniny wybuchowej w obszarze leja rozdrabniacza.

2) Mieszanina wybuchowa została wytworzona przez pył pianki poliuretanowej z ewentualną obecnością niewielkich ilości cyklopentanu.

3) Jako bodźce mogące spowodować zapłon mieszaniny wybuchowej w obszarze leja rozdrabniacza należą:

(a) iskry mechaniczne powstałe podczas rozdrabniania jakiegoś elementu,

(b) iskry mechaniczne powstałe na skutek awaryjnej pracy rozdrabniacza,

4) Zgromadzone w przekazanych do badań materiałach informacje nie pozwalają ani na potwierdzenie ani na wykluczenie żadnej z wyżej przedstawionych hipotez dotyczących inicjatora procesu wybuchu.

W Opinii Uzupełniającej (...) wnioski te zostały potwierdzone. Zdaniem (...) wybuch był możliwy, bo pył stworzył zawiesinę w powietrzu. Doszło do odpadnięcia pyłu i jego rozproszenia w powietrzu. Mogło to być skutkiem (a) drgań Linii lub (b) opadnięcia jakiegoś elementu na warstwę pyłu. Bodźcem do wybuchu mogły być (a) iskry mechaniczne powstałe wskutek rozdrabniania jakiegoś elementu, (b) iskry mechaniczne powstałe na skutek awaryjnej pracy rozdrabniacza lub (c) rozładowanie energii elektrycznej nagromadzonej w rozdrabnianym kondensatorze. Zdaniem (...), zwyczajnym zjawiskiem jest to, że w leju są iskry, gdyż powstają one w wyniku cięcia.

W świetle wyjaśnień B. O. z (...) złożonych w trakcie rozprawy, wybuchowi i pożarowi mogła zapobiec inertyzacja atmosfery w leju rozdrabniacza, czyli kontrolowana redukcja stężenia tlenu za pomocą gazu obojętnego:

Pełnomocnik B.: Y.. Ale czy kwestia inertyzacji i jakby tworzenia takiej atmosfery, która nie sprzyjała wybuchowi w trybie lodówkowym, a brak takiego trybu w trybie AGD to, to miał znaczenie dla wybuchu czy nie?

Biegła B. O.: Oczywiście, że ma znaczenie jeśli chodzi o możliwość zainicjowania i przebieg wybuchu, wybuchu przestrzennego, atmosfera, która panuje wewnątrz aparatu technologicznego ma duże znaczenie, I. atmosfery jest jednym ze sposobów zapobiegania powstaniu, powstaniu i rozprzestrzenianiu wybuchu.

Opinie (...) ograniczone były do określenia przyczyn wybuchu w wąskim sensie, to jest do wskazania, jakie były fizyczne i chemiczne przyczyny wybuchu. (...) nie odniósł się w nich bezpośrednio do kwestii poprawności konstrukcji Linii. W trakcie przesłuchania B. O. podkreśliła:

(...) celem opinii określonym w umowie, która została zawarta między szkołą a Sądem Arbitrażowym było określenie przyczyny pożaru i wybuchu, a nie ocena prawidłowości pracy linii technologicznej, zaprojektowania linii technologicznej, czy też wpływu zmian wprowadzonych w linii technologicznej na to co się stało. W związku z tym moja opinia dotyczy tylko tego i wyłącznie tego, co jak gdyby, jakie medium uległo wybuchowi i ocenie ewentualnych bodźców, jakie mogły ten wybuch zainicjować.

Mimo iż biegła nie wskazała wprost, że Linia jest błędnie zaprojektowana, z opinii (...) wynika zdaniem Zespołu (...) wniosek, że Linia była wadliwa. Linia została w ten sposób zaprojektowana lub też przerobiona w dniach 25-26 marca 2014 r. przez pracowników A., że:

(a) w leju rozdrabniacza zbierał się pył;

(b) w leju rozdrabniacza powstawały iskry,

co spowodowało stworzenie atmosfery grożącej wybuchem, a jednocześnie:

(d) A. nie nakazał korzystać z Linii zawsze w trybie intertyzowanym, a w szczególności dopuszczał, by w trybie „małego (...)" Linia działała bez inertyzacji.

Zbieranie się pyłu w leju rozdrabniacza, jest bezsporne. W zbieraniu się pyłu A. upatrywał przyczyn wybuchu i pożaru. Wskazał m.in.: Pozwany także stoi na tym stanowisku, że regularne usuwanie pyłu pozwoliłoby urządzeniu na bezpieczne funkcjonowanie i zapewne zapobiegłoby wybuchowi.

Zdaniem A. samo zbieranie się pyłu jest normalne. Niebezpieczne jest tylko, gdy pyłu jest zbyt dużo, ale rolą B. było, by go usuwać z leja.

Sama obecność pyłu w urządzeniu nie jest zaś niczym dziwnym i jest naturalnym stanem, co nie tylko wielokrotnie wskazywał pozwany, ale także potwierdziła biegła wskazując, że on musiał dostawać się tam z rozdrabnianych lodówek [T., str. 8]. Obecność pyłu mogąca tworzyć atmosferę zapalną była normalnym czynnikiem przy eksploatacji Linii. Niebezpieczne jest jedynie, gdy tego pyłu jest zbyt dużo, czego przyczyną może być zaniechanie jego usuwania przez użytkownika.

A. wprost przyznał jednak, że nie poinformował B. o konieczności omiatania leja rozdrabniacza: Problem zwiększonej ilości pyłu zbierającego się w górnej części taśmy podajnika oraz w leju przed rozdrabniaczem pojawił się dopiero po przeprowadzonej na przełomie sierpnia i września 2014 r. popożarowej rekonstrukcji Linii do Recyklingu. Dopiero wtedy pozwany zalecił usuwanie pyłu z leja rozdrabniacza przed przełączeniem Linii do Recyklingu na tryb małego AGD oraz zeszlifowanie ścianek leja rozdrabniacza.

Z zestawienia tych wypowiedzi A. wynika zaznaczył Zespół Orzekający, że A. w niezamierzony sposób przyznał swoją odpowiedzialność za zbieranie się pyłu w leju rozdrabniacza. Późniejsze twierdzenia A. mające dowodzić, że było jednak inaczej i że z instrukcji obsługi Linii i listy czynności konserwacyjnych wynika, że B. powinien był wiedzieć, że musi omiatać lej rozdrabniacza są niewiarygodne, gdyż przeczą wyraźnemu przyznaniu A.. Są też pozbawione znaczenia, bo żaden z powołanych przez A. fragmentów instrukcji obsługi i listy czynności konserwacyjnych nie dotyczy leja rozdrabniacza.

Dodatkowo Zespół Orzekający podkreślił, że lej rozdrabniacza jest konstrukcyjnie zabudowany i zlokalizowany w trudno dostępnym miejscu, w którym nie został zaprojektowany przez producenta system monitoringu. Trudno również wskazać, jaka ilość pyłu zgromadzonego w leju może być uznana za normalną, a jaka ilość jest nadmierna i grożąca wybuchem. Fakt stwierdzony przez (...), że w trakcie pracy Linii w leju rozdrabniacza występują iskry, jest bezsporny. Nie trzeba zresztą mieć wiadomości specjalnych, żeby wiedzieć, że w wyniku cięcia przez metalowe nożyce metalowych części lodówek lub sprzętu AGD powstawać mogą iskry.

A. argumentował, że iskry powstające w trakcie pracy Linii nie są zjawiskiem normalnym. B. widząc iskry zobowiązany był natychmiast zatrzymać pracę Linii i poinformować go o tym. Swoje wywody opiera na fragmencie instrukcji obsługi Linii. Z dokumentu tego nie wynika ani to, że iskry w leju rozdrabniacza są zjawiskiem nadzwyczajnym, ani też, że B. był zobowiązany do poinformowania o ich istnieniu A.. Poza tym, miernik CO (tlenku węgla będącego gazem) jest nieprzydatny do mierzenia poziomu pyłu, który w stanie spoczynku jest ciałem stałym, a w stanie wzbudzenia tworzy zawiesinę w powietrzu (lub w zinertyzowanym azotem środowisku w leju rozdrabniacza).

Jeżeli A. uznaje istnienie iskier za wadę, to jest to wada zdaniem Zespołu (...), za którą A. odpowiada. Nie jest ona skutkiem niewłaściwej obsługi Linii przez B.. Nie było między Stronami sporu, że w trybie małego AGD atmosfera leja rozdrabniacza nie jest inertyzowna. W trakcie pracy w tym trybie doszło do pożaru i wybuchu. Jest też bezsporne, że inertyzacja zapobiegłaby wybuchowi.

Nie ulega więc wątpliwości, że Linia była niebezpieczna - połączenie pyłu i iskier groziło wybuchem, a A. nie zapobiegł temu ryzyku informując B., że powinien oczyszczać lej z pyłu lub też nakazując zawsze pracę w trybie inertyzowanym (przy czym Linia powinna być tak wykonana, by było to możliwe). Linia tak niebezpieczna jest niezgodna z Umową. Konkluzji tej nie zmienia certyfikat (...), który zdaniem A. świadczy o tym, że Linia została zaprojektowana bezpiecznie i nie powodowała zagrożenia pożarowego. W świetle opinii (...) ta teza A. jest fałszywa. Bezsprzecznie bowiem doszło do pożaru w wyniku takich cech Linii, za których zaprojektowanie i wykonanie odpowiada A..

Jest nieistotne, czy Linia była wadliwie zaprojektowana i wykonana od początku i tylko przypadek sprawił, że do wybuchu i pożaru nie doszło wcześniej, czy też, że pył zaczął się zbierać po przeróbkach dokonanych przez pracowników A. w ramach napraw gwarancyjnych w dniach 25-26 marca 2014 r. W obu tych przypadkach za właściwości Linii odpowiada A.. A. przyznaje: Konsekwencją udzielenia gwarancji jest domniemanie, że wady ujawnione w czasie eksploatacji Linii traktowane są jak wady pierwotne, czyli istniejące w chwili jej wydania.

Za wady Linii istniejące w chwili jej wydania odpowiada A., D. się, że wady istniejące później istniały w chwili wydania. A. nie zdołał wykazać, że wad nie było wcale, ani że Linia nie miała wad w chwili jej wydania. Teza, że wybuch i pożar mogły być spowodowane zamontowaniem przez pracowników A. nowych elementów Linii w dniach 25-26 marca 2014 r. nie zwalnia A. z odpowiedzialności za jej wady. Gdyby przyjąć, że Linia stała się niezgodna z Umową na skutek tej próby naprawy, to odpowiedzialność A. za wady Linii jest oczywista. A. odpowiada za zachowanie swoich pracowników. Okoliczność, że w chwili wybuchu i pożaru pracownicy ci jeszcze nie zakończyli swojej pracy i nie podpisali protokołu przekazania poprawek, jest pozbawiona znaczenia. Ta próba naprawy Linii była wykonywana w ramach gwarancji, jakiej A. udzielił B. w Umowie. Tak więc roszczenia wynikające z zachowania pracowników A. są roszczeniami wynikającymi z Umowy, a tym samym są objęte zapisem na sąd polubowny.

Argument A., że gdyby Linia była od początku niebezpieczna, to wybuchłaby wcześniej lub wybuchłaby również po marcu 2014 r., jest niewystarczający do podważenia domniemania, że za niezgodność Linii z Umową odpowiada A.. W celu udźwignięcia ciężaru dowodu A. musiałby udowodnić istnienie konkretnej przyczyny pożaru obciążającej w tym przypadku B.. A. tego ciężaru nie uniósł. Zespół Orzekający nie ma zaś przesłanek do uznania, że wybuch i pożar nie mogłyby powstać ani przed, ani po wydarzeniach z marca 2014 r.

Związek przyczynowy między niezgodnością Linii z Umową, a wybuchem i pożarem jest oczywisty. Linia była niebezpieczna, tj. ryzyko wybuchu było znaczne i ryzyko to zmaterializowało się w dniu 27 marca 2014 o g. 15:03. Nie ma wątpliwości, że doszło do pożaru wskutek wystąpienia w leju rozdrabniacza iskier i wzbitego pyłu, przy braku inertyzacji atmosfery w leju. To potwierdziły opinie (...).

A. podnosił, że B. spowodował, czy też przyczynił się do wybuchu i pożaru przez wsypywanie pyłu na taśmę podajnika prowadzącą do wieży rozdrabniacza drobnych elementów lub pyłu zbierającego się w innych miejscach Linii do Recyklingu. B. zaprzeczył, że na taśmociąg były wysypywane drobne elementy . Kwestia ta jest zresztą bez znaczenia, gdyż A. nie wykazał, jaki miała wpływ na wybuch i pożar. Przede wszystkim, fakt okazyjnego wsypywania drobnych elementów lub pyłu na taśmę podajnika w różnych momentach funkcjonowania Linii nie ma znaczenia dla ustalenia przyczyn wybuchu i pożaru w konkretnej dacie 27 marca 2014 r. o godz. 15:03. A. nie twierdzi, ani nie wykazał, że w dacie tej doszło do zmagazynowania pyłu oraz drobnych elementów wrzucanych na taśmę podajnika powyżej jakichś progów krytycznych powodujących lub zwiększających ryzyko pożaru. To raczej fakt, że wcześniej ani później nie doszło do pożaru pomimo wrzucania pyłu i elementów przez B. na taśmę podajnika, świadczy o tym, że te działania B. nie mogą być rozpatrywane jako istotna przyczyna wybuchu i pożaru.

B. nie negował faktu wsypywania pyłu na linię podajnika. Replikował jednak, że to pracownik A., P. H., w trakcie szkolenia w B. zalecił pracownikom B., by pył wydostający się spod podajnika głównego w czasie pracy Linii do Recyklingu wsypywać z powrotem na podajnik. Na okoliczność treści wskazówek udzielonych przez P. B. przedstawił dowody w postaci pisemnych zeznań świadków - P. L., P. G. oraz J. T.. A. twierdził, że P. H. nie wydawał takich poleceń. Nie przedstawił jednak jego zeznań. Powołał się za to na pisemne zeznania H. Z., który miał fakt ten ustalić w rozmowie telefonicznej z P. H.. Udowadnianie twierdzeń przez świadków, którzy wiedzę czerpią z rozmów z innymi osobami, jest w systemach prawnych common law niedopuszczalne, jako dowód z „pogłoski" (hearsay). Taki zakaz dowodowy nie obowiązuje w postępowaniu arbitrażowym. Tym niemniej dowód taki ma znacznie mniejszą moc niż dowód z naocznych zeznań świadków. A. nie wykorzystał przesłuchania świadków B. do podważenia ich zeznań. Uznać więc należy za udowodnione, że P. H. poinstruował pracowników B., że powinni wsypywać pył na taśmę podajnika. Argument A., że B. niezgodnie z instrukcjami A. obsługiwał w tym zakresie Linię do Recyklingu upada. W konsekwencji to A. jest odpowiedzialny za wybuch i pożar Linii.

36. Zespół Orzekający nie rozstrzygał o kosztach postępowania arbitrażowego co zgodnie z § 48 ust. 1 Regulaminu SA (...) na żądanie strony następuje w orzeczeniu kończącym postępowanie. Zespół Orzekający wskazał, że wydany wyrok nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie i o kosztach Zespół Orzekający rozstrzygnie później.

37. Zespół Orzekający przystępując do rozważań i ustaleń wskazał na charakter i zakres wyroku, wyraźnie zaznaczając, że niniejszy wyrok (Wyrok) nie kończy postępowania. Wyrok rozstrzyga w przedmiocie odpowiedzialności A. z tytułu podnoszonych przez B. niezgodności z umową (wad) Linii do Recyklingu, z których B. wywodzi swoje roszczenia wobec A.:

(a) niezgodności z umową Linii do Recyklingu polegającej na nieosiąganiu przez Linię do Recyklingu wydajności nominalnej (teoretycznej) na poziomie około 60 lodówek na godzinę;

(b) niezgodności z umową Linii do Recyklingu polegającej na ustawieniu końcowego odcinka podajnika taśmowego transportującego lodówki do leja zasypowego wieży rozdrabniającej pod nieodpowiednim kątem, co skutkuje staczaniem się lodówek po taśmie podajnika i ich blokowaniem się w leju rozdrabniacza;

(c) niezgodności z umową Linii do Recyklingu polegającej na wadzie urządzenia (...), której skutkiem była korozja kompensatora w wymienniku ciepła W1 będącego częścią składową urządzenia (...);

(d) niezgodności z umową Linii do Recyklingu polegającej na błędach oraz brakach w tłumaczeniu dokumentacji;

(e) niezgodności z umową Linii do Recyklingu, której skutkiem był wybuch i pożar Linii do Recyklingu w dniu 27 marca 2014 r.

38. Strony wyraziły zgodę na taki wyrok ustalający odpowiedzialność za poszczególne niezgodności z umową Linii do Recyklingu w trakcie rozprawy w dniu 8 maja 2019 r. Wyrok nie jest wyrokiem częściowym (§ 42 ust. 1 Regulaminu SA (...)), gdyż Zespół Orzekający nie oddala w nim żadnego z roszczeń B.. Nie jest też wyrokiem wstępnym (§ 42 ust. 3 Regulaminu SA (...)), gdyż Zespół Orzekający nie uznaje w nim żadnego z roszczeń za usprawiedliwione co do zasady.

39. Podstawą wydania takiego wyroku nie jest § 42, lecz § 4 ust. 2. (...) SA (...):

Strony mogą w każdym czasie i w sposób wiążący dla Zespołu (...) uzgodnić reguły postępowania odmienne niż te, które wynikają z Regulaminu, jeżeli nie narusza to bezwzględnie wiążących norm prawnych. Przedmiotem odmiennych uzgodnień stron nie mogą być postanowienia Regulaminu dotyczące kompetencji organów Sądu Arbitrażowego, zasad wyboru arbitra jedynego lub przewodniczącego określonych w § 16 ust. 3 oraz postanowienia Taryfy Opłat.

40. Możliwość wydania takiego wyroku jest aprobowana w doktrynie. W komentarzu do (...) SA (...) wskazano:

Strony mogą na podstawie § 4 ust. 2 Regulaminu wnosić o wydanie wyroku nieodpowiadającego ściśle regulacji zawartej w § 42 ust. 3 Regulaminu, np. rozstrzygającego tylko o jednym spośród kilku zagadnień wstępnych. Taki wniosek będzie stanowił wyraz zasady autonomii woli stron (zob. J. Szpara, M. Łaszczuk, Czy autonomia stron w ustalaniu reguł postępowania przed sądem polubownym jest ograniczona w czasie?, w: J. Okolski (red.) Księga pamiątkowa, s. 289 i n. oraz uwagi do § 4 ust. 2 Regulaminu, Nb 10), a zatem będzie wyrażał upoważnienie dla Zespołu (...) do wydania określonego rodzaju wyroku. Jednakże to Zespół Orzekający dokonuje oceny, czy i w jakim zakresie spór nadaje się do rozstrzygnięcia.

41. Ponieważ B. na różnych etapach postępowania wskazywał na różne wady i różnie ujmował to, co za poszczególne wady uważa, w trakcie rozprawy w dniu 8 maja 2019 r., uzgodniono, że Zespół Orzekający może odnieść się do listy wad określanej w pkt. 4 pisma B. z dnia 21 marca 2019 r. Zespół Orzekający w Wyroku nie rozstrzygnął o wszystkich wadach wymienionych na tej liście. Nie rozstrzygnął o odpowiedzialności za:

(a) niekompletność dokumentacji;

(b) błędne instrukcje przekazywane przez A.;

42. Zespół Orzekający uznał, że w przypadku tych niezgodności z umową ekonomia procesowa nakazuje dokonać analizy w zakresie kwestii, czy miały one miejsce i kto za nie odpowiada, dopiero po wykazaniu przez B., że ma z ich tytułu roszczenia w konkretnej wysokości wobec A.. Zespół Orzekający ostatni punkt z tej listy tj. pkt 8 „błędna modyfikacja instalacji stanowiąca przyczynę pożaru w marcu 2014 r." uznał za skrót myślowy, pod którym kryje się nie tylko kwestia, czy modyfikacja Linii dokonana przez pracowników A. spowodowała wybuch i pożar Linii, ale również szersza kwestia, czy A. ponosi odpowiedzialność za wybuch i pożar. Tak zresztą zrozumiał to też A.. W piśmie podsumowującym z dnia 24 czerwca 2019 r. odniósł się bowiem do tej szerszej kwestii.

43. Zespół Orzekający powtórzył, że po wydaniu Wyroku przedmiotem dalszego postępowania mogą być wyłącznie:

(a) odpowiedzialność A. za niezgodności z umową (wady) Linii do Recyklingu, o których Zespół Orzekający nie rozstrzygnął w Wyroku, a które były w odpowiednim czasie podniesione w toku postępowania przez B. w tym (i) przesłanki dochodzenia roszczeń B. wynikających z tych wad, (ii) dopuszczalność dochodzenia tych roszczeń, (iii) ich wymagalność oraz (iv) ich wysokość;

(b) konsekwencje wad Linii do Recyklingu, co do których Zespół Orzekający ustalił w “Wyroku odpowiedzialność A. dotyczące (i) innych przesłanek dochodzenia roszczeń B. niż te, o których Zespół Orzekający rozstrzygnął w Wyroku (ii) dopuszczalności dochodzenia tych roszczeń, (iii) ich wymagalności oraz (iv) ich wysokości;

44. Zespół Orzekający wskazał, że po wydaniu Wyroku strony nie mogą przedstawiać żadnych nowych twierdzeń dotyczących faktów, ani dowodów, odnoszących się do innych kwestii, niż kwestia wysokości roszczeń B. ( quantum).

45. A. zaskarżył wyrok w zakresie punktu piątego ustalającego, że (...) ponosi wobec (...) S.A. odpowiedzialność za niezgodność z umową Linii do Recyklingu, której skutkiem był wybuch i pożar Linii do Recyklingu w dniu 27 marca 2014 r. zarzucając naruszenie prawa skarżącego (pozwanego) do sądu, poprzez:

1. samodzielne ustalenie przez Sąd Arbitrażowy wadliwości Linii do Recyklingu sprzedanej powodowi przez pozwanego, z pominięciem zasady korzystania przez organ wymiaru sprawiedliwości z pomocy biegłych w zakresie kwestii wymagających wiadomości specjalnych, i tym samym sprzeczność ww. wyroku z podstawową zasadą porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej - to jest art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 1184 § 2 k.p.c. i § 4 pkt 1 Regulaminu Arbitrażowego Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. obowiązującego od dn. 01.01.2015 r. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c.;

2. naruszenie zasady kontradyktoryjności postępowania, równości stron i prawa do obrony, w wyniku oparcia rozstrzygnięcia na wypowiedziach biegłego wykraczających poza zakres udzielonego mu przez sąd zlecenia, po uprzednim wyręczeniu powoda w inicjatywie dowodowej oraz sugerowaniu mu przez Zespół Orzekający sposobu prowadzenia postępowania dowodowego - to jest art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 1183 k.p.c. w zw. z § 7 ust. 1 i § 33 ust. 1 Regulaminu Arbitrażowego Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. obowiązującego od dn. 01.01.2015 r.

46. Wnoszący skargę wnosił o dopuszczenie dowodu ze znajdujących się w aktach Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. o sygnaturze SA 191/15 dokumentów w postaci:

1. postanowienia dowodowego Zespołu (...) z dn. 18.04.2017 r.;

2. opinii biegłej dr inż. B. O. z zakresu ochrony przeciwpożarowej z dn. 12.01.2018 r. i z dn. 05.12.2018 r.;

3. transkryptu rozprawy przed Sądem Arbitrażowym z dn. 19.02.2019 r.;

4. postanowienia Prokuratury Rejonowej w Chrzanowie z dn. 16.09.2015 r. o umorzeniu postępowania przygotowawczego (załącznik do pozwu);

5. postanowienia Prokuratury Rejonowej w Chrzanowie z dn. 15.01.2018 r. o umorzeniu postępowania przygotowawczego (załącznik do pisma powoda z dn. 15.02.2019 r.);

6. opinii ośrodka rzeczoznawców Dr. P. z dn. 25.04.2014 r. (załącznik do odpowiedzi na pozew) wraz z tłumaczeniem wszystkich na okoliczność ich treści.

47. W odpowiedzi na skargę B. wnosił o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Skarga okazała się uzasadniona, ale z innych przyczyn niż wskazane przez skarżącego.

Zasadniczy zarzut skargi opierał się na naruszeniu zasady kontradyktoryjności, równości stron i prawa do obrony w kontekście prowadzonego postępowania dowodowego, podczas którego Sąd Arbitrażowy wyręczył powoda (B.) w inicjatywie dowodowej oraz sugerował mu sposób prowadzenia postępowania dowodowego. W rezultacie Sąd ten samodzielnie ustalił wadliwości Linii do Recyklingu sprzedanej powodowi przez pozwanego, z pominięciem zasady korzystania przez organ wymiaru sprawiedliwości z pomocy biegłych w zakresie kwestii wymagających wiadomości specjalnych. Zarzut skargi opierał się na podstawie ujętej w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, czyli sprzeczności wyroku sądu polubownego z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego).

Podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego zostały w treści art. 1206 k.p.c. podzielone na dwie kategorie, którym odpowiadają przesłanki wymienione w § 1 oraz § 2 przepisu. W przypadku podstaw wskazanych w § 1 sąd państwowy uwzględnia je tylko na wniosek strony, a więc jest związany podstawami przytoczonymi przez skarżącego. Podstawy wymienione w § 2 brane są natomiast pod uwagę z urzędu. Innymi słowy, sąd państwowy może uchylić wyrok sądu polubownego ze względu na zaistnienie jednej z przesłanek wskazanych w treści art. 1206 § 1 k.p.c. tylko, jeśli została ona powołana w skardze. Z kolei, z urzędu, nawet bez przytoczenia w skardze, sąd uwzględnia okoliczności wskazane w art. 1206 § 2 k.p.c. Do takich okoliczności zalicza się uchybienie podstawowym zasadom porządku prawnego Rzeczpospolitej Polskiej.

Katalog podstawowych zasad porządku prawnego zdawałoby się, że winien być katalogiem zamkniętym. Klauzula porządku publicznego jednak jak każda klauzula generalna jest niedookreślona i nie ma wyczerpująco określonej listy zasad. Dlatego w każdej sprawie wymaga się rozważenia, czy jej okoliczności uprawniają do subsumpcji naruszenia jako uchybienia takim zasadom, które predestynowane są do podstawowych w porządku prawnym. Na podstawie wyrażonej w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. klauzuli porządku publicznego wyrok sądu arbitrażowego ulega uchyleniu wtedy, gdy zdeterminowane jego treścią skutki są nie do pogodzenia z określoną normą zaliczaną do podstawowych zasad tego porządku, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie dużą dyskrecjonalność. Istotą stosowania klauzuli porządku publicznego jest to, aby oceniane orzeczenie było nie tyle zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz to, aby nie wywarło skutku sprzecznego z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego.

Zaskarżony wyrok sądu polubownego zdaniem Sądu Apelacyjnego wywiera skutek sprzeczny z fundamentalnymi regułami wydawania orzeczeń sądowych. Sprzeczność wydanego wyroku stanie się zaś ewidentna, gdy zgodnie z art. 1212 § 1 k.p.c. wejdzie on do porządku prawnego po jego uznaniu. W myśl podanego przepisu wyrok sądu polubownego ma moc prawną na równi z wyrokiem sądu po jego uznaniu. Nie ma przy tym znaczenia, czy strony wniosą o uznanie, czy nie, bowiem zasady nie zależą od działania stron, tylko wyznaczają działanie.

Po pierwsze, rozstrzygnięcie sądu polubownego musi korespondować z treścią żądania pozwu. W zależności od treści żądania może mieć w związku z tym charakter ustalający, zasądzający lub kształtujący prawo lub stosunek prawny. B. wnosił o zasądzenie, a nie ustalenie stosunku prawnego lub prawa. Żądanie pozwu nie miało za podstawę niejasności sytuacji prawnej stron i interesu prawnego w wyeliminowaniu tej niejasności. Orzeczenie sądu polubownego bez wskazania na wyrok wstępny, czy częściowy jest sprzeczne z żądaniem pozwu.

Po drugie, wyrok w zaskarżonym punkcie ustala samą zasadę odpowiedzialności A. za niezgodność z umową Linii do R., której skutkiem był wybuch i pożar Linii do R. w dniu 27 marca 2014 r. W ten sposób wyrok wprowadzony do porządku prawnego o treści ustalającej stanowi wyjście ponad żądanie i przesądzenie odpowiedzialności także za przyszłe szkody, a nie tylko te objęte sporem o zasądzenie konkretnych roszczeń wymienionych pozwem.

Po trzecie, wyrok bez wskazania na częściowy, czy wstępny ma samodzielny charakter w tym sensie, że jest orzeczeniem kończącym postępowanie, bowiem w jego sentencji nie ma zastrzeżenia o rodzaju wyroku. Sentencja jest elementem orzeczenia, który świadczy o jego istocie. W ramach sentencji wyodrębnia się część wstępną (zwaną komparycją) oraz rozstrzygnięcie (zwane tenorem lub formułą sentencji). Brak dookreślenia rodzaju wyroku w komparycji, a w punkcie szóstym (niezaskarżonym) postanowienia o rozstrzygnięciu o kosztach postępowania w wyroku kończącym postępowanie, wzmacnia niejasność charakteru orzeczenia.

Kodeks postępowania cywilnego nie statuuje wprost, odmiennie niż w przypadku sądu państwowego (art. 321 § 1 k.p.c.), zasady związania sądu polubownego żądaniem powództwa. Specyfika sądownictwa polubownego może uzasadniać elastyczniejsze podejście do oceny granic żądania niż w przypadku sądownictwa państwowego. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 lutego 2018 roku (I CSK 757/17) zaznaczył, że wprawdzie art. 1188 § 1 k.p.c. nie wskazuje obligatoryjnych elementów pozwu w postępowaniu przed sądem polubownym, w tym dokładnego określenia żądania (art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.), jednak konieczność konkretyzacji żądania jako elementu determinującego przedmiot postępowania arbitrażowego można pośrednio wyprowadzić z art. 1202 zdanie pierwsze k.p.c.; może ona wynikać także z ustalonych przez strony lub określonych w regulaminie arbitrażowym zasad postępowania. Niezależnie od tego nie oznacza to jednak, że wyjście przez sąd polubowny poza granice żądania uchyla się od kontroli sądu państwowego. We wskazanym wyroku Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że reguła związania sądu żądaniem w sprawach dotyczących indywidualnych praw podmiotowych ma fundamentalne znaczenie dla konstrukcji postępowania sądowego. Stanowi ona jeden z wyrazów zasady dyspozycyjności, będącej refleksem prywatnoprawnej autonomii woli, chronionej także na poziomie konstytucyjnym (art. 30 i 31 Konstytucji RP). Odpowiedzialność za dochodzenie ochrony prywatnych praw podmiotowych spoczywa według tej reguły na ich dysponentach, nie zaś na organie powołanym do rozstrzygnięcia sporu. Sąd Najwyższy wskazał ponadto, że zasada ta ma istotną gwarancyjną funkcję z punktu widzenia przeciwnej strony postępowania. Zakreślając ramy przedmiotu procesu, konkretyzuje ona granice, w jakich na stronie przeciwnej spoczywa ciężar podjęcia obrony i pozwala określić ryzyko związane z niekorzystnym rozstrzygnięciem. W konsekwencji uchybienie związaniu żądaniem stanowi w postępowaniu przed sądem państwowym kwalifikowane uchybienie procesowe, mogące prowadzić do nieważności postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.) oraz stwierdzenia niezgodności prawomocnego wyroku z prawem.

Nie zmienia oceny Sądu Apelacyjnego fakt, że strony wyraziły zgodę na wydanie wyroku określającego odpowiedzialność za poszczególne wady (strona 43 do 45 transkrypcji zapisu dźwiękowego z posiedzenia, które odbyło się w sprawie o sygn. akt SA 191/15 w dniu 8 maja 2019 r. tom X). Przeciwnie, zgoda stron nie konwaliduje formy rozstrzygnięcia, która nie mieści się w zasadach rozstrzygania sporów. (...) SA (...) w § 42 ust. 3 przewidywał możliwość wydania wyroku wstępnego uznającego roszczenie za usprawiedliwione co do zasady i dalej prowadzenie postępowania co do spornej wysokości żądania. Przyjmując, że zgody nie można domniemywać, przy wątpliwościach, czy zgoda odnosi się do wyroku uznającego roszczenia za usprawiedliwione co do zasady, czy wyroku ustalającego odpowiedzialność, Sąd Arbitrażowy przejął rolę określenia żądania powoda. Sąd Apelacyjny nie ma wątpliwości, że zasada kontradyktoryjności jest podstawową zasadą porządku prawnego. Zasada kontradyktoryjności oznacza prawo stron do prowadzenia sporu w sposób przez siebie obrany i przesuwa na nich ciężar gromadzenia materiału faktycznego i dowodowego, niezbędnego dla rozstrzygnięcia sprawy. Z tej zasady wynika również, że to powód określa dokładnie żądanie, co jest powtórzone w §25 ust. 1 pkt 4 Regulaminu.

Co więcej, sąd polubowny wydając wyrok ustalający odpowiedzialność nie tylko przejął rolę gospodarza procesu i wyszedł poza granice żądania, ale niewłaściwie zastosował §4 ust. 2 Regulaminu co do postępowania przed sądem polubownym (art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c.). Postanowienie § 4 ust. 2 Regulaminu reguluje zasadę względnie wiążącego charakteru postanowień Regulaminu. Komentarz do Regulaminu Sądu Arbitrażowego przy (...) (Komentarz red. Maciej Łaszczuk) przewiduje, że (...) SA (...) jest podstawowym oraz najbardziej wyczerpującym źródłem regulacji postępowania arbitrażowego prowadzonego przed tym Sądem, zasad wydawania wyroku oraz zasad ponoszenia kosztów tego postępowania, a jeszcze wcześniej, sposobu powoływania arbitrów tworzących Zespół Orzekający do rozstrzygnięcia konkretnego sporu. W ocenie Sądu Apelacyjnego §4 ust. 2 Regulaminu SA (...) nie stanowi podstawy dla wydania orzeczenia o innej treści niż wynikająca z § 41 Regulaminu SA (...), mianowicie możliwości rozstrzygnięcia o innym żądaniu stron. Nadto, strony mogą na podstawie § 4 ust. 2 Regulaminu wnosić o wydanie wyroku wstępnego nieodpowiadającego ściśle regulacji zawartej w § 42 ust. 3 Regulaminu, np. rozstrzygającego tylko o jednym spośród kilku zagadnień wstępnych, ale zawsze będzie to wyrok wstępny rozstrzygający o żądaniach stron. Możliwość wydania wyroku wstępnego nieodpowiadającego ściśle regulacji zawartej w § 42 ust. 3 Regulaminu jest ograniczona zasadą nadrzędną, wydaniem takiego wyroku, który rozstrzyga o sporze stron i takiego wyroku, który podlega uznaniu albo stwierdzeniu wykonalności przez co wchodzi do porządku prawnego. Jeżeli wyrok wstępny uznaje za uzasadnione co do zasady jedno lub część z żądań, albo część żądania, to jest to jednocześnie wyrok częściowy (częściowy wyrok wstępny).

Analizując niniejszą skargę jako przypadek wyjścia poza granice żądania oraz wydanie wyroku, którego terminologia wskazuje na wyrok pełny całościowo rozstrzygający spór, gdy zaś jego uzasadnienie (oraz niezaskarżony punkt szósty) przeczy temu założeniu, Sąd Apelacyjny uchylił rozstrzygnięcie na podstawie art. 1206 §2 pkt 2 k.p.c. w zaskarżonej części. Prowadzenie postępowania dowodowego stało się tym samym zbędne we wnioskowanym zakresie.

O kosztach postępowania ze skargi orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. w związku z (...) § 2 k.p.c. oraz art. 391 § 1 k.p.c. i obciążono przeciwnika skargi jako przegrywającego niniejsze postępowanie. Wygrywający otrzymuje zwrot opłaty od skargi 150 353 zł i wynagrodzenia adwokata w wysokości 2 400 zł stosownie do §8 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 poz. 1800) z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

VII AGa 773/19

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE