Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej w składzie:

PrzewodniczącySędzia SA Maciej Dobrzyński

SędziowieSA Jolanta de Heij-Kaplińska

SO del. Anna Szanciło

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2020 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Centrum Handlowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o stwierdzenie nadpłaty

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 24 września 2019 r., sygn. akt XVII AmE 223/17

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od Centrum Handlowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 540 zł (pięćset czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

VII AGa 874/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 marca 2017 r., znak (...). (...) (...) (...), Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej jako: Prezes URE lub pozwany), działając na podstawie art. 75 ust. 4a w zw. z art. 2 § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa oraz art. 34 ust. 1 w zw. z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2017 r., poz. 220 z późn. zm.; dalej jako: p.e.) i w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 maja 1998 r. w sprawie wysokości i sposobu pobierania przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki corocznych opłat wnoszonych przez przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja (Dz. U. z 1998 r. Nr 60, poz. 387 z późn. zm; dalej jako rozporządzenie z dnia 5 maja 1998 r. lub rozporządzenie) oraz na podstawie art. 104 k.p.a., po rozpatrzeniu wniosku przedsiębiorcy - Centrum Handlowe (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. (dalej jako: Spółka lub powód) z dnia 6 grudnia 2016 r. „ o stwierdzenie nadpłaty opłaty koncesyjnej” z tytułu koncesji na obrót paliwami ciekłymi udzielonej decyzją Prezesa URE z dnia 11 stycznia 2011 r., nr (...), „ wniesionej przez Spółkę w latach 2011-2013 w łącznej kwocie 8.277,00 zł (osiem tysięcy dwieście siedemdziesiąt siedem) oraz zwrot nadpłaconej opłaty koncesyjnej na rachunek bankowy Spółki (…) wraz z należnym oprocentowaniem” - odmówił stwierdzenia nadpłaty.

Od powyższej decyzji Spółka wniosła odwołanie, zaskarżając ją w całości. Wniosła o jej zmianę i stwierdzenie nadpłaty koncesyjnej wniesionej przez Centrum Handlowe (...) sp. z o.o. z siedzibą w S. w latach 2011-2013 w łącznej kwocie 8 277 zł oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania według norm przepisanych. Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie prawa materialnego, tj. § 1 ust. 1, § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 maja 1998 r. poprzez niewłaściwe zastosowanie.

Prezes URE w odpowiedzi na odwołanie z dnia 26 października 2017 r. wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 24 września 2019 r. Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie (pkt 1) oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 720 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 2).

Sąd I instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych oraz rozważaniach prawnych:

Centrum Handlowe (...) sp. z o.o. z siedzibą w S. uzyskała, na mocy decyzji Prezesa URE z 28 lutego 2001 r. o nr (...), koncesję na obrót paliwami ciekłymi na okres od 5 marca 2001 r. do 5 marca 2011 r. W dniu 20 września 2010 r. do Prezesa URE wpłynął wniosek Spółki o udzielenie koncesji na obrót paliwami ciekłymi na okres 25 lat. Wniosek ten złożono później niż na 18 miesięcy przed wygaśnięciem dotychczas obowiązującej koncesji. W wyniku rozpoznania powyższego wniosku, decyzją z 11 stycznia 2011 r. nr (...) Prezes URE udzielił Spółce koncesji we wnioskowanym zakresie na okres od 6 marca 2011 r. do 31 grudnia 2030 r.

W latach następujących po uzyskaniu koncesji z 11 stycznia 2011 r. powód wniósł coroczne opłaty koncesyjne: za 2011 r. - 17 stycznia 2011 r. w kwocie 3 338,20 zł, za 2012 r. - 19 stycznia 2012 r. w kwocie 4 204 zł, za 2014 r. - 20 stycznia 2014 r. w kwocie 735 zł. Za rok 2013 Spółka nie uiściła opłaty koncesyjnej.

W dniu 13 grudnia 2016 r. do Prezesa URE wpłynął wniosek Spółki o „ stwierdzenie nadpłaty opłaty koncesyjnej wniesionej przez Spółkę w latach 2011-2013 w łącznej kwocie 8.277,00 zł. (osiem tysięcy dwieście siedemdziesiąt siedem) oraz zwrot nadpłaconej opłaty koncesyjnej na rachunek bankowy Spółki nr (...) wraz z należnym oprocentowaniem.” W ocenie koncesjonariusza, opłaty koncesyjne pobierane wyłącznie na podstawie przepisów rozporządzenia z dnia 5 maja 1998 r. nie mogą być uznane za należne. Zdaniem przedsiębiorcy, danina publiczna może być uznana za należną tylko wtedy, gdy wszystkie elementy konstrukcyjne opłaty mają podstawę ustawową (art. 87 i art. 217 Konstytucji), co oznacza, że wniesione przez Spółkę opłaty koncesyjne są opłatami nienależnymi w rozumieniu art. 72 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 2 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej oraz art. 34 ust. 1 p.e. i podlegają zwrotowi wraz z oprocentowaniem. Pozwany odmówił stwierdzenia nadpłaty w decyzji, która została zaskarżona w niniejszym postępowaniu sądowym.

Sąd I instancji wskazał, że powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie niezaprzeczonych twierdzeń stron oraz powołanych dokumentów znajdujących się w aktach sprawy. Dokumenty nie były kwestionowane przez strony, jak też Sąd nie znalazł podstaw, aby wiarygodność tych dokumentów podważać.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie podlegało oddaleniu. Zgodnie z art. 34 ust. 1 p.e., w brzmieniu przepisu aktualnym na datę wydania zaskarżonej decyzji, przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja, wnoszą coroczne opłaty do budżetu państwa, obciążające koszty ich działalności. Natomiast według ust. 3 tego przepisu, Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wysokość i sposób pobierania przez Prezesa URE opłat, o których mowa w ust. 1, z uwzględnieniem wysokości przychodów przedsiębiorstw energetycznych osiąganych z działalności objętej koncesją, a także kosztów regulacji. Zasady, wysokość i sposób obliczania opłaty koncesyjnej - czyli opłaty uiszczanej z tytułu uzyskania i posiadania koncesji - regulowało wówczas rozporządzenie z 5 maja 1998 r.

Opłata związana z uzyskaniem koncesji ma charakter opłaty administracyjnej i każde przedsiębiorstwo energetyczne, któremu udzielono koncesji, jest obowiązane do jej uiszczenia. Wynika to z samego faktu uzyskania i posiadania ważnej koncesji. Opłaty koncesyjne są wnoszone do budżetu państwa, na rachunek Urzędu Regulacji Energetyki i stanowią dochód tego budżetu. Należą one do opłat, do których ustalenia lub określenia uprawnione są organy inne niż organy podatkowe. Zakwalifikowanie opłat koncesyjnych w taki sposób skutkuje tym, iż zgodnie z art. 2 § 2 Ordynacji podatkowej do opłat tych stosuje się przepisy działu III Ordynacji podatkowej „Zobowiązania podatkowe”. Zgodnie z powyższym, do realizacji przez Prezesa URE zadań, wynikających z konieczności egzekwowania realizacji obowiązku sformułowanego w art. 34 p.e., stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej w zakresie takim jak: powstanie zobowiązania oraz jego wygaśnięcie, naliczanie odsetek za zwłokę, jak również ulgi w spłacie opłaty koncesyjnej, przedawnienie zobowiązania wynikającego z art. 34 p.e., nadpłata opłaty koncesyjnej oraz prawa i obowiązki następców prawnych oraz podmiotów przekształconych. Jeśli chodzi o nadpłatę opłaty koncesyjnej, to zgodnie z art. 72 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej, za nadpłatę uważa się, miedzy innymi, kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku. Według art. 75 § 1 tej ustawy, jeżeli podatnik kwestionuje zasadność pobrania przez płatnika podatku albo wysokość pobranego podatku, może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty podatku. Stosownie zaś do treści art. 75 § 4a Ordynacji, w decyzji stwierdzającej nadpłatę organ podatkowy określa wysokość zobowiązania podatkowego w prawidłowej wysokości w takim zakresie, w jakim powstanie nadpłaty jest związane ze zmianą wysokości zobowiązania podatkowego. W zakresie, w jakim wniosek jest niezasadny, organ odmawia stwierdzenia nadpłaty. Natomiast w art. 76 § 1 ustawy przewidziano, że nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek, kosztów upomnienia oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. Zgodnie z art. 77 § 1 pkt 2 Ordynacji, nadpłata podlega zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę lub określającej wysokość nadpłaty.

Skoro, jak wskazano wyżej, opłata koncesyjna jest wnoszona do budżetu państwa i stanowi jego dochód, oznacza to, że jest ona daniną publiczną w rozumieniu art. 217 Konstytucji. W myśl tego przepisu, nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy. Zasada wyłączności ustawowej w prawie daninowym jest istotna nie tylko z punktu widzenia stanowienia i stosowania prawa, lecz także w kontekście ochrony jednostki przed dowolnością lub uznaniowością w określaniu ciążących na niej obowiązków podatkowych. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (TK) wynika, że za daninę publiczną uważa się „przymusowe, bezzwrotne, powszechne świadczenie pieniężne o charakterze publicznoprawnym, stanowiące dochód państwa lub innego podmiotu publicznego, nakładane jednostronnie (władczo) przez organ publicznoprawny w celu zapewnienia utrzymania państwa (choć mogą mu towarzyszyć także inne cele, np. stymulacyjne, prewencyjne), które służy wypełnianiu zadań (funkcji) publicznych wynikających z Konstytucji i ustaw” (tak np. uzasadnienia wyroków TK z dnia 19 lipca 2011 r., P 9/09, (...) 6A/2011, poz. 59; z dnia 4 listopada 2009 r., KP 1/08, (...) 10A/2009, poz. 145).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że opłata koncesyjna posiada cechy daniny publicznej, skoro została ustanowiona w drodze przepisów ustawowych (art. 34 p.e.), ma charakter powszechny (dotyczy wszystkich podmiotów wykonujących działalność w oparciu o koncesje udzielane przez Prezesa URE), przymusowy (obowiązek uiszczenia opłaty obciąża wszystkie podmioty wykonujące działalność koncesjonowaną, realizacja tego obowiązku nie zależy od woli podmiotu podlegającego opodatkowaniu), a przychody z opłaty są przeznaczone na realizację celów publicznych, stanowiąc dochód budżetowy. Taka kwalifikacja opłaty koncesyjnej oznacza natomiast ograniczoną możliwość jej kreowania przez przepisy rangi podustawowej. Stosownie do treści art. 92 ust. 1 Konstytucji, rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Wyłączność ustawy oznacza, że „przypadki, w których w ustawach podatkowych zamieszczone są upoważnienia do wydawania aktów podustawowych, zdeterminowane są przede wszystkim brzmieniem art. 217 Konstytucji, w dalszej zaś dopiero kolejności wymaganiami zawartymi w art. 92 Konstytucji” (uzasadnienie wyroku TK z dnia 20 czerwca 2002 r., K 33/01, (...) 4A/2002, poz. 44). Zgodnie zaś ze stanowiskiem prezentowanym przez TK, wyliczenie spraw w art. 217 „nie ma charakteru wyczerpującego, co oznacza, że wszystkie istotne elementy stosunku daninowego powinny być uregulowane w ustawie, tak, aby unormowanie ustawowe zyskało cechy kompletności, precyzji i jednoznaczności” (uzasadnienie wyroku TK z dnia 9 listopada 1999 r., K 28/98, OTK ZU 7/1999, poz. 156). Jednocześnie, w odniesieniu do danin o charakterze niepodatkowym - a więc także opłaty koncesyjnej - Trybunał dopuszcza przekazanie do uregulowania rozporządzeniem szerszego zakresu spraw, niż w przypadku podatków (por. uzasadnienie wyroku TK z dnia 9 lutego 1999 r., U 4/98, OTK ZU 1/1999, poz. 4, dotyczącego opłaty eksploatacyjnej oraz z dnia 10 grudnia 2002 r., P 6/02, OTK ZU 7/2002, poz. 91, dotyczącego opłat za parkowanie). W wymienionych orzeczeniach TK uznał, że określenie w rozporządzeniu stawki opłaty jest dopuszczalne, pod warunkiem wskazania w ustawie minimalnych i maksymalnych stawek oraz dostatecznych kryteriów, pozwalających na ustalenie konkretnej stawki.

Odnosząc powyższą argumentację do regulujących opłatę koncesyjną przepisów Prawa energetycznego i rozporządzenia z dnia 5 maja 1998 r., w ocenie Sądu Okręgowego, przewidziane w tych aktach rozwiązania zostały przyjęte w sposób zgodny z przywołanymi wyżej normami konstytucyjnymi, w szczególności w zakresie przyjmowania aktów delegowanych.

W przepisie rangi ustawowej, tj. w art. 34 ust. 1 p.e., nałożono na przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja, obowiązek uiszczania corocznej opłaty, obciążającej koszty ich działalności. Podstawą istnienia tego obowiązku jest uzyskanie i posiadanie koncesji na wykonywanie działalności regulowanej. Innymi słowy, coroczna opłata jest powiązana z dysponowaniem przez przedsiębiorcę konkretnym tytułem prawnym - decyzją koncesyjną, nie zaś z wykonywaniem określonego rodzaju działalności koncesjonowanej. W art. 34 ust. 3 p.e. zawarto z kolei ustawową delegację dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia, mającego uregulować wysokość i sposób pobierania przez Prezesa URE opłat, z uwzględnieniem wysokości przychodów przedsiębiorstw energetycznych osiąganych z działalności objętej koncesją, a także kosztów regulacji. W przepisie tym wyraźnie zastrzeżono, że wysokość opłaty ma determinować wysokość przychodów przedsiębiorstw energetycznych osiąganych z działalności objętej koncesją. Na mocy tej delegacji Rada Ministrów wydała ww. rozporządzenie z dnia 5 maja 1998 r., regulujące zasady, wysokość i sposób obliczania opłaty koncesyjnej, w tym także termin na jej uiszczenie. Zgodnie z § 1 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia, wysokość corocznej opłaty wnoszonej przez przedsiębiorstwo energetyczne, któremu została udzielona koncesja, stanowi iloczyn przychodów przedsiębiorstwa energetycznego uzyskanych ze sprzedaży produktów (wyrobów i usług) lub towarów w zakresie jego działalności objętej koncesją, osiągniętych w roku poprzedzającym ustalenie opłaty, oraz współczynników opłat określonych tabelą stanowiącą załącznik do rozporządzenia. Według § 2 ust. 1 rozporządzenia, opłata dla każdego rodzaju działalności koncesjonowanej nie może być niższa niż 200 zł i wyższa niż 1 000 000 zł. Stosownie do treści § 4 ust. 1 rozporządzenia, opłatę wnosi się w terminie do 31 marca każdego roku. Zatem, co istotne, to ustawa - Prawo energetyczne statuuje coroczny obowiązek uiszczenia opłaty koncesyjnej w związku z uzyskaniem i posiadaniem konkretnej koncesji, który to obowiązek powstaje 1 stycznia każdego roku obowiązywania koncesji, jak i określa granice wysokości tej opłaty, zaś rozporządzenie precyzuje termin jej płatności oraz sposób kalkulacji. Należy w szczególności zwrócić uwagę na fakt, że chociaż opłata ta jest uiszczana w związku z przyznaniem praw wynikających z treści koncesji, to jednak nie odnosi się ona do faktycznego wykonywania działalności koncesjonowanej, lecz do hipotetycznej możliwości jej wykonywania, na co wskazuje moment jej uiszczenia (tj. z góry za cały rok) oraz oderwanie wartości opłaty od faktycznie zrealizowanych w danym roku obrotów i ustalenie jej na podstawie obrotu z roku poprzedniego. Opłata ta nie jest świadczeniem przedsiębiorstwa energetycznego, które wnosi ono proporcjonalnie do okresu, w którym korzysta z udzielonej mu koncesji. Stanowi wprawdzie w pewnym sensie swoistą cenę za prawo prowadzenia działalności koncesjonowanej, ale nie jest ustalana w wysokości proporcjonalnej do okresu ważności koncesji, ani też nie pozostaje w związku z realnie osiąganym przychodem w roku, w którym powstał obowiązek uiszczenia opłaty. Dlatego, zdaniem Sądu I instancji, opłata koncesyjna stanowiąc jednorazową opłatę za wykonywanie działalności w danym roku kalendarzowym nie podlega także stopniowemu wykorzystaniu i nie może być ustalana proporcjonalnie do okresu w danym roku, w którym działalność faktycznie była wykonywana. Z kolei według § 4 ust. 3 rozporządzenia, w terminie określonym w ust. 2 (tj. w ciągu 30 dni od dnia wydania koncesji) pierwszą opłatę wnosi także przedsiębiorstwo energetyczne, któremu udzielono koncesji na wniosek, jeżeli w roku poprzedzającym udzielenie koncesji uzyskało przychody ze sprzedaży produktów (wyrobów i usług) lub towarów w zakresie działalności objętej tą koncesją.

W świetle powyższego, Sąd Okręgowy stwierdził, że rozporządzenie z dnia 5 maja 1998 r. w żaden sposób nie zmienia treści obowiązku daninowego, nie wkracza w sferę istotnych elementów stosunku daninowego (które zostały określone w ustawie, tj. w art. 34 p.e., w którym wskazano podmiot zobowiązany do uiszczenia opłaty koncesyjnej, przewidziano, że opłata ta jest związana z uzyskaniem koncesji, a w przepisie zawierającym delegację dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia, wskazano zasady dotyczące ukształtowania wysokości opłaty), zostało ono wydane w celu wykonania ustawy w sposób zgodny z normami konstytucyjnymi.

Odnosząc powyższe do okoliczności niniejszej sprawy Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wskazał, że skoro na mocy decyzji Prezesa URE z 11 stycznia 2011 r. Spółka uzyskała koncesję na obrót paliwami ciekłymi na okres od 6 marca 2011 r. do 31 grudnia 2030 r., to uiszczenie przez stronę corocznej opłaty koncesyjnej - tj. opłaty za 2011 r. w wysokości 3 338,20 zł, za 2012 r. w wysokości 4 204 zł oraz za 2014 r. w wysokości 735 zł, stanowiło wypełnienie ustawowego obowiązku, określonego w art. 34 ust. 1 p.e. Opłaty te zostały skalkulowane w prawidłowy sposób, przy uwzględnieniu iloczynu przychodów koncesjonariusza, uzyskanych ze sprzedaży produktów (towarów i usług) lub towarów w zakresie działalności koncesjonowanej, osiągniętych w roku poprzedzającym ustalenie opłaty oraz współczynników opłat. Brak było zatem podstaw do uznania, że wskazane wyżej opłaty koncesyjne stanowiły nadpłatę i podlegały zwrotowi. Tym samym, Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżona decyzja odpowiada prawu i na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd I instancji rozstrzygnął na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł powód, zaskarżając go w całości.

Orzeczeniu zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 34 p.e. w brzmieniu obowiązującym do dnia 18 stycznia 2018 r. przez błędną wykładnię oraz § 1 ust. 1, § 4 ust. 3 rozporządzenia z dnia 5 maja 1998 r. przez niewłaściwe zastosowanie.

Wskazując na powyższe zarzuty strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i stwierdzenie nadpłaty opłaty koncesyjnej wniesionej przez powoda w latach 2011-2013 w łącznej kwocie 8 277 zł oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych, za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych za drugą instancję.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należało wyjaśnić, że zgodnie z art. 15zzs ^{( 3)} ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t. jedn. Dz.U. z 2020 r., poz. 1842 ze zm.), w brzmieniu nadanym art. 46 pkt 21 ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-Cov-2 (Dz.U. z 2020 r., poz. 875 ze zm.), sąd drugiej instancji rozpoznający apelację, uprawniony jest do skierowania sprawy na posiedzenie niejawne. Strona może jednak w terminie 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia, złożyć wniosek o rozpoznanie sprawy na rozprawie. W niniejszej sprawie strona pozwana wprost wyraziła zgodę na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym, zaś strona powodowa, zawiadomiona zgodnie z ww. przepisami, nie złożyła wniosku o przeprowadzenie rozprawy. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zachodziły również jakiekolwiek inne okoliczności, które przemawiałyby za potrzebą rozpoznania apelacji na rozprawie, zatem wystąpiły podstawy uzasadniające rozpoznanie niniejszej sprawy na posiedzeniu niejawnym.

Należało także zauważyć, że apelacja została wniesiona przez powoda w dniu 22 października 2019 r., zatem stosownie do treści art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469), która weszła w życie 7 listopada 2019 r., do jej rozpoznania miały zastosowanie przepisy w brzmieniu sprzed zmian wprowadzonych powyższą nowelizacją.

Przechodząc do oceny zasadności samej apelacji w pierwszym rzędzie wskazać należało, że Sąd Apelacyjny podziela ustalenia Sądu Okręgowego i przyjmuje je za własne, czyniąc podstawą faktyczną rozstrzygnięcia. Strona powodowa nie zakwestionowała zresztą w apelacji ani oceny dowodów ani ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji, ograniczając swoje zarzuty do naruszenia przepisów prawa materialnego poprzez ich błędną wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie. Zarzuty te nie były trafne, a Sąd Apelacyjny podziela również materialnoprawne oceny Sądu Okręgowego, który w sposób przekonujący wyjaśnił przyczyny bezzasadności odwołania wniesionego przez Spółkę od decyzji Prezesa URE z dnia 22 marca 2017 r., znak (...). (...) (...) (...).

Zgodnie z art. 34 ust. 1 p.e. (według stanu prawnego obowiązującego w latach 2011-2013) przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja, wnoszą coroczne opłaty do budżetu państwa, obciążające koszty ich działalności. W myśl zaś art. 34 ust. 3 p.e. Rada Ministrów została upoważniona do określenia, w drodze rozporządzenia, wysokości i sposobu pobierania przez Prezesa URE opłat, o których mowa w ust. 1, z uwzględnieniem wysokości przychodów przedsiębiorstw energetycznych osiąganych z działalności objętej koncesją, a także kosztów regulacji. Opierając się na powyższym upoważnieniu ustawowym Rada Ministrów wydała w dniu 5 maja 1998 r. (aktualnie już nieobowiązujące) rozporządzenie w sprawie wysokości i sposobu pobierania przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki corocznych opłat wnoszonych przez przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja.

Przedmiot sprawy stanowiła kwestia, czy po stronie powoda powstała „ nadpłata opłaty koncesyjnej” uiszczonej przez Spółkę w latach 2011-2013 w kwocie 8 277 zł z tytułu koncesji na obrót paliwami ciekłymi udzielonej decyzją Prezesa URE z 11 stycznia 2011 r. nr (...). Jak wynikało ze stanowiska prezentowanego w niniejszej sprawie przez powoda, stał on na stanowisku, że ww. kwota została wniesiona przez niego bez podstawy prawnej, bowiem wówczas ani art. 34 p.e., ani żaden inny przepis ustawy - Prawo energetyczne, nie zawierał regulacji, która odnosiłaby się bezpośrednio do wysokości opłaty koncesyjnej. Brak określenia w drodze ustawy wysokości opłaty koncesyjnej nie odpowiadał konstytucyjnemu wymaganiu, aby wszystkie elementy konstrukcyjne obowiązku daninowego miały ustawową podstawę prawną.

Art. 217 Konstytucji stanowi, że nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków, następuje w drodze ustawy. Jak trafnie wskazał Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w orzecznictwie TK pod pojęciem daniny rozumie się przymusowe, bezzwrotne, powszechne świadczenie pieniężne o charakterze publicznoprawnym, stanowiące dochód państwa lub innego podmiotu publicznego, nakładane jednostronnie (władczo) przez organ publicznoprawny, które służy wypełnianiu zadań (funkcji) publicznych wynikających z Konstytucji i ustaw. Warunki te spełnia opłata koncesyjna, która podobnie jak podatek jest świadczeniem pieniężnym, ogólnym, bezzwrotnym, przymusowym; natomiast cechą charakterystyczną odróżniającą opłatę od podatku jest jej odpłatność, opłaty są bowiem pobierane w związku z wyraźnie wskazanymi usługami i czynnościami organów państwowych lub samorządowych i stanowią swoistą zapłatę za uzyskanie zindywidualizowanego świadczenia oferowanego przez podmiot prawa publicznego (por. wyrok TK z dnia 17 stycznia 2016 r., U 6/04, OTK-A 2006/1/3 oraz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z dnia 18 listopada 2009 r., (...) SA/Go 705/09, niepubl.). Niepodatkowy charakter opłaty koncesyjnej znacznie obniża standard prawodawczy, który powinna spełniać tego typu regulacja. W takim przypadku, co potwierdza orzecznictwo TK, możliwe jest przekazanie do uregulowania w drodze rozporządzenia szerszego zakresu spraw niż w przypadku podatków. Regulacja ustawowa musi być natomiast na tyle kompletna, aby objęła wszystkie istotne elementy stosunku daninowego, co obejmuje przede wszystkim te elementy, które zostały wymienione w art. 217 Konstytucji.

Prawną podstawę nałożenia na koncesjonariusza obowiązku uiszczenia opłaty koncesyjnej stanowi art. 34 ust. 1 p.e. To ten przepis przesądza, że przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja, wnoszą coroczne opłaty do budżetu państwa, obciążające koszty ich działalności. Z tego przepisu jednoznacznie wynika, że podmiot któremu została udzielona koncesja musi w związku z tym wnosić do budżetu państwa raz w roku opłatę z uwagi na udzielenie tej koncesji. Trzeba w tym miejscu zwrócić uwagę na zwrot: „ którym została udzielona koncesja”. Wskazuje on, że opłata koncesyjna jest pochodną samego faktu udzielenia koncesji. Opłata ta, jakkolwiek jest uiszczana w związku z przyznaniem praw wynikających z treści koncesji, to jednak nie odnosi się do faktycznego wykonywania działalności koncesjonowanej. Opłata ta stanowi swoistą cenę za prawo prowadzenia działalności koncesjonowanej, ale nie jest ustalana w wysokości proporcjonalnej do okresu ważności koncesji, ani też nie pozostaje w związku z realnie osiąganym przychodem w roku, w którym powstał obowiązek zapłaty opłaty. Sąd Apelacyjny podziela zatem stanowisko Sądu I instancji przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia co do charakteru opłaty koncesyjnej, uznając zarzuty apelacji odnoszące się do tej kwestii za bezzasadne, nie oparte na właściwej wykładni art. 34 ust. 1 p.e.

Zawarta w art. 34 ust. 3 p.e. delegacja ustawowa dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia, mającego regulować wysokość i sposób pobierania przez Prezesa URE opłat z tytułu udzielenia koncesji przedsiębiorstwu energetycznemu, określa wszystkie istotne elementy stosunku daninowego i tym samym spełnia wymagania wynikające zarówno z art. 217 Konstytucji, jak i art. 92 Konstytucji. Określa ona organ właściwy do wydania rozporządzenia (Rada Ministrów), zakres spraw przekazanych do uregulowania (wysokość i sposób pobierania przez Prezesa URE opłat koncesyjnych) oraz wytyczne dotyczące treści aktu (wysokość opłat koncesyjnych miała zostać określona z uwzględnieniem wysokości przychodów przedsiębiorstw energetycznych osiąganych z działalności objętej koncesją, a także kosztów regulacji). Nie można było zgodzić się z apelującym, że taki sposób sformułowania delegacji ustawowej naruszał reguły konstytucyjne, z uwagi na to, że w sama ustawa nie zawierała regulacji „ odnoszącej się bezpośrednio do wysokości opłaty koncesyjnej”. Nie sposób wywieść ani z treści art. 217 Konstytucji, ani art. 92 Konstytucji obowiązku określenia już w ustawie wysokości opłaty koncesyjnej, wystarczające jest bowiem ustawowe określenie kryteriów, które pozwoliłyby na ustalenie konkretnej stawki opłaty w rozporządzeniu. Tak też było w rozpatrywanym przypadku. Na marginesie zauważyć należało, że zgodność z Konstytucją poddanych rozstrzygnięciu w niniejszej sprawie regulacji zawartych w art. 34 p.e. nie została podważona, a obowiązywały one w takiej postaci od 1 stycznia 2002 r. do 17 stycznia 2018 r.

Nie zasługiwały na podzielenie także zarzuty apelacji dotyczące naruszenia przepisów rozporządzenia z dnia 5 maja 1998 r. Jak już na to wskazywano, podstawę prawną nałożenia na koncesjonariusza obowiązku uiszczenia opłaty koncesyjnej stanowi art. 34 ust. 1 p.e. To ten przepis przesądza, że przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja, wnoszą coroczne opłaty do budżetu państwa, obciążające koszty ich działalności, zatem przesądza on, że podmiot któremu została udzielona koncesja musi w związku z tym wnosić do budżetu państwa raz w roku opłatę w związku z udzieleniem tej koncesji. Rozporządzenie z dnia 5 maja 1998 r. w żaden sposób nie przekracza granic delegacji ustawowej, a tym samym nie zmienia treści obowiązku daninowego poprzez ingerencję w sferę istotnych elementów konstrukcyjnych opłaty.

Już jedynie na marginesie zauważyć należało, że mimo iż powód żądał stwierdzenia nadpłaty opłaty koncesyjnej wniesionej w latach 2011-2013, to z ustalonych w sprawie okoliczności wynikało, że opłaty koncesyjnej w kwocie 735 zł w 2013 r. nie uiścił. Opłata ta została natomiast uiszczona 17 stycznia 2014 r.

Mając powyższe na względzie, uznając zarzuty apelacji za nieuzasadnione, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jajo bezzasadną.

W kosztach postępowania apelacyjnego, mając na względzie jego wynik, Sąd II instancji orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. oraz na podstawie § 14 ust. 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.).

Jolanta de Heij-Kaplińska Maciej Dobrzyński Anna Szanciło