Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lipca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 lipca 2021 r. w Lublinie

sprawy A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o ustalenie właściwego ustawodawstwa

na skutek apelacji A. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 18 marca 2021 r. sygn. akt VIII U 177/19

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od A. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Danuta Dadej-Więsyk Krzysztof Szewczak Małgorzata Pasek

Sygn. akt III AUa 445/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 listopada 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 11 ust. 3 lit. a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr (...) z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE nr L 166/1 z 30.04.2004 r.), stwierdził, że A. K. w okresie od 2 września 2011 r. do 31 stycznia 2012 r. oraz od 28 czerwca 2012 r. do 2 listopada 2015 r. podlega ustawodawstwu polskiemu. W uzasadnieniu decyzji podniesiono, że instytucja litewska poinformowała organ rentowy, iż przeprowadzona kontrola w (...) na Litwie, wykazała fikcyjność zatrudnienia wnioskodawczyni, w związku z czym w okresie obowiązywania zawartych przez nią umów o pracę, należy stosować ustawodawstwo polskie.

W odwołaniu od powyższej decyzji A. K. domagała się uchylenia zaskarżonej decyzji z uwagi na niezastosowanie przez organ rentowy art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) numer (...) z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Podnosiła, że do ustalenia właściwego ustawodawstwa bez znaczenia pozostaje zamiar wykonywanej pracy najemnej w stosunku do prowadzonej równolegle działalności gospodarczej. Działalność ta ponadto w spornym okresie przynosiła symboliczny dochód. Art. 14 ust. 5b cytowanego rozporządzenia nie powinien więc być zastosowany, a istotnym dla ustalenia właściwego ustawodawstwa pozostaje miejsce świadczenia przez nią pracy najemnej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie, podnosząc argumenty jak w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 18 marca 2021 r. Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie oraz zasądził od A. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. kwotę 180 zł tytułem kosztów procesu.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Sąd Okręgowy ustalił, że A. K. od 15 marca 2005 r. do 2 listopada 2015 r. prowadziła jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży detalicznej w wyspecjalizowanych sklepach drobnych wyrobów metalowych, farb i szkła. Nie zatrudniała żadnych pracowników. Od dnia 3 listopada 2015 r. wykonywanie prowadzonej działalności zostało zawieszone, a od dnia 10 listopada 2017 r. wykreślone z rejestru.

Sąd I instancji ustalił, że pismem z dnia 15 grudnia 2014 r. ubezpieczona poinformowała organ rentowy, że od dnia 1 czerwca 2010 r. jest zatrudniona na terenie Republiki Litewskiej w firmie (...) z siedzibą w W., na dowód czego złożyła oświadczenie dotyczące całkowitego wyrejestrowania z ubezpieczenia w ZUS, kopię zaświadczenia o zatrudnieniu oraz kopię Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego, wydanej przez instytucję litewską. W odpowiedzi na wezwanie organu rentowego w piśmie z dnia 13 stycznia 2015 r. wnioskodawczyni wskazała, że została zatrudniona na stanowisku konsultanta ds. marketingu, a do jej obowiązków należy oferowanie osobom fizycznym i firmom z terenu Litwy produktów, których dystrybucją zajmuje się jej pracodawca. Do pisma dołączyła kopię umowy o pracę, zaświadczenie pracodawcy o wynagrodzeniu i czasie pracy, dokumenty potwierdzające podróże między Polską i Litwą oraz potwierdzenia otrzymywanego wynagrodzenia. Na podstawie tych dokumentów organ rentowy ustalił, że w zakresie zabezpieczenia społecznego od 1 czerwca 2010 r. do 27 czerwca 2012 r. wnioskodawczyni tymczasowo podlega ustawodawstwu Republiki Litewskiej na podstawie art. 13 ust. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Nr (...) z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE z 30.04.2004 nr L 166/1 ze zm.).

Sąd I instancji wskazał, że organ rentowy po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego ustalił, że przychód z działalności gospodarczej wnioskodawczyni prowadzonej na terenie Polski za rok 2012 wynosi 10.924,36 zł, a za rok 2013 -15.357,45 zł. Jednocześnie z przedstawionej umowy o pracę najemną na Litwie wynika, że w okresie od 1 czerwca 2010 r. do 28 lutego 2014 r. wymiar czasu pracy odwołującej się został ustalony na 1 dzień w miesiącu z wynagrodzeniem 40 LT miesięcznie, a od 1 marca 2014 r. na 3 dni w miesiącu z wynagrodzeniem 150 LT. Wobec powyższego organ rentowy uznał, że praca wykonywana na terenie Republiki Litewskiej w porównaniu do przychodu osiąganego na terenie Polski nosi cechy działalności marginalnej i poinformował wnioskodawczynię, że od 28 czerwca 2012 r. ma wobec niej zastosowanie polskie ustawodawstwo na podstawie art. 11 ust. 3 lit. a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego nr (...) z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Sąd Okręgowy ustalił, że pismem z dnia 27 maja 2015 r. instytucja litewska poinformowała o odmowie wydania dla wnioskodawczyni zaświadczenia (...), ponieważ nie przedłożyła dokumentów niezbędnych do ustalenia czy może być wobec niej zastosowany art. 13 ust. 3 Rozporządzenia (WE) nr (...). W związku z tym organ rentowy pismem z dnia 8 lipca 2015 r. poinformował, ubezpieczoną, że od 1 czerwca 2010 r. w zakresie zabezpieczenia społecznego ma wobec niej zastosowanie ustawodawstwo polskie na podstawie art. 11 ust. 3 lit. a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr (...) w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Następnie dnia 27 lipca 2015 r. instytucja litewska wydała dla wnioskodawczyni formularze (...), zgodnie z którymi w okresach od 1 czerwca 2010 r. do 1 września 2011 r. oraz od 1 lutego 2012 r. do 27 czerwca 2012 r. w zakresie zabezpieczenia społecznego ma dla niej zastosowanie ustawodawstwo litewskie, w związku z wykonywaniem pracy najemnej i pracy na własny rachunek w różnych państwach członkowskich UE. Pismem z dnia 14 września 2015 r. organ rentowy poinformował skarżącą oraz instytucję litewską o anulowaniu ustaleń wskazanych w piśmie z dnia 8 lipca 2015 r. i jednocześnie stwierdził, że wobec wnioskodawczyni w okresach od 2 września 2011 r. do 31 stycznia 2012 r. oraz od 28 czerwca 2012 r. ma zastosowanie ustawodawstwo polskie na podstawie art. 11 ust. 3 lit. a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr (...). W terminie 2 miesięcy od tego powiadomienia instytucja litewska nie poinformowała Zakładu o niemożności zaakceptowania określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii.

Sąd I instancji podniósł, że pismem z dnia 26 stycznia 2016 r. skierowanym do Centrali ZUS instytucja litewska poinformowała, że w wyniku kontroli przeprowadzonej w firmie (...) ustalono, że pracownicy spółki formalnie są objęci ubezpieczeniem społecznym w Republice Litewskiej, jednak spółka nie prowadzi żadnej działalności, a jej pracownicy nie wykonują żadnych czynności, co wskazuje na fikcyjny charakter ich zatrudnienia. Wobec tych pracowników w zakresie ubezpieczenia społecznego należy więc stosować ustawodawstwo polskie.

Sąd Okręgowy ustalił, że pismem z 19 lutego 2016 r. organ rentowy poinformował wnioskodawczynię o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy. Jednocześnie ZUS pismem z dnia 19 kwietnia 2016 r. zwrócił się do instytucji litewskiej o zajęcie jednoznacznego stanowiska odnośnie ważności wydanych dla wnioskodawczyni formularzy(...).

Wydanym na wniosek ubezpieczonej postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2016 r. organ rentowy zawiesił postępowanie w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek, z uwagi na okoliczność, że w stosunku do należności za okres od czerwca 2010 r. toczy się odrębne postępowanie w sprawie ustalenia właściwego ustawodawstwa w związku z wykonywaniem pracy na rzecz litewskiego pracodawcy, przy jednoczesnym prowadzeniu działalności gospodarczej w Polsce.

Sąd I instancji ustalił, że pismem z 22 lutego 2018 r. instytucja litewska poinformowała, że wydane dla wnioskodawczyni formularze (...) w okresach od 1 czerwca 2010 r. do 1 września 2011 r. oraz od 1 lutego 2012 r. do 27 czerwca 2012 r. są ważne, jednak nowe świadectwa (...) dla pracowników (...) nie będą wydawane.

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty znajdujące w aktach rentowych, dokumenty przedłożone przez wnioskodawczynię oraz stanowiące korespondencję pomiędzy ZUS a wnioskodawczynią oraz pomiędzy ZUS a litewską instytucją właściwą i częściowo na podstawie zeznań ubezpieczonej. Dokumenty zgromadzone w sprawie te nie budziły wątpliwości i nie były przez strony kwestionowane. Zeznania wnioskodawczyni zostały uznane za wiarygodne w jedynie w zakresie, w jakim odnosiły się do prowadzonej przez nią na terenie Polski pozarolniczej działalności gospodarczej. Sąd I instancji odmówił waloru wiarygodności zeznaniom wnioskodawczyni co do okoliczności świadczenia pracy w (...) w W. na terenie Republiki Litewskiej, wobec ich oczywistej sprzeczności z pozostałym, uznanym za wiarygodny materiałem dowodowym, z którego wynikało, że zatrudnienie ubezpieczonej miało charakter fikcyjny, a jej pracodawca nie prowadził w rzeczywistości żadnej działalności.

Sąd Okręgowy powołał przepisy rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr (...) z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE nr L 166/1 z 30.04.2004 r.) i rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr (...) dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr(...) w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE nr L 284/1 z 30.10.2009) tj. art. 11 ust. 3 lit a i art. 13 ust. 3 powołanego rozporządzenia nr (...) oraz art. 5 ust. 1 i art. 16 ust 1 i 2 rozporządzenia nr (...).

Sąd I instancji podniósł, że w rozpatrywanej sprawie organ rentowy dopełnił odpowiednich procedur przy ustalaniu właściwego ustawodawstwa dla podlegania wnioskodawczyni ubezpieczeniom społecznym. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w trybie art. 16 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego ustalił tymczasowo właściwe ustawodawstwo mające zastosowanie do wnioskodawczyni, o czym poinformował wnioskodawczynię oraz litewski organ pismem z dnia 14 września 2015 r. W terminie 2 miesięcy od tego powiadomienia instytucja litewska nie poinformowała Zakładu o niemożności zaakceptowania określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii. Wobec tego, na podstawie art. 16 ust. 3 rozporządzenia wykonawczego, ustalenie tymczasowe stało się ostateczne.

Sąd I instancji, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazał, że przepisy rozporządzenia wykonawczego nie nakładają na instytucje ubezpieczeń społecznych specjalnych wymogów odnośnie formy ustalania ustawodawstwa, w tym ustalenia tymczasowego. Nie nakładają też wymogu uprzedniego wyłączenia ubezpieczonego z danego systemu krajowego. Przy ustalaniu ustawodawstwa należy wziąć pod uwagę treść korespondencji przesyłanej pomiędzy instytucjami, natomiast tymczasowe ustalenie właściwego ustawodawstwa również nie przesądza o jego ostatecznym zastosowaniu. Uruchamia jedynie procedurę zmierzająca do takiego określenia ustawodawstwa na podstawie art. 16 rozporządzenia wykonawczego. Polski organ rentowy postąpił zgodnie z procedurą wskazaną w art. 16 rozporządzenia wykonawczego, o czym świadczy treść korespondencji wymienianej między instytucjami ubezpieczonymi. Ostatecznie organ litewski nie zakwestionował tymczasowego podlegania przez wnioskodawczynię ubezpieczeniu na terenie Polski, wobec czego Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał zaskarżoną decyzję, ustalając, w oparciu o informacje przekazane przez instytucję litewską, że praca najemna wnioskodawczyni w spółce (...) w W. była fikcyjna, a nie marginalna.

Z tych względów Sąd Okręgowy ustalił, że w stosunku do wnioskodawczyni, prowadzącej działalność gospodarczą na terenie Polski, zastosowanie będzie miało ustawodawstwo polskie w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym w okresach od 2 września 2011 r. do 31 stycznia 2012 r. oraz od 28 czerwca 2012 r. do 2 listopada 2015 r. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekając o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2018, poz. 265, tekst jedn.).

Apelację od powyższego wyroku złożyła A. K., zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając:

- naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 299 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób sprzeczny z doświadczeniem życiowym oraz wnioskami wypływającymi z materiału dowodowego, polegający na uznaniu, że praca najemna wnioskodawczyni na Litwie dla spółki (...) była fikcyjna, a co za tym idzie wnioskodawczyni w spornym okresie podlegała z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej polskiemu ustawodawstwu, podczas gdy z jej zeznań wprost wynika, iż faktycznie świadczyła pracę najemną na Litwie nieprzerwanie od 2009 r., polegającą na rozdawaniu ulotek;

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj.: art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r., poz. 300 ze zm.) w zw. art. 13 ust. 3 w zw. z art. 87 a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr (...) z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. EU L 166/1 z dnia 30 kwietnia 2004 r.) poprzez jego błędną wykładnię skutkującą przyjęciem, że wnioskodawczyni nie podlega ustawodawstwu litewskiemu w spornym okresie, pomimo iż wystarczającą przesłanką ku temu jest fakt miejsca świadczenia pracy najemnej w państwie członkowskim Unii Europejskiej.

Wskazując na powyższe zarzuty A. K. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. i uznanie, że w okresie od dnia 2 września 2011 r. do dnia 31 stycznia 2012 r. oraz od dnia 28 czerwca 2012 r. do dnia 2 listopada 2015 r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej podlega ustawodawstwu litewskiemu. Domagała się również zasądzenia od organu rentowego na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca wskazała, że Sąd Okręgowy nieprawidłowo uznał, że praca najemna wykonywana przez nią na Litwie miała charakter fikcyjny. Podnosiła, że w złożonych przez nią zeznaniach wykazała pozostawanie nieprzerwanie od 2010 r. w stosunku pracy z firmą (...) w W.. Wykonywała wówczas swoje obowiązki polegające na rozdawaniu ulotek w różnych punktach miasta, dwa razy w miesiącu, w godzinach od 7-8 rano do godziny 19-20, przez okres 5 lat. Litewski pracodawca zapewniał jej noclegi, przejazdy z L. do W. i z powrotem oraz wyposażał swoich pracowników w około 5.000 sztuk ulotek. Prowadzona w Polsce działalność gospodarcza, przynosiła jej symboliczny dochód. Ponadto w okresach od 1 czerwca 2010 r. do 1 września 2011 r. oraz od dnia 1 lutego 2012 r. do dnia 27 czerwca 2012 r. były jej wydawane zaświadczenia (...) o podleganiu ustawodawstwu litewskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych, przemawia za okolicznością, iż rzeczywiście wykonywała pracę najemną.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. Wskazał, że Sąd Okręgowy w prawidłowy sposób zebrał i rozpatrzył całokształt materiału dowodowego, który pozwalał na przyjęcie, że wnioskodawczyni w okresach wskazanych w zaskarżonej decyzji podlegała polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych. Organ rentowy posiadając informację o prowadzonej przez wnioskodawczynię pozarolniczej działalności gospodarczej oraz o odmowie wydania przez stronę litewską formularza (...), prawidłowo uznał, że jedynym tytułem podlegania ubezpieczeniom społecznym przez wnioskodawczynię w tym czasie jest działalność gospodarczą prowadzona przez nią na terytorium Polski.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja jest niezasadna i podlega oddaleniu.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie przedstawiając logiczną argumentację prawną. Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne, zarówno poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, czyniąc je stosownie do art. 387 § 2 ¹ k.p.c., podstawą własnego rozstrzygnięcia, wobec czego zbędne jest ponowne ich przedstawianie.

Odnosząc się bezpośrednio do zarzutów apelacji należy uznać je za bezzasadne.

Na wstępie należy podnieść, że chybiony jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., który wyraża zasadę, iż sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Określone w tym przepisie granice swobodnej oceny dowodów może naruszać tylko dowolna ocena zebranego materiału, brak wszechstronnej oceny wszystkich istotnych dowodów lub ich ocena sprzeczna z zasadami logicznego powiązania wniosków z ustalonym stanem faktycznym lub doświadczeniem życiowym. Nie jest wystarczająca sama polemika, wyprowadzająca wnioski odmienne, lecz wymagane jest wskazanie, w czym wyraża się brak logiki lub uchybienie regułom doświadczenia życiowego w przyjęciu wniosków kwestionowanych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 listopada 1999 r., I PKN 361/99 Legalis nr 47200; z dnia 16 kwietnia 2002 r., V CKN 1446/00, LEX nr 55167; z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906; z dnia 20 stycznia 2005 r., I UK 137/04, Legalis nr 104938).

Przeprowadzoną przez Sąd I instancji ocenę dowodów należy uznać za prawidłową, w pełni odpowiadającą kryteriom określonym w art. 233 § 1 k.p.c. Apelantka nie wykazała uchybień w rozumowaniu Sądu Okręgowego, pozwalających na stwierdzenie, że dokonana ocena dowodów jest błędna.

Skarżąca zarzuciła Sądowi Okręgowemu nieprawidłową ocenę złożonych przez nią zeznań, poprzez uznanie ich za niewiarygodne w części w której podała, że od roku 2009 nieprzerwanie świadczyła pracę najemną na Litwie polegającą na rozdawaniu ulotek.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzut ten jest całkowicie bezzasadny.

Złożone przez wnioskodawczynię zeznania dotyczące okoliczności nieprzerwanego świadczenia przez nią pracy w (...) w W., Sąd Okręgowy prawidłowo uznał za niewiarygodne, jako pozostające w oczywistej sprzeczności ze zgromadzonymi w sprawie dokumentami, sporządzonymi w wyniku przeprowadzenia przez organ rentowy i litewską instytucję wymaganej procedury w celu wyjaśnienia, któremu ustawodawstwu podlega odwołująca się i czy został jej wydany formularz (...).

Zasady ustalania właściwego ustawodawstwa regulują przepisy rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr (...) z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE.L Nr 166/1 z 30.04.2004 r.) i rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr (...) z 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr(...) w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE. L Nr 284/1 z 30 października 2009 r.).

Artykuł 13 ust. 3 rozporządzenia podstawowego zawiera normę kolizyjną wskazującą na ustawodawstwo właściwe dla ubezpieczenia społecznego osoby normalnie wykonującej pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich Unii, służącą urzeczywistnieniu jednej z podstawowych zasad koordynacji systemów zabezpieczenia wyrażonej w art. 11 ust. 1 tego rozporządzenia, zgodnie z którą osoby, do których stosuje się rozporządzenie podstawowe, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego.

W celu uniknięcia sytuacji wykluczenia ubezpieczonego z obu konkurencyjnych ubezpieczeń albo objęcia go ubezpieczeniem w obu państwach, zachodzi potrzeba uruchomienia procedury uregulowanej w art. 16 rozporządzenia nr (...). Wątpliwości dotyczących ustalenia ustawodawstwa właściwego Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zakładając, że jest instytucją miejsca zamieszkania wnioskodawcy, nie może samodzielnie rozstrzygać, lecz musi dostosować się do trybu rozwiązywania sporów, co do ustalenia ustawodawstwa właściwego wskazanego w szczególności w art. 6, 15 oraz 16 rozporządzenia nr (...), które nakazują zwrócenie się - w przypadku istnienia wątpliwości bądź rozbieżności - do instytucji innego państwa członkowskiego. Instytucje niezwłocznie dostarczają lub wymieniają między sobą wszystkie dane niezbędne dla ustanowienia i określenia praw i obowiązków osób, do których ma zastosowanie rozporządzenie podstawowe. Przekazywanie tych danych odbywa się bezpośrednio pomiędzy samymi instytucjami lub za pośrednictwem instytucji łącznikowych.

Osoba, która weszła w stosunki ubezpieczenia społecznego o charakterze transgranicznym przez jednoczesne wykonywanie działalności w różnych państwach członkowskich Unii Europejskiej, swoje uprawnienie do podlegania ubezpieczeniu społecznemu w jednym tylko kraju członkowskim może zrealizować, składając wniosek o ustalenie ustawodawstwa właściwego do instytucji państwa miejsca zamieszkania, która ma obowiązek wdrożenia procedury przewidzianej w art. 16 rozporządzenia wykonawczego.

„Wspólne porozumienie” w rozumieniu art. 16 ust. 2 rozporządzenia nr (...)może polegać na poinformowaniu przez instytucję miejsca świadczenia pracy o swoim stanowisku odnośnie do nieistnienia ważnego tytułu do ubezpieczenia społecznego na terytorium jej państwa, wydaniu przez instytucję właściwą miejsca zamieszkania decyzji (o charakterze tymczasowym - w trybie art. 16 ust. 2) o stosowaniu ustawodawstwa krajowego i zaakceptowaniu tej decyzji przez instytucję właściwą dla miejsca świadczenia pracy (niewniesienie zastrzeżeń) (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2016 r., I UZ 20/16, Legalis nr 1537686).

W razie przeprowadzenia trybu konsultacyjnego z art. 16 rozporządzenia wykonawczego ostateczne określenie ustawodawstwa właściwego jest wiążące dla wszystkich zainteresowanych państw członkowskich, a jedyna możliwość jego wzruszenia polega na zawarciu porozumienia między zainteresowanymi instytucjami państw członkowskich co do tego, że sytuacja danej osoby do celów stosowania rozporządzenia podstawowego i rozporządzenia wykonawczego jest inna niż wynikałoby to z wydanego dokumentu (art. 5 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego). W takim przypadku dokument o ustaleniu ustawodawstwa właściwego, wydany w trybie art. 16 rozporządzenia wykonawczego, o charakterze ostatecznym, może być wycofany (uznany za nieważny) przez instytucję, która go wydała, po wspólnym porozumieniu instytucji państw członkowskich (art. 5 in fine rozporządzenia wykonawczego), co umożliwia wydanie w jego miejsce (przez instytucję miejsca zamieszkania) kolejnego dokumentu ustalającego ustawodawstwo właściwe, uwzględniającego to wspólne porozumienie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 kwietnia 2017 r., II UK 248/16 , Legalis nr 1618096, z dnia 13 września 2016 r I UK 328/16, Legalis nr 1692565).

Wydanie zaskarżonej decyzji z dnia 8 listopada 2018 r., określającej dla wnioskodawczyni ustawodawstwo polskie od 2 września 2011 r. do 31 stycznia 2012 r. i od 28 czerwca 2012 r. do 2 listopada 2015 r., poprzedziło przeprowadzenie przez organ rentowy i litewską instytucję procedury wymaganej przez wskazane powyżej akty prawne. Organ rentowy nie dokonywał samodzielnie ustaleń, czy A. K. w spornym okresie wykonywała pracę najemną na terytorium Republiki Litewskiej oraz jaki był jej charakter i rozmiar. Nawiązał kontakt z litewską instytucją ubezpieczeniową, przekazując instytucji litewskiej informacje którymi dysponował, w celu zawarcia porozumienia w przedmiocie ustalenia ustawodawstwa, mającego zastosowanie do wnioskodawczyni.

Pismem z dnia 11 lutego 2015 r. A. K. została poinformowana przez ZUS, że w związku z ustaleniem wobec niej tymczasowego ustawodawstwa litewskiego w okresie od 1 czerwca 2016 r. do 27 czerwca 2012 r. powinna wystąpić o litewskiej instytucji o potwierdzenie zaświadczenia (...).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, pismem sporządzonym w dniu 23 kwietnia 2015 r., poinformował wnioskodawczynię i litewską instytucję o wynikach przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego, w wyniku którego ustalił, po porównaniu przychodów osiągniętych przez odwołującą się z tytułu działalności gospodarczej prowadzonej na terenie Polski w roku 2012 i 2013, z wymiarem czasu pracy i przychodami, które miała osiągnąć z tytułu umowy o pracę najemną na Litwie, że praca wykonywana na terenie Republiki Litewskiej nosi cechy działalności marginalnej, w związku z czym poinformował wnioskodawczynię, że od 28 czerwca 2012 r. ma wobec niej zastosowanie polskie ustawodawstwo na podstawie art. 11 ust. 3 lit. a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego nr (...) z dnia 29 kwietnia 2004 r. Następnie pismem z dnia 27 maja 2015 r. instytucja litewska poinformowała o odmowie wydania dla wnioskodawczyni zaświadczenia (...), z uwagi na nieprzedłożenie dokumentów niezbędnych do ustalenia czy może być wobec niej zastosowany art. 13 ust. 3 Rozporządzenia (WE) nr (...). W związku z tym ZUS pismem z dnia 8 lipca 2015 r. poinformował wnioskodawczynię, iż od 1 czerwca 2010 roku w zakresie zabezpieczenia społecznego ma wobec niej zastosowanie ustawodawstwo polskie.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił, że dnia 27 lipca 2015 r. instytucja litewska wydała dla wnioskodawczyni formularze (...), zgodnie z którymi w okresach od 1 czerwca 2010 r. do 1 września 2011 r. oraz od 1 lutego 2012 r. do 27 czerwca 2012 r. w zakresie zabezpieczenia społecznego wobec wnioskodawczyni ma zastosowanie ustawodawstwo litewskie w związku z wykonywaniem pracy najemnej i pracy na własny rachunek w różnych państwach członkowskich UE. Jednocześnie pismem z dnia 14 września 2015 r. ZUS poinformował wnioskodawczynię oraz instytucję litewską o anulowaniu ustaleń wskazanych w piśmie z dnia 8 lipca 2015 r. i jednocześnie stwierdził, że wobec wnioskodawczyni w okresach od 2 września 2011 r. do 31 stycznia 2012 r. oraz od 28 czerwca 2012 r. ma zastosowanie ustawodawstwo polskie .

W wyniku przeprowadzonej przez instytucję litewską w firmie (...) kontroli ustalono, że pracownicy spółki formalnie są objęci ubezpieczeniem społecznym w Republice Litewskiej, jednakże ani spółka nie prowadzi żadnej działalności, ani jej pracownicy nie wykonują żadnych czynności, co wskazuje na fikcyjny charakter ich zatrudnienia. Z tych względów wobec pracowników (...) w okresie obowiązywania fikcyjnych umów o pracę w zakresie ubezpieczenia społecznego należy stosować ustawodawstwo polskie. ZUS w piśmie z dnia 19 kwietnia 2016 r. zwrócił się do instytucji litewskiej o zajęcie jednoznacznego stanowiska odnośnie ważności wydanych dla wnioskodawczyni formularzy (...). W piśmie z 22 lutego 2018 r. instytucja litewska poinformowała, że wydane dla wnioskodawczyni formularze A1 w okresach od 1 czerwca 2010 r. do 1 września 2011 r. oraz od 1 lutego 2012 r. do 27 czerwca 2012 r. są ważne, a nowe świadectwa (...) dla pracowników (...) nie będą wydawane.

W toku postępowania prowadzonego w celu ustalenia właściwego ustawodawstwa nastąpiło więc wymagane przez powołane rozporządzenia, nawiązanie kontaktów przez instytucję litewską i polską. W jego konsekwencji instytucja litewska ustaliła, że praca najemna, na terenie Litwy, nie była przez A. K. realnie świadczona. Wobec tego, zaskarżona w niniejszym postępowaniu decyzja stanowi efekt „wspólnego porozumienia”, o którym mowa w art. 16 ust. 4 in fine rozporządzenia wykonawczego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 6 września 2016 r. I UZ 13/16 Legalis nr 1522367, wyrok SN z 21 listopada 2016 r. II UK 735/15, Lex nr 2609203)

Sąd Najwyższy w wyroku z 4 kwietnia 2017 r. (II UK 248/16, Legalis nr 1618096) wyraził pogląd, że gdy obie instytucje właściwe dojdą do wspólnego porozumienia, to ono ma decydujące znaczenie dla ustalenia ustawodawstwa właściwego, gdyż przepisy art. 13 ust. 2 i 3 rozporządzenia podstawowego „mają na celu wyeliminowanie podwójnego ubezpieczenia w różnych państwach członkowskich, a nie ustalenie ubezpieczenia korzystnego dla zainteresowanego ze względu na wysokość składek. Zatem z punktu widzenia ustalenia ustawodawstwa w trybie przepisów rozporządzenia wykonawczego istotne jest, aby w jego wyniku zainteresowany został objęty ubezpieczeniem w jednym państwie członkowskim. Wprawdzie odbywa się to z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia podstawowego zawierającego normy kolizyjne, ale nie oznacza to, że zainteresowany może w oparciu o nie kwestionować przed organem jednego państwa członkowskiego (miejsca zamieszkania) wspólne porozumienie, a właściwie weryfikować stanowisko zajęte przez drugie państwo członkowskie (miejsca wykonywania pracy najemnej), żądając ustalenia ustawodawstwa miejsca wykonywania pracy najemnej (por. postanowienie Sądu Najwyższego: z dnia 27 września 2016 r., I UZ 14/16, Legalis nr 1537153).

Kwestia określenia właściwego ustawodawstwa należy do instytucji ubezpieczeniowych dwu krajów unijnych, które są uprawnione do wzajemnego uzgodnienia terminowego ubezpieczenia społecznego w danym kraju, potwierdzonego zaświadczeniem (...), również w przypadku umów o pracę najemną, zawartych na czas nieokreślony. Każdy wniosek powinien być indywidualnie oceniony, z uwzględnieniem na przykład: ilości godzin pracy w danym kraju, charakteru zatrudnienia, kosztów dojazdu do miejsca pracy, kosztów noclegu w innym kraju, kwalifikacji zawodowych (w tym znajomości języka danego kraju), charakteru działalności gospodarczej w kraju macierzystym. Sądowe postępowanie odwoławcze w takich sprawach koncentrować się powinno jedynie na zachowaniu właściwej procedury unijnej przez właściwe instytucje ubezpieczeniowe (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2017 r., III UK 42/16, Legalis nr 1714996).

Dokument (...), wydany osobie wykonującej pracę najemną na terenie państwa członkowskiego, jest wiążący zarówno dla instytucji ubezpieczeniowej, jak i Sądu. Zgodnie z art. 5 rozporządzenia 987/2009, dokumenty wydane przez instytucje ubezpieczeniowe dla celów stosowania przepisów Tytułu II rozporządzenia 883/2004, są akceptowane przez instytucje pozostałych państw członkowskich tak długo, jak długo nie zostaną wycofane lub uznane za nieważne przez państwo członkowskie, w którym zostały wydane.

Dokument (...) jest ogólnoeuropejskim dokumentem służącym do potwierdzenia podlegania ubezpieczeniom społecznym na terenie innych krajów członkowskich Unii Europejskiej niż kraj, którego dana osoba jest obywatelem i gdzie ma stale miejsce zamieszkania. Potwierdza to orzecznictwo TSUE odnoszące się do badania treści formularza (...), który został obecnie zastąpiony przez formularz (...), zachowujące aktualność również na gruncie obecnie obowiązującego rozporządzenia nr (...). Legitymowanie się poświadczeniem na formularzu Al o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu w państwie członkowskim miejsca wykonywania pracy najemnej nie może być zatem ignorowane przy ustaleniu ustawodawstwa mającego zastosowanie do zainteresowanego w trybie art. 16 rozporządzenia nr (...) (art. 5 ust. 1 rozporządzenia nr (...)) i dopiero jego wycofanie lub uznanie za nieważne, po ponownym rozpatrzeniu .podstaw jego wydania, umożliwia ustalenie ustawodawstwa państwa członkowskiego miejsca zamieszkania.

W sprawie niniejszej znamienne jest, że ustalenie podlegania przez wnioskodawczynię ustawodawstwu polskiemu w okresach od 2 września 2011 r. do 31 stycznia 2012 r. oraz od 28 czerwca 2012 r. do 2 listopada 2015 r., zostało poprzedzone wymianą wielu pism przez organy ubezpieczeniowe obydwu państw. Organ rentowy wystosował do instytucji litewskiej pisma z dnia: 23 kwietnia 2015 r., 14 września 2015 r. i 19 kwietnia 2016 r. zaś instytucja litewska do organu rentowego z dnia : 27 maja 2015 r., 26 stycznia 2016 r. i 22 lutego 2018 r.

O uznaniu odwołania za zasadne, nie może przesądzić odnoszona przez apelantkę okoliczność, że w okresach od 1 czerwca 2010 r. do 1 września 2011 r. oraz od dnia 1 lutego 2012 r. do dnia 27 czerwca 2012 r. były jej wydawane zaświadczenia(...) o podleganiu ustawodawstwu litewskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych, wobec faktu, że za okresy wskazane w zaskarżonej decyzji, formularze(...)nie zostały ubezpieczonej wydane.

W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy przeprowadzone postępowanie wskazywało jednoznacznie, że ubezpieczona nie uzyskała poświadczenia na formularzu (...)obejmującego okresy od 2 września 2011 r. do 31 stycznia 2012 r oraz od 28 czerwca 2012 r. do 2 listopada 2015 r. Jedynym tytułem podlegania ubezpieczeniom społecznym przez wnioskodawczynię we wskazanym okresie jest więc jest prowadzona przez nią na terenie Polski działalność gospodarcza.

Wobec powyższego za całkowicie bezzasadny należy uznać podnoszony przez apelantkę zarzut naruszenia przepisów art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. art. 13 ust. 3 w zw. z art. 87 a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr(...) z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Podsumowując, zaskarżony wyrok jest prawidłowy, apelacja natomiast nie zawierała żadnej argumentacji przemawiającej za jej uwzględnieniem.

Mając powyższe na uwadze oraz na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji. O kosztach instancji odwoławczej Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1, § 3 i § 4 k.p.c. w związku z art. 391 §1 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 265).