Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący

SSA Janusz Sulima (spr.)

Sędziowie

SSA Andrzej Czapka

SSA Alina Kamińska

Protokolant

Iwona Aldona Zakrzewska

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 81/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1. CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 24 lutego 2021 roku sygn. akt III K 115/20

1.2. Podmiot wnoszący apelację

oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

oskarżyciel posiłkowy

oskarżyciel prywatny

obrońca

oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

na korzyść

na niekorzyść

w całości

w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego

zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

2. USTALENIE FAKTÓW W ZWIĄZKU Z DOWODAMI
PRZEPROWADZONYMI PRZEZ SĄD ODWOŁAWCZY

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu

z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów (dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające

znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu

z pkt 2.1.1

albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH

ZARZUTÓW I WNIOSKÓW

Lp.

Zarzut

I.

II.

Apelacja oskarżyciela publicznego:

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na jego treść, a polegający na stwierdzeniu, że G. A. naraził pokrzywdzonego D. H. na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, a tym samym swoim zachowaniem wypełnił znamiona tak strony przedmiotowej, jak i podmiotowej przestępstwa z art. 160 §1 k.k., podczas gdy prawidłowa i konsekwentna ocena wszelkich zgromadzonych w sprawie dowodów, a zwłaszcza zeznań samego pokrzywdzonego i naocznych świadków zdarzenia, opinie biegłego lekarza medycyny sądowej i wynik eksperymentu procesowego z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego prowadzi do dalej idącego wniosku, wskazującego, iż G. A. swoim czynem działając w zamiarze ewentualnym usiłował pozbawic życia pokrzywdzonego D. H., to jest dopuścił się czynu z art. 13 §1 k.k. w zw. z art. 148 §1 k.k.

Apelacja obrońcy oskarżonego:

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, a wyrażający się w stwierdzeniu, że oskarżony siłowo przytrzymywał pokrzywdzonego pod lustrem wody przez czas od 12 do 20 sekund, podczas gdy eksperyment procesowy wykazał, że pokrzywdzony mógl przebywać pod lustrem wody kilka sekund,

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 7 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k., poprzez dowolne uznanie, iż oskarżony twarz pokrzywdzonego pod lustrem wody przetrzymywał przez czas od 12 do 20 sekund, podczas gdy eksepryment procesowy zweryfikował zeznania M. K. w powyższym zakresie i wykazał, że twarz pokrzywdzonego mogła pozostawać pod lustrem wody przez kilka sekund,

3. rażącą niewspółmierność (surowość) orzeczonej kary, która polega na wymierzeniu oskarżonemu kary pozbawienia wolności bez jej warunkowego zawieszenia oraz orzeczenie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w wysokości nie odpowiadającej rzeczywistek krzywdzie.

zasadny

częściowo zasadny

niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Odnośnie zarzutu z apelacji oskarżyciela publicznego:

Brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjmowania, że oskarżony swoim zamiarem obejmował śmierć pokrzywdzonego. Postawienie G. A. zarzutu usiłowania zabójstwa D. H. było całkowicie bezpodstawne. Sąd pierwszej instancji logicznie uargumentował, dlaczego oskarżonemu może być przypisany jedynie występek z art. 160 §1 k.k.

W pełni zgodzić się należy, z cytowanym również przez prokuratora w apelacji, orzeczeniem Sądu Najwyższego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2018 roku, II KK 104/18, Prok.i Pr.-wkł. 2019/2/1), że różnica między zamiarem wynikowym, a świadomą nieumyślnością (lekkomyślnością) uwidacznia się właśnie w sferze wolicjonalnej. I w przypadku zamiaru ewentualnego i w przypadku lekkomyślności sprawca ma bowiem świadomość, że swoim zachowaniem może wyczerpać znamiona czynu zabronionego. Różnica polega natomiast na tym, że w przypadku zamiaru ewentualnego sprawca godzi się z tą konsekwencją, natomiast w przypadku lekkomyślności tej konsekwencji nie chce i się nań nie godzi, a znamiona strony przedmiotowej czynu zabronionego realizuje dlatego, że bezpodstawnie sądzi, że jego popełnienia uniknie. Granica między zamiarem ewentualnym a nieumyślnością jest zatem niezwykle wąska, co powoduje, że dokonując ustaleń w tym przedmiocie należy starannie zwracać uwagę na cechy charakterystyczne dla zamiaru w określonej jego formie i tylko tam można przyjąć istnienie owej formy zamiaru (w tym wypadku ewentualnego), gdzie wola sprawcy jest niedwuznaczna. „Godzenie się”, będące istotą zamiaru ewentualnego, to bowiem akceptacja stanu rzeczy objętego znamionami przedmiotowymi, które sprawca może zrealizować. „Godzenie się” przybiera postać różnego rodzaju stanów obojętności sprawcy wobec tego, co czyni lub co może z jego zachowań wyniknąć. W tym przypadku chodzi bowiem o przeżycie psychiczne, które da się zwerbalizować następująco: „dopuszczam taką możliwość”, „wszystko mi jedno, czy to nastąpi czy nie”, „lepiej żeby nie nastąpiło, ale jeśli nastąpi, to trudno”. Ustalenia dotyczące zamiaru ewentualnego w zakresie zabójstwa nie mogą się opierać na fragmentarycznych faktach wiążących się z czynnościami wykonawczymi, lecz powinny być wnioskiem koniecznym, wynikającym nie tylko z analizy całokształtu przedmiotowych i podmiotowych okoliczności zdarzenia przestępnego, ale i jego tła, zachowania się sprawcy przed i po jego zaistnieniu.

Powszechnie wiadomym jest i nie wymagającym posiadania wiadomości specjalnych z zakresu medycyny sądowej, że pozbawienie człowieka dostępu do tlenu poprzez siłowe przytrzymywanie jego głowy pod wodą prowadzi do niechybnego zejścia śmiertelnego. Żeby to ustalić nie ma potrzeby zasięgania opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej. Nie oznacza to jednakże, że oskarżony zanurzając w wodzie głowę pokrzywdzonego godził się na jego śmierć. Z samego faktu spowodowania świadomie zagrożenia dla życia i zdrowia nie można wysnuwać wniosku, że G. A. swoim zamiarem obejmował pozbawienie życia D. H..

Brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że oskarżony zamierzał trzymać głowę pokrzywdzonego pod taflą wody aż do momentu, kiedy D. H. utraci przytomność i dojdzie do niedotlenienia jego mózgu. Jak wynika z opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej proces uduszenia gwałtownego w przebiegu utonięcia zazwyczaj zajmuje kilka minut. Nie sposób jest przyjąć, że oskarżony, gdyby nie reakcja M. K., w obecności świadków „topiłby” pokrzywdzonego przez taki okres czasu. Zwrócić też należy uwagę, że G. A. w ogóle nie zareagował na odepchnięcie M. K.. Gdyby zaś przyświecał mu zamiar zabójstwa, to z pewnością obroniłby się przed popchnięciem go przez świadka. Podkreślić należy, że oskarżony miał zdecydowaną fizyczną przewagę nad M. K.. G. A. ma ponad 190 cm wzrostu i 120 kg. wagi, zaś M. K. ma 165 cm. wzrostu i waży 70 kg. Oskarżony zatem trzymając głowę pokrzywdzonego pod powierzchnią wody mógłby z łatwością odepchnąć od siebie jedną ręką M. K.. Ponadto po ingerencji M. K. G. A. nie zrobił nic, żeby kontynuować podtapianie pokrzywdzonego.

Wypowiedzianych przez oskarżonego słów przed wciągnięciem pokrzywdzonego do wody: „zobaczycie jak się bawi B.” żadną miarą nie można interpretować jako zwerbalizowanie zamiaru zabójstwa. Z zeznań świadków wynika, że powodem tego zajścia był spór o zajęcie miejsca do wędkowania. Wręcz za niedorzeczną należałoby uznać tezę, że w oskarżonym zrodził się zamiar zabójstwa D. H., gdyż zajął on miejsce do łowienia ryb, w którym oskarżony i jego kolega chcieli wędkować.

G. A. nie miał żadnego motywu, żeby zabić D. H.. Oskarżony z pokrzywdzonym nie znali się. Nie było między nimi żadnych zaszłości. Dodać do tego należy, że oskarżony nigdy wcześniej nie był karany sądownie, prowadził ustabilizowany tryb życia.

Wskazać też należy, że oskarżony podtapiał pokrzywdzonego w obecności świadków, czego był w pełni świadomy. Gdyby zamierzał pozbawić życia pokrzywdzonego, to musiałby jednocześnie być świadomy, że nie miałby żadnych szans na uniknięcie surowej odpowiedzialności karnej za zabójstwo. Wiedziałby bowiem, że nie będzie żadnych problemów z udowodnieniem mu sprawstwa. Wprawdzie w chwili czynu oskarżony był w stanie nietrzeźwości, ale jak wynika z jego wyjaśnień pamiętał wszystkie jego okoliczności. Alkohol zatem nie spowodował u niego brak możliwości przewidywania skutków swojego zachowania.

Za przyjęciem zamiaru zabójstwa nie może świadczyć to, że oskarżony odszedł z miejsca zdarzenia nie pytając pokrzywdzonego o jego stan zdrowia. G. A. widział przecież, że pokrzywdzony wynurzył się z wody i wyszedł na brzeg wraz z M. K.. Pokrzywdzonemu w gruncie rzeczy, pomimo że początkowo miał trudności ze złapaniem powietrza, nic się nie stało. Nie można zatem na podstawie zachowania oskarżonego po zajściu przyjmować, że ewentualna śmierć pokrzywdzonego była dla niego obojętna. Wbrew też twierdzeniom prokuratora zachowanie oskarżonego przed zajściem w żaden sposób nie wskazywało, że nosił się on z zamiarem zabójstwa D. H..

Słusznie Sąd pierwszej instancji ocenił, że zachowanie oskarżonego należało rozpatrywać w kategorii brawury, chęci pokazania swojej wyższości, dominacji nad słabszym pokrzywdzonym. Był to swego rodzaju wybryk nietrzeźwego człowieka i doszukiwanie się w tym zamiaru zabójstwa jest wręcz alogiczne.

Tak więc, stosunek oskarżonego do pokrzywdzonego, jego właściwości osobiste, dotychczasowy sposób życia, pobudki i motywy działania kategorycznie sprzeciwiają się przyjęciu, że G. A. podtapiając pokrzywdzonego zgodą swą stanowiącą realny proces psychiczny obejmował wyjątkowo ciężki skutek w postaci śmierci D. H..

Odnośnie apelacji obrońcy oskarżonego:

Wbrew twierdzeniom obrońcy Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił, że pokrzywdzony był przetrzymywany przez oskarżonego pod lustrem wody przez czas od 12 do 20 sekund. Wynika to zarówno z przeprowadzonego eksperymentu procesowego w miejscu zdarzenia, jak i zeznań naocznych świadków zajścia. Te dowody należało oceniać łącznie, a nie fragmentarycznie. Podnieść należy, że w czasie eksperymentu świadek M. K. poruszał się w obuwiu sportowym, jeansach oraz podkoszulku, a nie w kombinezonie wędkarskim oraz ciepłych butach. Ponadto nawierzchnia nasypu w dniu eksperymentu była sucha, pozbawiona wilgotnych glonów, którymi był pokryty w dniu zdarzenia. Dlatego też czas, jaki był potrzebny świadkowi na dobiegnięcie do topionego pokrzywdzonego w chwili zajścia musiał być dłuższy, aniżeli wynikający z eksperymentu. Musiał on bowiem obejmować między innymi moment zdjęcia krępującej ruchy ocieplanej odzieży wędkarskiej.

Nie można też zgodzić się z obrońcą, że wymierzona oskarżonemu kara bezwzględnego pozbawienia wolności jest rażąco surowa. Faktem jest, że oskarżony nigdy nie był karany sądownie i prowadzi spokojny, ustabilizowany tryb życia, co może skłaniać do twierdzenia, że popełniony przez niego czyn miał w jego życiu charakter incydentalny. Należy jednakże mieć na względzie znaczny stopień szkodliwości społecznej popełnionego przez niego przestępstwa. Spowodował on poważne zagrożenie dla życia i zdrowia pokrzywdzonego, dla którego to zdarzenie wiąże się z bardzo traumatycznymi przeżyciami. Pobudki karygodnego działania oskarżonego były bardzo błahe. W chwili czynu znajdował się w stanie nietrzeźwości. Nie można zatem uznać, że cele orzeczonej kary zostaną spełnione w przypadku jej niewykonania. Przede wszystkim zaś wymierzenie oskarżonemu kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania rażąco kłóciłoby się ze społecznym poczuciem sprawiedliwości. Nadmienić należy, że wymiar orzeczonej kary pozwala na jej odbycie w systemie dozoru elektronicznego.

Nie można też zgodzić się z obrońcą, że kwota zasądzonego na rzecz pokrzywdzonego zadośćuczynienia jest wygórowana. Niewątpliwe jest, że oskarżony wyrządził poważną krzywdę psychiczną D. H.. Spowodowane przez oskarżonego zdarzenie było bardzo traumatyczne dla pokrzywdzonego, zwłaszcza że jest on osobą bojącą się wody, nieumiejącą pływać. Z jego zeznań wynika, że po tym zdarzeniu bał się jeździć na ryby, obawiał się też samotnie przebywać w domu. Pokrzywdzony zapewne jeszcze przez długi czas z bólem będzie wspominać zdarzenie z 1 maja 2020 roku. Wybierając się na ryby nie mógł się spodziewać, że inny wędkarz wciągnie go do zimnej wody i będzie go podtapiać. Chciał wówczas spędzić ze znajomymi mile czas nad zalewem łowiąc wędką ryby. Tymczasem, na skutek brawurowego zachowania oskarżonego przysłowiowa sielanka zamieniła się w koszmar.

Wniosek

Apelacja prokuratora:

zmianę wyroku i uznanie G. A. za winnego popełnienia czynu z art. 13 §1 k.k. w zw. z art. 148 §1 k.k. i za czyn ten wymierzenie kary 10 lat pozbawienia wolności.

Apelacja obrońcy oskarżonego:

zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

1. na zasadzie art. 69 §1 i art. 70 §1 k.k. warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary 1 roku pozbawienia wolności na okres próby wynoszący 3 lata i oddanie oskarżonego w tym czasie pod dozór kuratora

2. na zasadzie art. 71 §1 k.k. orzeczenie stosownej kary grzywny i na zasadzie art. 63 §1 k.k. zaliczenie okresu rzeczywistego pozbawienia wolności na poczet orzeczonej kary grzywny,

3. na zasadzie art. 46 §1 k.k. zasądzenie od oskarżonego G. A. na rzecz pokrzywdzonego D. H. kwotę 5.000 zł. tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

zasadny

częściowo zasadny

niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Ponieważ wszystkie zarzuty z obydwu apelacji okazały się bezzasadne, brak było podstaw do uwzględnienia zawartych w tych środkach odwoławczych wniosków.

4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Utrzymanie w mocy zaskarżonego wyrok zarówno w zakresie winy, jak i kary.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Sąd pierwszej instancji poczynił w niniejszej sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne. W szczególności trafnie ustalił, że oskarżony nie miał zamiaru pozbawienia życia pokrzywdzonego. Tym samym słusznie przypisał popełnienie występku z art. 160 §1 k.k. Sąd Okręgowy prawidłowo też ustalił, wbrew wywodom w apelacji obrońcy, że oskarżony przytrzymywał głowę pokrzywdzonego pod wodą przez czas od 12 do 20 sekund. Wymierzona bezwzględna kara jednego roku pozbawienia wolności nie jest rażąco niewspółmierna. Brak jest podstaw do warunkowego zawieszenia wykonania tej kary.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6. KOSZTY PROCESU

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II i III

Stosownie do treści art. 634 k.p.k. w zw. z art. 627 k.p.k. zasądzono od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego poniesione przez niego w postępowaniu odwoławczym wydatki związane z zastępstwem procesowym przez pełnomocnika.

Sąd pierwszej instancji w błędnej wysokości zasądził opłatę od oskarżonego. Ponieważ G. A. został skazany na karę jednego roku pozbawienia wolności, należało zasądzić opłatę, zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (t. j. Dz. U. z 1983 r. Nr 49 poz. 223 ze zm.), w kwocie 180 złotych, a nie w kwocie 300 złotych.

Ponieważ apelacja wniesiona na korzyść oskarżonego nie została uwzględniona, należało, stosownie do treści art. 8 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych, wymierzyć za postępowanie odwoławcze opłatę w wysokości należnej za pierwszą instancję.

7. PODPIS