Sygn. akt VI ACa 895/20
Dnia 7 lipca 2021 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący – Sędzia del. Grzegorz Tyliński
Protokolant: Aleksandra Niewiadomska
po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2021 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości (...)w W. w upadłości likwidacyjnej w W.
przeciwko K. K. (1) i S. K.
o zapłatę
na skutek apelacji pozwanych
od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie
z dnia 18 kwietnia 2019 r., sygn. akt III C 1851/17
I. oddala apelację;
II. zasądza od K. K. i S. K. na rzecz Syndyka Masy Upadłości (...) w W. w upadłości likwidacyjnej w W. kwoty po 4050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.
Sygn. akt VI ACa 895/20
Powód Syndyk masy upadłości(...)w W. w upadłości likwidacyjnej w W. wnosił o zasądzenie solidarnie od pozwanych S. K. i K. K. kwoty 1 334 276,18 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od kwoty 1 326 282 ,15 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty w terminie dwóch tygodni od daty doręczenia nakazu zapłaty z zastrzeżeniem, że pozwanej K. K. (1) służy prawo do powoływania się w toku egzekucji zasądzonego od niej świadczenia pieniężnego na ograniczenie odpowiedzialności do ½ udziału w nieruchomości stanowiącej działki ewidencyjne nr (...), dla których Sąd Rejonowy dla W. w W. (...)Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...).
Pozwani S. i K. K. (1) wnosili o oddalenie powództwa.
Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2019 r. (sygn. akt III C 1851/17) Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie:
I. zasądził od pozwanych K. K. (1) i S. K. solidarnie na rzecz powoda Syndyka Masy Upadłości (...) w W. w upadłości likwidacyjnej w W. kwotę 1 326 282,15 złotych wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od 29 lipca 2017 r. do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem pozwanej K. K. (1) prawa do powoływania się w toku egzekucji zasądzonego od niej świadczenia pieniężnego na ograniczenie odpowiedzialności do ½ udziału w nieruchomości stanowiącej działki ewidencyjne (...), dla których Sąd Rejonowy dla W. w W. (...)Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) .
II. umorzył postępowanie częściowo odnośnie kwoty 7 994,03 złotych wobec częściowego cofnięcia pozwu.
III. zasądził od pozwanych K. K. i S. K. solidarnie na rzecz powoda Syndyka Masy Upadłości (...) w W. w upadłości likwidacyjnej w W. kwotę 10 817 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz
IV. nakazał pobrać od pozwanych K. K. i S. K. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 69 581,33 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.
Rozstrzygnięcie to zapadło przy następujących ustaleniach faktycznych i prawnych:
W dniu 28 lutego 2013 r. S. K. zawarł ze (...) umowę pożyczki na kwotę 1 800 000 zł na okres 10 lat. (...) uprawniony był również do pobierania opłat i prowizji, których wysokość została określona w załączonej do umowy Tabeli Opłat i Prowizji. Pożyczka miała być spłacana w miesięcznych ratach. Zabezpieczeniem roszczeń (...) z tytułu umowy pożyczki była hipoteka umowna ustanowiona na nieruchomości gruntowej zabudowanej, położonej w W., stanowiącej działki ewidencyjne nr (...), dla których Sąd Rejonowy dla W. w W. (...) Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...) – będącej własnością pozwanych, do kwoty 2 700 000 zł. Pozwani pozostają oni w ustroju rozdzielności majątkowej. Każdy z nich posiada udział wynoszący ½. Hipoteka została ustanowiona na rzecz (...) notarialnie 28 lutego 2013 r. oraz w drodze wpisu w dziale IV ksiąg wieczystych prowadzonych dla przedmiotowej nieruchomości przez Sąd Rejonowy dla W. w W.. Pozwany zaniechał regulowania zobowiązań wynikających z umowy pożyczki. Powód wielokrotnie wzywał pozwanego do dobrowolnej zapłaty zaległych należności, wysyłając stosowne wezwania na adres zamieszkania pozwanego znajdujący się w umowie pożyczki. Wezwania do zapłaty wysłane listem poleconym 2 marca 2016 r., 30 marca 2016 r. i 24 maja 2016 r. zawierały zastrzeżenie prawa powoda do wypowiedzenia umowy pożyczki i postawienia całego zadłużenia w stan natychmiastowej wykonalności. Pozwany nie odpowiedział na wezwania, w konsekwencji powód 28 czerwca 2016 r. wypowiedział pozwanemu umowę pożyczki. Jednocześnie, 24 stycznia 2017 r. powód wypowiedział pozwanej wierzytelność hipoteczną i wezwał ją do zapłaty zadłużenia z tytułu umowy pożyczki. Pozwana pozostawiła wezwanie powoda bez odpowiedzi. Sposób przesyłania pozwanym korespondencji określony był w Regulaminie (...) (...) w W.. W dniu 13 czerwca 2017 r. powód wystawił wyciąg z ksiąg rachunkowych, stwierdzający wysokość wymagalnego zadłużenia wobec pozwanego na łączną kwotę 1 334 276,18 zł. W dniach 19 czerwca 2017 r. i 28 sierpnia 2017 r. pozwany dokonał wpłat w łącznej wysokości 25 000 zł. W konsekwencji zaktualizowane zadłużenie pozwanych wynosiło 1 326 282,15 zł (kwota kapitału głównego) wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie liczonymi od 29 lipca 2017 r.
W tak ustalonych okolicznościach faktycznych Sąd Okręgowy uznał, iż zgłoszone powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości. Sąd ten zwrócił uwagę, iż zgodnie z art. 720 § 1 Kodeksu cywilnego przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. W okolicznościach tej sprawy nie ulegało wątpliwości, że powód udzielił pozwanemu pożyczki. Kwota pożyczki została wypłacona. Pozwany zobowiązał się do jej spłaty zgodnie z ustalonym pomiędzy stronami harmonogramem spłat. Znał wysokość rat oraz terminy, w których powinien spłacać zadłużenie. Wysokość miesięcznych rat była stała. Bezspornym było również to, że pozwany nie regulował w terminie płatności. Pozwany dokonywał nieregularnych wpłat na poczet spłaty pożyczki, jednak tylko nieliczne z nich pokrywały pełne raty. Zgodnie z umową, powód naliczał odsetki od przeterminowanych rat, dokonywał zarachowania wpłat pozwanego, zgodnie z umową i regulaminem, wielokrotnie wzywał pozwanego do zapłaty zaległości.
Na tle tych rozważań Sąd I instancji zważył, iż zgodnie z § 12 umowy pożyczki powód był uprawniony do wypowiedzenia umowy pożyczki z 30 – dniowym terminem wypowiedzenia i postawienia całej pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności w przypadku niezapłacenia przez pożyczkobiorcę, w terminach określonych w umowie pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy listem poleconym do zapłaty zaległych rat w terminie nie krótszym niż 7 dni od otrzymania wezwania, pod rygorem wypowiedzenia umowy. Jak wynika z akt sprawy pozwany nie uiścił pełnej raty za luty i marzec 2016 r. oraz w ogóle rat za kwiecień i maj 2016 r. Powód dwukrotnie wysłał pozwanemu listem poleconym wezwanie do zapłaty należności – 30 marca 2016 r. i 24 maja 2016 r. Wezwania były wysyłane na adres pozwanego wskazany w umowie pożyczki, który jest nadal aktualny, a pozwany posługuje się nim w pismach procesowych. Pozwany nie odpowiedział na wezwanie powoda, w związku z powyższym 6 czerwca 2016 r. powód wypowiedział umowę pożyczki pozwanemu. Pomimo 30 – dniowego okresu wypowiedzenia, pozwany nie spłacił zaległych należności. Z upływem tego terminu cała należność stała się wymagalna.
Skuteczność wypowiedzenia umowy pożyczki nie budziła tu żadnych wątpliwości Sądu Okręgowego. Nie przyjęto za uzasadnione stanowisko pozwanego, że umowa pożyczki nie została mu skutecznie wypowiedziana, ponieważ nie miał on możliwości przeczytania pism od powoda. Skuteczne złożenie oświadczenia woli następuje także w sytuacji, gdy co prawda adresat oświadczenia woli nie zna jego treści, ale miał realną możliwość zapoznania się z nią, gdyż doszła ona do niego w taki sposób, że mógł się z nią zapoznać. Pozwany wskazał w umowie adres do korespondencji. Nie uległ on zmianie od daty zawarcia umowy. Pozwany nie udowodnił, że sposób doręczenia korespondencji był wadliwy, że nie zostało pozostawione mu awizo informujące o konieczności odbioru przesyłki w placówce operatora pocztowego, ani nie wskazał na wystąpienie innych niezależnych od niego okoliczności, które spowodowały niedoręczenie korespondencji. Doręczenie zastępcze było zatem dopuszczalne. W takiej sytuacji nie ulegało wątpliwości, że wierzytelność pozwanego, jako dłużnika osobistego nadal istniała i jest wymagalna, zgodnie z łączącą ich umową.
Sąd Okręgowy zważył również, iż zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Stosownie do art. 244 k.c. oraz art. 65 ustawy o księgach wieczystych… hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym i może być ustanowiona jedynie na zabezpieczenie wierzytelności. Wierzytelność, którą hipoteka zabezpiecza, musi być wierzytelnością oznaczoną i musi wynikać z określonego stosunku prawnego. Hipoteka może być ustanowiona na nieruchomości oraz na prawach wymienionych w sposób wyczerpujący w art. 65 ust. 2 ustawy, a wierzycielowi hipotecznemu nie przysługuje prawo zaspokojenia swoich roszczeń z innego niż nieruchomość majątku dłużnika hipotecznego. Wierzyciel hipoteczny ma pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości, z wyjątkami przewidzianymi w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Hipoteka zabezpiecza mieszczące się w sumie hipoteki roszczenia o odsetki oraz o przyznane koszty postępowania, jak również inne roszczenia o świadczenia uboczne, jeżeli zostały wymienione w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki do księgi wieczystej (art. 69 ustawy). Bezsporne było również ustanowienie notarialne przez pozwanych hipoteki na ich nieruchomości do kwoty 2 700 000 zł na zabezpieczenie spłaty pożyczki oraz wpisanie jej w księdze wieczystej nieruchomości przez Sąd Rejonowy dla W. w W.. Bezsporne było też, że pozwana jest współwłaścicielką przedmiotowej nieruchomości. Jej udział wynosi ½. Hipoteka została zatem ustanowiona skutecznie, a jej wpis w księdze wieczystej korzysta z domniemania, o którym mowa w art. 3, 5 i 65 ust. 3 ustawy o księgach wieczystych… Wobec niewywiązania się przez dłużnika osobistego z obowiązku zwrotu pożyczki, powód uprawniony był do skorzystania z ustanowionego zabezpieczenia spłaty pożyczki w formie hipoteki, celem zaspokojenia swoich roszczeń. Powód, zgodnie z art. 78 ustawy dokonał wypowiedzenia wierzytelności hipotecznej, przesyłając pozwanej pismo wzywające do dobrowolnego spełnienia świadczenia. Korespondencja została wysłana pozwanej na prawidłowy adres, którym również posługiwała się w pismach procesowych składanych do akt niniejszej sprawy. Pozwana, podobnie jak pozwany nie odebrała korespondencji w terminie oraz podnosiła takie same zarzuty jak pozwany, co zostało z tych samych przyczyn przez Sąd I instancji ocenione jako niezasadne. Zwrócono uwagę, iż wierzytelność hipoteczna została skutecznie wypowiedziana pozwanej przez powoda. Dochodzona przez niego kwota jest w całości uzasadniona, z uwzględnieniem prawa pozwanej do ograniczenia jej odpowiedzialności do wysokości ustanowionej hipoteki.
Sąd Okręgowy zważył również, iż łączna wysokość roszczenia została wykazana przez powoda przede wszystkim wyciągiem z ksiąg bankowych i w dacie złożenia pozwu wynosiła 1 334 276,18 zł. Jednocześnie zauważono, iż po dacie złożenia pozwu w sprawie, pozwany dokonał dwóch wpłat na poczet zaległych należności. Zgodnie z umową pożyczki i regulaminem, zostały one zarachowane przez powoda na spłatę wymagalnych odsetek. Powód cofnął pozew w zakresie spłaconej przez pozwanego kwoty. a Sąd I instancji umorzył w trybie art. 355 § 1 k. p. c. postępowanie w tym zakresie. Zatem zadłużenie pozwanych wynosiło 1 326 282,15 zł. Zwrcono uwagę, iż wysokość zadłużenia została również stwierdzona przez biegłego w opinii.
W zakresie żądania odsetkowego, Sąd I instancji wskazał, iż powód żądał zasądzenia odsetek umownych za opóźnienie od kwoty należności głównej w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od 29 lipca 2017 r. do dnia zapłaty. Takie roszczenie odsetkowe było zasadne w całości. Pozwany w dniu 28 lipca 2017 r. dokonał częściowej spłaty zadłużenia, co zostało zaliczone na spłatę zaległych odsetek. Z dniem następnym, pozwani pozostawali w zwłoce.
O kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego Sąd Okręgowy rozstrzygnął na podstawie art. 98 § 1 k. p. c.
Apelację od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie z dnia 18 kwietnia 2019 r. wnieśli pozwani S. K. oraz K. K. (1), zaskarżając go w części - w zakresie punktów I, III i IV. Zaskarżonemu wyrokowi skarżący zarzucili:
1. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. art. 217 § 3 w zw. z art. 227 w zw. z art. 299 k. p. c. poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron.
2. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wypływ na wynik sprawy, tj. art. 217 § 1 i 3 w zw. z art. 227 k. p. c. przez uznanie, że dowód z przesłuchania stron nie dotyczy faktów' mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie i przesłuchanie stron byłoby zatem niecelowe, a ponadto wiązałoby się z przedłużeniem postępowania, mimo że okoliczności sporne pomiędzy stronami nie zostały dostatecznie wyjaśnione;
3. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. art. 217 § 1 i 3 w zw. z art. 227 k. p. c. przez niedopuszczenie zgłoszonego prawidłowo dowodu z przesłuchania stron i uznanie że umowa pożyczki została skutecznie wypowiedziana przez powoda, podczas gdy dochodzone przez powoda roszczenie jest niewymagalne, a powództwo skierowane przeciwko niemu jest przedwczesne.
4. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 720 § 1 k. c. przez jego niezastosowanie i uznanie, że umowa pożyczki została skutecznie wypowiedziana.
Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od Powoda na rzecz Pozwanych kosztów postępowania za obie instancje, według norm przepisanych.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja pozwanych nie była zasadna, albowiem podniesione w niej zarzuty nie były trafne.
Dokonując oceny podniesionych w apelacji zarzutów, zwrócić należy uwagę, iż powodowie w istocie kwestionowali dwie okoliczności – brak przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron (podnosząc w tym zakresie zarzuty naruszenia prawa procesowego) oraz brak wypowiedzenia umowy pożyczki (podnosząc w tym zakresie zarówno zarzuty naruszenia prawa procesowego, jak i materialnego). Dokonując oceny pierwszej grupy zarzutów zwrócić należało uwagę, iż zarzut naruszenia prawa procesowego, aby mógł być uznany za jakkolwiek zasadny powinien jednocześnie wskazywać, jaki był wpływ tak wskazywanego uchybienia na treść rozstrzygnięcia. W przypadku zarzutów dowodowych (art. 233 k. p. c.) uzasadnienie zarzutu powinno wskazywać, jakiego rodzaju ustaleń faktycznych Sąd I instancji nie dokonał, a których dokonałby, gdyby wskazany dowód przeprowadzono lub jakich ustaleń faktycznych w takiej sytuacji nie dokonano by. Nawet jeżeli Sąd I instancji nieprawidłowo oddaliłby zaoferowany przez stronę dowód (np. w związku z błędnym przyjęciem, iż jest on złożony wyłącznie dla przedłużenia postępowania), uwzględnienie zarzutu dotyczącego tej nierprawidłowości możliwe będzie jedynie z jednoczesnym wykazaniem, iż uchybienie to miało wpływ na treść rozstrzygnięcia. W realiach sprawy niniejszej pozwani zdają się kwestię tę interpretować całkowicie formalnie – wywodzą zasadność swoich zarzutów jedynie z tego, iż Sąd I instancji pominął zaoferowany dowód z ich zeznań. Skarżący nie wskazują, ani tego jakie okoliczności faktyczne nie zostały w wyniku pominięcia tego dowodu nieustalonymi przez Sąd Okręgowy, jak również nie wskazują innych okoliczności, które wskazywałyby, iż pominięcie tego dowodu miało jakikolwiek wpływ na treść wyroku. Argumentacja przytoczona w tym zakresie we wniesionym środku zaskarżenia, nie wychodzi poza ogólniki – skarżący jedynie bardzo ogólnie wskazują, iż takie przesłuchanie byłoby celowe, czy też o braku wyjaśnienia bliżej niesprecyzowanych okoliczności sprawy. Tego rodzaju argumenty nie mogły być uznane za wystarczające. Już zatem tylko z tej przyczyny zarzut ten nie mógł być uznany za trafny. Dodatkowo zwrócić należy uwagę, iż w sprawach takich jak niniejsza – w których przedsiębiorstwo bankowe (kasa oszczędnościowa) udziela pożyczki osobom fizycznym, podstawowe okoliczności faktyczne sprawy – takie jak zawarcie umowy pożyczki, wypłata środków, ich zwrot przez pożyczkobiorcę, ewentualne aneksy, wypowiedzenie umowy itd. obrazowane są stosowną dokumentacją. Istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności faktyczne sprawy, zostały zatem wykazane poprzez niekwestionowane kopie stosownych dokumentów. Przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron byłoby zatem zasadne jedynie wówczas, gdyby w sprawie zachodziły jakieś szczególne okoliczności. Na takie okoliczności pozwani jednak w ogóle się nie powołują.
Druga grupa zarzutów wskazuje na brak doręczenia pozwanym wypowiedzenia umowy. Podobnie, jak w przypadku zarzutów dowodowych, zarzuty te sformułowane są na dużym poziomie ogólności i nie sposób precyzyjnie zorientować się, co dokładnie skarżący mają na myśli. Ogólnie zatem wskazać należy, iż jak wynika z przedstawionych przez powoda kopii dokumentów, powód pismami z dnia 28 czerwca 2016 r. (w stosunku do pozwanego) oraz z dnia 23 stycznia 2017 r. (w stosunku do pozwanej), które pozwanym były awizowane odpowiednio w dniach 12 i 20 lipca 2016 r. oraz 27 stycznia i 6 lutego 2017 r. składał oświadczenia o wypowiedzeniu umowy. W tym zakresie należało uznać, iż zastosowanie znajduje art. 61 § 1 zd. 1 k. c., zgodnie z którym oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła się zapoznać z jego treścią. W świetle powyższego uregulowania, działania podejmowane przez adresata – takie np. jak uchylanie się od podjęcia pisma od operatora pocztowego, pozostają bez wpływu na skuteczność takiego oświadczenia. Minimalnym standardem, jaki w tym zakresie przewidział prawodawca jest umożliwienie adresatowi zapoznanie się z tym pismem. W ocenie Sądu Apelacyjnego przedstawione przez powoda dokumenty, z których wynika, iż przesyłki nadane przez powoda były awizowane przez operatora niepublicznego, stwarzają silne domniemanie faktyczne, iż pozwani mieli realną możliwość zapoznania się z ich treścią – zwłaszcza, że w tym zakresie pozwani nie podnosili żadnych twierdzeń, a tym bardziej zarzutów.
Zwrócić również należy uwagę, iż – jakkolwiek skarżący nie sformułowali w tym zakresie stosownego zarzutu – to z uzasadnienia apelacji wynika, iż kwestionowali oni również wysokość zadłużenia. Zarzuty tego rodzaju muszą ulegać rozproszeniu wobec przeprowadzonego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym dowodu z opinii biegłego, na podstawie którego należało ustalić, iż zadłużenie pozwanych było większe, aniżeli to, które dochodzone ostatecznie było w niniejszym postępowaniu – wynosiło bowiem 1 348 254,35 zł. Opinia biegłego została doręczona pełnomocnikowi pozwanych wraz ze zobowiązaniem do zajęcia stanowiska w terminie 30 dni co do jej treści. Pełnomocnik pozwanych takiego stanowiska nie zajął, wnioskować zatem należało, iż wywodów opinii biegłego pozwani nie kwestionowali.
Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanych jako bezzasadną – stosownie do art. 385 Kodeksu postępowania cywilnego.
O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 k. p. c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 ze zm.) – 4 050 zł. W ocenie Sądu Apelacyjnego koszty zastępstwa procesowego winny być przyznane jak dla strony reprezentowanej w obu instancjach przez tego samego pełnomocnika, a to z tej przyczyny, iż pomimo ustanowienia nowego pełnomocnika, pełnomocnictwo dotychczasowym pełnomocnikom nie zostało wypowiedziane, a w takiej sytuacji brak było przeszkód, aby powoda w postępowaniu drugoinstnacyjnym reprezentował ten sam pełnomocnik.
Z tych przyczyn orzeczono jak w sentencji.