Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 stycznia 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan - Karasińska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 stycznia 2021 r. w Warszawie

sprawy N. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania N. B. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 18 listopada 2019 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 4/20

UZASADNIENIE

N. B. (2) w dniu 9 grudnia 2019 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 18 listopada 2019 r., znak: (...)dotyczącej ustalenia wysokości emerytury z urzędu i okresowej emerytury kapitałowej. Odwołująca stwierdziła, że organ rentowy przyjął nieprawidłowe kwoty do obliczenia wysokości jej emerytury. Ubezpieczona wskazała na odmienne kwoty składek zewidencjonowanych na jej koncie z uwzględnieniem waloryzacji i wyliczonego kapitału początkowego. W jej ocenie kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego jest inna, aniżeli na koncie i subkoncie wynikająca z informacji otrzymanej od organu rentowego na dzień 21 grudnia 2018 r. ( odwołanie z dnia 9 grudnia 2019 r., k. 3 a. s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Organ rentowy wskazał, że zaskarżoną decyzją przyznał odwołującej emeryturę z urzędu od daty osiągnięcia przez nią powszechnego wieku emerytalnego 18 listopada 2019 r. Powołując się na treść art. 25 i 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ZUS poniósł, że wysokość emerytury ubezpieczonej została obliczona z uwzględnieniem kwot składek zewidencjonowanych na jej koncie w wysokości 59.939,95 złotych i waloryzowanego kapitału początkowego w kwocie 268.242,55złotych. ZUS uznał natomiast, że wartość zwaloryzowanych składek na subkoncie na dzień 31 października 2019 r. wyniosła 28.766,84 złotych. W jego ocenie wysokość emerytury odwołującej została ustalona w prawidłowej kwocie ( odpowiedź na odwołanie z dnia 31 grudnia 2019 r., k. 4 a. s.).

Ubezpieczona na rozprawie w dniu 7 września 2020 r. zmodyfikowała swoje roszczenie zawarte w odwołaniu. Odwołująca wniosła o przeliczenie emerytury przy uwzględnieniu okresu zatrudnienia jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą działalność gospodarczą w okresie od 1 sierpnia 1996 r. do 31 grudnia 1998 r., zaliczenie okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy od 1 listopada 2010 r. do dnia 18 listopada 2019 r., w którym nastąpiło ustalenie prawa do emerytury oraz skorygowanie średniego przeciętnego trwania życia na 209 miesięcy. W oparciu o powyższe ubezpieczona wniosła o wyrównanie wysokości świadczenia od 18 listopada 2019 r. oraz o ustalenie odpowiedzialności organu rentowego ( protokół rozprawy z dnia 7 września 2020 r., k. 31 a. s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

N. B. (2), urodzona w dniu (...), była objęta ubezpieczeniem społecznym z tytułu współpracy z W. B. prowadzącym działalność gospodarczą w okresie od 1 sierpnia 1996 r. do 31 grudnia 1998 r. Odwołująca była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z kwotą podstawy wymiaru składek w wysokości 2.567,69 złotych za 1996 r., 6.472,45 złotych za 1997 r. i 8.540,62 złotych za 1998 r. ( pismo z dnia 1 września 2020 r., k. 30 a. s. i potwierdzenie ubezpieczenia osób opłacających składki na własne ubezpieczenia oraz osób z nimi współpracujących, akta ZUS).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W., w odpowiedzi na wniosek odwołującej, wydał decyzję z dnia 18 września 2009 r., znak: (...)-2004, zgodnie z którą ustalił wysokość kapitału początkowego na dzień 1 września 1999 r. na kwotę 54.743,37 złotych. Organ rentowy uwzględnił ubezpieczonej m.in. okres zatrudnienia od 1 sierpnia 1996 r. do 31 grudnia 1998 r. ( wniosek i decyzja organu rentowego z dnia 18 września 2009 r., tom I akt ZUS).

N. B. (2) w dniu 4 listopada 2010 r. złożyła również wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Organ rentowy wydając kolejne decyzje przyznawał ubezpieczonej prawo do wnioskowanego świadczenia łącznie na okres od 1 listopada 2010 r. do 18 listopada 2019 r. ( wniosek z dnia 4 listopada 2010 r. oraz decyzje z dnia 13 stycznia 2011 r., 28 grudnia 2011 r., 12 grudnia 2012 r., 9 listopada 2015 r. i 15 listopada 2018 r., k. 1, 49, 66, 76, 87 i nienumerowana tom II akt ZUS).

Ze względu na wniosek ubezpieczonej o przyznanie prawa do emerytury, organ rentowy wydał decyzję z dnia 12 listopada 2019 r., znak: (...)-2004 ponownie ustalającą kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. w kwocie 61.076,07 złotych. ZUS do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjął m.in. średnie dalsze trwanie życia dla odwołującej na 209 miesięcy ( decyzja z dnia 12 listopada 2019 r., tom I akt ZUS).

Następnie ZUS wydał zaskarżoną decyzję z dnia 18 listopada 2019 r., znak: (...)zgodnie z którą przyznał odwołującej emeryturę z urzędu od dnia 18 listopada 2019 r., w którym osiągnęła wiek emerytalnym. Jednocześnie z tym dniem ustało ubezpieczonej prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Do obliczenia wysokości emerytury przyjęto m.in. średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 260,70 miesięcy. Organ rentowy ustalił wysokość świadczenia na kwotę 1.258,85 złotych na podstawie art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uwzględniając dodatkowo okresową emeryturę kapitałową w kwocie 110,34 złotych.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego w aktach sprawy, w tym w aktach organu rentowego. Treść wynikająca z dokumentów nie była kwestionowana przez strony postępowania, zatem w pełni zasługiwała na objęcie jej walorem wiarygodności.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie N. B. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 18 listopada 2019 r., znak: (...) jako niezasadne, nie zasługiwało na uwzględnienie.

Odwołująca zaskarżając decyzję przyznającą jej emeryturę, wskazywała na błędne obliczenia wynikające z decyzji ustalającej kapitał początkowy. Pełnomocnik odwołującej rozwijając żądania zawarte w odwołaniu w tej kwestii wniósł m.in. o przeliczenie emerytury przy uwzględnieniu okresu zatrudnienia jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą działalność gospodarczą w okresie od 1 sierpnia 1996 r. do 31 grudnia 1998 r.

Kapitał początkowy, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2020 r., poz. 53 z późn. zm.) zwanej dalej ,,ustawą" , ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). W myśl art. 174 ust. 1 ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

1)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. (art. 174 ust. 3). Jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu (art. 174 ust. 3b).

W rozpatrywanej sprawie organ rentowy wydając decyzję już z dnia 18 września 2009 r., znak: (...)-2004 uwzględnił okres zatrudnienia odwołującej jako osoby współpracującej z osobą prowadzącą działalność gospodarczą od 1 sierpnia 1996 r. do 31 grudnia 1998 r. W oparciu o powyższe, zaliczenie wyżej wymienionego okresu miało bezpośredni wpływ na wysokość ustalonego kapitału początkowego, a co za tym idzie również emerytury, która została przyznana odwołującej w zaskarżonej decyzji. W związku z tym zarzut ubezpieczonej w tym zakresie nie zasługiwał na uwzględnienie.

Ubezpieczona zażądała również zaliczenia okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy od 1 listopada 2010 r. do dnia 18 listopada 2019 r., do wysokości ustalonej emerytury. Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego w art. 173-175. Emerytury obliczone według zasad określonych w art. 26 powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury, o której mowa w art. 24 i 24a, i zwaloryzowanych zgodnie z art. 25 przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury, z uwzględnieniem ust. 4 i 5.

Prawo do świadczenia organ rentowy ustalił w oparciu o okresy zatrudnienia odwołującej, których nie kwestionowała w toku postępowania. W świetle art. 10a ust. 1 ustawy, przy ustalaniu prawa do emerytury na podstawie art. 26b, 27 i 28 osoby, która utraciła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej z Funduszu z powodu odzyskania zdolności do pracy, uwzględnia się również okresy pobierania tej renty, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 i 10, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury,w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Przepis ten jasno stanowi, że okresy pobierania renty mogą być uwzględnione tylko do prawa, a nie do wysokości świadczenia. W niniejszej zaś sprawie odwołująca posiada prawo do emerytury. Sąd podzielił bowiem pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 8 lutego 2007 r. ( III AUa 829/06), że ratio legis omawianego przepisu jest umożliwienie spełnienia przesłanki stażowej osobie, w przypadku przebywania przez dłuższy czas renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i jednoczesnego niespełnienia warunku posiadania wymaganej liczby okresów składkowych i nieskładkowych powodujących odmowę przyznania emerytury. Taki pogląd znajduje potwierdzenie w interpretacji tego przepisu dokonanej przez Sąd Najwyższy z dnia 25 lutego 2008 r. ( I UK 232/07), który stwierdził, że przy ustalaniu prawa do emerytury na podstawie art. 10a ust. 1 w/w ustawy uwzględnia się okresy pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli odzyskanie zdolności do pracy nastąpiło po osiągnięciu wieku emerytalnego. Natomiast ubezpieczona nie odzyskała zdolności, ponieważ prawo do renty przekształciło się w prawo do emerytury powszechnej ze względu na spełnienie wszystkich ustawowych przesłanek do jej otrzymania. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tego wyroku wskazał, że wykładnia językowa art. 10a w/w ustawy prowadzi do wniosku, iż przewidziana w nim możliwość uwzględniania w uprawniającym do emerytury stażu ubezpieczeniowym okresów pobierania renty odnosi się do sytuacji, gdy zainteresowana osoba, pomimo legitymowania się powszechnym wiekiem emerytalnym, traci prawo do dalszego pobierania świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Gdyby chodziło o uwzględnianie przy ustalaniu prawa do emerytury okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, do której prawo zostało utracone w poprzedzającym datę złożenia wniosku o emeryturę „bliżej nieokreślonym czasie przeszłym”, nie byłoby racjonalnego uzasadnienia dla odmowy uwzględniania w uprawniającym do emerytury stażu ubezpieczeniowym okresu pobierania świadczenia rentowego tym osobom, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny i nadal zachowują prawo do świadczenia rentowego z uwagi na nieodzyskanie zdolności do pracy. W takiej sytuacji okres pobierania renty byłby w istocie okresem uwzględnianym przy ustalaniu prawa do świadczenia emerytalnego w każdym przypadku osiągnięcia przez zainteresowaną osobę powszechnego wieku emerytalnego i złożenia wniosku o emeryturę. Sąd Najwyższy skonkludował wobec powyższego, że art. 10a ustawy odnosi się do tej grupy osób, które pomimo osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego nie mogą nadal pobierać świadczenia z ubezpieczenia społecznego, gdyż wskutek odzyskania zdolności do pracy utraciły prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Dlatego okresy pobierania tej renty podlegają w przypadku tych osób uwzględnieniu przy ustalaniu okresów, od których zależy nabycie uprawnień emerytalnych.

Sąd doszedł do przekonania, że prawo do emerytury odwołującej nie było uzależnione od okresów, w którym pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy. Zatem w tym zakresie jej odwołanie również podlegało oddaleniu. Ubezpieczona wniosła też o skorygowanie w zaskarżonej decyzji i wyliczenie wysokości emerytury w oparciu o średnie przeciętne trwanie życia w wymiarze 209 miesięcy tak, jak w przypadku ustalenia wysokości kapitału początkowego.

Średnie dalsze trwanie życia jest wielkością statystyczną, która określa przeciętny okres jaki zazwyczaj statystycznie upływa od ustalenia prawa do emerytury do dnia śmierci ubezpieczonego. W gruncie rzeczy chodzi o ustalenie przewidywanego okresu pobierania przez daną osobę emerytury i – tym samym – równomiernego rozłożenia zgromadzonych składek i ewentualnie kapitału początkowego w ramach tego okresu. Średnie dalsze trwanie życia wyrażane jest w miesiącach i ustalane wspólnie dla kobiet i mężczyzn. Okres ten wynika z komunikatu prezesa GUS w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn, ogłaszanego corocznie w terminie do 31 marca. Ogłoszone w ten sposób tablice średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn mają zastosowanie do emerytur na przyszłość (przyznawanych od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku). Im wskazany tam okres średniego dalszego trwania życia dla osoby w wieku ubezpieczonego przechodzącego na emeryturę jest dłuższy, tym emerytura jest niższa. Oznacza to, że im później nastąpi przejście na emeryturę, tym większa będzie jej wysokość. Przytoczony art. 173 ust. 2 ustawy wskazuje, że kapitał początkowy ustalany jest zawsze na dzień 1 stycznia 1999 r., dlatego do jego obliczenia przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia 62-letniej osoby ustalone na dzień 1 stycznia 1999 r., czyli 209 miesięcy.

W niniejszej sprawie należy zaakcentować, że wymaga rozróżnienia średnie dalsze trwanie życia, które przyjmowane jest w decyzji ustalającej wysokość kapitału początkowego od emerytury. W przypadku pierwszego z nich średnie trwanie życia wynosi za każdym razem 209 miesięcy. W przypadku emerytury wymiar ich uzależniony jest od wieku, w którym wnioskujący otrzymuje prawo do tego świadczenia. W okresie, w którym ubezpieczona otrzymała prawo do emerytury, obowiązywał Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 25 marca 2019 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn ( M. P. z 2019 r., poz. 279). Na podstawie art. 26 ust. 4 ustawy ogłoszono tablicę średniego dalszego trwania życia dla kobiet i mężczyzn, stanowiącą załącznik do komunikatu. Zgodnie z nim dla osób, które w momencie przejścia na emeryturę ukończyły 60 lat, średnie dalsze trwanie życia wynosi 260,7 miesięcy. Zatem organ rentowy i w tej kwestii prawidłowo zastosował obowiązujące przepisy prawa, wyliczając wysokość emerytury w oparciu o odpowiedni wymiar średniego dalszego trwania życia ubezpieczonej.

Mając na uwadze powyższe należy podkreślić, że organ rentowy właściwie wyliczył wszystkie wartości zarówno do ustalenia wysokości kapitału początkowego, jak i wysokości emerytury odwołującej. W związku z tym Sąd orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., jak w sentencji wyroku.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć (...) odwołującej.

MK