Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lutego 2021 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Sidyk

Protokolant: Anna Wywiał

po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2021 roku w Częstochowie

na rozprawie

sprawy z powództwa K. W. (W.)

przeciwko A. K. i M. K. (1)

o zapłatę

powództwo oddala.

Sygn. akt IC 530/19

UZASADNIENIE

Powódka K. W. w pozwie z dnia 22 sierpnia 2019 roku wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanych A. K. i M. K. (1) solidarnie kwoty 100 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że zawarła z pozwanymi w dniu 27 kwietnia 2016 roku ramową umowę finansowania, na podstawie której udzieliła pozwanym pożyczki w kwocie 100 000 zł. Pozwani zobowiązali się do ustanowienia zabezpieczeń w postaci weksli własnych in blanco wraz z deklaracją wekslową oraz do poręczenia wekslowego A. K. i M. K. (1). Powódka przeniosła na rzecz pozwanych kwotę 100 000 zł zgodnie z zawartą umową pożyczki, co potwierdza wyciąg z rachunku bankowego. Pozwani nie dokonali takich zabezpieczeń, w związku z czym powódka wypowiedziała pozwanym ramową umowę finansowania na podstawie § 3 punkt 2b w/w umowy. Pozwani, pomimo upływu terminu zakreślonego w wezwaniu do zapłaty, nie dokonali zwrotu kwoty pożyczki na rzecz powódki.

Pozwani A. K. i M. K. (1) w sprzeciwie od nakazu zapłaty wnieśli o oddalenie powództwa w całości.

W odpowiedzi na pozew przyznali, że zawarli z powódką w dniu 27 kwietnia 2016 roku ramową umowę finansowania, na podstawie której otrzymali od powódki pożyczkę w kwocie 100 000 zł. Pozwani podnieśli natomiast, że wraz z podpisaniem umowy ustanowili zabezpieczenie w postaci weksla in blanco wraz z deklaracją wekslową oraz poręczeniem wekslowym małżonka. Dokumenty zostały sporządzone, podpisane i przekazane powódce w dniu 27 kwietnia 2016 roku w obecności jej pracowników. Pozwani zarzucili, że rażąca, wręcz symptomatyczna, jest okoliczność opieszałości powódki w kwestii wypowiedzenia łączącej strony umowy, która zdecydowała się wypowiedzieć ramową umowę finansowania z dnia 27 kwietnia 2016 roku dopiero po trzech latach od daty jej podpisania, tj. w dniu 26 kwietnia 2019 roku. Pozwani wskazali, że dziwne jest to tym bardziej, że w przypadku braku ustanowienia zabezpieczeń powódce przysługiwało prawo natychmiastowego rozwiązania umowy już w ciągu 30 dni od daty zawarcia umowy, niemniej jednak powódka z niewiadomych przyczyn nie zdecydowała się na ten krok, a nadto w dniu 14 lipca 2017 roku udzieliła pozwanym kolejnej pożyczki na kwotę 60 000 zł. W ocenie pozwanych, nie jest wiarygodne, ani zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, aby osoba racjonalnie postępująca i dbająca chociaż w minimalny sposób o swoje interesy, pożyczyła bez żadnego zabezpieczenia kwotę 100 000 zł, a tym bardziej nielogiczne jest pożyczenie kolejnej kwoty 60 000 zł bez wymaganego zabezpieczenia pierwszej pożyczki lub jej całkowitej spłaty. Wszystkie te okoliczności, zdaniem pozwanych prowadzą do wniosku, że podstawa faktyczna powództwa nie jest prawdziwa i nie zasługuje na uwzględnienie. Z tego względu, pozwani wnieśli o uznanie wypowiedzenia umowy za bezskuteczne i oddalenie powództwa w całości (k. 51-52, k. 58-59).

Sąd ustalił, co następuje :

W dniu 27 kwietnia 2016 roku powódka K. W. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą PHU (...) w Z. oraz pozwani A. K. i M. K. (1) zawarli umowę o nazwie ramowa umowa finansowania numer (...). Na podstawie powyższej umowy powódka udzieliła pozwanym pożyczki w kwocie 100 000 zł. Strony uzgodniły, że umowa zostaje zawarta na czas określony od dnia 27 kwietnia 2016 roku do dnia 3 maja 2026 roku, suma pożyczki miała być zwrócona jednorazowo na koniec trwania umowy.

Strony w §3 ust. 2 umowy postanowiły, że finansujący (pożyczkodawca), tj. powódka, może wypowiedzieć niniejszą umowę w trybie natychmiastowym w następujących przypadkach:

a)  przekroczenia terminu zapłaty którejkolwiek należności powstałej w związku z zawartymi umowami produktowymi;

b)  nieustanowienia zabezpieczeń, o których mowa w niniejszej umowie, do 30 dni od jej zawarcia;

c)  uchybienia zobowiązaniom klienta (pożyczkobiorcy) opisanym w §2 niniejszej umowy;

d)  złożenia przez klienta oświadczenia o wszczęciu postępowania naprawczego;

e)  ogłoszenia upadłości klienta.

Zgodnie z umową, z dniem doręczenia klientowi oświadczenia o wypowiedzeniu niniejszej umowy w trybie natychmiastowym, wszystkie wierzytelności powstałe w związku z wypowiedzianymi umowami produktowymi stawały się natychmiast wymagalne.

W §4 ust. 1 umowy strony postanowiły, że tytułem zabezpieczenia należności finansującego (pożyczkodawcy) klient (pożyczkobiorca) ustanawia następujące zabezpieczenia:

a)  weksel własny in blanco klienta wraz z deklaracją wekslową;

b)  poręczenie wekslowe A. K. i M. K. (1).

W §4 ust. 3 umowy, finansowanie z tytułu przedmiotowej umowy miało nastąpić dopiero po ustanowieniu zabezpieczeń opisanych w ustępie 1 niniejszego paragrafu.

W dniu 27 kwietnia 2016 roku powódka dokonała przelewu na rzecz pozwanych kwoty 100 000 zł.

/okoliczności bezsporne, ponadto dowód: odpis zaświadczenia z CEiIDG (k. 6), odpis ramowej umowy finansowania nr (...) z dnia 27 kwietnia 2016 roku (k. 20-21), wyciąg z rachunku bankowego (k. 9-13)/

Pismem z dnia 24 kwietnia 2019 roku powódka oświadczyła o wypowiedzeniu pozwanym ramowej umowy finansowania nr (...), na podstawie §3 pkt 2b umowy, w trybie natychmiastowym w zakresie wszystkich umów produktywnych, z uwagi na nieustanowienie zabezpieczeń, tj. weksla własnego in blanco klienta wraz z deklaracją wekslową oraz poręczenia wekslowego przez A. K. oraz M. K. (1).

Wypowiedzenie zostało doręczone pozwanym w dniu 26 kwietnia 2019 roku.

/okoliczności bezsporne, ponadto dowód : odpis wypowiedzenia umowy finansowej z dnia 24 kwietnia 2019 roku wraz z wyciągiem z książki nadań i informacją o doręczeniu w dokumencie śledzenie przesyłek (k. 26, k. 27-28, k. 29-31)/

W dniu 14 lipca 2017 roku doszło również do zawarcia ramowej umowy finansowania nr (...) pomiędzy (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w Z., reprezentowaną przez prezesa zarządu powódkę K. W., a pozwanymi A. K. i M. K. (1), na podstawie której spółka (...) udzieliła pozwanym pożyczki w kwocie 60 000 zł. Umowa została zawarta na czas określony od dnia 14 lipca 2017 roku do dnia 14 lipca 2026 roku. Pozostałe postanowienia umowy były analogiczne jak w umowie z dnia 27 kwietnia 2016 roku. Kwota pożyczki w wysokości 60 000 zł została przelana na rachunek pozwanego w dniu 17 lipca 2017 roku.

/ dowód: odpis ramowej umowy finansowania nr (...) z dnia 14 lipca 2017 roku (k. 53), wydruk dokumentu dotyczącego operacji przelewu na rachunek (k. 54)/

Sąd zważył, co następuje :

Stosownie do art. 720 § 1 k.c. (w brzmieniu obowiązującym w badanym okresie, tj. w kwietniu 2016 roku) przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Zgodnie zaś z art. 720 § 2 k.c. umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem.

Na marginesie należy tylko dodać, że obecnie od 8 września 2016 roku - w myśl art. 720 § 2 k.c. - umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.

W niniejszej sprawie ciężar dowodu zawarcia pomiędzy stronami umowy pożyczki spoczywał na stronie powodowej. Powódka K. W. w toku procesu wykazała, że udzieliła pozwanym A. K. i M. K. (1) pożyczki w kwocie 100 000 zł na podstawie ramowej umowy finansowania z dnia 27 kwietnia 2016 roku, jak również, że wypłaciła pozwanym sumę pożyczki w dniu 27 kwietnia 2016 roku oraz złożyła pozwanym oświadczenie o wypowiedzeniu na podstawie § 3 ust. 2 pkt b) umowy pismem z dnia 24 kwietnia 2019 roku. Powyższe okoliczności faktyczne były bezsporne pomiędzy stronami.

Dla ścisłości należy zauważyć, że pomimo nazwania przedmiotowej umowy ramową umową finansowania, stron tej umowy „finansującym” i „klientem”, wprowadzenia w umowie pojęcia „umów produktowych”, treść tej umowy, sposób jej wykonania, realizacji przez strony, świadczy jednoznacznie, że była to po prostu umowa pożyczki. Także ta okoliczność była bezsporna pomiędzy stronami.

Sporną była natomiast kwestia, czy zaistniały faktycznie przesłanki do wypowiedzenia tej umowy w trybie natychmiastowym na wskazanej podstawie, tj. z powodu nieustanowienia przez pozwanych zabezpieczeń przewidzianych w umowie. W związku z tym sporną była kwestia skuteczności powyższego wypowiedzenia umowy.

Z zeznań powódki K. W. i świadka R. W. wynika, że pozwani podpisali jedynie umowę z dnia 27 kwietnia 2016 roku, natomiast nie podpisywali żadnego weksla i deklaracji wekslowej (ani jako wystawcy, ani jako poręczyciele). Świadek M. K. (2) nie była także obecna przy podpisywaniu weksla. Natomiast pozwani A. K. i M. K. (1) stanowczo twierdzili, że podpisali zarówno umowę jak również weksel i deklarację wekslową jako wystawcy, które to dokumenty pozostały w biurze firmy powódki, gdzie były podpisywane.

W świetle okoliczności sprawy, za wiarygodnością zeznań pozwanych przemawia m.in. fakt, że doszło do wypłaty tytułem pożyczki przez powódkę kwoty 100 000 zł na rzecz pozwanych w dniu 27 kwietnia 2016 roku. Zgodnie natomiast z treścią §4 ust. 3 umowy, finansowanie z tytułu przedmiotowej umowy miało nastąpić dopiero po ustanowieniu zabezpieczeń w postaci weksla in blanco podpisanego przez pozwanych (jako wystawcy lub poręczyciele, gdyż te dwie formy zabezpieczeń wzajemnie się wykluczały).

Ponadto, powódka działając w imieniu (...) Spółki z o. o. w Z. podpisała kolejną umowę pożyczki na rzecz pozwanych na kwotę 60 000 zł w dniu 14 lipca 2017 roku, a kwota 60 000 zł została również pozwanym wypłacona. Okoliczność, że pożyczkodawcą był formalnie inny podmiot nie zmienia powyższej oceny, skoro powódka była prezesem wskazanej Spółki. Faktem jest też, że powódka do daty wypowiedzenia umowy z dnia 27 kwietnia 2016 roku w kwietniu 2019 roku nie wzywała pozwanych do uzupełnienia ewentualnego braku zabezpieczenia umowy w postaci dostarczenia podpisanego przez pozwanych weksla i deklaracji wekslowej. Na marginesie należy również wskazać, że z reguły weksle gwarancyjne są składane w oryginale, w jednym egzemplarzu, a strony umów zazwyczaj nie sporządzają kserokopii weksli.

Niezależnie jednak od powyższego, nawet przy przyjęciu, że doszło do wykonania umowy pożyczki z dnia 27 kwietnia 2016 roku przez powódkę, tj. przelania na rzecz pozwanych kwoty 100 000 zł, pomimo braku zabezpieczenia, powództwo również nie zasługiwało na uwzględnienie.

Należy wskazać, że stosownie do art. 354 § 1 k.c. dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno – gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Natomiast w myśl art. 354§2 k.c. w taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel.

Powódka K. W. twierdziła, że pozwani A. K. i M. K. (1) nie przedstawili weksla in blanco na zabezpieczenie roszczeń wynikających z umowy, co - jeżeli faktycznie miało miejsce - to oznacza, że powódka zdecydowała się na wykonanie umowy pożyczki z dnia 27 kwietnia 2016 roku pomimo wiedzy, że pozwani nie złożyli weksla in blanco na zabezpieczenie roszczeń wynikających z umowy. Zgodnie z umową finansowanie z tytułu przedmiotowej umowy miało nastąpić dopiero po ustanowieniu zabezpieczeń opisanych w umowie. Powódka nie skorzystała również z prawa wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym po bezskutecznym upływie 30 dni od daty zawarcia umowy do udzielenia przez pozwanych zabezpieczenia. Nie skorzystała z tego prawa również w ciągu trzech lat od daty zawarcia umowy. Ponadto nie wzywała nigdy pozwanych do złożenia weksla, czyli uzupełnienia braku zabezpieczenia przed ewentualnym wypowiedzeniem z tej przyczyny umowy.

Podchodząc do treści umowy w sposób formalistyczny, można byłoby stwierdzić dopuszczalność takiego zachowania powódki polegającego na wypowiedzeniu umowy po trzech latach jej obowiązywania z powodu niespełnienia przez pozwanych warunku, od którego uzależnione było dokonanie wypłaty pożyczki. Jednakże - w ocenie Sądu - takie wypowiedzenie umowy w opisanej sytuacji, jest sprzeczne z art. 354§2 k.c., stanowi bowiem naruszenie obowiązku współdziałania przez wierzyciela przy wykonaniu umowy zgodnie z zasadami współżycia społecznego. Powódka bowiem wykorzystała jako pretekst do wypowiedzenia umowy okoliczność, która - pomimo stanowczej treści umowy, że finansowanie nastąpi po dokonaniu przez pożyczkobiorcę zabezpieczenia - nie stanowiła dla powódki przeszkody w zrealizowaniu umowy, tj. wypłacie sumy pożyczki na rzecz pozwanych.

W toku procesu powódka, ani nie powoływała się, ani nie udowodniła w żaden sposób, aby wypowiedzenie umowy poprzedziło zaistnienie takich okoliczności, które spowodowały że kwestia zabezpieczenia stała się dla niej istotna, jak np. pogorszenie się sytuacji materialnej pozwanych.

Zeznania samej powódki prowadzą do wniosku, że brak zabezpieczenia nie stanowił rzeczywistego powodu wypowiedzenia przez nią ramowej umowy finansowania, a jedynie pretekst do wypowiedzenia tej umowy. Powódka stwierdziła bowiem, że nie wypowiedziała wcześniej umowy z powodu braku zabezpieczenia, gdyż strony żyły w przyjacielskich stosunkach; domaga się teraz zwrotu tych pieniędzy, bo pan K. znalazł sobie innego wspólnika (…) (k. 87, 88).

Należy jednak zauważyć, że ewentualne plany stron na jakąś wspólną inwestycję po dokonaniu przez pozwanych zakupu nieruchomości od Agencji Nieruchomości Rolnych także za pieniądze pożyczone od powódki, nie znalazły żadnego wiążącego wyrazu, ani w treści przedmiotowej umowy pożyczki, ani też w jakiejś innej umowie. Z zeznań powódki i świadka R. W. wynika jedynie, że były to tylko bliżej nieskonkretyzowane, mgliste plany. Według powódki strony miały robić wspólnie jakieś interesy na nieruchomości, świadek R. W. twierdził natomiast, że generalnie chodziło o to, że po zakupie nieruchomości pozwani następnie dokonają jej zbycia i rozliczą się z powódką i jej mężem.

Mając zatem na uwadze, że z przyczyn opisanych wyżej, wypowiedzenie umowy z dnia 24 kwietnia 2019 roku należy uznać za nieskuteczne z powodu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, o których mowa w art. 354§2 k.c., Sąd oddalił powództwo. Umowa pożyczki została bowiem zawarta na okres do dnia 3 maja 2026 roku, a zatem żądanie zwrotu sumy udzielonej pozwanym pożyczki w kwocie 100 000 zł było przedwczesne.

Pozwani nie ponieśli kosztów procesu.