Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 września 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 września 2021 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa W. D.

przeciwko Skarbowi Państwa-Wojewodzie (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 27 lutego 2020 r. sygn. akt I C 2483/18

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie III w ten sposób, że kwotę 6.642 zł zastępuje kwotą 8.856 zł (osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć złotych);

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  odstępuje od obciążania powódki kosztami postępowania apelacyjnego;

4.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach na rzecz adwokata R. K. wynagrodzenie za pomoc prawną udzieloną powódce z urzędu w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) brutto.

Sygn. akt I ACa 764/20

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 14 września 2021 r.

Wyrokiem z 27 lutego 2020 r. Sąd Okręgowy w Kielcach oddalił wniesione
1 października 2018 r. powództwo W. D. (1) przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie (...) o zapłatę kwot:150.000 zł zadośćuczynienia za doznane krzywdy, w związku z pogorszeniem się stanu zdrowia powódki po wyroku Sądu Okręgowego w K. z 10 lipca 2009 r., po 1000 zł tytułem renty miesięcznej z tytułu zwiększonych potrzeb, po 3216,12 zł tytułem comiesięcznej renty wyrównawczej z tytułu zmniejszenia widoków na przyszłość, a także odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu i przyznał adw. R. K. kwotę 6642 zł, w tym podatek VAT, tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

Sąd pierwszej instancji poczynił ustalenia faktyczne szczegółowo zaprezentowane
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (k. 192-193), które to ustalenia Sąd Apelacyjny przyjął za własne.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym, po dokonaniu analizy zebranego
w sprawie materiału dowodowego, Sąd Okręgowy uznał powództwo za bezzasadne, przyjmując, że:

- od 2009 r. stan zdrowia powódki uległ znacznemu pogorszeniu,
a w 2018 r. w doszło u powódki do dekompensacji funkcji wątroby z wodobrzuszem i żylakami przełyku I stopnia; dodatkowo ujawnione zostały u niej inne schorzenia, jak nawracające zapalenia zatok obocznych nosa, schorzenia ginekologiczne, problemy kardiologicznie, endokrynologiczne;

- rozpoznana u powódki rozpoznać zdekompensowana marskość wątroby jest następstwem autoimmunologicznego zapalenia wątroby typu II oraz dodatkowo zakażenia HCV, ale także zaniechania leczenia;

- bez związku z zakażeniem powódki pozostają zdiagnozowane u niej schorzenia współistniejące, jak arytmia serca, nawracające zapalenia zatok obocznych nosa, schorzenia endokrynologiczne czy ginekologiczne; jedynie cukrzyca może być wynikiem długotrwałej sterydoterapii stosowanej u powódki w związku z autoimmunologicznym zapaleniem wątroby;

- zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym treść opinii biegłego sądowego dr. n. med. S. K., nie pozwala na przyjęcie bezpośredniego związku pomiędzy aktualnym stanem zdrowia powódki a zakażeniem (art. 361 §1 k.c.);

- odnośnie do renty dochodzonej na podst. art. 444 §2 k.c., powódka nie wykazała celowości ponoszenia zwiększonych wydatków na stosowanie specjalnej diety na skutek zakażenia jej wirusem HCV; nie wymaga też kosztownego leczenia;

- bezzasadne pozostały również twierdzenia powódki o braku możliwości kontynuowania nauki czy podjęcia zatrudnienia w związku z zakażeniem;

- Sąd, ustalając przy pierwszym rozpoznawaniu żądania zadośćuczynienia rozmiar doznanej przez powódkę krzywdy, uwzględnił okoliczność, że długotrwałe leczenie wpłynęło na wydłużenie się jej procesu edukacyjnego i zmniejszenie się szans zawodowych;

- ponadto żądanie zasądzenia renty w związku z zakażeniem wirusem HCV uległo przedawnieniu na podst. art. 442 §1 k.c. w zw. z art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 80, poz. 853): zakażenie wirusem wykryto u powódki w maju 1993 roku, a zatem z tą datą zaczął biec 10-letni termin przedawnienia; powódka uzyskała pełnoletność w 2000 r.; w toku zainicjowanego 27 października 2003 r. procesu w sprawie sygn. (...)nie domagała się zasądzenia renty na swoją rzecz, choć podnosiła już wówczas, że z uwagi na zakażenie wirusem, w tym częstą hospitalizację nie mogła kontynuować nauki zgodnie z zamierzeniami i tym samym uzyskać zawodu pozwalającego na pracę zawodową.

Wyrok powyższy zaskarżyła w całości apelacją powódka, wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz przyznanie wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu w kwocie 7200 zł + VAT.

Apelująca zarzuciła: 1) naruszenie art. 286 k.p.c. - poprzez nieprzeprowadzenie dodatkowej opinii innego biegłego z zakresu chorób zakaźnych w zakresie niedopuszczenia opinii uzupełniającej innego biegłego z uwagi na to, iż opinia biegłego S. K. z 16 września 2019 r., jak i opinia uzupełniająca z 16 grudnia 2019 r. jest niejasna i niepełna, zaś opiniujący w sprawie biegły kwestionuje prawomocne rozstrzygnięcie sądu w zakresie miejsca zakażenia powódki wirusem HCV, jakim był Oddział (...) w K., pełnomocnik powódki wniósł o wpisanie zastrzeżenia do protokołu rozprawy z dnia 30 stycznia 2020 r. (00:15:27), albowiem Sąd Okręgowy w Kielcach rozpoznający sprawę w pierwszej instancji zaniechał przeprowadzenia zawnioskowanego dowodu przez stronę powodową w postaci przeprowadzenia nowej opinii innego biegłego, pomimo faktu że opinia biegłego w sprawie rozpoznawanej jest niejasna i niepełna, a nadto nie zważając na kwestionowanie przez biegłego prawomocnego rozstrzygnięcia sądowego w zakresie odpowiedzialności Skarbu Państwa (Wojewody (...)) za zarażenie powódki wirusem HCV, w konsekwencji czego niedopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego wpłynęło w sposób istotny na wynik sprawy, podczas gdy rozpoznający sprawę w pierwszej instancji Sąd Okręgowy w Kielcach powinien przeprowadzić dowód z nowej opinii innego biegłego celem wyjaśnienia niejasności i niepełności opinii, jak i z uwagi na obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadę bezstronności; 2) naruszenie art. 233 §1 k.p.c. - polegające na nieprawidłowej ocenie dowodów, poprzez nierozpatrzenie i nierozważenie w sposób wszechstronny materiału dowodowego, albowiem Sąd Okręgowy w K. rozpoznający sprawę w pierwszej instancji dokonał oceny dowodów zgromadzonych w sprawie niniejszej w sposób nieodpowiadający dyrektywie oceny dowodów poprzez nieuwzględnienie treści zeznań świadków: A. W., G. D. oraz Ł. W. oraz dowodu z przesłuchania powódki, uznając je bezpodstawnie za niewiarygodne w kwestii zasadności powództwa, a nadto poprzez nieuwzględnienie przedłożonej dokumentacji medycznej z leczenia powódki oraz poświadczeń dotyczących kosztów utrzymania powódki w kwestii zasadności powództwa, podczas gdy rozpoznający sprawę w pierwszej instancji Sąd Okręgowy w K. powinien dokonać oceny dowodów poprzez wszechstronne rozpatrzenie i rozważenie materiału dowodowego z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, w wyniku czego sąd dokonując oceny dowodów wedle kryterium obiektywnego, powinien uznać fakt pogorszenia się stanu zdrowia powódki jako pozostający w adekwatnym związku przyczynowym z uprzednim zarażeniem powódki wirusem HCV oraz zmniejszenie się jej widoków na przyszłość, a nadto niezdolność do pracy zarobkowej za zaistniałe w rzeczywistości jak i w kwestii podejmowania starań przez Powódkę celem zdobycia pracy zarobkowej; 3) naruszenie §8 pkt 7 w zw. z §4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata
z urzędu, polegające na wadliwym przyznaniu wynagrodzenia w nieodpowiedniej wysokości za prowadzenie sprawy pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu do reprezentowania powódki będącego adwokatem, albowiem Sąd Okręgowy w Kielcach rozpoznający sprawę
w pierwszej instancji przyznał adwokatowi ze Skarbu Państwa kwotę 6.642 zł, w tym podatek VAT tytułem pomocy prawnej udzielonej Powódce z urzędu, podczas gdy powinien przyznać kwotę 7200 zł + VAT, tytułem pomocy prawnej udzielonej z urzędu, jak jednoznacznie wynika z §8 pkt 7 w zw. z §4 ust. 3 przedmiotowego rozporządzenia; 4) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na nieuzasadnionym wedle całokształtu okoliczności stanu faktycznego uznaniu, że powódce nie powinno zostać zasądzone zadośćuczynienie za doznaną krzywdę powstałą w wyniku pogorszenia się stanu zdrowia powódki spowodowanego następstwami zarażenia wirusem HCV, które niewątpliwie pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z przedmiotowym zarażeniem, a Sąd Okręgowy w K. w wyroku z dnia 10 lipca 2009 r. (sygn. (...) ustalił na przyszłość odpowiedzialność Skarbu Państwa (Wojewody (...)) za skutki zakażenia Powódki wirusem HCV, albowiem Sąd Okręgowy w K. rozpoznający sprawę w pierwszej instancji oddalił powództwo, nie zważywszy na fakt, że stan zdrowia powódki uległ znacznemu pogorszeniu od dnia uprawomocnienia się uprzedniego wyroku, a nadto pomijając fakt zaistnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy uprzednim zarażeniem wirusem HCV a aktualnym pogorszeniem się stanu zdrowia powódki, podczas gdy rozpoznający sprawę w pierwszej instancji Sąd Okręgowy w Kielcach powinien uwzględnić powództwo co do zasądzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, gdyż pogorszenie się stanu zdrowia powódki wynika z uprzedniego jej zarażenia wirusem HCV, za które zakażenie odpowiada Skarb Państwa (Wojewoda (...)), a przedstawiona w pozwie kwota pieniężna zadośćuczynienia jawi się jako adekwatna w stosunku do stopnia doznawanej nieustannie krzywdy przez W. D.; 5) błąd
w ustaleniach faktycznych polegający na nieuzasadnionym wedle całokształtu okoliczności stanu faktycznego uznaniu, że powódce nie powinna zostać zasądzona renta z tytułu zwiększonych potrzeb oraz renta wyrównawcza, albowiem Sąd Okręgowy w Kielcach rozpoznający sprawę w pierwszej instancji oddalił powództwo, nie zważywszy na fakt, że od dnia uprawomocnienia się poprzedniego wyroku nastąpiło zwiększenie potrzeb powódki
w związku z zarażeniem wirusem HCV spowodowane pogorszeniem się jej stanu zdrowia,
z którym związana jest konieczność leczenia, a nadto na fakt, że powódka jest obiektywnie niezdolna do pracy zarobkowej, jak wynika z przedłożonej dokumentacji medycznej oraz zeznań świadków i powódki, podczas gdy rozpoznający sprawę w pierwszej instancji Sąd Okręgowy w Kielcach powinien uwzględnić powództwo zarówno co do zasądzenia renty
z powodu zwiększonych potrzeb, jak i renty wyrównawczej, gdyż w świetle dokumentacji medycznej, zeznań świadków i powódki nie budzi wątpliwości fakt, że W. D. (2) na skutek zarażenia wirusem HCV i jego powstałych następstw po uprawomocnieniu się poprzedniego wyroku nie jest w stanie podjąć i wykonywać pracy zarobkowej oraz z powodu zwiększenia się potrzeb powódki związanych z koniecznością pokrywania kosztów nieustannego leczenia, zakupów lekarstw.

Apelująca wniosła także na podst. art. 380 k.p.c. o ponowne rozpoznanie wniosku dowodowego w przedmiocie opinii biegłego.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie jedynie w zakresie rozstrzygnięcia
o wynagrodzenia adwokata z urzędu.

Sąd Okręgowy prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny. Jakkolwiek skarżąca sformułowała zarzuty dotyczące ustaleń faktycznych (pkt. 4 i 5 petitum apelacji), to w istocie dotyczyły one wadliwego zdaniem autora środka odwoławczego zastosowania prawa materialnego, odpowiednio art. 361 §1 k.c. i art. 445 §1 k.c. (pkt 4) oraz art. 444 §2 k.c. (pkt 5).

Nietrafiony okazał się zarzut naruszenia art. 233 §1 k.p.c., którego apelująca upatrywała w wadliwej ocenie zeznań świadków, powódki oraz dokumentacji medycznej. Przede wszystkim dowody te nie mogły służyć wykazaniu związku przyczynowego między obecnym stanem zdrowia a zakażeniem, za które odpowiedzialność ponosi pozwany. Ustalenie w tym zakresie wymagało niewątpliwie wiadomości specjalnych w rozumieniu art. 278 §1 k.p.c. Sporządzający opinię w sprawie biegły wziął pod uwagę dołączoną dokumentację medyczną. W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy przyznał przymiot wiarygodności zarówno zeznaniom świadków, jak i powódki, czemu dał wyraz w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (k. 193).

Kluczowa z punktu widzenia zasadności apelacji była ocena zarzutu obrazy art. 286 k.p.c. Argumentów skarżącej Sąd odwoławczy jednak nie podzielił. Rolą biegłego było przede wszystkim wyjaśnienie, czy obecny stan zdrowia powódki jest następstwem zakażenia, które u niej wykryto w 1993 r. Opinia biegłego S. K. jest w tej mierze jednoznaczna. Najpoważniejsze schorzenie powódki to obecnie marskość wątroby. Jakkolwiek biegły wskazał, że obok autoimmunologicznego zapalenia wątroby jego współprzyczyną może być zakażenie HCV, to jednocześnie wyjaśnił, że gdyby powódka nie zaniechała terapii immunosupresyjnej, objaw taki nie wystąpiłby (k. 157-158). Odnośnie z kolei do cukrzycy, na którą cierpi skarżąca, to wprawdzie biegły wiąże ją z leczeniem sterydami, ale terapia ta nie jest związana z zakażeniem, lecz autoimmunologicznym zapaleniem wątroby (k. 139). Także co do pozostałych schorzeń, na które cierpi powódka biegły nie doszukał się związku z zakażeniem HCV.

Analiza treści zarzutu apelacji dotyczącego naruszenia art. 286 k.p.c. oraz jego uzasadnienia wskazują, że jedynym konkretnym zastrzeżeniem był rzekomy brak obiektywizmu biegłego, wywodzony z faktu zanegowania przez niego źródła zakażenia. Przede wszystkim zauważyć należy, że powódka nie skorzystała skutecznie z możliwości żądania wyłączenia biegłego. Niezależnie od tego trafnie wskazuje skarżąca, że kwestia ta leżała poza zakresem opinii, a co istotne nie miała jakiegokolwiek znaczenia wniosków opinii. Istotne było bowiem, że doszło do zakażenia HCV, czego biegły w żaden sposób nie podważał, a nie gdzie to nastąpiło.

Zarzucając w wywiedzionym środku odwoławczym niejasność i niepełność opinii, jego autor w żaden sposób nie precyzuje, w czym wady te się przejawiły. Jest to o tyle istotne, że zarzut naruszenia art. 286 k.p.c. ma charakter procesowy, a co za tym idzie jest dla sądu odwoławczego wiążący. Oznacza w badanej sprawie to m.in., że Sąd drugiej instancji nie jest uprawniony do poszukiwania ewentualnych uchybień w opinii, jeżeli nie zostały one wyraźnie wskazane. W zakresie wykluczenia przez biegłego związku między obecnymi schorzeniami a zakażeniem HCV żadne konkretne niejasności czy niepełności opinii zaprezentowane nie zostały. Odnośnie z kolei do kwestii przeciwskazań do kontynuacji kształcenia, cierpień fizycznych i psychicznych, podnieść należy, że wobec wykluczenia związku przyczynowego, nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia. Niezależnie od tego argumenty apelacji w tym zakresie pozostały całkowicie gołosłowne.

W konkluzji powyższych rozważań dojść należało do przekonania o bezzasadności zarzutu obrazy art. 286 k.p.c., a w konsekwencji także o braku podstaw do uzupełnienia postępowania dowodowego w uwzględnieniu wniosku zgłoszonego na podst. art. 380 k.p.c.

Zaskarżony wyrok nie narusza także prawa materialnego. W szczególności, w świetle prawidłowo ocenionej opinii biegłego, trafna jest konstatacja o braku adekwatnego związku przyczynowego w rozumieniu art. 361 §1 k.c. między nowymi schorzeniami powódki
a zakażeniem, za które odpowiedzialność ponosi pozwany. Pamiętać należy, że prawomocne ustalenie odpowiedzialności na przyszłość nie zwalnia od obowiązku wykazania ww. przesłanki w kolejnym procesie odszkodowawczym. W konsekwencji nie mógłby się ostać zarzut naruszenia art. 445 §1 k.c., wobec niewystąpienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej.

Trafna jest także ocena Sądu Okręgowego co do tego, że powódka nie wykazała okoliczności uzasadniających zasądzenie na jej rzecz renty zarówno na zaspokojenie potrzeb, jak i z racji utraty widoków powodzenia na przyszłość. Brak jest jakichkolwiek podstaw do kwestionowania opinii biegłego w kwestii potrzeby kosztownego leczenia czy diety. Wnioski biegłego w części znajdują potwierdzenie także w zeznaniach ojca powódki, który wskazał, że powódka przebywa na diecie od 7 roku życia w związku ze schorzeniem wyrostka (k. 77 v.). Nieudowodnione też pozostały twierdzenia, że na skutek zakażenia zmniejszyły się widoki powodzenia na przyszłość. Jak słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji, kwestia wydłużenia się procesu edukacyjnego i zmniejszenia szans zawodowych została wzięta pod uwagę w pierwszym procesie odszkodowawczym przy ustalaniu rozmiaru krzywdy, a skarżąca nawet w okresie poprawy stanu zdrowia nie czyniła starań o zatrudnienie. Niezależnie od tego na podzielenie w pełni zasługują wywody Sądu Okręgowego w kwestii przedawnienia roszczeń rentowych powódki.

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie jedynie w zakresie wynagrodzenia ustanowionego dla powódki z urzędu pełnomocnika będącego adwokatem. Pomijając w tym miejscu, z uwagi za zakres zaskarżenia, kwestię konstytucyjności przepisu, na podstawie którego przyznano wynagrodzenie, o czym niżej, wobec wartości przedmiotu sporu przekraczającej 200.000 zł przyjąć należało stawkę 7200 zł powiększone o podatek VAT (§8 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata
z urzędu (Dz. U. z 2016 r., poz. 1714 ze zm.).

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji. Sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym na podst. art. 374 k.p.c.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie pozwanej ograniczyły się do wynagrodzenia radcy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej przyjęto art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. Sytuacja materialna i osobista powódki jest bardzo niekorzystna. Skarżąca pozostaje nadto w głębokim przekonaniu, że jej obecne pogorszenie się stanu zdrowia pozostaje w związku z zakażeniem, któremu uległa w 1993 r.

O wynagrodzeniu ustanowionego dla powódki z urzędu pełnomocnika orzeczono na podst. art. 29 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (t. jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 1651) oraz §2 pkt 7 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800). W ocenie Sądu Apelacyjnego art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stoi na przeszkodzie normatywnemu różnicowaniu wynagrodzenia profesjonalnych pełnomocników procesowych w zależności od źródła ich umocowania.

SSA Marek Boniecki